Ivan Krastev: Can democracy exist without trust?

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser

I'm afraid I'm one of those speakers

Ik ben bang dat ik ben een van de sprekers ben

you hope you're not going to meet at TED.

waarvan je hoopt dat je ze niet gaat tegenkomen bij TED.

First, I don't have a mobile,

Om te beginnen heb ik niet eens een mobieltje,

so I'm on the safe side.

ik speel op veilig.

Secondly, a political theorist

Ten tweede is een politiek theoreticus

who's going to talk about the crisis of democracy

die komt praten over de crisis van de democratie

is probably not the most exciting topic you can think about.

niet echt een sexy onderwerp.

And plus, I'm not going to give you any answers.

Daar komt nog bij dat ik geen antwoorden geef.

I'm much more trying to add to some of the questions we're talking about.

Ik ga er eerder nog wat vragen aan toevoegen.

And one of the things that I want to question

Een van de dingen die ik in vraag wil stellen,

is this very popular hope these days

is de erg populaire hoop van vandaag

that transparency and openness

dat transparantie en openheid

can restore the trust in democratic institutions.

het vertrouwen in de democratische instellingen kunnen herstellen.

There is one more reason for you to be suspicious about me.

Nog een reden om mij een beetje te wantrouwen.

You people, the Church of TED, are a very optimistic community.

Jullie van de TED-kerk zijn een erg optimistisch gezelschap.

(Laughter)

(Gelach)

Basically you believe in complexity, but not in ambiguity.

Jullie geloven in complexiteit, niet in dubbelzinnigheid.

As you have been told, I'm Bulgarian.

Zoals jullie is verteld, ben ik een Bulgaar.

And according to the surveys,

Volgens de enquêtes zijn wij

we are marked the most pessimistic people in the world.

de meest pessimistische mensen ter wereld.

(Laughter)

(Gelach)

The Economist magazine recently wrote an article

In The Economist stond onlangs een artikel

covering one of the recent studies on happiness,

dat ging over de recente studies over geluk.

and the title was "The Happy, the Unhappy and the Bulgarians."

De titel luidde: 'De gelukkigen, de ongelukkigen en de Bulgaren.'

(Laughter)

(Gelach)

So now when you know what to expect,

Nu je weet wat te verwachten,

let's give you the story.

begin ik mijn verhaal.

And this is a rainy election day in a small country --

Een regenachtige verkiezingsdag in een klein land --

that can be my country, but could be also your country.

misschien mijn land, maar misschien ook jullie land.

And because of the rain until four o'clock in the afternoon,

Doordat het bleef regenen tot vier uur in de middag,

nobody went to the polling stations.

kwam er niemand opdagen bij de stembureaus.

But then the rain stopped,

Maar toen de regen stopte,

people went to vote.

gingen de mensen stemmen.

And when the votes had been counted,

Toen de stemmen waren geteld,

three-fourths of the people have voted with a blank ballot.

had drievierde blanco gestemd.

The government and the opposition,

De regering en de oppositie

they have been simply paralyzed.

waren met verstomming geslagen.

Because you know what to do about the protests.

Omdat je weet hoe je protesten aanpakt.

You know who to arrest, who to negotiate with.

Je weet wie je moet arresteren, met wie je moet onderhandelen.

But what to do about people who are voting with a blank ballot?

Maar wat doe je met mensen die blanco stemmen?

So the government decided to have the elections once again.

De regering besloot nieuwe verkiezingen in te richten.

And this time even a greater number,

Dit keer stemde zelfs

83 percent of the people, voted with blank ballots.

een groter aantal, 83 procent, blanco.

Basically they went to the ballot boxes

In feite lieten ze via de stembus weten

to tell that they have nobody to vote for.

dat ze niemand hadden om voor te stemmen.

This is the opening of a beautiful novel by Jose Saramago

Zo begint een mooie roman van José Saramago

called "Seeing."

'De stad der zienden'.

But in my view it very well captures

Volgens mij geeft hij een heel goed beeld

part of the problem that we have with democracy in Europe these days.

van de hedendaagse problemen van de democratie in Europa.

On one level nobody's questioning

Op één niveau stelt niemand in vraag

that democracy is the best form of government.

dat democratie de beste vorm van regering is.

Democracy is the only game in town.

Democratie is gewoon het enige dat er is.

The problem is that many people start to believe

Maar veel mensen gaan geloven

that it is not a game worth playing.

dat ze niet meer de moeite waard is.

For the last 30 years, political scientists have observed

De laatste 30 jaar zien politieke wetenschappers

that there is a constant decline in electoral turnout,

een constante daling in electorale opkomst.

and the people who are least interested to vote

Net die mensen zijn het minst geïnteresseerd

are the people whom you expect are going to gain most out of voting.

waarvan je zou verwachten dat ze er het meeste voordeel uit zouden halen.

I mean the unemployed, the under-privileged.

Ik bedoel de werklozen, de kansarmen.

And this is a major issue.

Dit is een belangrijke kwestie.

Because especially now with the economic crisis,

Omdat vooral nu, met de economische crisis,

you can see that the trust in politics,

je kunt zien dat het vertrouwen in de politiek,

that the trust in democratic institutions,

in de democratische instellingen,

was really destroyed.

echt werd verwoest.

According to the latest survey being done by the European Commission,

Volgens de meest recente enquête van de Europese Commissie,

89 percent of the citizens of Europe believe that there is a growing gap

denkt 89 procent van de burgers van Europa dat er een groeiende kloof is

between the opinion of the policy-makers and the opinion of the public.

tussen de mening van de beleidsmakers en de mening van het publiek.

Only 18 percent of Italians and 15 percent of Greeks

Slechts 18 procent van de Italianen en 15 procent van de Grieken

believe that their vote matters.

geloven dat hun stem telt.

Basically people start to understand that they can change governments,

Mensen beginnen te begrijpen dat ze wel regeringen kunnen wijzigen,

but they cannot change policies.

maar niet het beleid.

And the question which I want to ask is the following:

Daarom de volgende vraag:

How did it happen that we are living in societies

hoe komt het dat we in samenlevingen leven

which are much freer than ever before --

die veel vrijer zijn dan ooit tevoren --

we have more rights, we can travel easier,

we hebben meer rechten, gemakkelijker reizen,

we have access to more information --

we beschikken over meer informatie --

at the same time that trust in our democratic institutions

maar tegelijkertijd het vertrouwen in onze democratische instellingen

basically has collapsed?

hebben verloren?

So basically I want to ask:

Daarom vraag ik:

What went right and what went wrong in these 50 years

wat liep er goed en wat liep er fout in deze vijftig jaar

when we talk about democracy?

als we het hebben over democratie?

And I'll start with what went right.

Ik zal beginnen met wat er goed liep.

And the first thing that went right was, of course,

Het eerste dat goed was, zijn

these five revolutions which, in my view,

deze vijf revoluties

very much changed the way we're living and deepened our democratic experience.

die onze manier van leven erg veranderden en onze democratische ervaring verdiepten.

And the first was the cultural and social revolution of 1968 and 1970s,

De eerste was de culturele en sociale revolutie van 1968 en 1970,

which put the individual at the center of politics.

die het individu tot centrum van de politiek maakte.

It was the human rights moment.

Het ging om mensenrechten.

Basically this was also a major outbreak, a culture of dissent,

Het was ook een grote doorbraak, een cultuur van dissidentie,

a culture of basically non-conformism,

een cultuur van non-conformisme,

which was not known before.

tot dan toe ongezien.

So I do believe that even things like that

Zo'n dingen zijn eigen

are very much the children of '68 --

aan de kinderen van '68 --

nevertheless that most of us had been even not born then.

alhoewel de meesten van ons toen nog niet geboren waren.

But after that you have the market revolution of the 1980s.

Maar daarna kwam de marktrevolutie van de jaren tachtig.

And nevertheless that many people on the left try to hate it,

Alhoewel linksvoelende mensen ze proberen te haten,

the truth is that it was very much the market revolution that sent the message:

was het toch de marktrevolutie die met de boodschap kwam:

"The government does not know better."

"De regering weet het niet beter."

And you have more choice-driven societies.

Je krijgt meer op keuze gebaseerde samenlevingen.

And of course, you have 1989 -- the end of Communism, the end of the Cold War.

Ook 1989: het einde van het communisme, het einde van de koude oorlog.

And it was the birth of the global world.

de geboorte van de geglobaliseerde wereld.

And you have the Internet.

Dan komt Internet.

And this is not the audience to which I'm going to preach

Ik hoef dit publiek niet uit te leggen

to what extent the Internet empowered people.

in welke mate het Internet mensen mondig maakte.

It has changed the way we are communicating

Het veranderde de manier waarop we communiceren

and basically we are viewing politics.

en waarop we de politiek zijn gaan bekijken.

The very idea of political community totally has changed.

Het idee van politieke gemeenschap is volledig veranderd.

And I'm going to name one more revolution,

Ik vernoem ook

and this is the revolution in brain sciences,

de revolutie in de neurowetenschappen.

which totally changed the way

Die veranderde volledig

we understand how people are making decisions.

ons begrip van hoe mensen beslissingen nemen.

So this is what went right.

Dit is wat er goed liep.

But if we're going to see what went wrong,

Maar als we willen weten wat er is misgegaan,

we're going to end up with the same five revolutions.

komen we uit bij de dezelfde vijf revoluties.

Because first you have the 1960s and 1970s,

In de jaren zestig en zeventig

cultural and social revolution,

had je de culturele en sociale revolutie

which in a certain way destroyed the idea of a collective purpose.

die in zeker zin het idee van een collectief doel overboord gooide.

The very idea, all these collective nouns that we have been taught about --

Al die collectieve naamwoorden waarover we leerden --

nation, class, family.

natie, klasse, familie.

We start to like divorcing, if we're married at all.

We zijn scheiden normaal gaan vinden, als we al getrouwd zijn.

All this was very much under attack.

Dit alles werd zeer aangevochten.

And it is so difficult to engage people in politics

Het is zo moeilijk om mensen bij de politiek te betrekken

when they believe that what really matters

wanneer zij geloven dat waar ze persoonlijk staan

is where they personally stand.

het enige is dat van belang is.

And you have the market revolution of the 1980s

Je hebt de marktrevolutie van de jaren tachtig

and the huge increase of inequality in societies.

en de enorme toename van de ongelijkheid in de samenleving.

Remember, until the 1970s,

Denk eraan dat tot de jaren 70,

the spread of democracy has always been accompanied

de verspreiding van de democratie altijd gepaard is gegaan

by the decline of inequality.

met een daling van de ongelijkheid.

The more democratic our societies have been,

Hoe democratischer onze samenlevingen werden,

the more equal they have been becoming.

hoe gelijker ze werden.

Now we have the reverse tendency.

Nu zien we de omgekeerde tendens.

The spread of democracy now is very much accompanied

De verspreiding van democratie gaat nu veel meer gepaard

by the increase in inequality.

met een toename van de ongelijkheid.

And I find this very much disturbing

Ik vind dit zeer verontrustend

when we're talking about what's going on right and wrong

wanneer we praten over wat goed en fout gaat

with democracy these days.

met de democratie van vandaag.

And if you go to 1989 --

Over 1989 --

something that basically you don't expect that anybody's going to criticize --

iets waarvan je verwacht dat niemand het gaat bekritiseren --

but many are going to tell you, "Listen, it was the end of the Cold War

zul je vaak horen: "Het was het einde van de koude oorlog

that tore the social contract between the elites and the people in Western Europe."

die het sociaal contract tussen de elites en de gewone man opblies."

When the Soviet Union was still there,

Toen de Sovjet-Unie er nog was,

the rich and the powerful, they needed the people,

hadden de rijken en de machtigen de gewone man nog nodig

because they feared them.

omdat ze hem vreesden.

Now the elites basically have been liberated.

Nu hebben elites in principe vrij spel.

They're very mobile. You cannot tax them.

Ze zijn erg mobiel. Je kan ze niet belasten.

And basically they don't fear the people.

Ze hebben van de gewone man niets meer te vrezen.

So as a result of it, you have this very strange situation

Daardoor krijg je een merkwaardige situatie

in which the elites basically got out of the control of the voters.

waarbij de elites niet meer door de kiezers worden gecontroleerd.

So this is not by accident

Dus is het geen toeval

that the voters are not interested to vote anymore.

dat de kiezers niet meer geïnteresseerd zijn in stemmen.

And when we talk about the Internet,

En dan het Internet.

yes, it's true, the Internet connected all of us,

Het is waar dat we allemaal verbonden zijn door het Internet,

but we also know that the Internet created these echo chambers and political ghettos

maar we weten ook dat het Internet echokamers en politieke getto's crëerde

in which for all your life you can stay with the political community you belong to.

waardoor je levenslang alleen maar contact houdt met je eigen politieke stroming.

And it's becoming more and more difficult

Daardoor wordt het steeds moeilijker

to understand the people who are not like you.

om andersdenkenden te begrijpen.

I know that many people here

Ik weet dat velen hier

have been splendidly speaking about the digital world and the possibility for cooperation,

prachtig hebben gesproken over de digitale wereld en de mogelijke samenwerking,

but [have you] seen what the digital world has done to American politics these days?

maar heb je de impact van de digitale wereld op de Amerikaanse politiek gezien?

This is also partly a result of the Internet revolution.

Dat is ook een gevolg van de internetrevolutie.

This is the other side of the things that we like.

Dat is de andere kant van de medaille.

And when you go to the brain sciences,

Wat de politieke adviseurs

what political consultants learned from the brain scientists

leerden van de neurowetenschappers

is don't talk to me about ideas anymore,

is dat je niet meer moet praten

don't talk to me about policy programs.

over ideeën of beleidsprogramma's.

What really matters is basically to manipulate the emotions of the people.

Het gaat erom hoe je de emoties van mensen manipuleert.

And you have this very strongly

Dat gaat zelfs zover

to the extent that, even if you see when we talk about revolutions these days,

dat, als we vandaag over revoluties praten,

these revolutions are not named anymore around ideologies or ideas.

het niet meer over ideologieën of ideeën gaat.

Before, revolutions used to have ideological names.

Vroeger droegen revoluties ideologische namen.

They could be communist, they could be liberal,

Ze konden communistisch, liberaal,

they could be fascist or Islamic.

fascistisch of islamitisch zijn.

Now the revolutions are called under the medium which is most used.

Nu worden ze genoemd naar het meest gebruikte medium.

You have Facebook revolutions, Twitter revolutions.

Je hebt nu Facebook- of Twitterrevoluties.

The content doesn't matter anymore, the problem is the media.

De inhoud telt niet meer, het gaat om de media.

I'm saying this because one of my major points

Ik zeg dit omdat een van mijn belangrijkste punten is

is what went right is also what went wrong.

dat dat wat goed liep, tegelijk ook fout liep.

And when we're now trying to see how we can change the situation,

Wanneer we nu willen zien hoe we de situatie kunnen veranderen,

when basically we're trying to see what can be done about democracy,

als we willen weten wat we kunnen doen voor de democratie,

we should keep this ambiguity in mind.

moeten we deze dubbelzinnigheid voor ogen houden.

Because probably some of the things that we love most

De dingen waar we het meest van houden,

are going to be also the things that can hurt us most.

kunnen ons ook het meest beschadigen.

These days it's very popular to believe

Het is tegenwoordig erg 'in' om te geloven

that this push for transparency,

dat het streven naar transparantie,

this kind of a combination between active citizens, new technologies

de connectie tussen actieve burgers, nieuwe technologieën

and much more transparency-friendly legislation

en transparantie-vriendelijker wetgeving,

can restore trust in politics.

het vertrouwen in de politiek kunnen herstellen.

You believe that when you have these new technologies and people who are ready to use this,

Je denkt dat met deze nieuwe technologieën en mensen die ze willen gebruiken,

it can make it much more difficult for the governments to lie,

het voor de regeringen veel moeilijker zal worden om te liegen,

it's going to be more difficult for them to steal

te stelen

and probably even going to be more difficult for them to kill.

en waarschijnlijk zelfs te doden.

This is probably true.

Dit is waarschijnlijk waar.

But I do believe that we should be also very clear

Maar ik geloof dat we ook duidelijk moeten zeggen

that now when we put the transparency at the center of politics

dat transparantie centraal maken in de politiek,

where the message is, "It's transparency, stupid."

erg dom is.

Transparency is not about restoring trust in institutions.

Transparantie gaat niet over het herstellen van vertrouwen in de instellingen.

Transparency is politics' management of mistrust.

Transparantie is het middel waarmee de politiek het wantrouwen beheert.

We are assuming that our societies are going to be based on mistrust.

Wij gaan ervan uit dat onze samenlevingen gebaseerd zullen zijn op wantrouwen.

And by the way, mistrust was always very important for democracy.

Wantrouwen was trouwens al altijd erg belangrijk voor de democratie.

This is why you have checks and balances.

Daarom is er een scheiding der machten.

This is why basically you have all this creative mistrust

Daarom is er creatief wantrouwen

between the representatives and those whom they represent.

tussen de vertegenwoordigers en vertegenwoordigden.

But when politics is only management of mistrust,

Maar wanneer politiek alleen gaat over beheer van wantrouwen,

then -- I'm very glad that "1984" has been mentioned --

-- ik ben zeer blij dat '1984' werd genoemd --

now we're going to have "1984" in reverse.

dan krijgen we '1984' in omgekeerde richting.

It's not going to be the Big Brother watching you,

Het gaat niet om Big Brother die jou in de gaten houdt,

it's going to be we being the Big Brother

maar wij worden de Big Brother

watching the political class.

die kijkt naar de politieke klasse.

But is this the idea of a free society?

Maar is dit het idee van een vrije samenleving?

For example, can you imagine

Kan je je voorstellen

that decent, civic, talented people are going to run for office

dat fatsoenlijke, burgerlijke, getalenteerde mensen kiezen voor de politiek

if they really do believe

als ze denken

that politics is also about managing mistrust?

dat politiek ook gaat over het beheren van wantrouwen?

Are you not afraid with all these technologies

Ben je niet bang van al deze technologieën

that are going to track down

die elke verklaring van politici over bepaalde kwesties

any statement the politicians are going to make on certain issues,

altijd weer kunnen opsporen?

are you not afraid that this is going to be a very strong signal to politicians

Ben je niet bang dat dit een zeer krachtig signaal is aan politici

to repeat their positions, even the very wrong positions,

om vast te houden aan hun standpunten, ook al zijn ze fout,

because consistency is going to be more important than common sense?

omdat consistentie belangrijker wordt dan gezond verstand?

And the Americans who are in the room,

En voor de Amerikanen in de zaal:

are you not afraid that your presidents are going to govern

zijn jullie niet bang dat jullie presidenten gaan regeren

on the basis of what they said in the primary elections?

op basis van wat ze in de voorverkiezingen zeiden?

I find this extremely important,

Ik vind dit heel belangrijk,

because democracy is about people changing their views

omdat democratie gaat over mensen die hun standpunten wijzigen

based on rational arguments and discussions.

op basis van rationele argumenten en discussies.

And we can lose this with the very noble idea

Dit kunnen we kwijtraken door het zeer nobele idee

to keep people accountable

om mensen ter verantwoording te roepen,

for showing the people that we're not going to tolerate

om de mensen te laten zien dat we politiek opportunisme

politicians the opportunism in politics.

van politici niet zullen tolereren.

So for me this is extremely important.

Dit is voor mij uiterst belangrijk.

And I do believe that when we're discussing politics these days,

Als we het vandaag over politiek hebben,

probably it makes sense

is het waarschijnlijk zinvol

to look also at this type of a story.

dit soort verhaal er ook in te betrekken.

But also don't forget, any unveiling is also veiling.

Vergeet niet dat elke onthulling ook een verhulling is.

[Regardless of] how transparent our governments want to be,

Hoe transparant onze regeringen ook zullen zijn,

they're going to be selectively transparent.

ze zullen selectief transparant zijn.

In a small country that could be my country,

In een klein land dat mijn land kon zijn,

but could be also your country,

maar ook jullie land,

they took a decision -- it is a real case story --

namen ze een besluit -- dit keer echt gebeurd --

that all of the governmental decisions,

dat alle regeringsbeslissingen,

discussions of the council of ministers,

discussies in de ministerraad,

were going to be published on the Internet

op het Internet moesten worden gepubliceerd

24 hours after the council discussions took place.

binnen de 24 uur nadat de discussies hadden plaatsgevonden.

And the public was extremely all for it.

Het publiek was er erg voor.

So I had the opportunity to talk to the prime minister,

Ik kreeg de kans om de eerste minister te vragen

why he made this decision.

waarom hij dit besluit had genomen.

He said, "Listen, this is the best way

Hij zei: "Dit is de beste manier

to keep the mouths of my ministers closed.

om mijn ministers het zwijgen op te leggen.

Because it's going to be very difficult for them to dissent

Het gaat zeer moeilijk voor hen worden om niet akkoord te gaan

knowing that 24 hours after

als ze weten dat dit 24 uur later

this is going to be on the public space,

al publiek gaat zijn,

and this is in a certain way going to be a political crisis."

en het op een of andere manier tot een politieke crisis kan leiden."

So when we talk about transparency,

Als we dus over transparantie spreken,

when we talk about openness,

of over openheid,

I really do believe that what we should keep in mind

moeten we in gedachten houden

is that what went right is what went wrong.

dat wat goed liep ook fout kan lopen.

And this is Goethe, who is neither Bulgarian nor a political scientist,

Dit komt van Goethe, geen Bulgaar en evenmin een politieke wetenschapper.

some centuries ago he said,

Enkele eeuwen geleden zei hij:

"There is a big shadow where there is much light."

"Er valt een grote schaduw waar er veel licht is."

Thank you very much.

Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)