Kelli Swazey: Life that doesn't end with death

Vertaald door: Hilde De Meyst Nagekeken door: Els De Keyser

I think it's safe to say

We kunnen gerust stellen

that all humans will be intimate with death

dat ieder mens de dood in de ogen zal kijken,

at least once in their lives.

minstens één keer in zijn leven.

But what if that intimacy began

Maar wat als die ontmoeting begon

long before you faced your own transition

lang voor je eigen overgang

from life into death?

van het leven naar de dood?

What would life be like

Hoe zou het zijn om te leven

if the dead literally lived alongside you?

met de doden letterlijk naast jou?

In my husband's homeland

In het thuisland van mijn man,

in the highlands of Sulawesi island

in de bergen van het eiland Sulawesi

in eastern Indonesia,

in Oost-Indonesië,

there is a community of people that experience death

is er een gemeenschap die de dood niet ervaart

not as a singular event

als een éénmalige gebeurtenis,

but as a gradual social process.

maar als een geleidelijk sociaal proces.

In Tana Toraja,

In Tana Toraja

the most important social moments in people's lives,

zijn de belangrijkste sociale momenten in een mensenleven

the focal points of social and cultural interaction

en het brandpunt van sociale en culturele interactie

are not weddings or births or even family dinners,

niet de bruiloften of geboortes, of zelfs de familiemaaltijden,

but funerals.

maar wel de begrafenissen.

So these funerals are characterized

Typisch voor deze begrafenissen zijn

by elaborate rituals

de talloze rituelen

that tie people in a system of reciprocal debt

in een hecht systeem van wederzijdse plichten,

based on the amount of animals --

gebaseerd op het aantal dieren -

pigs, chickens and, most importantly, water buffalo --

varkens, kippen, en vooral waterbuffels -

that are sacrificed and distributed

die geofferd en verdeeld worden

in the name of the deceased.

in naam van de overledene.

So this cultural complex surrounding death,

Dit culturele complex dat de dood omringt,

the ritual enactment of the end of life,

het rituele voltooien van het levenseinde,

has made death the most visible

heeft van de dood het meest zichtbare

and remarkable aspect of Toraja's landscape.

en opvallende aspect gemaakt in Toraja-land.

Lasting anywhere from a few days

Met een duur van enkele dagen

to a few weeks,

tot enkele weken,

funeral ceremonies are a raucous affair,

vormen begrafenissen een bruisend gebeuren.

where commemorating someone who's died

Het herdenken van iemand die is overleden

is not so much a private sadness

is niet zozeer een persoonlijk leed,

but more of a publicly shared transition.

maar eerder een publiek gedeelde overgang.

And it's a transition that's just as much

En die overgang heeft evenveel van doen

about the identity of the living

met de identiteit van de levenden

as it is about remembrance of the dead.

als met de herinnering aan de doden.

So every year, thousands of visitors

Ieder jaar komen duizenden bezoekers

come to Tana Toraja to see, as it were,

naar Tana Toraja om als het ware

this culture of death,

deze dodencultuur te bezichtigen.

and for many people these grandiose ceremonies

Voor veel mensen zijn deze grootse ceremonies

and the length of the ceremonies

en de lengte van de ceremonies

are somehow incommensurable

niet te verzoenen

with the way that we face our own mortality in the West.

met hoe wij westerlingen onze eigen sterfelijkheid zien.

So even as we share death as a universal experience,

Hoewel de dood een universele ervaring is,

it's not experienced the same way the world over.

wordt die niet overal ter wereld op dezelfde manier ervaren.

And as an anthropologist,

Als antropologe

I see these differences in experience

beschouw ik deze verschillen in ervaring

being rooted in the cultural and social world

als geworteld in de culturele en sociale wereld,

through which we define the phenomena around us.

die ons helpt de ons omringende fenomenen te omschrijven.

So where we see an unquestionable reality,

Wat voor ons een onbetwistbare werkelijkheid is,

death as an irrefutable biological condition,

de dood als een onloochenbare biologische conditie,

Torajans see the expired corporeal form

is voor de Torajanen de verlopen lijfelijke vorm

as part of a larger social genesis.

als deel van een groter sociaal scheppingsverhaal.

So again, the physical cessation of life

Nogmaals, het fysieke einde van het leven

is not the same as death.

is niet hetzelfde als de dood.

In fact, a member of society is only truly dead

Feitelijk is een lid van de gemeenschap pas echt dood

when the extended family can agree upon

wanneer de hele familie het eens wordt

and marshal the resources necessary

over welke rijkdommen ze kunnen verzamelen

to hold a funeral ceremony

om een begrafenis te houden,

that is considered appropriate in terms of resources

die qua middelen overeenstemt

for the status of the deceased.

met de status van de overledene.

And this ceremony has to take place

De ceremonie moet zich voltrekken

in front of the eyes of the whole community

voor de ogen van de hele gemeenschap,

with everyone's participation.

en iedereen moet deelnemen.

So after a person's physical death,

Nadat iemand is overleden

their body is placed in a special room

wordt het lichaam in een speciale ruimte geplaatst

in the traditional residence, which is called the tongkonan.

in het traditionele verblijf, de tongkonan.

And the tongkonan is symbolic

De tongkonan symboliseert

not only of the family's identity

niet alleen de identiteit van de familie,

but also of the human life cycle from birth to death.

maar ook de menselijke levenscyclus van de geboorte tot aan de dood.

So essentially, the shape of the building

De vorm van het gebouw

that you're born into is the shape

waarin je werd geboren is ook de vorm

of the structure which carries you

van de structuur die jou zal meedragen

to your ancestral resting place.

naar de rustplaats van je voorvaderen.

Until the funeral ceremony,

Tot aan de begrafenisceremonie,

which can be held years after a person's physical death,

die soms pas doorgaat jaren na het overlijden,

the deceased is referred to as "to makala," a sick person,

noemt men de dode "to makala", de zieke,

or "to mama," a person who is asleep,

of "to mama", de slapende.

and they continue to be a member of the household.

Zij blijven deel uitmaken van het gezin.

They are symbolically fed and cared for,

Zij worden symbolisch gevoed en verzorgd,

and the family at this time

en de familie zal nu

will begin a number of ritual injunctions,

een aantal rituele voorschriften aanvatten.

which communicates to the wider community around them

Dat is het signaal voor de ruimere gemeenschap

that one of their members is undergoing the transition

dat een van hun leden de overgang doormaakt

from this life into the afterlife

van dit leven naar het hiernamaals,

known as Puya.

dat men Puya noemt.

So I know what some of you must be thinking right now.

Ongetwijfeld denken sommigen van jullie:

Is she really saying that these people live

Zegt ze nu echt dat deze mensen samenleven

with the bodies of their dead relatives?

met de lijken van hun dode familieleden?

And that's exactly what I'm saying.

En dat is precies wat ik zeg.

But instead of giving in to the sort of visceral reaction

In plaats van toe te geven aan onze irrationele reactie

we have to this idea of proximity to bodies,

over de nabijheid van lijken,

proximity to death,

of van de dood,

or how this notion just does not fit

of te stellen dat deze voorstelling niet past

into our very biological or medical

in onze eigen biologische of medische

sort of definition of death,

definitie van de dood,

I like to think about what the Torajan way

denk ik liever na over wat de Torajaanse kijk op de dood

of viewing death encompasses of the human experience

meeneemt van de menselijke ervaring,

that the medical definition leaves out.

waaraan onze medische definitie voorbijgaat.

I think that Torajans socially recognize

Ik denk dat de Torajanen sociaal erkennen

and culturally express

en cultureel uitdrukken

what many of us feel to be true

wat velen van ons als waar aanvoelen -

despite the widespread acceptance

ondanks het vrij algemeen aanvaarde idee

of the biomedical definition of death,

van de biomedische definitie van de dood.

and that is that our relationships with other humans,

Namelijk dat onze relaties met andere mensen,

their impact on our social reality,

hun invloed op onze sociale realiteit,

doesn't cease with the termination

niet ophoudt wanneer er een einde komt

of the physical processes of the body,

aan de fysische processen in het lichaam.

that there's a period of transition

Dat er een overgangsperiode is,

as the relationship between the living and the dead

terwijl de relatie tussen de levenden en de doden

is transformed but not ended.

wel verandert, maar niet stopt.

So Torajans express this idea of this enduring relationship

Torajanen verbeelden het idee van een blijvende relatie

by lavishing love and attention

door gul liefde en aandacht te schenken

on the most visible symbol of that relationship,

aan het meest zichtbare symbool van die relatie,

the human body.

het menselijk lichaam.

So my husband has fond memories

Mijn man koestert heeft mooie herinneringen

of talking to and playing with

aan praten en spelen

and generally being around his deceased grandfather,

en gewoon bij zijn overleden grootvader in de buurt zijn.

and for him there is nothing unnatural about this.

Voor hem heeft dit niets onnatuurlijks.

This is a natural part of the process

Het is een natuurlijk deel van het proces

as the family comes to terms with the transition

waarbij de familie de overgang verwerkt

in their relationship to the deceased,

in haar relatie met de dode.

and this is the transition from relating to the deceased

Dit is de overgang van een relatie met de overledene

as a person who's living

als een levend mens,

to relating to the deceased

naar een relatie met de overledene

as a person who's an ancestor.

als een voorouder.

And here you can see these wooden effigies

Hier zie je de houten beeldjes

of the ancestors,

van de voorouders,

so these are people who have already been buried,

de mensen die dus al begraven werden

already had a funeral ceremony.

en een begrafenis kregen.

These are called tau tau.

Deze noemt met tau tau.

So the funeral ceremony itself

De begrafenisplechtigheid zelf

embodies this relational perspective on death.

verbeeldt deze relationele visie op de dood.

It ritualizes the impact of death on families

De rites verbeelden het effect van de dood op gezinnen

and communities.

en op gemeenschappen.

And it's also a moment of self-awareness.

Het is tevens een moment van zelfbewustzijn.

It's a moment when people think about who they are,

Een moment waarop mensen nadenken over wie ze zijn,

their place in society,

hun plaats in de maatschappij

and their role in the life cycle

en hun rol in de cyclus van het leven,

in accordance with Torajan cosmology.

gebaseerd op de Torajaanse kosmologie.

There's a saying in Toraja

Er is een spreekwoord in Toraja dat zegt:

that all people will become grandparents,

alle mensen worden grootouders.

and what this means is that after death,

Dit betekent dat we na de dood

we all become part of the ancestral line

allemaal deel worden van de voorouderlijke lijn.

that anchors us between the past and the present

Die verankert ons tussen het verleden en het heden,

and will define who our loved ones are into the future.

en bepaalt wie ons in de toekomst dierbaar zal zijn.

So essentially, we all become grandparents

In wezen worden we dus allemaal grootouders

to the generations of human children

voor de generaties van mensenkinderen

that come after us.

die na ons komen.

And this metaphor of membership

Met deze metafoor van lidmaatschap

in the greater human family

van een grotere mensenfamilie,

is the way that children also describe

verklaren de kinderen meteen ook

the money that they invest

waarom ze hun geld investeren

in these sacrificial buffaloes

in deze geofferde buffels,

that are thought to carry people's soul

die zogezegd de mensenziel

from here to the afterlife,

van hier naar het hiernamaals brengen.

and children will explain

De kinderen zullen je uitleggen

that they will invest the money in this

dat ze hierin geld willen investeren,

because they want to repay their parents

omdat ze bij hun ouders de schuld willen aflossen

the debt for all of the years their parents spent

van al die jaren die hun ouders hebben geïinvesteerd

investing and caring for them.

in de zorg voor hen.

But the sacrifice of buffalo

Maar het offer van de buffels

and the ritual display of wealth

en het rituele tentoonspreiden van rijkdom

also exhibits the status of the deceased,

etaleert ook de status van de overledene,

and, by extension, the deceased's family.

en dus, bij uitbreiding, van diens familie.

So at funerals, relationships are reconfirmed

Tijdens begrafenissen worden relaties dus bevestigd,

but also transformed

maar ook omgevormd

in a ritual drama that highlights

in een ritueel drama dat de nadruk legt

the most salient feature about death in this place:

op het meest opvallende kenmerk van de dood op deze plek:

its impact on life and the relationships of the living.

zijn invloed op het leven en de relaties van de levenden.

So all of this focus on death

Al die aandacht voor de dood

doesn't mean that Torajans don't aspire

betekent niet dat de Torajanen niet streven

to the ideal of a long life.

naar het ideaal van een lang leven.

They engage in many practices

Ze hanteren tal van gebruiken

thought to confer good health

die zouden resulteren in een goede gezondheid

and survival to an advanced age.

en een hoge leeftijd.

But they don't put much stock

Maar ze lopen niet hoog op

in efforts to prolong life in the face of debilitating illness

met pogingen om het leven te verlengen bij een slopende ziekte

or in old age.

of bij hoge leeftijd.

It's said in Toraja that everybody has

In Toraja zegt men dat iedereen

sort of a predetermined amount of life.

een zekere voorbestemde hoeveelheid leven heeft.

It's called the sunga'.

Dat heet de sunga.

And like a thread, it should be allowed to unspool

Net als een draad moet die zich kunnen ontrollen

to its natural end.

tot aan zijn natuurlijke einde.

So by having death as a part

Dat de dood een deel is

of the cultural and social fabric of life,

van het culturele en sociale weefsel van het leven,

people's everyday decisions about their health

beïnvloedt de dagelijkse keuzes van mensen

and healthcare are affected.

omtrent hun gezondheid en gezondheidszorg.

The patriarch of my husband's maternal clan,

De clanoverste van mijn man langs moederskant,

Nenet Katcha,

Nenet Katcha,

is now approaching the age of 100, as far as we can tell.

is bijna 100, voor zover we weten.

And there are increasing signs

Er zijn steeds meer tekenen

that he is about to depart on his own journey for Puya.

dat hij weldra zijn eigen reis naar Puya zal aanvatten.

And his death will be greatly mourned.

En zijn dood zal heel erg betreurd worden.

But I know that my husband's family

Maar ik weet dat de familie van mijn man

looks forward to the moment

uitkijkt naar het moment

when they can ritually display

waarop zij ritueel kunnen demonstreren

what his remarkable presence has meant to their lives,

wat zijn opmerkelijke aanwezigheid in hun leven heeft betekend.

when they can ritually recount

Dan kunnen ze op rituele wijze

his life's narrative,

het verhaal van zijn leven vertellen,

weaving his story

en zijn verhaal verweven

into the history of their community.

met dat van de geschiedenis van hun gemeenschap.

His story is their story.

Zijn verhaal is hun verhaal.

His funeral songs will sing them a song about themselves.

Zijn grafliederen laten hen een lied over zichzelf horen.

And it's a story that has no discernible beginning,

Het is een verhaal zonder een duidelijk begin,

no foreseeable end.

zonder een voorspelbaar einde.

It's a story that goes on

Het is een verhaal dat doorgaat,

long after his body no longer does.

lang nadat zijn lichaam het opgeeft.

People ask me if I'm frightened or repulsed

Mensen vragen mij of ik geen angst of weerzin ervaar

by participating in a culture

als ik deelneem aan een cultuur

where the physical manifestations of death

waar de fysieke verschijningen van de dood

greet us at every turn.

ons op elke hoek welkom heten.

But I see something profoundly transformative

Maar ik zie een diepe kentering

in experiencing death as a social process

in het ervaren van de dood als een sociaal proces

and not just a biological one.

en niet enkel als een biologisch feit.

In reality, the relationship between the living and the dead

In feite kent de relatie tussen leven en dood

has its own drama in the U.S. healthcare system,

een heel eigen drama in de gezondheidszorg van de VS.

where decisions about how long to stretch

Keuzes over hoe ver we de draad van het leven

the thread of life are made based on our emotional

kunnen rekken, zijn gebaseerd op de emotionele

and social ties with the people around us,

en sociale banden met de mensen rondom ons.

not just on medicine's ability to prolong life.

Niet zuiver op de vaardigheden van artsen om het leven te verlengen.

We, like the Torajans,

Net als de Torajanen

base our decisions about life

baseren wij onze levenskeuzes

on the meanings and the definitions

op de zin en de definitie

that we ascribe to death.

die we aan de dood toekennen.

So I'm not suggesting that anyone in this audience

Ik bepleit dus niet dat je als luisteraar

should run out and adopt the traditions

heel snel de tradities

of the Torajans.

van de Torajanen zou overnemen.

It might be a little bit difficult

Het zou wat lastig kunnen blijken

to put into play in the United States.

om die in te voeren in de VS.

But I want to ask what we can gain

Maar wat kunnen we winnen

from seeing physical death not only as a biological process

bij het zien van de dood, niet als een biologisch proces,

but as part of the greater human story.

maar als een deel van het grotere mensenverhaal.

What would it be like to look on

Hoe zou het zijn om vol liefde

the expired human form with love

te kijken naar de afgestorven menselijke vorm,

because it's so intimately a part of who we all are?

omdat die zo nauw verweven is met wie we allemaal zijn?

If we could expand our definition of death

Als we onze definitie van de dood konden uitbreiden

to encompass life,

zodat die ook het leven omvat,

we could experience death as part of life

dan konden we de dood als deel van het leven ervaren

and perhaps face death

en wellicht de dood tegemoet gaan

with something other than fear.

met een ander gevoel dan angst.

Perhaps one of the answers to the challenges

Mogelijk ligt een antwoord op de uitdagingen

that are facing the U.S. healthcare system,

van de gezondheidszorg in de VS,

particularly in the end-of-life care,

vooral voor de zorg bij het levenseinde,

is as simple as a shift in perspective,

eenvoudigweg in een verschuiving van het perspectief.

and the shift in perspective in this case

De verschuiving zou in dit geval betekenen

would be to look at the social life of every death.

dat we naar het sociale leven van iedere dood kijken.

It might help us recognize that the way we limit

Dan kunnen wel erkennen dat de beperkende manier

our conversation about death

waarop we praten over de dood

to something that's medical or biological

als iets puur medisch of biologisch,

is reflective of a larger culture that we all share

weerspiegelt hoe onze grotere gedeelde cultuur

of avoiding death, being afraid of talking about it.

de dood vermijdt, bang om erover te praten.

If we could entertain and value

Het omarmen en waarderen

other kinds of knowledge about life,

van een ander soort kennis van het leven,

including other definitions of death,

inclusief een andere definitie van de dood,

it has the potential to change the discussions

kan potentieel de gesprekken veranderen

that we have about the end of life.

die we voeren over het einde van het leven.

It could change the way that we die,

Het kan onze manier van sterven veranderen,

but more importantly,

maar vooral,

it could transform the way that we live.

onze manier van leven.

(Applause)

(Applaus)