Daniel Goleman: Why arent we all Good Samaritans?

Translator: Khulan Zev Reviewer: Tsendmaa Gan-Erdene

You know, I'm struck by how one of the implicit themes of TED

Тэгэхээр миний хувьд ТED-н нэг далд утгатай сэдэв

is compassion, these very moving demonstrations we've just seen:

болох ЭНЭРЭНГҮЙ байдалыг ярих гэж байна. Энэ нь

HIV in Africa, President Clinton last night.

Африк дах БЗХӨ, өнгөрсөн оройны Билл Клинтон гэх мэтчилэн нилээдгүй өргөн хүрээний сэдэв юм.

And I'd like to do a little collateral thinking, if you will,

Хэрвээ та нарыг зөвшөөөрвөл энэ талаар илүү дэлгэрэнгүй тайлбар хийж

about compassion and bring it from the global level to the personal.

хувь хүний энэрэнгүй тусч байдлыг дэлхийн төвшинд авч үзье.

I'm a psychologist, but rest assured,

Би сэтгэл зүйч, тодруулбал би энэ талаар

I will not bring it to the scrotal.

бие физилогийн талаас нь ярихгүй гэсэн үг.

(Laughter)

(инээд)

There was a very important study done a while ago

Хэдэн жилийн өмнө маш чухал нэгэн судалгаа хийгдсэн нь

at Princeton Theological Seminary that speaks to why it is

Принсетоны Бурхан Судлалынханы хийсэн

that when all of us have so many opportunities to help,

хүмүүст бусдад туслах маш олон боломж гарч ирдэг ч

we do sometimes, and we don't other times.

яагаад бид заримдаа туслаад, заримдаа тусладаггүй талаар тайлбарласан юм.

A group of divinity students at the Princeton Theological Seminary

Принсетоны Бурхан Судлалын хэсэг оюутнуудад

were told that they were going to give a practice sermon

номлол айлдах даалгавар өгсөн бөгөөд

and they were each given a sermon topic.

тэдэнд бүгдэд нь номлолын сэдвийг тодорхой өгсөн байв.

Half of those students were given, as a topic,

Тэдгээр оюутнуудын нэг хэсэгт нь сэдэв болгон

the parable of the Good Samaritan:

"Good Samaritan"-ы үлгэр буюу

the man who stopped the stranger in --

танихгүй хүнтэй таараад түүнд

to help the stranger in need by the side of the road.

туслахаар зогсдог сайн үйл гэгээнтний үлгэрийг өгсөн бол

Half were given random Bible topics.

нөгөө хагаст нь Библи-н ямар нэгэн сэдвийг өгсөн байв.

Then one by one, they were told they had to go to another building

Тэгээд тэд нэг нэгээрэй, нэгээс нөгөө байшинд очиж

номлол унших ёстой байлаа.

and give their sermon.

As they went from the first building to the second,

Тэднээс эхнийхээс хоёрдох руу нь орох бүртээ

each of them passed a man who was bent over and moaning,

бүгд хэн нэгэн шаналан гутарч, бусдад туслахыг хүсэж буй хүнтэй тааралдсан байв.

clearly in need. The question is: Did they stop to help?

Асуулт нь "Тэд туслахаар зогссон уу?"

The more interesting question is:

Илүү сонирхолтой асуулт нь

Did it matter they were contemplating the parable

Тэр ариун үйлт гэгээнтэн "Good Samaritan"-ий үлгэр

of the Good Samaritan? Answer: No, not at all.

тэдэнд нөлөөлж илүү бодол төрүүлхэд хүргэв үү? Хариулт нь: үгүй, огтхон ч үгүй.

What turned out to determine whether someone would stop

Хэн нэгэн хийж буй үйлдэлээ орхиод танихгүй хүнд туслах

and help a stranger in need

эсэхээ шийдэхэд нь юу нөлөөлж байна вэ гэхээр

was how much of a hurry they thought they were in --

тэд хэр их яарч энэ нь хэт оройтсон уу эсвэл

were they feeling they were late, or were they absorbed

тэд ярих гэж буй зүйлдээ хэт автсан байсан уу

in what they were going to talk about.

гэж бодохдоо хэр яарч буй нь байсан юм.

And this is, I think, the predicament of our lives:

Энэ нь миний бодлоор бидний амьдралын садаа

that we don't take every opportunity to help

буюу бид бусдад туслах бүх боломжийг ашигладаггүй

because our focus is in the wrong direction.

яагаад гэвэл бид буруу зүйл дээрээ төвлөрөөд байгаа юм.

There's a new field in brain science, social neuroscience.

Тархи судлалын шинжлэх ухаанд "нийгмийн мэдрэл судлал" хэмээх шинэ салбар гарч ирсэн ба

This studies the circuitry in two people's brains

энэ нь хоёр хүнийг хоорондоо ярилцаж байхад нь

that activates while they interact.

идэвхжих тэдний тархины гүйдлийг судалдаг юм.

And the new thinking about compassion from social neuroscience

Нийгмийн мэдрэл судлаачдын гаргаж ирсэн энэрэнгүйн тухай шинэ ойлголт нь

is that our default wiring is to help.

туслана гэдэг нь бидний тархинд цаанаасаа бичигдсэн байдаг гэсэн зүйл юм.

That is to say, if we attend to the other person,

Энэ нь хэрвээ бид хэн нэгнийг халамжилвал

we automatically empathize, we automatically feel with them.

бид автоматаар нь өрөвдөж ойлгодог, бид өөрийн мэдэлгүй тэднийг мэдэрдэг гэсэн үн.

There are these newly identified neurons, mirror neurons,

Тэдгээр нь шинээр гарч ирсэн тархины эсүүд буюу "тусгал эсүүд" буюу

that act like a neuro Wi-Fi, activating in our brain

энэ нь яг л мэдрэлийн Wi-Fi шиг бидний тарихыг

exactly the areas activated in theirs. We feel "with" automatically.

тэдний идэвхжсэн хэсэгтэй холбодог. Бид үүнийг өөрийн мэдэлгүй л мэдэрдэг

And if that person is in need, if that person is suffering,

Хэрвээ тэр хүнд тусламж хэрэгтэй бол, хэрвээ тэр хүн зовж шаналж байвал

we're automatically prepared to help. At least that's the argument.

бид шууд л тэр хүнд туслахаар хичээдэг. Ядаж л туслах уу байх уу хэмээн бодно.

But then the question is: Why don't we?

Гэсэн ч дахиад нөгөө асуулт "Бид яагаад тэгдэггүй вэ?"

And I think this speaks to a spectrum

Миний бодлоор энэ маш өргөн хүрээнийх

that goes from complete self-absorption,

бүхэлдээ бодолд дарагдсан байхаас эхлээд

to noticing, to empathy and to compassion.

анзаарах, өрөвдөж мэдрэх, болон энэрэн нигүүлсэх хүртэл юм.

And the simple fact is, if we are focused on ourselves,

Энгийн нэгэн үнэн бол, хэрвээ бид өөрсдийгөө анхааран

if we're preoccupied, as we so often are throughout the day,

өөрсдийгөө л бодоод байх юм бол, өдрөөс өдөрт баг багаар

we don't really fully notice the other.

бусдыг огтхон ч анзаарахаа болино.

And this difference between the self and the other focus

Энэхүү өөрийгөө болон бусдыг анхаарахын ялгаа нь

can be very subtle.

маш тодорхой зүйл байх.

I was doing my taxes the other day, and I got to the point

Нэг өдөр би татвараа тооцож байгаад, нэг дүгнэлтэд хүрсэн юм.

where I was listing all of the donations I gave,

Би өгсөн хандивуудынхаа жагсаалтыг гаргаж байхдаа

and I had an epiphany, it was -- I came to my check

нэг зүйлийг ойлгосон нь Сева санд өгсөн чекээ

to the Seva Foundation and I noticed that I thought,

хараад би дотроо миний найз Ларри Бриллиант

boy, my friend Larry Brilliant would really be happy

намайг Севад мөнгө өгсөнд баярлаж байгаа даа

that I gave money to Seva.

гэсэн бодол байлаа.

Then I realized that what I was getting from giving

Тэгээд би бусдад өгсөнөөрөө миний олж авч байгаа зүйл бол

was a narcissistic hit -- that I felt good about myself.

миний өөрийгөө хүндлэх хүндлэл - өөрийгөө сайн гэж бодол болохыг ойлгосон юм.

Then I started to think about the people in the Himalayas

Тэгээд би нүднийхээ болорт тусламж авсан Гималайн хүмүүсийг

whose cataracts would be helped, and I realized

бодож эхлэсэн бөгөөд би иймэрхүү өгөөмөр баяр баясал

that I went from this kind of narcissistic self-focus

тусласан хүмүүсээсээ авдаг сайхан мэдрэмжийн төлөө

to altruistic joy, to feeling good

өөрөөрөө бахархах би-төвтэй болохоо ойлгосон юм

for the people that were being helped. I think that's a motivator.

Би үүнийг л гол өдөөгч хүч нь гэж бодож байна

But this distinction between focusing on ourselves

Гэсэн ч өөр дээрээ төвлөрөх болон бусад дээр

and focusing on others

төвлөрөхийн энэ ялгаа нь

is one that I encourage us all to pay attention to.

миний та бүхний анхааралыг татах гэсэн гол зүйл байгаа юм.

You can see it at a gross level in the world of dating.

Чи үүнийг үерхэл, болзоон дээрээс ч ойлгож харж болно.

I was at a sushi restaurant a while back

Нэг өдөр би сүши ресторанд жаал сууж байгаад

and I overheard two women talking about the brother of one woman,

нэгнийхээ ахын талаар ярилцаж байсан хоёр бүсгүйн яриаг санамсаргүй сонсчихлоо.

who was in the singles scene. And this woman says,

Ах нь ганц бие залууч бололтой. Тэгсэн тэр хүүхэн

"My brother is having trouble getting dates,

"Манай ах үерхэх тал дээр асуудалтай байгаа,

so he's trying speed dating." I don't know if you know speed dating?

тэгээд тэр хурдан болзоонд явж байгаа." гэсэн юм. Би та нарыг хурдан болзоог мэдэх эсэхийг чинь мэдэхгүй юм.

Women sit at tables and men go from table to table,

Энэ нь эмэгтэй нь ширээн дээр сууж байх бөгөөд эрэгтэй нь нэг ширээнээс нөгөө ширээ рүү явна.

and there's a clock and a bell, and at five minutes, bingo,

Тэнд 5 минут тутамд дугарах цаг байх бөгөөд

the conversation ends and the woman can decide

яриагаа дуусгахад нь эмэгтэй нь эрэгтэйдээ нэрийн хуудас,

whether to give her card or her email address to the man

утасны дугаар, мэйл хаягаа өгч эргэж холбогдох эсэхээ шийддэг.

for follow up. And this woman says,

Тэгсэн чинь тэр бүсгүй:

"My brother's never gotten a card, and I know exactly why.

"Манай ах хэзээ ч нэрийн хуудас авч байгаагүй, тэгээд бас

би яг яагаад гэдгийг нь мэднэ. Тэр сандал дээр суугаад л өөрийхөө талаар тасралтгүй ярьж эхэлдэг.

The moment he sits down, he starts talking non-stop about himself;

he never asks about the woman."

тэр хэзээ ч нөгөө бүсгүйнхээ талаар асуудаггүй." гэв

And I was doing some research in the Sunday Styles section

Би Ней Иорк таймсын "Бүтэн сайны хэв маяг" хэсэгт нь зориулж

of The New York Times, looking at the back stories of marriages --

гэрлэлтийн арын түүхийн талаар судалгаа хийж байлаа.

because they're very interesting -- and I came to the marriage

Яагаад гэвэл энэ их соирхолтой. Тэгээд би Алис Чарни Эпстэйний

of Alice Charney Epstein. And she said

гэрлэлтийн талаар судлахад тэр надад

that when she was in the dating scene,

хэн нэгэнтэй үерхэж болзож байхдаа

энгийн бяцхан тест хүмүүсээс авдаг байснаа хэлсэн юм.

she had a simple test she put people to.

The test was: from the moment they got together,

энэ нь тухайн залуу ч хамт байж эхлэсэн мөчөөс эхлээд

how long it would take the guy to ask her a question

чамайг чи гэж дуудан асуулт асуух хүртэл

with the word "you" in it.

хэр удах вэ

And apparently Epstein aced the test, therefore the article.

Мэдээж Эпстэйн тестийг давж сайн байсан. Миний нийтлэл ч мөн адил

(Laughter)

(инээд)

Now this is a -- it's a little test

Тиймээс ч би таныг энд болж байгаа аль нэг

I encourage you to try out at a party.

TED-ийн үдэшлэг дээр үүнийг туршаад үзээрэй гэж зөвлөе.

Here at TED there are great opportunities.

Энд маш олон боломжууд байна шүү дээ.

The Harvard Business Review recently had an article called

Харвард Бизнес Ревьюв саяхан "Хүний мөч" нэртэй нийтлэл гаргасан байна.

"The Human Moment," about how to make real contact

Энэ нь хамт ажилдаг хүнтэйгээ хэрхэн жинхэнэ холбоо харилцаа үүсгэх вэ гэсэн тухай байв.

with a person at work. And they said, well,

Тэд хэлэхдээ үүнийг хийх чиний хамгийн эхний суурь алхам

the fundamental thing you have to do is turn off your BlackBerry,

бол гар утсаа унтраагаад, компьютерээ хаан, өдрийн зүүднээсээ

close your laptop, end your daydream

сэрж, бусад хүмүүст бүрэн анхаарлаа хандуулах.

and pay full attention to the person.

There is a newly coined word in the English language

Англи хэлэнд нэг шинэ үг зохиогдон гарч ирсэн.

for the moment when the person we're with whips out their BlackBerry

Хүмүүс утсаа шүүрч аваад, утсандаа хариулах яг тэр мөчид

or answers that cell phone, and all of a sudden we don't exist.

бид бүгд оршин тогтнохоо больдог.

The word is "pizzled": it's a combination of puzzled and pissed off.

Энэ үг нь PIZZLED буюу "puzzled" буюу орооцолдсон ойлгомжгүй болон "pissed off" буюу зайлж алга болсон гэсэн 2 үгийн нийлэмж юм

(Laughter)

(инээд)

I think it's quite apt. It's our empathy, it's our tuning in

Би үүнийг тохирох үг гэж бодож байна. Энэ чинь бидний мэдрэмж, биднийг

уйваагүй, ичгүүр сонжуургүй, бусдыг боддоггүй нэгнээс ялгаж өгч байгаа юм шүү дээ.

which separates us from Machiavellians or sociopaths.

I have a brother-in-law who's an expert on horror and terror --

Надад аймшгийн болон алан хядлагын ажлаар мэргэшсэн нэг хүргэн ах байдаг.

he wrote the Annotated Dracula, the Essential Frankenstein --

Тэр "Annotated Dracula", "Essential Frankenstein" зэргийг бичсэн.

he was trained as a Chaucer scholar,

Тэрээр Часорд суралцсан нэгэн боловч (Chaucer scholar буюу Chaucer-н урсгалын уран зохиолч)

but he was born in Transylvania

Трансэлвениад төрсөн.

and I think it affected him a little bit.

Энэ нь түүнд бага зэрэг нөлөөлсөн байх гэж би боддог.

At any rate, at one point my brother-in-law, Leonard,

Ямартай ч, манай хүргэн Леонард

decided to write a book about a serial killer.

нэгэн цуврал алуурчны талаар ном бичихээр болсон юм.

This is a man who terrorized the very vicinity we're in

Бидний амьдарч байсан газар хэдэн жилийн өмнө олон хүнийг хөнөөсөн нэгэн залуу байсан бөгөөд

many years ago. He was known as the Santa Cruz strangler.

хүмүүс түүнийг "Санта Круз-н боомьлогч" гэж дууддаг байв

And before he was arrested, he had murdered his grandparents,

Тэр баригдхаасаа өмнө өөрийн өвөө эмээ болон

his mother and five co-eds at UC Santa Cruz.

ээжийгээ мөн Санта Круз Их Сургуульд хамт сурч байсан 5 хүнийг хөнөөсөн байв.

So my brother-in-law goes to interview this killer

Тэгээд манай хүргэн ах түүнтэй ярилцхаар болов.

and he realizes when he meets him

Тэр түүнтэй ярилцаж байхдаа тэр алуурчин

that this guy is absolutely terrifying.

үнэхээр аймшигтай хүн болохыг ойлгосон юм

For one thing, he's almost seven feet tall.

Гаднаас нь харахад тэр бараг 2м 13см өндөртэй

But that's not the most terrifying thing about him.

гэхдээ энэ нь түүнээс айх гол шалтгаан биш байв.

The scariest thing is that his IQ is 160: a certified genius.

Хамгийн аймаар нь түүний IQ нь 160 буюу тэр гоц ухаантан

But there is zero correlation between IQ and emotional empathy,

Гэвч оюуны чадвар болон бусдын зовлонг ойлгох энэрэнгүй

сэтгэл хоёрын хоорондын хамаарал нь 0 байв.

feeling with the other person.

They're controlled by different parts of the brain.

Тэд тархины хоёр өөр хэсгээр удирдагдагддаг шүү дээ.

So at one point, my brother-in-law gets up the courage

Тэгээд манай хүргэн түүнээс үнэхээр асуухыг

to ask the one question he really wants to know the answer to,

хүсэж байсан нэг асуултаа асууж л дээ

and that is: how could you have done it?

Тэр нь "Чи үүнийг яаж хийв ээ?"

Didn't you feel any pity for your victims?

"Чи хохирогчидоо өрөвдөөгүй гэж үү?"

These were very intimate murders -- he strangled his victims.

Энэ үнэхээр хэрцгий аллага байсан - тэр бүх хохирогчидоо боомилсон.

And the strangler says very matter-of-factly,

Тэгтэл тэр боомилогч маш бахархалтайгаар

"Oh no. If I'd felt the distress, I could not have done it.

"Үгүй дээ, хэрвээ би гашуудал мэдэрсэн бол үүнийг хийхгүй байх байсан юм. Би тийм зүйлийг

I had to turn that part of me off. I had to turn that part of me off."

өөрөөсөө хол байлгах ёстой. Би тийм зүйлийг өөрөөсөө хол байлгах хэрэгтэй" гэж хэлсэн юм.

And I think that that is very troubling,

Миний бодлоор энэ нь үнэхээр аймшигтай тиймээс л

and in a sense, I've been reflecting on turning that part of us off.

би "өөрөөсөө ийм зүйлийг хол байлгах" гэдгийг үгийг давтаад байгаа юм.

When we focus on ourselves in any activity,

Аливаа зүйлийг хийхдээ бид өөрсөд дээрээ төвлөрөх үед

we do turn that part of ourselves off if there's another person.

хэрвээ тэнд өөр нэгэн хүн байвал, бид тэр хүнийг анзаархаа больдог.

Think about going shopping and think about the possibilities

Дэлгүүр хэсэх талаар бодоод үз л дээ.

Хэрэглэгчийн эрх ашгийг дээгүүрт тавиг боломжийг бас бодоод үз

of a compassionate consumerism.

Right now, as Bill McDonough has pointed out,

Яг одоо бол Билл Мкдоналдын хэлдэгчилэн

the objects that we buy and use have hidden consequences.

бидний худалдаж аваад хэрэглэдэг зүйлс маань үл үзэгдэх үр дагаваруудтай.

We're all unwitting victims of a collective blind spot.

Бид бүгдээрээ бүгдийн мэдэхгүй нэг цаг үеийн нэг газрын санаандгүй хохирогчид

We don't notice and don't notice that we don't notice

Бид анзаардаггүй, бид хортой жижиг молекулууд

the toxic molecules emitted by a carpet or by the fabric on the seats.

сандалын бүрээсээс гарч байна уу эсвэл хивснээс гарч байна уу гэдгийг анзаардаггүйгээ өөрсдөө ч анзаардаггүй

Or we don't know if that fabric is a technological

Эсвэл бид тэр даавуу нь технологийн эсвэл

or manufacturing nutrient; it can be reused

үйлдвэрийн гаралтайг. Энэ нь дахин хэрэглэгдэж болох

or does it just end up at landfill? In other words,

эсвэл болохгүй газарт булагдаад дуусахыг бид мэдэхгүй.

we're oblivious to the ecological and public health

Нөгөөтэйгүүр, бид худалдаж аваад хэрэглэж

and social and economic justice consequences

буй зүйлийнхээ экологид болон нийгэмд хэр ээлтэй болохыг

of the things we buy and use.

нийгмийн болон эдийн засгийн ямар үр дагавартай болохыг хайхардаггүй.

In a sense, the room itself is the elephant in the room,

Нэг үгээр бол, бүх зүйл өөрөө тов тодорхой

but we don't see it. And we've become victims

гэвч бид түүнийг хардаггүй. Тэгээд бид хаа сайгүй

of a system that points us elsewhere. Consider this.

биднийг зааж байгаа системийн хохирогч болсоор байна. Үүнийг тунгаагаад үзээрэй

There's a wonderful book called

" Зүйлс: Өдөр тутмын зүйлсийн нууцлаг амьдрал"

Stuff: The Hidden Life of Everyday Objects.

хэмээх нэг гайхамшигтай ном байх бөгөөд

And it talks about the back story of something like a t-shirt.

Үүнд футволк гэх мэтийн энгийн зүйлсийн цаад түүхийг нь өгүүлдэг юм.

And it talks about where the cotton was grown

Энэхүү ном нь тухайн хөвөн нь хэрхэн ургасан,

and the fertilizers that were used and the consequences

түүнд ямар бордоо ашигласан болон бордооных нь

for soil of that fertilizer. And it mentions, for instance,

хөрс нь ямар үр нөлөөтэй болох зэргийг өгүүлдэг. Цаашлаад

that cotton is very resistant to textile dye;

тэрхүү хөвөн нь нэхмэлийн будагтай бөгөөд

about 60 percent washes off into wastewater.

60 хувийн бохир усанд зад угаагддаг.

And it's well known by epidemiologists that kids

Мөн халдварт өвчин тархалт судлаачдын судалсанаар

who live near textile works tend to have high rates of leukemia.

нэхмэлийн үйлдвэрийн ойролцоо амьдардаг хүүхдүүд цусны хорт хавдар тусах өндөр магадлалтай байдаг байна.

There's a company, Bennett and Company, that supplies Polo.com,

Polo.com болон Victoria's Secret-д нийлүүлэлт хийдэг "Bennett and Company" гэдэг компани бий.

Victoria's Secret -- they, because of their CEO, who's aware of this,

Тэдний CEO нь энэ талаар мэддэг учраас тэд

in China formed a joint venture with their dye works

хятадад будагч компанитайгаа хамтарсан үйлдвэр барьжээ.

to make sure that the wastewater

Ингэснээрээ тэд тэр бохир усаа цэвэр устай нийлэхээс нь

would be properly taken care of before it returned to the groundwater.

өмнө арга хэмжээ авч чадахаар болсон юм.

Right now, we don't have the option to choose the virtuous t-shirt

Одоо бол бидэнд цэвэр ариун аргаар үйлдвэрлэгдсэн фудволкыг

сонгон авна гэсэн сонголт байхгүй. Тиймээс, бид юу хийх ёстой вэ?

over the non-virtuous one. So what would it take to do that?

Well, I've been thinking. For one thing,

Би энэ талаар удаан бодож байна. Нэг талаас

there's a new electronic tagging technology that allows any store

шинэ электрон мэдээллийн технологууд нь ямар ч дэлгүүрүүдийг

to know the entire history of any item on the shelves in that store.

агуулахдаа байгаа ямар ч бүтээгдэхүүний бүх түүхийг мэдэх боломжтой болгож байгаа.

You can track it back to the factory. Once you can track it

Чи түүний үйлдвэрийг нь хөөж олж болно. Нэгэнт нь үйлдвэрийг нь

back to the factory, you can look at the manufacturing processes

олчихсон бол үүнийг хэрхэн хийсэн талаарх үйлдвэрлэж байгаа

that were used to make it, and if it's virtuous,

дамжлагуудыг нь харж болно тэгээд хэрвээ энэ ямар нэгэн бузар зүйлгүй бол

you can label it that way. Or if it's not so virtuous,

чи түүнийг авч болно, харин тийм ч цэвэрхэн биш бол

you can go into -- today, go into any store,

чи гараад өөр дэлгүүр рүү яваад

put your scanner on a palm onto a barcode,

код уншигчаа бариад чамайг вэбсайтанд

which will take you to a website.

холбох бар кодыг уншуулахад л болно.

They have it for people with allergies to peanuts.

Тэд үүнийг ихэвчлэн самрын харшилтай хүмүүсд зориулдаг

That website could tell you things about that object.

Тэрхүү вэбсайт нь тухайн зүйлийн талаарх бүх мэдээллийг хэлж өгөх болно

In other words, at point of purchase,

Нэг үгээр бол, бид худалдан авалт хийхдээ

we might be able to make a compassionate choice.

илүү нигүүлсэнгүй, энэрэнгүй сонголт хийх боломжтой болох юм.

There's a saying in the world of information science:

Мэдээллийн шинжлэх ухааныханы хэлдэг нэг үг байдаг даа

ultimately everybody will know everything.

"Хүн бүр юм бүхнийг мэдэх болно" гэж

And the question is: will it make a difference?

Асуулт нь "Энэ ялгаа бий болгоно гэж үү?"

Some time ago when I was working for The New York Times,

Хэдэн жилийн өмнө намайг Нью Йорк таймс-д ажилдаг байхад

it was in the '80s, I did an article

80-д онд би нэг нийтлэл бичсэн нь

on what was then a new problem in New York --

"Нью Йоркын шинэ асуудал буюу

it was homeless people on the streets.

гудамжны орон гэргүй хүмүүс."

And I spent a couple of weeks going around with a social work agency

Би хоёр долоо хоногийн турш тэдгээр орон гэргүйчүүдэд тусалдаг олон нийтийн

that ministered to the homeless. And I realized seeing the homeless

байгууллагуудаар явлаа. Тэгээд тэдний дунд нь ороод тэдгээр орон гэргүйчүүдийг хараад

through their eyes that almost all of them were psychiatric patients

би тэд бүгд очих газаргүй сэтгэл зүйн өвчтөн болохыг ойлгосон юм.

that had nowhere to go. They had a diagnosis. It made me --

Тэд бүгд ямар нэгэн зовиур өвчтэй. Энэ нь намайг

орон гэргүй хүмүүсийг зүгээр л хажуугаараа өнгөрүүлдэг

what it did was to shake me out of the urban trance where,

when we see, when we're passing someone who's homeless

тэднийг биднээс хол хөдөөний зах хязгаарын болгож

in the periphery of our vision, it stays on the periphery.

харагдуулдаг хотын амьдралыг орхиход хүргэж байлаа.

We don't notice and therefore we don't act.

Бид анзаардаггүй тиймээс бид дүр эсгэдэггүй.

One day soon after that -- it was a Friday -- at the end of the day,

Энэ явдлаас төд удалгүй нэг баасан гарагт, өдөр бараг дуусаж байхад

I went down -- I was going down to the subway. It was rush hour

би гарч яваад метроны буудал руу уруудлаа.

and thousands of people were streaming down the stairs.

Яг энэ шатаар мянга мянган хүн гүйлдсэн хамгийн оргил цаг нь байсан юм.

And all of a sudden as I was going down the stairs

Гэтэл гэнэт би шатаар бууж байхдаа

I noticed that there was a man slumped to the side,

шатны хажууд нэгэн залуу уначихсан хэвтэж байхыг харсан юм.

shirtless, not moving, and people were just stepping over him --

Тэр цээж нүцгэн, огт хөдлөхгүй байсан бөгөөд

зуу зуун хүн зүгээр л түүний хажуугаар гишгэлэн өнгөрч байлаа.

hundreds and hundreds of people.

And because my urban trance had been somehow weakened,

Миний хотын амьдралд дуртай байдал маань тодорхой байдлаар буурсан байсан учраас

I found myself stopping to find out what was wrong.

би энд юу болохгүй байгааг олж мэдхээр зогсож байгаагаа ойлгосон юм.

The moment I stopped, half a dozen other people

Намайг яг зогсох тэр үед, өөр нэг хэсэг хүмүүс

дорхноо түүнийг тойрон зогссон.

immediately ringed the same guy.

And we found out that he was Hispanic, he didn't speak any English,

Тэгээд бид түүнийг Исдани хүн бөгөөд Англиар ярьдаггүй,

he had no money, he'd been wandering the streets for days, starving,

мөнгөгүй, тэгээд хэдэн өдрийн турш гудамжаар холхин ядарч

өлссөндөө ухаан алдаж унасан байсныг нь олж мэдсэн юм.

and he'd fainted from hunger.

Immediately someone went to get orange juice,

Тэр дороо нэг хүн түүнд жүржийн шүүс

someone brought a hotdog, someone brought a subway cop.

бас нэг хүн халуун зайдас авчирч өгөхөд, өөр нэг хүн буудлыг цагдааг дуудлаа.

This guy was back on his feet immediately.

Тэр залуу удалгүй хоёр хөл дээрээ босоод ирэв.

But all it took was that simple act of noticing,

Гэвч энэ бүхэн зүгээр л анзаарч харсан энгийн үйлдлээс гарсан зүйл.

and so I'm optimistic.

Тиймээс эерэг хандлагатай бай.

Thank you very much.

Баярлалаа

(Applause)

(алга ташилт)