Majora Carter: Greening the ghetto | TED

Tłumaczenie: Magda Rittenhouse

If you're here today --

Ci, których tu widzę – cieszę się, że tu jesteście

and I'm very happy that you are --

you've all heard about how sustainable development

na pewno już nie raz słyszeli, że zrównoważony rozwój

will save us from ourselves.

ochroni nas przed nami samymi. Ale kiedy wyjeżdżamy z konferencji TED,

However, when we're not at TED, we are often told

słyszymy, że zrównoważony rozwój to mrzonka.

that a real sustainability policy agenda is just not feasible,

especially in large urban areas like New York City.

Zwłaszcza w dużych obszarach urbanistycznych, jak Nowy Jork.

And that's because most people with decision-making powers,

A to dlatego, że większość osób podejmujących decyzje,

in both the public and the private sector,

zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym,

really don't feel as though they're in danger.

doprawdy nie czuje się zagrożona.

The reason why I'm here today, in part, is because of a dog --

W pewnej mierze jestem tu dziś z powodu psa,

an abandoned puppy I found back in the rain, back in 1998.

porzuconego szczeniaka, znalezionego podczas deszczu w roku 1998.

She turned out to be a much bigger dog than I'd anticipated.

Nie spodziewałam się, że wyrośnie na tak wielką sukę.

When she came into my life, we were fighting against a huge waste facility

Kiedy pojawiła się w moim życiu, walczyliśmy przeciwko budowie dużego zakładu oczyszczania,

planned for the East River waterfront

nad brzegiem rzeki East River. Nasza część Nowego Jorku

despite the fact that our small part of New York City

already handled more than 40 percent of the entire city's commercial waste:

już wówczas przyjmowała 40 procent odpadów miasta.

a sewage treatment pelletizing plant, a sewage sludge plant, four power plants,

Oczyszczalnie ścieków, cztery elektrownie,

the world's largest food-distribution center,

największe na świecie centrum dystrybucji żywności,

as well as other industries that bring more than 60,000 diesel truck trips

i inne zakłady, do których każdego tygodnia przyjeżdża 60 tys. ciężarówek Diesla.

to the area each week.

Mamy najmniejszą w mieście ilość parków na głowę mieszkańca.

The area also has one of the lowest ratios of parks to people in the city.

So when I was contacted by the Parks Department

Więc, kiedy Wydział Parków zaproponował nam

about a $10,000 seed-grant initiative to help develop waterfront projects,

grant na zagospodarowanie nabrzeża w wysokości 10 tys. dolarów,

I thought they were really well-meaning, but a bit naive.

pomyślałam, że mają bardzo szlachetne intencje, ale są trochę naiwni.

I'd lived in this area all my life, and you could not get to the river,

Mieszkam tam od urodzenia. Do rzeki nigdy nie można było się zbliżyć,

because of all the lovely facilities that I mentioned earlier.

z powodu tych wszystkich wspaniałych zakładów, o których wspomniałam.

Then, while jogging with my dog one morning,

Pewnego ranka biegałam z moją suką.

she pulled me into what I thought was just another illegal dump.

Zaciągnęła mnie w kierunku czegoś, co wydawało się kolejnym nielegalnym wysypiskiem.

Były tam chwasty, śmiecie i inne rzeczy, o których wolę nie mówić.

There were weeds and piles of garbage and other stuff that I won't mention here,

but she kept dragging me,

Ale ona dalej ciągnęła. Ku mojemu zaskoczeniu, okazało się, że na końcu placu jest rzeka.

and lo and behold, at the end of that lot was the river.

I knew that this forgotten little street-end,

Pomyślałam od razu, że ten zapomniany koniec ulicy jest

abandoned like the dog that brought me there, was worth saving.

jest porzucony pies, który mnie tam zaciągnął. Trzeba go ocalić.

And I knew it would grow to become the proud beginnings

Uwierzyłam, że może to być początek

rewitalizacji Południowego Bronxu, którą zajmą się mieszkańcy.

of the community-led revitalization of the new South Bronx.

And just like my new dog, it was an idea that got bigger than I'd imagined.

I tak jak mój nowy pies, ów pomysł urósł do niespodziewanych rozmiarów.

We garnered much support along the way,

Wielu ludzi nam pomogło.

and the Hunts Point Riverside Park became the first waterfront park

Park Hunts Point Riverside stał się pierwszym parkiem na nadbrzeżu

that the South Bronx had had in more than 60 years.

Południowego Bronxu od ponad 60 lat.

Ów początkowy grant w wysokości 10 tys. udało nam się pomnożyć 300-krotnie. Pozyskaliśmy 3 mln. dolarów.

We leveraged that $10,000 seed grant more than 300 times,

into a $3 million park.

And in the fall, I'm going to exchange marriage vows with my beloved.

Jesienią, właśnie tam

odbędzie się mój ślub. Dziękuję bardzo.

(Audience whistles)

Thank you very much.

(Applause)

That's him pressing my buttons back there, which he does all the time.

To właśnie mój ukochany, tam z tyłu. Jak zwykle naciska guziki

(Laughter)

i pociąga za sznurki. (Śmiech, oklaski)

(Applause)

But those of us living in environmental justice communities

Ci z nas, którym dane jest cieszyć się ekologiczną sprawiedliwością,

are the canary in the coal mine.

jesteśmy niczym kanarki w kopalniach. Ale od dawna doświadczamy wielu problemów.

We feel the problems right now, and have for some time.

Sprawiedliwość ekologiczna – jeśli ktoś z Was nie zna tego terminu – polega na tym,

Environmental justice, for those of you who may not be familiar with the term,

goes something like this:

że żadna społeczność nie powinna być bardziej obciążona, ani też czerpać mniejszych korzyści

no community should be saddled with more environmental burdens

and less environmental benefits than any other.

ze środowiska naturalnego, niż inne społeczności.

Unfortunately, race and class are extremely reliable indicators

Niestety, rasa i klasa to niezawodne wskaźniki

as to where one might find the good stuff, like parks and trees,

tego, gdzie można znaleźć parki i drzewa,

and where one might find the bad stuff, like power plants and waste facilities.

i gdzie można znaleźć elektrownie czy zakłady oczyszczania.

As a black person in America, I am twice as likely as a white person

Prawdopodobieństwo tego, że jako czarna Amerykanka zamieszkam na zanieczyszczonych,

szkodliwych dla zdrowia terenach, jest dwukrotnie większe niż w przypadku osoby białej.

to live in an area where air pollution poses the greatest risk to my health.

I am five times more likely to live within walking distance

Prawdopodobieństwo, że zamieszkam w pobliżu elektrowni lub zakładów chemicznych --

of a power plant or chemical facility,

co zresztą ma miejsce, jest pięciokrotnie większe.

which I do.

Te wszystkie szkodliwe decyzje prowadzą z kolei do poważnych problemów

These land-use decisions created the hostile conditions

that lead to problems like obesity, diabetes and asthma.

jak otyłość, cukrzyca czy astma.

Why would someone leave their home to go for a brisk walk in a toxic neighborhood?

Kto z mieszkańców zatrutej dzielnicy ma ochotę wyjść z domu na spacer?

Our 27 percent obesity rate is high even for this country,

Aż 27 procent z nas cierpi na otyłość, co nawet w amerykańskich warunkach, jest fatalną statystyką. Za tym idzie cukrzyca.

and diabetes comes with it.

One out of four South Bronx children has asthma.

Co czwarte dziecko w Południowym Bronxie ma astmę.

Our asthma hospitalization rate

Prawdopodobieństwo, że trafi z tego powodu do szpitala, jest siedmiokrotnie większe niż średnia krajowa.

is seven times higher than the national average.

These impacts are coming everyone's way.

Te problemy dotykają wszystkich.

And we all pay dearly for solid waste costs,

Wszyscy płacimy za degradację środowiska

health problems associated with pollution and more odiously,

Ceną są problemy zdrowotne, oraz to,

the cost of imprisoning our young black and Latino men,

że zamykamy w więzieniach Czarnych i Latynosów,

Ich ogromny potencjał nie zostaje wykorzystany.

who possess untold amounts of untapped potential.

Fifty percent of our residents live at or below the poverty line;

Połowa z nas żyje na granicy lub poniżej granicy ubóstwa.

25 percent of us are unemployed.

Jedna czwarta jest bezrobotna. Często najubożsi zmuszeni są korzystać z pogotowia,

Low-income citizens often use emergency-room visits as primary care.

bo pozbawieni są podstawowej opieki medycznej.

This comes at a high cost to taxpayers and produces no proportional benefits.

W rezultacie, choć jest to wielkim obciążeniem dla podatników,

Poor people are not only still poor, they are still unhealthy.

biedni nie tylko nie wychodzą z biedy, ale jeszcze podupadają na zdrowiu.

Fortunately, there are many people like me who are striving for solutions

Na szczęście jest wielu ludzi, którzy tak jak ja, poszukują rozwiązań

that won't compromise the lives

nie narażających na szwank ubogich społeczności, a jednocześnie nie szkodzących środowisku.

of low-income communities of color in the short term,

and won't destroy us all in the long term.

To cel, który wszystkim nam przecież przyświeca.

None of us want that, and we all have that in common.

Co jeszcze nas łączy?

So what else do we have in common?

Well, first of all, we're all incredibly good-looking.

Przede wszystkim wszyscy jesteśmy niewiarygodnie piękni.

(Śmiech) Skończyliśmy szkołę średnią, college, mamy studia podyplomowe,

(Laughter)

Graduated high school, college, post-graduate degrees,

traveled to interesting places, didn't have kids in your early teens,

podróżowaliśmy do interesujących miejsc, nie mieliśmy dzieci będąc nastolatkami,

financially stable, never been imprisoned.

jesteśmy ustabilizowani finansowo, nigdy nie byliśmy w więzieniu. OK?

OK. Good.

(Laughter)

Dobrze. (Śmiech)

But, besides being a black woman,

Ale na poważnie, mnie czarną kobietę odróżnia od was jeszcze kilka innych rzeczy.

I am different from most of you in some other ways.

I watched nearly half of the buildings in my neighborhood burn down.

Byłam świadkiem pożarów, które pochłonęły ponad połowę budynków w mojej dzielnicy.

My big brother Lenny fought in Vietnam,

Mój starszy brat Lenny, walczył w Wietnamie,

only to be gunned down a few blocks from our home.

a został zastrzelony kilka przecznic od naszego domu.

Jezu. Wychowałam się naprzeciwko narkotykowej meliny.

Jesus.

I grew up with a crack house across the street.

Tak, jestem biednym, czarnym dzieckiem z getta.

Yeah, I'm a poor black child from the ghetto.

Tym się od Was różnię.

These things make me different from you.

But the things we have in common

Lecz to co nas łączy, oddziela mnie od większości osób w mojej społeczności

set me apart from most of the people in my community,

and I am in between these two worlds

i żyję pomiędzy tymi dwoma światami,

with enough of my heart to fight for justice in the other.

mając dość przekonania w sercu, by walczyć o sprawiedliwość w tym pierwszym.

Jak to się stało, że świat jest tak dla nas różny?

So how did things get so different for us?

In the late '40s, my dad -- a Pullman porter, son of a slave --

Pod koniec lat 40-tych mój tata, bagażowy w kolejach Pullmana, syn niewolnika,

bought a house in the Hunts Point section of the South Bronx,

kupił dom w Hunts Point, w Południowym Bronxie,

and a few years later, he married my mom.

a kilka lat później poślubił moją mamę.

At the time, the community was a mostly white, working-class neighborhood.

W tym czasie, mieszkała tam przede wszystkim biała klasa robotnicza.

My dad was not alone.

Mój tata nie był jedyny.

And as others like him pursued their own version of the American dream,

Wielu mu podobnych próbowało realizować swoje amerykańskie marzenie.

white flight became common in the South Bronx

Ale wkrótce z Południowego Bronxu i wielu innych miast w całym kraju, biali zaczęli uciekać.

and in many cities around the country.

Banki zaczęły wprowadzać czerwone strefy, nasza dzielnica była jedną z nich,

Red-lining was used by banks, wherein certain sections of the city,

including ours, were deemed off-limits to any sort of investment.

w których nie udzielały kredytów na jakiekolwiek inwestycje.

Many landlords believed it was more profitable to torch their buildings

W tych warunkach, wielu właścicieli wolało spalić budynek

and collect insurance money rather than to sell under those conditions --

i dostać pieniądze od firmy ubezpieczeniowej, niż sprzedawać swoje domy.

Nie interesował ich los lokatorów, którzy ginęli lub zostawali okaleczeni.

dead or injured former tenants notwithstanding.

Hunts Point was formerly a walk-to-work community,

Hunts Point był dawniej znany jako dzielnica "na piechotę do pracy",

but now residents had neither work nor home to walk to.

lecz obecnie mieszkańcy nie mieli ani domów, ani pracy, do której mogliby pójść.

A national highway construction boom was added to our problems.

Rozwój autostrad w całym kraju, spotęgował tylko nasze problemy.

In New York State,

W stanie Nowy Jork, Robert Moses prowadził agresywną kampanię rozbudowy autostrad.

Robert Moses spearheaded an aggressive highway-expansion campaign.

One of its primary goals was to make it easier

Jednym z jej głównych celów było ułatwienie mieszkańcom

for residents of wealthy communities in Westchester County to go to Manhattan.

bogatych społeczności w okręgu Westchester dojazdu na Manhattan.

The South Bronx, which lies in between, did not stand a chance.

Południowy Bronx, który leży pomiędzy nimi, nie miał szans.

Residents were often given less than a month's notice

Często o rozbiórce domów mieszkańców informowano zaledwie miesiąc wcześniej.

before their buildings were razed.

600,000 people were displaced.

Wysiedlono 600 tys. osób.

The common perception was

Zapanowała obiegowa opinia, że w Południowym Bronxie mieszkają tylko stręczyciele, narkomani i prostytutki.

that only pimps and pushers and prostitutes were from the South Bronx.

And if you are told from your earliest days

Jeśli od najmłodszych lat słyszycie, że wasza społeczność nie jest nic warta,

that nothing good is going to come from your community,

że jest zła i brzydka, jak ma się to ujemnie na was nie odbić?

that it's bad and ugly,

how could it not reflect on you?

So now, my family's property was worthless,

Więc mój dom rodzinny nie był nic wart. Ale był naszym domem i wszystkim co mieliśmy.

save for that it was our home, and all we had.

And luckily for me, that home and the love inside of it,

Była w nim miłość. Jestem tu dzięki niej,

along with help from teachers, mentors and friends along the way, was enough.

dzięki nauczycielom, mentorom, przyjaciołom. To wystarczyło.

Now, why is this story important?

Dlaczego ta opowieść jest ważna?

Because from a planning perspective,

Ponieważ z perspektywy planistów, degradacja ekonomiczna

economic degradation begets environmental degradation,

powoduje degradację środowiskową, która z kolei powoduje degradację społeczną.

which begets social degradation.

Odpływ inwestycji, który zaczął się w latach 60-tych,

The disinvestment that began in the 1960s set the stage

leżał u zarania późniejszej niesprawiedliwości ekologicznej.

for all the environmental injustices that were to come.

Antiquated zoning and land-use regulations are still used to this day

Bezsensowne przepisy dotyczące zagospodarowania przestrzennego są stosowane do dziś.

to continue putting polluting facilities in my neighborhood.

W mojej dzielnicy nadal lokalizuje się toksyczne zakłady.

Jakie czynniki brane są pod uwagę przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego?

Are these factors taken into consideration when land-use policy is decided?

What costs are associated with these decisions?

Jakie koszty związane są z tymi decyzjami? Kto za to płaci?

And who pays? Who profits?

Kto zyskuje? Czy cokolwiek usprawiedliwia trudności, jakich doświadcza lokalna społeczność?

Does anything justify what the local community goes through?

This was "planning" -- in quotes --

Takie w cudzysłowie "planowanie" zupełnie nie ma na względzie naszych interesów.

that did not have our best interests in mind.

Gdy tylko zdaliśmy sobie z tego sprawę, postanowiliśmy wziąć sprawy w swoje ręce.

Once we realized that, we decided it was time to do our own planning.

That small park I told you about earlier

Ten mały park, o którym mówiłam wcześniej, był pierwszym krokiem,

was the first stage of building a Greenway movement in the South Bronx.

początkiem zielonej drogi na Południowym Bronxie.

I wrote a one-and-a-quarter-million dollar federal transportation grant

Złożyłam podanie do ministerstwa transportu z prośbą o grant w wysokości 1,25 mln dolarów.

Miał być przeznaczony na zaprojektowanie nadbrzeżnej esplanady, z wydzielonymi ścieżkami rowerowymi.

to design the plan for a waterfront esplanade

with dedicated on-street bike paths.

Physical improvements help inform public policy regarding traffic safety,

Takie projekty pomagają w kształtowaniu właściwych działań publicznych

the placement of the waste and other facilities,

w zakresie bezpieczeństwa na drogach czy budowy oczyszczalni.

which, if done properly, don't compromise a community's quality of life.

Jeśli jest to właściwa polityka, nie szkodzi ona lokalnej społeczności.

They provide opportunities to be more physically active,

Zachęca za to ludzi do aktywności

as well as local economic development.

i stwarza możliwości rozwoju gospodarczego.

Think bike shops, juice stands.

Pomyślcie tylko o sklepach z rowerami i budkach z napojami.

Zdobyliśmy 20 mln dolarów na pierwszą fazę projektu.

We secured 20 million dollars to build first-phase projects.

This is Lafayette Avenue --

To jest Lafayette Avenue -- projekt jej przebudowy przygotowali architekci krajobrazu z Matthews-Nielsen.

and that's redesigned by Mathews Nielsen Landscape Architects.

And once this path is constructed, it'll connect the South Bronx

Ścieżka ta połączy Południowy Bronx

z ponad 400 akrami parku Randall Island.

with more than 400 acres of Randall's Island Park.

Right now we're separated by about 25 feet of water, but this link will change that.

Obecnie dzieli nas około 8 metrów wody, co ten projekt ma zmienić.

As we nurture the natural environment, its abundance will give us back even more.

Gdy dbamy o środowisko, ono szczodrze nam się odwdzięcza.

We run a project called the Bronx [Environmental] Stewardship Training,

Prowadzimy też szkolenia dla strażników przyrody Bronxu.

which provides job training in the fields of ecological restoration,

Członkowie naszej społeczności zdobywają umiejętności w zakresie odnowy ekologicznej,

so that folks from our community have the skills to compete

dzięki czemu będą mogli ubiegać się o dobrze płatne posady.

for these well-paying jobs.

W ten sposób, krok po kroku, staramy się tworzyć zielone miejsca pracy,

Little by little, we're seeding the area with green-collar jobs --

and with people that have both a financial and personal stake

dzięki czemu ludzie będą zaangażowani w ekologię – osobiście i finansowo.

in their environment.

The Sheridan Expressway is an underutilized relic

Mało dziś używana autostrada Sheridan Expressway, którą pozostawił po sobie Robert Moses,

of the Robert Moses era,

built with no regard for the neighborhoods that were divided by it.

zbudowana została bez troski o okolice, które poszatkowała na kawałki.

Even during rush hour, it goes virtually unused.

Nawet w godzinach szczytu jest praktycznie pusta.

The community created an alternative transportation plan

Mieszkańcy stworzyli alternatywy plan komunikacyjny,

that allows for the removal of the highway.

który pozwala na usunięcie tej autostrady.

We have the opportunity now to bring together all the stakeholders

Pojawiła się więc szansa, by zebrać wszystkich zainteresowanych

to re-envision how this 28 acres can be better utilized

i zastanowić się, jak lepiej wykorzystać owe 28 akrów – tak by znalazł się tam park,

for parkland, affordable housing and local economic development.

mieszkania dla najuboższych i by umożliwić rozwój lokalnej ekonomii.

We also built New York City's first green and cool roof demonstration project

W budynku, w którym mamy biuro, zainstalowaliśmy też zielony, chłodzący dach,

pierwszy w Nowym Jorku. To pokazowy projekt.

on top of our offices.

Cool roofs are highly-reflective surfaces that don't absorb solar heat,

Dach ów odbija światło, dzięki czemu nie absorbuje energii słonecznej,

and pass it on to the building or atmosphere.

ale przesyła ją do wnętrza budynku lub do atmosfery.

Green roofs are soil and living plants.

Zielone dachy to gleba i żywe rośliny.

Both can be used instead of petroleum-based roofing materials

Można ich używać zamiast tradycyjnych materiałów ropo-pochodnych,

that absorb heat, contribute to urban "heat island" effect

które wchłaniają ciepło, emitują żar do otoczenia i jeszcze na dodatek ulegają degradacji pod wpływem słońca.

and degrade under the sun,

which we in turn breathe.

Te cząsteczki my potem wdychamy. Zielone dachy mogą magazynować 75% opadów

Green roofs also retain up to 75 percent of rainfall,

so they reduce a city's need to fund costly end-of-pipe solutions --

dzięki czemu miasto oszczędza na kosztach utrzymania kanalizacji deszczowej,

which, incidentally, are often located

której zawartość zresztą, często odprowadzana jest do takich dzielnic jak moja.

in environmental justice communities like mine.

And they provide habitats for our little friends!

Dachy te są również schronieniem dla naszych małych przyjaciół!

Więc - (śmiech) - naprawdę są cool!

[Butterfly]

(Laughter)

So cool!

Anyway, the demonstration project is a springboard

Ten pokazowy projekt, pomógł nam w uruchomieniu własnego biznesu – instalujemy zielone dachy.

for our own green roof installation business,

bringing jobs and sustainable economic activity to the South Bronx.

Tworzymy miejsca pracy i wspieramy zrównoważoną gospodarkę w Południowym Bronxie.

[Green is the new black ...]

(Śmiech) (Oklaski) Też mi się to podoba.

(Laughter) (Applause)

I like that, too.

Chris instruował nas, by nie prowadzić tu kampanii promocyjnych,

Anyway, I know Chris told us not to do pitches up here,

but since I have all of your attention:

ale mam rzadką okazję: potrzebujemy inwestorów. Koniec kampanii.

We need investors. End of pitch.

It's better to ask for forgiveness than permission.

Lepiej jest poprosić o wybaczenie niż o pozwolenie.

Anyway --

W każdym razie, (Śmiech) (Oklaski)

(Laughter)

(Applause)

OK. Katrina.

OK. Katrina. Przed tą powodzią Południowy Bronx i dzielnica Ninth Ward w Nowym Orleanie

Prior to Katrina, the South Bronx and New Orleans' Ninth Ward

had a lot in common.

miały dużo wspólnego. W obu mieszkała przede wszystkim uboga ludność kolorowa.

Both were largely populated by poor people of color,

both hotbeds of cultural innovation: think hip-hop and jazz.

Obie wniosły ważny wkład do naszej kultury -- zrodził się w nich hip hop i jazz.

Both are waterfront communities that host both industries and residents

Jedna i druga dzielnica położona była na uprzemysłowionym nabrzeżu,

in close proximity of one another.

który to przemysł istniał tuż obok domów mieszkalnych.

In the post-Katrina era, we have still more in common.

Po tej powodzi nadal wiele nas łączy.

We're at best ignored, and maligned and abused, at worst,

W najlepszym wypadku, jesteśmy ignorowani i szkalowani, ale bywa też że krzywdzeni

przez najrozmaitsze instytucje rządowe, przez szkodliwe planowanie i bezkarność urzędników.

by negligent regulatory agencies, pernicious zoning

and lax governmental accountability.

Neither the destruction of the Ninth Ward nor the South Bronx was inevitable.

Zarówno w Ninth Ward w Nowym Orleanie, jak i w Południowym Bronxie, zniszczeń można było uniknąć.

Czegoś jednak w rezultacie żeśmy się nauczyli – jak radzić sobie z takimi problemami.

But we have emerged with valuable lessons

about how to dig ourselves out.

We are more than simply national symbols of urban blight

Jesteśmy czymś więcej niż tylko znanymi w całym kraju symbolami urbanistycznej degrengolady.

or problems to be solved by empty campaign promises

Albo problemów, które można rozwiązać składając puste obietnice podczas kolejnych kampanii wyborczych.

of presidents come and gone.

Now will we let the Gulf Coast languish for a decade or two,

Czy chcemy, by wybrzeża Zatoki Meksykańskiej

wegetowały teraz przez dwie dekady, tak jak kiedyś Południowy Bronx?

like the South Bronx did?

Czy zaczniemy coś robić, wykorzystując zdobyte z takim trudem doświadczenia

Or will we take proactive steps

and learn from the homegrown resource of grassroots activists

aktywistów i wspólnot takich jak moja, które przez tak wiele przeszły?

that have been born of desperation in communities like mine?

Now listen, I do not expect individuals,

Nie spodziewam się, że ludzie

corporations or government to make the world a better place

korporacje, czy rządy zmienią świat na lepsze, bo to jest słuszne i dobre.

because it is right or moral.

This presentation today only represents some of what I've been through.

Chcę Wam tu dziś opowiedzieć tylko trochę o tym, co sama przeżyłam.

Like a tiny little bit. You've no clue.

To tylko niewielki ułamek – nawet nie macie pojęcia.

But I'll tell you later, if you want to know.

Jeśli będziecie chcieli, to mogę dopowiedzieć więcej potem.

Ludzi do działania motywują rezultaty,

(Laughter)

But -- I know it's the bottom line, or one's perception of it,

that motivates people in the end.

albo to co wydaje im się być rezultatem.

I'm interested in what I like to call the "triple bottom line"

Mnie interesują mnie korzyści,

that sustainable development can produce.

do których zrównoważony rozwój może się przyczynić

Developments that have the potential to create positive returns

i które mogą przynieść korzyści trzem zainteresowanym grupom:

for all concerned: the developers, government

deweloperom, instytucjom rządowym i wspólnotom lokalnym, w których podejmuje się te projekty.

and the community where these projects go up.

W Nowym Jorku tak się obecnie nie dzieje.

At present, that's not happening in New York City.

Brak nam kompleksowego planowania urbanistycznego.

And we are operating with a comprehensive urban-planning deficit.

A parade of government subsidies

Pojawiła się cała gama rządowych dotacji w związku z ogromnym

is going to propose big-box and stadium developments in the South Bronx,

projektem przebudowy stadionu bejsbolowego w Południowym Bronxie.

Ale najrozmaitsze agendy miasta nie potrafią skoordynować działań,

but there is scant coordination between city agencies

on how to deal with the cumulative effects of increased traffic, pollution,

dzięki którym moglibyśmy zmierzyć się ze zwiększonym ruchem, zanieczyszczeniami i ściekami,

solid waste and the impacts on open space.

które w rezultacie tam się pojawią. Ich podejście do lokalnego rozwoju

And their approaches to local economic and job development are so lame

i tworzenia miejsc pracy, jest tak nieudolne, że nie jest to już śmieszne.

it's not even funny.

Because on top of that,

Na dodatek, najbogatsza drużyna na świecie, przebudowując swój bardzo słynny stadion

the world's richest sports team is replacing the House That Ruth Built

likwiduje przy okazji dwa ukochane przez okolicznych mieszkańców parki.

by destroying two well-loved community parks.

Now, we'll have even less than that stat I told you about earlier.

Więc nasze statystyki będą teraz jeszcze gorsze niż mówiłam na początku.

And although less than 25 percent of South Bronx residents own cars,

Choć zaledwie 25% mieszkańców Bronxu posiada samochody,

projekty te przewidują stworzenie tysięcy miejsc parkingowych.

these projects include thousands of new parking spaces,

yet zip in terms of mass public transit.

Ale jeśli chodzi o komunikację publiczną – głucha cisza.

Now, what's missing from the larger debate

W naszych debatach brak jest kompleksowego spojrzenia,

is a comprehensive cost-benefit analysis

analizy kosztów-korzyści: co stanie się, jeśli zasyfioną i niezdrową dzielnicę,

between not fixing an unhealthy, environmentally-challenged community,

pozostawi się samej sobie, a co będzie

versus incorporating structural, sustainable changes.

jeśli przeprowadzi się w niej strukturalne, mądre zmiany.

My agency is working closely with Columbia University and others

Moja agencja współpracuje blisko z Uniwersytetem Columbia.

to shine a light on these issues.

Staramy się nagłaśniać te problemy.

Now let's get this straight: I am not anti-development.

Jedną rzecz chciałabym wyjaśnić: nie jestem przeciwna rozwojowi.

Ours is a city, not a wilderness preserve.

Żyjemy w mieście, a nie w rezerwacie przyrody. W głębi duszy jestem kapitalistką.

And I've embraced my inner capitalist.

And, but I don't have --

Wszyscy pewnie jesteście, a jeśli nie, to powinniście być.

(Laughter)

You probably all have, and if you haven't, you need to.

(Laughter)

(Śmiech) Nie mam nic przeciwko, by deweloperzy zarabiali pieniądze.

So I don't have a problem with developers making money.

There's enough precedent out there to show that a sustainable,

Ale jest wiele przykładów, które świadczą o tym, że dzięki zrównoważonemu

community-friendly development can still make a fortune.

rozwojowi, który sprzyja społecznościom lokalnym, można się bogacić.

Dwaj uczestnicy konferencji TED, Bill McDonough i Emery Lovins –

Fellow TEDsters Bill McDonough and Amory Lovins --

both heroes of mine by the way -- have shown that you can actually do that.

jestem zresztą wielką fanką obydwu – pokazali, że można tego dokonać.

Problemem są dla mnie ci, który zabiegając o zyski nie liczą się z niczym innym

I do have a problem with developments that hyper-exploit

politically vulnerable communities for profit.

i żerują na ludziach, którzy są politycznie bezbronni.

To że tak jest, powinno nas wszystkich zawstydzać,

That it continues is a shame upon us all,

bo wszyscy ponosimy odpowiedzialność za przyszłość, którą tworzymy.

because we are all responsible for the future that we create.

Staram się pamiętać o tym jak wielkie mamy możliwości i korzystać z doświadczeń wizjonerów w innych miastach.

But one of the things I do to remind myself of greater possibilities,

is to learn from visionaries in other cities.

This is my version of globalization.

To moja wersja globalizacji.

Let's take Bogota.

Weźmy na przykład Bogotę. Biedne, latynoskie miasto, pełne broni, przemocy

Poor, Latino, surrounded by runaway gun violence and drug trafficking;

i narkotyków. Reputację ma dość podobną do Południowego Bronxu.

a reputation not unlike that of the South Bronx.

However, this city was blessed in the late 1990s

Miasto to jednak miało wielkie szczęście – pod koniec lat 90-tych

with a highly-influential mayor named Enrique Peñalosa.

pojawił się w nim wpływowy burmistrz Enrique Penalosa.

Przyjrzał się danym demograficznym.

He looked at the demographics.

Few Bogotanos own cars,

Choć niewielu mieszkańców Bogoty miało samochody, na ich obsługę przeznaczano znaczną część zasobów miasta.

yet a huge portion of the city's resources was dedicated to serving them.

If you're a mayor, you can do something about that.

Jeśli jest się burmistrzem, można z tym coś zrobić.

His administration narrowed key municipal thoroughfares from five lanes to three,

Kluczowe ulice miasta zostały zwężone – z pięciu do trzech pasów ruchu.

outlawed parking on those streets,

Wprowadzono na nich zakaz parkowania, rozszerzono chodniki

expanded pedestrian walkways and bike lanes,

i ścieżki rowerowe, stworzono publiczne place.

created public plazas,

created one of the most efficient bus mass-transit systems

Powstał tam jeden z najsprawniejszych systemów komunikacji publicznej na świecie.

in the entire world.

For his brilliant efforts, he was nearly impeached.

Za te imponujące wysiłki, burmistrz o mało co nie został usunięty z urzędu.

Ale stopniowo, w miarę gdy ludzie przekonywali się, że ich interesy i codzienne troski,

But as people began to see that they were being put first

on issues reflecting their day-to-day lives,

są traktowane priorytetowo, w mieście zaczęły się dziać niewiarygodne rzeczy.

incredible things happened.

People stopped littering.

Ludzie przestali śmiecić. Spadła przestępczość.

Crime rates dropped, because the streets were alive with people.

Bo tętniące życiem ulice, pełne były ludzi.

His administration attacked several typical urban problems at one time,

Jego administracja postanowiła się rozprawić z kilkoma problemami urbanistycznymi na raz,

and on a third-world budget, at that.

mając do dyspozycji bardzo mały budżet.

We have no excuse in this country, I'm sorry.

W naszym kraju nie możemy szukać wymówek, przykro mi.

But the bottom line is: their people-first agenda

Ważne było to, że plan stawiający na pierwszym miejscu zwykłych ludzi,

was not meant to penalize those who could actually afford cars,

nie miał bynajmniej na celu utrudniania życia tym, których stać na samochody.

but rather, to provide opportunities for all Bogotanos to participate

Chodziło o to, by wszyscy mieszkańcy Bogoty mieli możliwość uczestniczenia

in the city's resurgence.

w tym odrodzeniu miasta. Ale to, że rozwój nie powinien odbywać się kosztem

That development should not come

at the expense of the majority of the population

większości mieszkańców, tu w USA nadal uważane jest za coś niezwykłego.

is still considered a radical idea here in the U.S.

But Bogota's example has the power to change that.

Przykład Bogoty uczy nas, że może być inaczej.

You, however, are blessed with the gift of influence.

Jesteście osobami, które mają szczęście posiadać znaczące wpływy.

That's why you're here and why you value the information we exchange.

Dlatego tu dziś się znajdujecie i dlatego dzielimy się nawzajem informacjami.

Use your influence

Wykorzystujcie swoje wpływy, by wspierać wszechstronny, zrównoważony rozwój. Wszędzie.

in support of comprehensive, sustainable change everywhere.

Don't just talk about it at TED.

Nie tylko podczas konferencji TED. Mi zależy na skoordynowanych działaniach w całym kraju.

This is a nationwide policy agenda I'm trying to build,

and as you all know, politics are personal.

Jak wiadomo, polityka to coś bardzo osobistego.

Pomóżcie uczynić z ekologii i zrównoważonego rozwoju coś modnego i seksownego.

Help me make green the new black.

Help me make sustainability sexy.

Make it a part of your dinner and cocktail conversations.

Rozmawiajcie o tym podczas kolacji i koktajli.

Help me fight for environmental and economic justice.

Pomóżcie mi walczyć o sprawiedliwość ekologiczną i gospodarczą.

Support investments with a triple-bottom-line return.

Wspierajcie inwestycje, które służą wszystkim zainteresowanym.

Help me democratize sustainability by bringing everyone to the table,

Pomóżcie zdemokratyzować zrównoważony rozwój, zapraszając do stołu wszystkich

and insisting that comprehensive planning can be addressed everywhere.

i nalegając na kompleksowe planowanie. Wszędzie.

Oh good, glad I have a little more time!

Widzę, że na szczęście mam jeszcze moment!

Listen -- when I spoke to Mr. Gore the other day after breakfast,

Kilka dni temu po śniadaniu rozmawiałam z panem Gorem.

I asked him how environmental justice activists were going to be included

Zapytałam go, w jaki sposób zamierza włączyć aktywistów walczących o

sprawiedliwość ekologiczną do swojej nowej strategii marketingowej.

in his new marketing strategy.

His response was a grant program.

Odpowiedział, że przez program grantów.

Wydaje mi się, że mnie nie zrozumiał. Ja nie prosiłam o fundusze.

I don't think he understood that I wasn't asking for funding.

Składałam mu ofertę. (Oklaski)

I was making him an offer.

(Applause)

What troubled me was that this top-down approach is still around.

Zaniepokoiło mnie, że takie odgórne podejście do rozwiązywania problemów nadal istnieje.

Choć – nie zrozumcie mnie źle – pieniądze są nam potrzebne. (Śmiech).

Now, don't get me wrong, we need money.

(Laughter)

But grassroots groups are needed at the table

Lokalne grupy aktywistów powinny usiąść przy stole, przy którym podejmuje się decyzje.

during the decision-making process.

Of the 90 percent of the energy that Mr. Gore reminded us

Pan Gore przypomniał nam, że 90% zużywanej przez nas każdego dnia energii jest marnotrawione.

that we waste every day,

don't add wasting our energy, intelligence

Nie dodawajcie do tych 90% naszej energii, inteligencji,

and hard-earned experience to that count.

i z tak wielkim trudem zdobytego doświadczenia. (Oklaski)

(Applause)

I have come from so far to meet you like this.

Przebyłam bardzo długą drogę, zanim się tu znalazłam.

Proszę, nie zmarnujcie mnie. Pracując razem, mamy szanse

Please don't waste me.

By working together,

we can become one of those small, rapidly-growing groups of individuals

stać się jedną z tych niewielkich ale szybko rosnących grup,

who actually have the audacity and courage

które mają śmiałość i odwagę wierzyć, że świat rzeczywiście można zmienić.

to believe that we actually can change the world.

Przyjechaliśmy na tę konferencję z różnych stron, z różnymi doświadczeniami,

We might have come to this conference

from very, very different stations in life,

but believe me, we all share one incredibly powerful thing.

ale wierzcie mi, łączy nas coś niezwykle ważnego:

nie mamy nic do stracenie, możemy zaś bardzo wiele zyskać.

We have nothing to lose and everything to gain.

Ciao bellos! (Oklaski)

Ciao, bellos!

(Applause)