Judy MacDonald Johnston: Prepare for a good end of life

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Agata Leśnicka

What would be a good end of life?

Jaki powinien wyglądać godny koniec życia?

And I'm talking about the very end.

Chodzi mi o sam koniec,

I'm talking about dying.

o umieranie.

We all think a lot about how to live well.

Wszyscy dużo myślimy o tym, jak żyć dobrze.

I'd like to talk about increasing our chances of dying well.

Chciałbym pomówić o zwiększeniu szans na godną śmierć.

I'm not a geriatrician.

Nie jestem geriatrą.

I design reading programs for preschoolers.

Projektuję programy do nauki czytania dla przedszkolaków.

What I know about this topic

Moja wiedza na ten temat

comes from a qualitative study with a sample size of two.

pochodzi z badań jakościowych próby wielkości dwa.

In the last few years, I helped two friends

W ciągu ostatnich kilku lat pomogłam dwojgu przyjaciołom

have the end of life they wanted.

zakończyć życie w sposób, jaki chcieli.

Jim and Shirley Modini spent their 68 years of marriage

Jim i Shirley Modini spędzili 68 lat małżeństwa

living off the grid on their 1,700-acre ranch

odcięci od świata, na 1.700 hektarowym ranczu

in the mountains of Sonoma County.

w górach hrabstwa Sonoma.

They kept just enough livestock to make ends meet

Trzymali tylko tyle zwierząt, ile musieli,

so that the majority of their ranch would remain a refuge

bo reszta rancza służyła za schronienie

for the bears and lions and so many other things

niedźwiedziom, lwom i wszystkim inny stworzeniom,

that lived there.

które tam żyły.

This was their dream.

To było ich marzeniem.

I met Jim and Shirley in their 80s.

Poznałam Jima i Shirley kiedy byli już po 80-tce.

They were both only children who chose not to have kids.

Oboje byli jedynakami, którzy zdecydowali się nie mieć dzieci.

As we became friends, I became their trustee

Kiedy się zaprzyjaźniliśmy, stałam się ich powierniczką

and their medical advocate,

medycznym pośrednikiem,

but more importantly, I became

ale co ważniejsze, stałam się osobą

the person who managed their end-of-life experiences.

zarządzającą ostatnimi chwilami ich życia.

And we learned a few things about how to have a good end.

Dowiedzieliśmy się trochę, jak godnie odchodzić.

In their final years, Jim and Shirley

W ostatnich latach Jim i Shirley

faced cancers, fractures, infections, neurological illness.

zmagali się z rakiem, złamaniami, infekcjami, chorobami neurologicznymi.

It's true.

To prawda.

At the end, our bodily functions

Pod koniec funkcjonowanie organizmu

and independence are declining to zero.

i niezależność spadają do zera.

What we found is that, with a plan and the right people,

Dowiedzieliśmy się, że z planem i odpowiednimi ludźmi,

quality of life can remain high.

jakość życia może pozostać na wysokim poziomie.

The beginning of the end is triggered

Początek końca wywołuje

by a mortality awareness event, and during this time,

uświadomienie sobie śmiertelności. W tym czasie

Jim and Shirley chose ACR nature preserves

Jim i Shirley zdecydowali przekazać organizacji ACR

to take their ranch over when they were gone.

swoje ranczo po ich śmierci.

This gave them the peace of mind to move forward.

Tym samym uzyskali spokój ducha.

It might be a diagnosis. It might be your intuition.

To może być diagnoza albo intuicja,

But one day, you're going to say, "This thing is going to get me."

ale pewnego dnia, powiemy sobie: "Mnie też to czeka".

Jim and Shirley spent this time

Jim i Shirley spędzili ten czas

letting friends know that their end was near

informując znajomych o swym niechybnym końcu

and that they were okay with that.

i że przyjmują to ze spokojem.

Dying from cancer and dying from neurological illness

Umieranie na raka i na chorobą neurologiczną

are different.

bardzo się różni.

In both cases, last days are about quiet reassurance.

W obu przypadkach chodzi o zapewnienie.

Jim died first. He was conscious until the very end,

Jim zmarł pierwszy. Był świadomy, aż do samego końca,

but on his last day he couldn't talk.

ale w swój ostatni dzień nie mógł mówić.

Through his eyes, we knew when he needed to hear again,

Z jego oczu dało się wyczytać, że chce usłyszeć:

"It is all set, Jim. We're going to take care of Shirley

"Wszystko jest przygotowane, Jim. Zaopiekujemy się Shirley,

right here at the ranch,

tu na ranczu,

and ACR's going to take care of your wildlife forever."

a ACR zadba o wasze zwierzęta".

From this experience I'm going to share five practices.

Z tego doświadczenia wyniosłam pięć kroków postępowania.

I've put worksheets online,

Umieściliśmy arkusze online,

so if you'd like, you can plan your own end.

aby każdy mógł zaplanować własny koniec.

It starts with a plan.

Zaczynamy od planu.

Most people say, "I'd like to die at home."

Większość ludzi mówi: "Chciałbym umrzeć w domu".

Eighty percent of Americans die in a hospital

80 procent Amerykanów umiera w szpitalu

or a nursing home.

lub w domu opieki.

Saying we'd like to die at home is not a plan.

Samo wypowiedzenie tego zdania nie oznacza planu.

A lot of people say, "If I get like that, just shoot me."

Wiele osób mówi: "Jeśli do tego dojdzie, zastrzelcie mnie".

This is not a plan either; this is illegal.

To też nie jest plan, to jest nielegalne.

(Laughter)

(Śmiech)

A plan involves answering

Plan obejmuje odpowiedzi

straightforward questions about the end you want.

na proste pytania o tym, jak widzisz swój koniec.

Where do you want to be when you're no longer independent?

Gdzie chcesz być, kiedy już nie będziesz samodzielny?

What do you want in terms of medical intervention?

Jakiej interwencji medycznej oczekujesz?

And who's going to make sure your plan is followed?

Kto upewni się, że twój plan jest realizowany?

You will need advocates.

Trzeba ci będzie powierników.

Having more than one increases your chance

Szansę zapewnienia wybranego końca

of getting the end you want.

zwiększa posiadanie wielu adwokatów.

Don't assume the natural choice is your spouse or child.

Odpowiedzialności nie musi ponosić małżonek czy dziecko.

You want someone who has the time and proximity

Chcemy kogoś, kto ma czas i jest blisko,

to do this job well, and you want someone

żeby mógł wykonywać tę pracę dobrze,

who can work with people under the pressure

i kto umie pracować z ludźmi pod presją

of an ever-changing situation.

w ciągle zmieniającej się sytuacji.

Hospital readiness is critical.

Ważne jest przygotowanie do szpitala.

You are likely to be headed to the emergency room,

Najprawdopodobniej zabierze was pogotowie,

and you want to get this right.

i chcecie to prawo wyegzekwować.

Prepare a one-page summary of your medical history,

Przygotujcie jednostronicowe podsumowanie historii chorób,

medications and physician information.

dane o zażywanych lekach, lekarzach prowadzących.

Put this in a really bright envelope

Umieśćcie wszystko w jaskrawej kopercie

with copies of your insurance cards, your power of attorney,

razem z kopią dowodu ubezpieczenia, pełnomocnictwami,

and your do-not-resuscitate order.

prośbą o niereanimację.

Have advocates keep a set in their car.

Pełnomocnicy mają mieć to samo.

Tape a set to your refrigerator.

Przyklejcie to do lodówki.

When you show up in the E.R. with this packet,

Kiedy pojawicie się z tym zestawem na pogotowiu,

your admission is streamlined in a material way.

przyjęcie przebiegnie bardzo sprawnie.

You're going to need caregivers.

Będziecie potrzebować opiekunów.

You'll need to assess your personality and financial situation

Potrzebne będzie określenie waszej osobowości i sytuacji finansowej,

to determine whether an elder care community

żeby móc zdecydować czy lepszym wyborem będzie

or staying at home is your best choice.

dom opieki, czy pozostanie w domu.

In either case, do not settle.

Nie podejmujcie decyzji ostatecznie.

We went through a number of not-quite-right caregivers

Przerobiliśmy wiele kiepskich opiekunów

before we found the perfect team

zanim stworzyliśmy doskonały zespół

led by Marsha,

dowodzony przez Marshę,

who won't let you win at bingo just because you're dying

która nie da ci wygrać bingo, tylko dlatego, że jesteś umierający

but will go out and take videos of your ranch for you

ale pójdzie porobić zdjęcia twojego rancza,

when you can't get out there,

kiedy ty już nie masz na to siły.

and Caitlin, who won't let you skip your morning exercises

Caitlin nie pozwoli na opuszczenie porannych ćwiczeń,

but knows when you need to hear

ale wie, kiedy chcesz usłyszeć

that your wife is in good hands.

że twoja żona jest w dobrych rękach.

Finally, last words.

Wreszcie - ostatnie słowa.

What do you want to hear at the very end,

Co chcielibyście usłyszeć na końcu, i od kogo?

and from whom would you like to hear it?

Co chcielibyście usłyszeć na końcu, i od kogo?

In my experience, you'll want to hear

Większość ludzi chce usłyszeć,

that whatever you're worried about is going to be fine.

że będzie dobrze w kwestiach, o które się martwicie.

When you believe it's okay to let go, you will.

Jeśli uwierzysz, że wszytko będzie OK, tak właśnie będzie.

So, this is a topic that normally inspires fear and denial.

To temat, który zwykle budzi strach i wyparcie.

What I've learned

Wiem z doświadczenia,

is if we put some time into planning our end of life,

że jeśli poświęcimy trochę czasu na zaplanowanie końca życia

we have the best chance of maintaining our quality of life.

mamy spore szanse na utrzymanie jego jakości.

Here are Jim and Shirley just after deciding

Oto Jim i Shirley po podjęciu decyzji,

who would take care of their ranch.

kto zajmie się ich ranczem.

Here's Jim just a few weeks before he died,

Tutaj Jim zaledwie kilka tygodni przed śmiercią

celebrating a birthday he didn't expect to see.

obchodzi urodziny, których nie spodziewał się dożyć.

And here's Shirley just a few days before she died

Oto Shirley kilka dni przed śmiercią.

being read an article in that day's paper

Czytam jej artykuł o tym,

about the significance of the wildlife refuge

ile znaczy sanktuarium dzikiej przyrody

at the Modini ranch.

rancza Modinich.

Jim and Shirley had a good end of life,

Jim i Shirley doczekali godnego koniec życia,

and by sharing their story with you,

i dzieląc się z wami ich historią,

I hope to increase our chances of doing the same.

mam nadzieję, że pomogę wam uzyskać to samo.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)