Jared Diamond: How societies can grow old better

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser

To give me an idea of how many of you here

Om me een idee te geven hoeveel van jullie

may find what I'm about to tell you

wat gaan hebben aan wat ik kom vertellen,

of practical value,

let me ask you please to raise your hands:

zou ik jullie willen vragen je hand op te steken:

Who here is either over 65 years old

wie is hier hetzij ouder dan 65

or hopes to live past age 65

of hoopt ouder te worden dan 65

or has parents or grandparents who did live

of heeft ouders of grootouders die

or have lived past 65,

ouder werden dan 65?

raise your hands please. (Laughter)

Steek je hand op, alsjeblief. (Gelach)

Okay. You are the people to whom my talk

Jullie zijn de mensen

will be of practical value. (Laughter)

die hier iets aan gaan hebben. (Gelach)

The rest of you

De rest gaat aan mijn talk

won't find my talk personally relevant,

geen persoonlijk voordeel hebben,

but I think that you will still find the subject

maar ik denk dat je het onderwerp nog steeds fascinerend zal vinden.

fascinating.

I'm going to talk about growing older

Ik ga het hebben over ouder worden in traditionele samenlevingen.

in traditional societies.

This subject constitutes just one chapter

Dit onderwerp beslaat slechts één hoofdstuk

of my latest book, which compares

in mijn laatste boek

traditional, small, tribal societies

dat traditionele, kleine, tribale samenlevingen vergelijkt

with our large, modern societies,

met onze grote, moderne samenlevingen,

with respect to many topics

met betrekking tot allerlei onderwerpen

such as bringing up children,

zoals het opvoeden van kinderen,

growing older, health, dealing with danger,

ouder worden, gezondheid, omgaan met gevaar,

settling disputes, religion

geschillen beslechten, religie

and speaking more than one language.

en meer dan één taal spreken.

Those tribal societies, which constituted

Tribale samenlevingen,

all human societies for most of human history,

-- en voor het grootste deel van de geschiedenis waren er geen andere --

are far more diverse than are our modern,

zijn veel diverser dan onze moderne,

recent, big societies.

recente, grote samenlevingen.

All big societies that have governments,

Alle grote samenlevingen hebben regeringen.

and where most people are strangers to each other,

De meeste mensen zijn er vreemden voor elkaar.

are inevitably similar to each other

Onvermijdelijk lijken ze op elkaar

and different from tribal societies.

en zijn anders dan tribale samenlevingen.

Tribes constitute thousands of natural experiments

Stammen vertegenwoordigen duizenden natuurlijke experimenten

in how to run a human society.

over hoe een menselijke samenleving kan zijn.

They constitute experiments from which we ourselves

Het zijn experimenten waar wijzelf

may be able to learn.

iets uit kunnen leren.

Tribal societies shouldn't be scorned

Tribale samenlevingen moeten niet worden geminacht

as primitive and miserable,

als primitief en miserabel,

but also they shouldn't be romanticized

maar ook niet geromantiseerd

as happy and peaceful.

als gelukkig en vreedzaam.

When we learn of tribal practices,

Als we tribale praktijken leren kennen,

some of them will horrify us,

kunnen sommige ons gruwelijk lijken,

but there are other tribal practices which,

maar er zijn er andere die we,

when we hear about them,

als we erover horen,

we may admire and envy

kunnen bewonderen, benijden

and wonder whether we could adopt those practices

en ons afvragen

ourselves.

of we ze niet zouden kunnen overnemen.

Most old people in the U.S. end up living

In de VS raken de meeste oude mensen uiteindelijk

separately from their children

gescheiden van hun kinderen

and from most of their friends

en van de meesten van hun vrienden

of their earlier years,

van hun jongere jaren.

and often they live in separate retirements homes for the elderly,

Ze leven vaak in aparte bejaardenhuizen,

whereas in traditional societies,

terwijl in traditionele samenlevingen

older people instead live out their lives

oudere mensen vaak

among their children, their other relatives,

bij hun kinderen en andere familieleden wonen,

and their lifelong friends.

alsook bij hun levenslange vrienden.

Nevertheless, the treatment of the elderly

Niettemin varieert de behandeling van ouderen

varies enormously among traditional societies,

enorm tussen traditionele samenlevingen,

from much worse to much better

van veel slechter tot veel beter

than in our modern societies.

dan in onze moderne samenlevingen.

At the worst extreme, many traditional societies

In het slechtste geval ontdoen veel traditionele samenlevingen

get rid of their elderly

zich van hun bejaarden

in one of four increasingly direct ways:

op een van vier steeds meer directe manieren:

by neglecting their elderly

door verwaarlozen van hun bejaarden,

and not feeding or cleaning them until they die,

hen voedsel of verzorging weigeren totdat ze sterven,

or by abandoning them when the group moves,

of door ze achter te laten als de groep wegtrekt

or by encouraging older people to commit suicide,

of ouderen aan te zetten tot zelfmoord

or by killing older people.

of door ouderen te doden.

In which tribal societies do children

In welke tribale samenlevingen

abandon or kill their parents?

verlaten of doden kinderen hun ouders?

It happens mainly under two conditions.

Vooral onder twee condities.

One is in nomadic, hunter-gather societies

De eerste is bij nomadische, jager-verzamelaar gemeenschappen

that often shift camp

die vaak van kampplaats veranderen

and that are physically incapable

en fysiek niet in staat zijn

of transporting old people who can't walk

oude mensen die niet kunnen lopen, te transporteren

when the able-bodied younger people already

als de gezonde jongere mensen

have to carry their young children

hun jonge kinderen

and all their physical possessions.

en al hun bezittingen moeten meeslepen.

The other condition is in societies

De tweede is in samenlevingen

living in marginal or fluctuating environments,

die leven in marginale of wisselende omgevingen,

such as the Arctic or deserts,

zoals de poolstreken of woestijnen,

where there are periodic food shortages,

waar er periodieke voedseltekorten zijn,

and occasionally there just isn't enough food

en er af en toe gewoon niet genoeg voedsel is

to keep everyone alive.

om iedereen in leven te houden.

Whatever food is available has to be reserved

Het voorradige voedsel moet worden gereserveerd

for able-bodied adults and for children.

voor gezonde volwassenen en kinderen.

To us Americans, it sounds horrible

Voor ons Amerikanen is het een verschrikkelijk idee

to think of abandoning or killing

je eigen zieke vrouw of man

your own sick wife or husband

of bejaarde moeder of vader,

or elderly mother or father,

achter te laten of te doden.

but what could those traditional societies

Maar welke andere keus hadden die traditionele samenlevingen?

do differently?

They face a cruel situation of no choice.

Ze hadden gewoon geen andere keuze in deze wrede situatie.

Their old people had to do it to their own parents,

Hun oudere mensen hadden het al moeten doen met hun eigen ouders,

and the old people know

en de oude mensen weten

what now is going to happen to them.

wat hen te wachten staat.

At the opposite extreme

Aan de andere kant van het spectrum

in treatment of the elderly, the happy extreme,

in de behandeling van ouderen, de gelukkige kant,

are the New Guinea farming societies

vind je de landbouwsamenlevingen van Nieuw-Guinea

where I've been doing my fieldwork for the past 50 years,

waar ik de afgelopen vijftig jaar veldwerk heb gedaan,

and most other sedentary traditional societies

en de meeste andere sedentaire traditionele samenlevingen in de wereld.

around the world.

In those societies, older people are cared for.

In deze samenlevingen worden oudere mensen verzorgd.

They are fed. They remain valuable.

Ze worden gevoed. Ze blijven waardevol.

And they continue to live in the same hut

Ze blijven wonen in dezelfde hut

or else in a nearby hut near their children,

of anders in een nabijgelegen hut in de buurt van hun kinderen,

relatives and lifelong friends.

familieleden en vrienden voor het leven.

There are two main sets of reasons for this variation

Er zijn twee soorten redenen voor deze variatie

among societies in their treatment

bij samenlevingen in hun behandeling

of old people.

van oude mensen.

The variation depends especially

De variatie is met name afhankelijk

on the usefulness of old people

van het nut van oude mensen

and on the society's values.

en van de waarden van de maatschappij.

First, as regards usefulness,

Wat het nut betreft:

older people continue to perform useful services.

oudere mensen blijven nuttige diensten bewijzen.

One use of older people in traditional societies

Een nut van oudere mensen in traditionele samenlevingen

is that they often are still effective

is dat ze vaak nog steeds helpen

at producing food.

bij het produceren van voedsel.

Another traditional usefulness of older people

Een ander traditioneel nut van oudere mensen

is that they are capable of babysitting

is dat ze op hun kleinkinderen kunnen passen.

their grandchildren,

thereby freeing up their own adult children,

Daardoor kunnen ze hun eigen volwassen kinderen,

the parents of those grandchildren,

de ouders van deze kleinkinderen,

to go hunting and gathering food for the grandchildren.

vrijmaken om te gaan jagen en voedsel te verzamelen voor die kleinkinderen.

Still another traditional value of older people

Nog een andere traditionele waarde van oudere mensen

is in making tools, weapons, baskets,

ligt in het maken van werktuigen, wapens, manden,

pots and textiles.

potten en textiel.

In fact, they're usually the people who are best at it.

In feite zijn zij daar meestal beter in.

Older people usually are the leaders

Oudere mensen zijn vaak de leiders

of traditional societies,

van traditionele samenlevingen,

and the people most knowledgeable about politics,

hebben de meeste kennis over politiek,

medicine, religion, songs and dances.

geneeskunde, religie, liederen en dansen.

Finally, older people in traditional societies

Tot slot hebben oudere mensen in traditionele samenlevingen

have a huge significance that would never occur

een enorme betekenis waar wij nooit zouden opkomen

to us in our modern, literate societies,

in onze moderne, geletterde samenlevingen,

where our sources of information are books

waar onze bronnen van informatie

and the Internet.

boeken en het internet zijn.

In contrast, in traditional societies without writing,

In tegenstelling daarmee zijn in traditionele ongeletterde samenlevingen

older people are the repositories of information.

oudere mensen de databanken van informatie.

It's their knowledge that spells the difference

Hun kennis kan het verschil uitmaken

between survival and death for their whole society

tussen overleven en dood voor hun hele samenleving

in a time of crisis caused by rare events

in tijden van crisis veroorzaakt door zeldzame gebeurtenissen

for which only the oldest people alive

waarmee alleen de oudste mensen

have had experience.

ervaring hebben.

Those, then, are the ways in which older people

Zo zijn oudere mensen

are useful in traditional societies.

van nut in traditionele samenlevingen.

Their usefulness varies and contributes

Hun nut varieert en daardoor

to variation in the society's treatment

is de maatschappelijke behandeling

of the elderly.

van ouderen ook zo gevarieerd.

The other set of reasons for variation

Andere redenen voor variatie

in the treatment of the elderly is

bij de behandeling van de ouderen

the society's cultural values.

zijn de culturele waarden van de samenleving.

For example, there's particular emphasis

In Oost-Azië bijvoorbeeld ligt er bijzondere nadruk

on respect for the elderly in East Asia,

op eerbied voor ouderen.

associated with Confucius' doctrine

Dat is gekoppeld aan de leer van Confucius

of filial piety, which means obedience,

van respect voor de ouders, wat neerkomt op gehoorzaamheid,

respect and support for elderly parents.

respect en steun voor bejaarde ouders.

Cultural values that emphasize respect for older people

Culturele waarden die respect voor oudere mensen benadrukken,

contrast with the low status of the elderly

contrasteren met de lage status

in the U.S.

van de ouderen in de VS.

Older Americans are at a big disadvantage

Oudere Amerikanen zijn sterk benadeeld

in job applications.

op de arbeidsmarkt.

They're at a big disadvantage in hospitals.

Ze ondervinden grote nadelen in ziekenhuizen.

Our hospitals have an explicit policy

Onze ziekenhuizen hebben een expliciet beleid

called age-based allocation of healthcare resources.

van 'op leeftijd gebaseerde toekenning van financiële middelen in de gezondheidszorg'.

That sinister expression means that

Die sinistere formulering betekent dat

if hospital resources are limited,

als de ziekenhuismiddelen beperkt zijn,

for example if only one donor heart

als er bijvoorbeeld slechts één donorhart

becomes available for transplant,

beschikbaar is voor transplantatie,

or if a surgeon has time to operate

of als een chirurg slechts tijd heeft om

on only a certain number of patients,

een bepaald aantal patiënten te behandelen,

American hospitals have an explicit policy

Amerikaanse ziekenhuizen een expliciet beleid hebben

of giving preference to younger patients

om voorrang te geven aan jongere patiënten

over older patients

over oudere patiënten

on the grounds that younger patients are considered

op grond van het feit dat jongere patiënten worden beschouwd

more valuable to society

als waardevoller voor de samenleving

because they have more years of life ahead of them,

omdat ze meer levensjaren voor de boeg hebben.

even though the younger patients have fewer years

Hoewel die jongere patiënten minder jaren

of valuable life experience behind them.

waardevolle levenservaring achter zich hebben.

There are several reasons for this low status

Er zijn verschillende redenen voor deze lage status van ouderen in de VS.

of the elderly in the U.S.

One is our Protestant work ethic

In ons protestantse arbeidsethos

which places high value on work,

dat een hoge waarde hecht aan werken,

so older people who are no longer working

worden oudere mensen die niet langer werken,

aren't respected.

niet gerespecteerd.

Another reason is our American emphasis

Een andere reden is onze Amerikaanse nadruk

on the virtues of self-reliance and independence,

op de deugden van zelfredzaamheid en onafhankelijkheid.

so we instinctively look down on older people

Daardoor kijken we instinctief neer op oudere mensen

who are no longer self-reliant and independent.

die niet langer zelfstandig en onafhankelijk zijn.

Still a third reason is our American cult of youth,

Nog een derde reden is onze Amerikaanse jeugdcultus

which shows up even in our advertisements.

zoals te zien in onze advertenties.

Ads for Coca-Cola and beer always depict

Advertenties voor Coca-Cola en bier tonen altijd

smiling young people,

jonge glimlachende mensen,

even though old as well as young people

al drinken en kopen zowel oude als jonge mensen

buy and drink Coca-Cola and beer.

Coca-Cola en bier.

Just think, what's the last time you saw

Wanneer heb je ooit

a Coke or beer ad depicting smiling people

een Coke- of bieradvertentie gezien

85 years old? Never.

met lachende mensen van 85? Nooit.

Instead, the only American ads

De enige Amerikaanse advertenties

featuring white-haired old people

met zilverharige oudere mensen

are ads for retirement homes and pension planning.

zijn voor bejaardentehuizen en pensioensparen.

Well, what has changed in the status

Wat is er veranderd in de status

of the elderly today

van de ouderen van vandaag

compared to their status in traditional societies?

in vergelijking met hun status in traditionele samenlevingen?

There have been a few changes for the better

Er zijn een paar veranderingen in de goede richting,

and more changes for the worse.

maar meer veranderingen in de slechte.

Big changes for the better

Verbeteringen

include the fact that today we enjoy

houden in dat we vandaag

much longer lives,

veel langer leven,

much better health in our old age,

veel gezonder blijven in onze oude dag

and much better recreational opportunities.

en veel betere recreatieve mogelijkheden hebben.

Another change for the better is that we now have

Nog een verbetering

specialized retirement facilities

zijn gespecialiseerde pensioenfaciliteiten

and programs to take care of old people.

en programma’s om te zorgen voor oude mensen.

Changes for the worse begin with the cruel reality

Een verslechtering is de wrede werkelijkheid

that we now have

dat er nu meer oude mensen en minder jonge mensen zijn

more old people and fewer young people

than at any time in the past.

dan ooit in het verleden.

That means that all those old people

Dat betekent dat al die oude mensen

are more of a burden on the few young people,

een grotere belasting vormen voor de weinige jonge mensen,

and that each old person has less individual value.

en dat elke oudere minder individuele waarde heeft.

Another big change for the worse in the status of the elderly

Nog een verslechtering in de status van ouderen

is the breaking of social ties with age,

is het verbreken van sociale banden met de leeftijd,

because older people, their children,

omdat oudere mensen, hun kinderen,

and their friends,

en hun vrienden

all move and scatter independently of each other

meer en meer verhuizen en weg van elkaar geraken,

many times during their lives.

en wel meerdere malen tijdens hun leven.

We Americans move on the average

Wij Amerikanen verhuizen gemiddeld

every five years.

om de vijf jaar.

Hence our older people are likely

Daarom zullen onze oudere mensen in veel gevallen

to end up living distant from their children

uiteindelijk ver van hun kinderen

and the friends of their youth.

en jeugdvrienden wonen.

Yet another change for the worse in the status of the elderly

Een andere verslechtering in de status van de ouderen

is formal retirement from the workforce,

is de oppensioenstelling

carrying with it a loss of work friendships

met als gevolg verlies van de vriendschappen op het werk

and a loss of the self-esteem associated with work.

en een verlies van het gevoel van eigenwaarde door het werk.

Perhaps the biggest change for the worse

Het ergste is misschien nog

is that our elderly are objectively

dat onze ouderen in feite

less useful than in traditional societies.

minder nuttig zijn dan in traditionele samenlevingen.

Widespread literacy means that they are no longer

Wijdverbreide geletterdheid betekent dat ze niet langer

useful as repositories of knowledge.

nuttig zijn als databanken van kennis.

When we want some information,

Wanneer wij informatie willen,

we look it up in a book or we Google it

zoeken we ze op in een boek of googlen we

instead of finding some old person to ask.

in plaats van het aan een ouder iemand te vragen.

The slow pace of technological change

Het trage tempo van technologische veranderingen

in traditional societies

in traditionele samenlevingen

means that what someone learns there as a child

betekent dat wat iemand er als kind leert

is still useful when that person is old,

nog steeds nuttig is als hij oud is,

but the rapid pace of technological change today

maar het snelle tempo van technologische veranderingen vandaag

means that what we learn as children

betekent dat wat we als kinderen leren

is no longer useful 60 years later.

60 jaar later niet langer nuttig is.

And conversely, we older people are not fluent

En omgekeerd zijn ouderen niet onderlegd

in the technologies essential for surviving

in de technologieën die essentieel zijn voor het overleven

in modern society.

in de moderne samenleving.

For example, as a 15-year-old,

Als 15-jarige

I was considered outstandingly good at multiplying numbers

was ik uitzonderlijk goed in het vermenigvuldigen van getallen

because I had memorized the multiplication tables

omdat ik de tafels van vermenigvuldiging van buiten had geleerd,

and I know how to use logarithms

het gebruik van logaritmen onder de knie had

and I'm quick at manipulating a slide rule.

en goed was in het gebruik van de rekenliniaal.

Today, though, those skills are utterly useless

Vandaag zijn deze vaardigheden volkomen nutteloos

because any idiot

omdat elke idioot

can now multiply eight-digit numbers

nu getallen met acht cijfers ogenblikkelijk en precies

accurately and instantly with a pocket calculator.

kan vermenigvuldigen met een zakrekenmachine.

Conversely, I at age 75

Daarentegen ben ik op 75-jarige leeftijd

am incompetent at skills

incompetent in vaardigheden

essential for everyday life.

die van essentieel belang zijn voor het dagelijks leven.

My family's first TV set in 1948

De eerste tv van mijn familie in 1948

had only three knobs that I quickly mastered:

had slechts drie knoppen die ik snel onder de knie had:

an on-off switch, a volume knob,

een aan-uitknop, een volumeknop,

and a channel selector knob.

en een kanaalkiezerknop.

Today, just to watch a program

Als ik vandaag thuis wat tv wil kijken,

on the TV set in my own house,

I have to operate a 41-button TV remote

moet ik overweg kunnen met een afstandsbediening met 41 knoppen,

that utterly defeats me.

wat me van geen kanten lukt.

I have to telephone my 25-year-old sons

Ik moet mijn zonen van 25 jaar opbellen

and ask them to talk me through it

en me telefonisch laten begeleiden

while I try to push those wretched 41 buttons.

om overweg te kunnen met die ellendige 41 knoppen.

What can we do to improve the lives of the elderly

Wat kunnen we doen om het leven van ouderen in de VS te verbeteren

in the U.S., and to make better use of their value?

en beter gebruik maken van hun talenten?

That's a huge problem.

Dat is een enorm probleem.

In my remaining four minutes today,

In mijn resterende vier minuten

I can offer just a few suggestions.

kan ik slechts een paar suggesties aanreiken.

One value of older people is that they are

Een talent van oudere mensen is

increasingly useful as grandparents

dat ze als grootouders

for offering high-quality childcare

kwalitatief hoogwaardige kinderoppas kunnen aanbieden

to their grandchildren, if they choose to do it,

aan hun kleinkinderen, als ze het willen doen.

as more young women enter the workforce

Zeker nu meer jonge vrouwen uit gaan werken

and as fewer young parents of either gender

en minder jonge ouders van beide geslachten

stay home as full-time caretakers of their children.

thuis blijven als fulltime verzorgers van hun kinderen.

Compared to the usual alternatives

In vergelijking met de gebruikelijke alternatieven

of paid babysitters and day care centers,

van betaalde babysitters en crèches,

grandparents offer superior, motivated,

zijn grootouders superieure, gemotiveerde,

experienced child care.

ervaren kinderoppassers.

They've already gained experience from raising their own children.

Ze hebben al ervaring opgedaan in het grootbrengen van hun eigen kinderen,

They usually love their grandchildren,

ze houden meestal van hun kleinkinderen,

and are eager to spend time with them.

en brengen graag tijd met hen door.

Unlike other caregivers,

In tegenstelling tot andere verzorgers,

grandparents don't quit their job

laten grootouders hun baan niet staan

because they found another job with higher pay

omdat ze een andere baan met hoger loon hebben gevonden

looking after another baby.

om op een andere baby te passen.

A second value of older people is paradoxically

Een tweede talent van oudere mensen heeft paradoxaal genoeg

related to their loss of value

te maken met hun verlies van waarde

as a result of changing world conditions and technology.

als gevolg van veranderende wereldomstandigheden en technologie.

At the same time, older people have gained

Daardoor stijgen oudere mensen

in value today precisely because

vandaag in waarde juist omwille

of their unique experience of living conditions

van hun unieke ervaring van levensomstandigheden

that have now become rare

die nu zeldzaam zijn geworden

because of rapid change, but that could come back.

vanwege de snelle veranderingen, maar die terug kunnen komen.

For example, only Americans now in their 70s

Zo kunnen alleen Amerikanen van 70

or older today can remember

of ouder zich vandaag herinneren

the experience of living through a great depression,

hoe het leven was tijdens een grote depressie

the experience of living through a world war,

of hoe het was om je tijdens een wereldoorlog

and agonizing whether or not

zich handenwringend af te vragen

dropping atomic bombs would be more horrible

wat verschrikkelijker zou zijn:

than the likely consequences of not dropping atomic bombs.

wel of geen atoombommen gooien.

Most of our current voters and politicians

De meeste van onze huidige kiezers en politici

have no personal experience of any of those things,

hebben geen persoonlijke ervaring met een van die dingen,

but millions of older Americans do.

maar miljoenen oudere Amerikanen hebben die wel.

Unfortunately, all of those terrible situations

Helaas kunnen al die verschrikkelijke situaties zich opnieuw voordoen.

could come back.

Even if they don't come back,

Zelfs als ze niet terugkomen,

we have to be able to plan for them

moeten we ze kunnen incalculeren

on the basis of the experience of what they were like.

op basis van de ervaring van hoe het was.

Older people have that experience.

Oudere mensen hebben die ervaring.

Younger people don't.

Jongere mensen niet.

The remaining value of older people

Het laatste talent van oudere mensen

that I'll mention involves recognizing that

gaat over het besef

while there are many things that older people

dat hoewel er veel dingen zijn die oudere mensen

can no longer do,

niet meer kunnen,

there are other things that they can do

er andere dingen zijn die

better than younger people.

ze beter kunnen dan jongere mensen.

A challenge for society is to make use of those things

Het is een uitdaging voor de samenleving gebruik te maken van de dingen

that older people are better at doing.

die oudere mensen beter kunnen.

Some abilities, of course, decrease with age.

Sommige vaardigheden nemen natuurlijk af met de leeftijd.

Those include abilities at tasks

Taken die fysieke kracht en uithoudingsvermogen vereisen

requiring physical strength and stamina,

ambition, and the power of novel reasoning

evenals ambitie, en de kracht van nieuwe manieren van denken

in a circumscribed situation,

in een welomschreven situatie.

such as figuring out the structure of DNA,

De structuur van DNA uitzoeken

best left to scientists under the age of 30.

wordt best overgelaten aan wetenschappers onder de 30.

Conversely, valuable attributes

Daarentegen zijn er waardevolle kenmerken

that increase with age include experience,

die groter worden met de leeftijd: ervaring,

understanding of people and human relationships,

inzicht in mensen en menselijke relaties,

ability to help other people

vermogen om andere mensen te helpen

without your own ego getting in the way,

zonder dat je eigen ego in de weg zit

and interdisciplinary thinking about large databases,

en interdisciplinair denken over grote hoeveelheden gegevens,

such as economics and comparative history,

zoals economie en vergelijkende geschiedenis,

best left to scholars over the age of 60.

die worden best overgelaten aan geleerden boven de 60.

Hence older people are much better than younger people

Daarom zijn oudere mensen veel beter dan jongere mensen

at supervising, administering, advising,

in superviseren, beheren, adviseren,

strategizing, teaching, synthesizing,

strategie-ontwikkeling, onderwijs, synthese,

and devising long-term plans.

en het bedenken van lange-termijnplannen.

I've seen this value of older people

Ik ben dat zo vaak tegengekomen

with so many of my friends in their 60s,

bij zo veel van mijn vrienden

70s, 80s and 90s,

van boven de 60, 70, 80 of 90,

who are still active as investment managers,

die nog steeds actief zijn als fondsbeheerders,

farmers, lawyers and doctors.

boeren, advocaten en artsen.

In short, many traditional societies

Kortom, veel traditionele samenlevingen

make better use of their elderly

maken beter gebruik van hun bejaarden

and give their elderly more satisfying lives

en geven hun bejaarden een meer bevredigend leven

than we do in modern, big societies.

dan wij in onze moderne, grote samenlevingen.

Paradoxically nowadays,

Paradoxaal genoeg

when we have more elderly people than ever before,

nu er meer ouderen zijn dan ooit tevoren,

living healthier lives and with better medical care

die gezonder leven

than ever before,

en met betere medische zorg,

old age is in some respects more miserable

wordt ouderdom in sommige opzichten

than ever before.

ellendiger dan ooit tevoren.

The lives of the elderly are widely recognized

Het leven van ouderen wordt gezien

as constituting a disaster area

als een rampgebied

of modern American society.

in de moderne Amerikaanse samenleving.

We can surely do better by learning

We kunnen het zeker beter doen

from the lives of the elderly

door te leren uit het leven

in traditional societies.

van ouderen in traditionele samenlevingen.

But what's true of the lives of the elderly

Maar wat geldt voor het leven van ouderen in traditionele samenlevingen

in traditional societies

is true of many other features

geldt ook voor vele andere eigenschappen

of traditional societies as well.

van traditionele samenlevingen.

Of course, I'm not advocating that we all give up

Natuurlijk ben ik geen voorstander van het opgeven

agriculture and metal tools

van landbouw en metalen werktuigen

and return to a hunter-gatherer lifestyle.

om terug te keren naar een jagers-verzamelaarsbestaan.

There are many obvious respects

In veel voor de hand liggende opzichten

in which our lives today are far happier

is ons leven vandaag veel gelukkiger

than those in small, traditional societies.

dan in die kleine, traditionele samenlevingen.

To mention just a few examples,

Om slechts een paar voorbeelden te noemen:

our lives are longer, materially much richer,

we leven langer, zijn materieel veel rijker

and less plagued by violence

en minder geteisterd door geweld

than are the lives of people in traditional societies.

dan mensen in traditionele samenlevingen.

But there are also things to be admired

Maar we kunnen ook bewondering opbrengen

about people in traditional societies,

voor mensen in traditionele samenlevingen.

and perhaps to be learned from them.

En misschien kunnen we er wat van leren.

Their lives are usually socially much richer

Hun levens zijn meestal sociaal veel rijker

than our lives,

dan het onze,

although materially poorer.

hoewel ze materieel armer zijn.

Their children are more self-confident,

Hun kinderen zijn zelfbewuster,

more independent, and more socially skilled

onafhankelijker en meer sociaal onderlegd

than are our children.

dan de onze.

They think more realistically about dangers than we do.

Ze hebben een realistischer kijk op gevaren dan wij.

They almost never die of diabetes, heart disease,

Ze sterven bijna nooit aan diabetes, hart-en-vaatziekten,

stroke, and the other noncommunicable diseases

hersenbloeding, en andere niet overdraagbare ziekten

that will be the causes of death of almost

die doodsoorzaken zullen zijn van bijna

all of us in this room today.

iedereen hier aanwezig.

Features of the modern lifestyle predispose us to those diseases,

Door onze moderne levensstijl zijn we voorbeschikt voor deze ziekten,

and features of the traditional lifestyle

terwijl de traditionele levensstijl

protect us against them.

ons ertegen beschermt.

Those are just some examples of what we can learn

Dat zijn slechts enkele voorbeelden van wat we kunnen leren

from traditional societies.

van traditionele samenlevingen.

I hope that you will find it as fascinating

Ik hoop dat je het net zo fascinerend vindt

to read about traditional societies

om te lezen over traditionele samenlevingen

as I found it to live in those societies.

als ik het vond om erin te leven.

Thank you.

Bedankt.

(Applause)

(Applaus)