Ivan Krastev: Can democracy exist without trust?

Ivan Krastev: Dân chủ có thể tồn tại mà không cần tín nhiệm?

Translator: Ming Ming Reviewer: Nguyen Trang

I'm afraid I'm one of those speakers

E rằng tôi không phải là diễn giả

you hope you're not going to meet at TED.

mà bạn mong muốn gặp tại TED.

First, I don't have a mobile,

Thứ 1, tôi không có điện thoại di động,

so I'm on the safe side.

nên tôi rất thận trọng.

Secondly, a political theorist

Thứ 2, tôi là một nhà lý luận chính trị

who's going to talk about the crisis of democracy

đang định nói về khủng khoảng dân chủ

is probably not the most exciting topic you can think about.

có lẽ không phải là chủ đề ưa thích mà bạn nghĩ đến.

And plus, I'm not going to give you any answers.

Ngoài ra, tôi cũng không đưa ra câu trả lời nào.

I'm much more trying to add to some of the questions we're talking about.

Tôi lại càng cố gắng thêm vào những câu hỏi mà chúng ta vẫn đang tranh luận

And one of the things that I want to question

Một trong những điều mà tôi muốn hỏi

is this very popular hope these days

là niềm hi vọng phổ biến trong thời đại này

that transparency and openness

rằng minh bạch và cởi mở

can restore the trust in democratic institutions.

có thể phục hồi niềm tin vào các thể chế dân chủ.

There is one more reason for you to be suspicious about me.

Có thêm 1 lí do nữa để bạn ngờ vực tôi.

You people, the Church of TED, are a very optimistic community.

Các bạn, tín đồ của TED, là 1 cộng đồng rất lạc quan.

(Laughter)

(Cười)

Basically you believe in complexity, but not in ambiguity.

Cơ bản là bạn tin có rắc rối, nhưng không tin sự mơ hồ.

As you have been told, I'm Bulgarian.

Như bạn đã biết, tôi là người Bulgaria.

And according to the surveys,

Và theo các cuộc khảo sát,

we are marked the most pessimistic people in the world.

chúng tôi là những người bi quan nhất trên đời.

(Laughter)

(Cười)

The Economist magazine recently wrote an article

Tạp chí The Economist mới viết 1 bài

covering one of the recent studies on happiness,

về 1 trong các nghiên cứu về hạnh phúc,

and the title was "The Happy, the Unhappy and the Bulgarians."

và tiêu đề là “Người hạnh phúc, kẻ bất hạnh và người Bulgaria.”

(Laughter)

(Cười)

So now when you know what to expect,

Giờ thì bạn đã biết điều gì để mong đợi,

let's give you the story.

hãy để tôi kể bạn nghe câu chuyện này.

And this is a rainy election day in a small country --

Đây là 1 ngày bầu cử mưa dầm dề ở 1 đất nước nhỏ --

that can be my country, but could be also your country.

đó có thể là đất nước của tôi, cũng có thể là của bạn.

And because of the rain until four o'clock in the afternoon,

Vì trời mưa đến tận 4 giờ chiều,

nobody went to the polling stations.

nên chẳng ai tới trạm bỏ phiếu cả.

But then the rain stopped,

Nhưng khi trời tạnh mưa,

people went to vote.

người ta đi bỏ phiếu.

And when the votes had been counted,

Khi kiểm phiếu

three-fourths of the people have voted with a blank ballot.

¾ số người bỏ phiếu đã bỏ phiếu trống.

The government and the opposition,

Chính phủ và phe đối lập,

they have been simply paralyzed.

hoàn toàn sững sờ.

Because you know what to do about the protests.

Vì bạn biết phải làm gì với các cuộc biểu tình.

You know who to arrest, who to negotiate with.

Biết phải bắt giữ ai, thương lượng với ai.

But what to do about people who are voting with a blank ballot?

Nhưng sẽ phải làm gì đây với những người bỏ phiếu trống?

So the government decided to have the elections once again.

Vậy là chính phủ quyết định bầu cử lại.

And this time even a greater number,

Lần này thì con số còn lớn hơn,

83 percent of the people, voted with blank ballots.

83% người dân đã bỏ phiếu trống.

Basically they went to the ballot boxes

Chủ yếu là họ đến các hòm phiếu

to tell that they have nobody to vote for.

để nói rằng họ chẳng có ai để bầu.

This is the opening of a beautiful novel by Jose Saramago

Đây là phần mở đầu cho tác phẩm kinh điển của nhà văn Jose Saramago

called "Seeing."

có tên là “Nhìn thấy.”

But in my view it very well captures

Nhưng theo tôi, nó nắm bắt rõ

part of the problem that we have with democracy in Europe these days.

1 phần của vấn đề mà chúng ta gặp phải với nền dân chủ ở Châu Âu ngày nay.

On one level nobody's questioning

Ở mức độ nào đó, chẳng ai nghi ngờ

that democracy is the best form of government.

rằng dân chủ là hình thức tốt nhất của chính quyền.

Democracy is the only game in town.

Dân chủ là cuộc chơi duy nhất trong thành phố.

The problem is that many people start to believe

Vấn đề là nhiều người bắt đầu tin rằng

that it is not a game worth playing.

đó không còn là trò đáng để chơi.

For the last 30 years, political scientists have observed

30 năm nay, các nhà khoa học chính trị đã quan sát

that there is a constant decline in electoral turnout,

rằng có một sự sụt giảm liên tục trong kết quả bầu cử,

and the people who are least interested to vote

và những người ít quan tâm đến bầu cử nhất

are the people whom you expect are going to gain most out of voting.

là người mà ta nghĩ sẽ được lợi nhất từ cuộc bầu cử.

I mean the unemployed, the under-privileged.

Tôi muốn nói đến người thất nghiệp, người bị thiệt thòi.

And this is a major issue.

Và đây là vấn đề chủ yếu.

Because especially now with the economic crisis,

Vì giờ đây đặc biệt với khủng hoảng kinh tế,

you can see that the trust in politics,

ta thấy niềm tin vào chính trị,

that the trust in democratic institutions,

niềm tin vào các thể chế dân chủ,

was really destroyed.

đã thực sự bị hủy hoại

According to the latest survey being done by the European Commission,

Theo khảo sát mới nhất do Ủy Ban Châu Âu thực hiện,

89 percent of the citizens of Europe believe that there is a growing gap

89% công dân Châu Âu tin rằng có 1 khoảng trống ngày càng lớn

between the opinion of the policy-makers and the opinion of the public.

giữa quan điểm của người làm chính sách và quan điểm của công chúng.

Only 18 percent of Italians and 15 percent of Greeks

Chỉ 18% người dân Italia và 15% người Hy Lạp

believe that their vote matters.

tin rằng lá phiếu của họ có ý nghĩa.

Basically people start to understand that they can change governments,

Một cách đơn giản người ta bắt đầu hiểu rằng họ có thể thay đổi chính phủ,

but they cannot change policies.

nhưng không thay đổi được chính sách.

And the question which I want to ask is the following:

Và câu hỏi mà tôi muốn hỏi là:

How did it happen that we are living in societies

Làm thế nào nó lại xảy ra khi ta đang sống trong những xã hội

which are much freer than ever before --

tự do hơn bao giờ hết –

we have more rights, we can travel easier,

ta có nhiều quyền lợi hơn, đi lại dễ dàng hơn

we have access to more information --

nắm bắt được nhiều thông tin hơn -

at the same time that trust in our democratic institutions

cùng lúc đó niềm tin vào các thể chế dân chủ của ta

basically has collapsed?

lại sụp đổ?

So basically I want to ask:

Tôi muốn hỏi rằng:

What went right and what went wrong in these 50 years

Điều gì đúng và điều gì sai trong 50 năm này

when we talk about democracy?

khi ta nói về dân chủ?

And I'll start with what went right.

Tôi sẽ bắt đầu với điều đúng.

And the first thing that went right was, of course,

Điều đúng đầu tiên, tất nhiên,

these five revolutions which, in my view,

là 5 cuộc cách mạng, mà theo tôi,

very much changed the way we're living and deepened our democratic experience.

thay đổi rất nhiều cách chúng ta sống và ăn sâu vào hiểu biết về dân chủ của chúng ta.

And the first was the cultural and social revolution of 1968 and 1970s,

Đầu tiên là cách mạng văn hóa và xã hội năm 1968 và những năm 1970,

which put the individual at the center of politics.

đã đưa con người làm trung tâm của chính trị.

It was the human rights moment.

Đó là giờ phút của nhân quyền.

Basically this was also a major outbreak, a culture of dissent,

Điều quan trọng ở đây là sự bùng nổ mạnh mẽ trào lưu bất đồng quan điểm,

a culture of basically non-conformism,

trào lưu của chủ nghĩa lập dị

which was not known before.

chưa từng được biết đến trước đó

So I do believe that even things like that

Nên tôi tin tưởng vào những điều đó

are very much the children of '68 --

giống như những đứa trẻ của năm 68 –

nevertheless that most of us had been even not born then.

cho dù lúc đó hầu hết chúng ta còn chưa ra đời.

But after that you have the market revolution of the 1980s.

Sau đó ta có cách mạng thị trường những năm 1980.

And nevertheless that many people on the left try to hate it,

Mặc dù nhiều người cánh tả cố gắng ghét bỏ nó,

the truth is that it was very much the market revolution that sent the message:

sự thật là cách mạng thị trường đã gửi đến thông điệp:

"The government does not know better."

“Chính phủ chẳng biết gì hơn.”

And you have more choice-driven societies.

Và bạn có nhiều hình thái xã hội để lựa chọn.

And of course, you have 1989 -- the end of Communism, the end of the Cold War.

Và dĩ nhiên đến năm 1989 – chủ nghĩa Cộng sản sụp đổ, kết thúc Chiến tranh lạnh

And it was the birth of the global world.

Đó là sự khai sinh của thế giới toàn cầu.

And you have the Internet.

Và bạn có Internet.

And this is not the audience to which I'm going to preach

Tôi sẽ không phải thuyết giáo với khán giả

to what extent the Internet empowered people.

về mức độ ảnh hưởng của Internet đối với con người.

It has changed the way we are communicating

Nó đã thay đổi cách chúng ta giao tiếp

and basically we are viewing politics.

và quan điểm về chính trị.

The very idea of political community totally has changed.

Khái niệm về cộng đồng chính trị hoàn toàn thay đổi.

And I'm going to name one more revolution,

Một cuộc cách mạng nữa tôi muốn nhắc đến

and this is the revolution in brain sciences,

đó là cách mạng về khoa học tri thức,

which totally changed the way

đã hoàn toàn thay đổi cách hiểu của chúng ta

we understand how people are making decisions.

về việc làm thế nào con người ra quyết định.

So this is what went right.

Đây là chuyện đi đúng hướng.

But if we're going to see what went wrong,

Nhưng nếu xem xét những chuyện sai hướng,

we're going to end up with the same five revolutions.

ta vẫn có 5 cuộc cách mạng đó.

Because first you have the 1960s and 1970s,

Vì đầu tiên bạn có cách mạng những năm 1960 và 1970,

cultural and social revolution,

về văn hóa và xã hội,

which in a certain way destroyed the idea of a collective purpose.

chắc chắn đã hủy diệt lý tưỏng về một mục đích cao cả.

The very idea, all these collective nouns that we have been taught about --

Khái niệm về những danh từ cao cả mà ta được dạy nói về

nation, class, family.

quốc gia, tầng lớp, gia đình.

We start to like divorcing, if we're married at all.

Ta bắt đầu thích li hôn, nếu ta có kết hôn.

All this was very much under attack.

Toàn bộ chuyện này bị chỉ trích dữ dội

And it is so difficult to engage people in politics

Và rất khó làm cho mọi người quan tâm đến chính trị

when they believe that what really matters

khi họ tin rằng điều thực sự có ý nghĩa

is where they personally stand.

chính là địa vị cá nhân của họ.

And you have the market revolution of the 1980s

Bạn có cách mạng thị trường những năm 1980

and the huge increase of inequality in societies.

và sự bành trướng của bất công trong xã hội.

Remember, until the 1970s,

Hãy nhớ, cho đến những năm 1970,

the spread of democracy has always been accompanied

sự lan tỏa của dân chủ luôn song hành

by the decline of inequality.

với sự giảm dần bất công.

The more democratic our societies have been,

Càng dân chủ

the more equal they have been becoming.

xã hội càng trở nên công bằng.

Now we have the reverse tendency.

Giờ ta có xu hướng ngược lại.

The spread of democracy now is very much accompanied

Sự lan tỏa của dân chủ gắn liền với

by the increase in inequality.

gia tăng bất công.

And I find this very much disturbing

Tôi thấy rất nhiễu loạn

when we're talking about what's going on right and wrong

khi ta nói về cái gì đúng và cái gì sai.

with democracy these days.

với dân chủ ngày nay.

And if you go to 1989 --

Nếu trở về 1989 –

something that basically you don't expect that anybody's going to criticize --

điều mà bạn không nghĩ rằng ai đó sẽ phê bình –

but many are going to tell you, "Listen, it was the end of the Cold War

nhưng nhiều người sẽ nói, “Nghe này, chính sự kết thúc Chiến tranh lạnh

that tore the social contract between the elites and the people in Western Europe."

đã xé tan liên minh xã hội giữa tầng lớp ưu tú và người dân Đông Âu rồi."

When the Soviet Union was still there,

Khi Liên bang Xô Viết còn tồn tại,

the rich and the powerful, they needed the people,

Người giàu có và nhà cầm quyền, họ cần nhân dân,

because they feared them.

vì họ sợ người dân.

Now the elites basically have been liberated.

Giờ tầng lớp ưu tú được giải phóng.

They're very mobile. You cannot tax them.

Họ đi khắp nơi. Bạn không thể đánh thuế họ được.

And basically they don't fear the people.

Và cơ bản là họ không sợ người dân.

So as a result of it, you have this very strange situation

Kết quả của điều đó là bạn ở trong 1 tình huống kì lạ

in which the elites basically got out of the control of the voters.

tầng lớp ưu tú thoát khỏi kiểm soát bởi người bầu cử.

So this is not by accident

Cho nên không phải ngẫu nhiên

that the voters are not interested to vote anymore.

mà người bầu cử không còn quan tâm đến bỏ phiếu nữa.

And when we talk about the Internet,

Rồi khi chúng ta nói về Internet,

yes, it's true, the Internet connected all of us,

vâng, đúng là Internet kết nối tất cả chúng ta,

but we also know that the Internet created these echo chambers and political ghettos

nhưng chúng ta cũng biết Internet tạo ra những phòng cách âm và biệt khu chính trị

in which for all your life you can stay with the political community you belong to.

trong đó bạn sống cả đời mình với cộng đồng chính trị của bạn.

And it's becoming more and more difficult

Và càng lúc càng khó hơn

to understand the people who are not like you.

để hiểu những người không thích bạn.

I know that many people here

Tôi biết nhiều người ở đây

have been splendidly speaking about the digital world and the possibility for cooperation,

đã nói rất hay về thế giới số và khả năng hợp tác,

but [have you] seen what the digital world has done to American politics these days?

nhưng bạn [có từng] thấy những gì thế giới số làm với chính trị Mỹ ngày nay?

This is also partly a result of the Internet revolution.

Một phần sự việc này là do cách mạng Internet.

This is the other side of the things that we like.

Đây là mặt trái của những gì ta yêu thích.

And when you go to the brain sciences,

Tiếp đến, với khoa học tri thức

what political consultants learned from the brain scientists

những gì các chuyên gia tư vấn chính trị học từ nhà khoa học trí não

is don't talk to me about ideas anymore,

là đừng nói với tôi về các lý tưởng nữa,

don't talk to me about policy programs.

đừng nói với tôi về các chương trình chính sách.

What really matters is basically to manipulate the emotions of the people.

Điều quan trọng là điều khiển cảm xúc của con người.

And you have this very strongly

Điều này vô cùng quan trong

to the extent that, even if you see when we talk about revolutions these days,

ở mức độ nào đó, ngay cả bạn hiểu rằng khi nói về cách mạng ngày nay,

these revolutions are not named anymore around ideologies or ideas.

những cuộc cách mạng đó không còn được đặt tên theo ý tưởng hay tư tưởng nữa.

Before, revolutions used to have ideological names.

Trước kia, cách mạng thường đặt tên theo lý tưởng.

They could be communist, they could be liberal,

Đó là cộng sản, là giải phóng,

they could be fascist or Islamic.

chúng cũng có thể là phát xít hoặc Hồi giáo.

Now the revolutions are called under the medium which is most used.

Giờ đây cách mạng được gọi tên theo phương tiện được dùng chủ yếu.

You have Facebook revolutions, Twitter revolutions.

Bạn có cách mạng Facebook, cách mạng Twitter.

The content doesn't matter anymore, the problem is the media.

Nội dung truyền tải không phải là vấn đề, vấn đề là phương tiện truyền thông

I'm saying this because one of my major points

Tôi nói thế vì một trong những điểm chính

is what went right is also what went wrong.

là những gì đúng cũng có thể là sai.

And when we're now trying to see how we can change the situation,

Khi giờ đây ta cố hiểu mình có thể thay đổi tình hình ra sao,

when basically we're trying to see what can be done about democracy,

khi ta cố hiểu điều gì có thể làm cho nền dân chủ,

we should keep this ambiguity in mind.

ta nên giữ sự mơ hồ này trong tâm trí.

Because probably some of the things that we love most

Vì có khi những gì ta yêu thích nhất

are going to be also the things that can hurt us most.

sẽ trở thành những gì làm ta tổn thương nhất.

These days it's very popular to believe

Ngày nay, đa phần người dân tin rằng

that this push for transparency,

sự thúc đẩy minh bạch này,

this kind of a combination between active citizens, new technologies

một sự kết hợp giữa công dân năng động, công nghệ mới

and much more transparency-friendly legislation

và pháp luật hướng tới sự minh bạch

can restore trust in politics.

có thể phục hồi niềm tin vào chính trị.

You believe that when you have these new technologies and people who are ready to use this,

Bạn tin rằng khi bạn có công nghệ mới và người ta sẵn sàng sử dụng nó,

it can make it much more difficult for the governments to lie,

thì làm cho chính phủ khó nói dối hơn rất nhiều,

it's going to be more difficult for them to steal

Sẽ rất khó cho họ làm việc mờ ám

and probably even going to be more difficult for them to kill.

và thậm chí giết người trở nên vô vùng khó khăn.

This is probably true.

Điều này có thể thành sự thật.

But I do believe that we should be also very clear

Nhưng tôi tin chúng ta cũng nên hiểu rõ

that now when we put the transparency at the center of politics

rằng giờ đây khi ta đặt sự minh bạch vào trung tâm của chính trị

where the message is, "It's transparency, stupid."

nơi mà tồn tại câu nói , “Minh bạch đấy, đồ ngốc.”

Transparency is not about restoring trust in institutions.

Minh bạch không phải là phục hồi niềm tin vào thể chế.

Transparency is politics' management of mistrust.

Minh bạch là quản lí sự bất tín trong chính trị.

We are assuming that our societies are going to be based on mistrust.

Giả dụ rằng xã hội của ta sẽ dựa trên sự bất tín.

And by the way, mistrust was always very important for democracy.

Nhân tiện, bất tín luôn rất quan trọng cho nền dân chủ.

This is why you have checks and balances.

Đó là lí do bạn có bảng cân đối tài chính.

This is why basically you have all this creative mistrust

Đó là lí do bạn sự nghi ngờ nảy sinh

between the representatives and those whom they represent.

giữa người đại diện và người mà họ đại diện cho.

But when politics is only management of mistrust,

Nhưng khi chính trị chỉ là quản lý sự bất tín nhiệm,

then -- I'm very glad that "1984" has been mentioned --

thì – tôi rất mừng là “1984” đã được đề cập vừa nãy –

now we're going to have "1984" in reverse.

sẽ có trở thành năm “1984” đảo ngược.

It's not going to be the Big Brother watching you,

Sẽ không có Người Giấu Mặt theo dõi bạn,

it's going to be we being the Big Brother

mà chính chúng tôi là Người Giấu Mặt

watching the political class.

theo dõi tầng lớp chính khách.

But is this the idea of a free society?

Nhưng đây có phải là ý tưởng về 1 xã hội tự do?

For example, can you imagine

Ví dụ, bạn có thể tưởng tượng

that decent, civic, talented people are going to run for office

người dân thường, có quyền và tài năng sẽ chạy đua vào chính quyền

if they really do believe

nếu họ thực sự tin rằng

that politics is also about managing mistrust?

chính trị là quản lý sự bất tín nhiệm?

Are you not afraid with all these technologies

Bạn có lo ngại tất cả những công nghệ này

that are going to track down

sẽ ghi lại

any statement the politicians are going to make on certain issues,

bất kì tuyên bố nào mà chính trị gia nói ra về các vấn đề cụ thể,

are you not afraid that this is going to be a very strong signal to politicians

hay bạn có lo ngại điều này sẽ là tín hiệu mạnh mẽ với các chính trị gia

to repeat their positions, even the very wrong positions,

để giữ vị trí của họ, kể cả là vị trí sai,

because consistency is going to be more important than common sense?

vì sự nhất quán sẽ quan trọng hơn luân lý thông thường?

And the Americans who are in the room,

Và với những người Mỹ trong căn phòng này,

are you not afraid that your presidents are going to govern

bạn không lo ngại các tổng thống của bạn sẽ quản lý

on the basis of what they said in the primary elections?

dựa trên những gì họ nói trong cuộc tổng tuyển cử?

I find this extremely important,

Tôi thấy điều này cực kỳ quan trọng,

because democracy is about people changing their views

vì dân chủ nghĩa là người ta thay đổi quan điểm

based on rational arguments and discussions.

dựa trên thảo luận và tranh luận lý trí.

And we can lose this with the very noble idea

Ta sẽ mất điều này với ý tưởng cao cả

to keep people accountable

về việc người dân sẽ có trách nhiệm

for showing the people that we're not going to tolerate

chứng minh cho người dân thấy chúng ta sẽ không khoan dung

politicians the opportunism in politics.

các chính trị gia chủ nghĩa cơ hội trong chính trị.

So for me this is extremely important.

Với tôi điều này cực kỳ quan trọng.

And I do believe that when we're discussing politics these days,

Và tôi tin khi ta bàn về chính trị ngày nay,

probably it makes sense

có lẽ cũng có lí

to look also at this type of a story.

nếu xem xét kiểu câu chuyện này.

But also don't forget, any unveiling is also veiling.

Nhưng cũng đừng quên, vạch trần nào cũng là sự che đậy.

[Regardless of] how transparent our governments want to be,

[Bất kể] chính phủ của bạn muốn minh bạch thế nào,

they're going to be selectively transparent.

họ sẽ minh bạch 1 cách có chọn lọc.

In a small country that could be my country,

Ở 1 nước nhỏ có thể là đất nước tôi,

but could be also your country,

cũng có thể là đất nước bạn,

they took a decision -- it is a real case story --

họ quyết định – trường hợp trong thực tế --

that all of the governmental decisions,

rằng tất cả quyết định của chính phủ,

discussions of the council of ministers,

các thảo luận của hội đồng bộ trưởng,

were going to be published on the Internet

sẽ được công bố trên Internet

24 hours after the council discussions took place.

24 giờ sau khi cuộc thảo luận diễn ra.

And the public was extremely all for it.

Và công chúng cực kỳ quan tâm đến nó.

So I had the opportunity to talk to the prime minister,

Rồi tôi có cơ hội nói chuyện với thủ tướng,

why he made this decision.

tại sao ông ta quyết định như thế.

He said, "Listen, this is the best way

Ông ấy nói, “Nghe này, đây là cách tốt nhất

to keep the mouths of my ministers closed.

để làm các bộ trưởng của tôi im miệng.

Because it's going to be very difficult for them to dissent

vì sẽ rất khó cho họ phản biện

knowing that 24 hours after

khi biết rằng 24 giờ sau đó

this is going to be on the public space,

chuyện này sẽ được đưa ra công chúng,

and this is in a certain way going to be a political crisis."

nó chắc chắn sẽ trở thành khủng hoảng chính trị.”

So when we talk about transparency,

Nên khi ta nói về minh bạch,

when we talk about openness,

khi nói về cởi mở,

I really do believe that what we should keep in mind

Tôi thực sự tin những gì ta cần nhớ

is that what went right is what went wrong.

là cái gì đúng cũng có thể sai.

And this is Goethe, who is neither Bulgarian nor a political scientist,

Và nhà văn Goethe, không phải người Bulgaria cũng không phải nhà khoa học chính trị,

some centuries ago he said,

vài thế kỉ trước ông đã nói,

"There is a big shadow where there is much light."

“Có 1 khoảng rất tối trong một vùng rất sáng.”

Thank you very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)