Kelli Swazey: Life that doesn't end with death

Translator: Awe Hasan Reviewer: halo fariq

I think it's safe to say

پێم وابێت دەتوانم بڵێم

that all humans will be intimate with death

هەموو مرۆڤەکان لە مردن نزیک دەبنەوە

at least once in their lives.

.بە لایەنی کەمەوە جارێک لە ژیانیاندا

But what if that intimacy began

بەڵام ئەی ئەگەر ئەو نزیکبوونەوەیە

long before you faced your own transition

زۆر لە پێش ڕووبەڕوونەوەی خۆت بۆ ئەو گواستنەوەیە

from life into death?

لە ژیانەوە بۆ مەرگ دەستی پێکرد؟

What would life be like

ژیان چۆن دەبوو

if the dead literally lived alongside you?

ئەگەر مردووەکان بە مانای وشە لە تەنیشتتدا بژیانایە؟

In my husband's homeland

لە نیشتیمانی هاوسەرەکەمدا

in the highlands of Sulawesi island

لە ناوچە شاخاوییەکانی دورگەی سولاوەیسی

in eastern Indonesia,

،لە ڕۆژهەڵاتی ئەندەنۆسیادا

there is a community of people that experience death

کۆمەڵەیەک لە خەڵک هەن کە ئەزمونی مردن دەکەن

not as a singular event

وەکو تاکە ڕووداوێک نا

but as a gradual social process.

.بەڵکو وەک پڕۆسەیەکی کۆمەڵایەتی بەرەبەرە

In Tana Toraja,

،لە تانا تۆراجا

the most important social moments in people's lives,

گرنگترین ساتە کۆمەڵایەتییەکان ،لە ژیانی خەڵکەکەدا

the focal points of social and cultural interaction

خاڵی سەنتەری بەیەکگەیشتنە کۆمەڵایەتی و کەلتورییەکان

are not weddings or births or even family dinners,

زەماوەند و لە دایکبوون و ،تەنانەت خوانە خێزانییەکانیش نین

but funerals.

.بەڵکو پرسەکانن

So these funerals are characterized

ئەم پرسانە دەناسرێنەوە بە

by elaborate rituals

نەریتی درێژەپێدراو

that tie people in a system of reciprocal debt

کە خەڵکەکە لە سیستمی قەرزی ئاڵوگۆڕدا دەبەستێتەوە

based on the amount of animals --

--لەسەر بنەمای ژمارەی ئاژەڵەکان

pigs, chickens and, most importantly, water buffalo --

بەراز، مریشک، گرنگترینیشیان --گامێشی ئاوی

that are sacrificed and distributed

کە دەکرێنە قوربانی ودابەشدەکرێن

in the name of the deceased.

.لە پێناو کۆچکردووەکەدا

So this cultural complex surrounding death,

بۆیە ئەم ئاڵۆزییە کەلتورییەی ،مەرگی دەورەداوە

the ritual enactment of the end of life,

،ئەم یاسا دانانە نەریتییە بۆ کۆتایی ژیان

has made death the most visible

مردنی کردووە بە بەرچاوترین و سەرنجڕاکێشترین

and remarkable aspect of Toraja's landscape.

.دیمەنی تۆراجا

Lasting anywhere from a few days

بە بەردەوامییان بۆ ماوەی چەن ڕۆژێک

to a few weeks,

،یان چەند هەفتەیەک

funeral ceremonies are a raucous affair,

،مەراسیمی پرسەکان ڕووداوی گەورەن

where commemorating someone who's died

کە تیایدا یادکردنەوەی کەسێک کە مردووە

is not so much a private sadness

خەمێکی تایبەتی نییە

but more of a publicly shared transition.

.بەڵکو زیاتر گوێزرانەوەیەکی ئاشکرایە

And it's a transition that's just as much

و گواستنەوەیەکە ئەوەندە سەبارەت

about the identity of the living

بە ناسنامەی زیندوبوونە

as it is about remembrance of the dead.

.کە سەبارەت بە بەبیرهێنانەوەی مردووە

So every year, thousands of visitors

بۆیە هەموو ساڵێک، هەزارەها سەردانیکەر

come to Tana Toraja to see, as it were,

دێنە تانا تۆراجا بۆ بینینی

this culture of death,

،ئەم کەلتورەی مردنە

and for many people these grandiose ceremonies

و بۆ زۆر کەس ئەم مەراسیمە مەزنانە

and the length of the ceremonies

و ماوەی مەراسیمەکە

are somehow incommensurable

بە جۆرێک لە جۆرەکان بە هەمان شێوە ناپێورێت

with the way that we face our own mortality in the West.

لەگەڵ ئەو شێوەیەی ئێمە ڕووبەڕووی .مردنمان دەبینەوە لە ڕۆژئاوا

So even as we share death as a universal experience,

،بۆیە هەرچەندە مەرگ ئەزموونێکی گەردوونییە

it's not experienced the same way the world over.

بەڵام بە هەمان شێوە ئەزموون .ناکرێت لە سەرانسەری دنیادا

And as an anthropologist,

،و وەکو ئادەمیزادناسێک

I see these differences in experience

دەبینم ئەم جیاوازییانە لە ئەزموونەکەدا

being rooted in the cultural and social world

لەو جیهانە کەلتوری و کۆمەڵایەتییەدا ڕەگی داکوتاوە

through which we define the phenomena around us.

کە ئێمە دیاردەکانی .دەوروبەرمانی پێدەناسێنین

So where we see an unquestionable reality,

بۆیە لەو شوێنەی ئێمە ،ڕاستییەکی حاشاهەڵنەگر دەبینین

death as an irrefutable biological condition,

ئەویش مەرگە وەکو ،حاڵەتێکی بایۆلۆجیی بێ مشتومڕ

Torajans see the expired corporeal form

تۆراجاییەکان ئەو شێوازە بەسەرچوونەی لەش

as part of a larger social genesis.

وەکو بەشێک لە بنەڕەتێکی .کۆمەڵایەتی گەورەتر دەبینن

So again, the physical cessation of life

بۆیە دووبارە، ئەو وەستانە مادییەی ژیان

is not the same as death.

.هەمان شت نییە لەگەڵ مەرگدا

In fact, a member of society is only truly dead

لە ڕاستیا، تاکێکی کۆمەڵگە تەنها کاتێک بە ڕاستی مردووە

when the extended family can agree upon

کاتێک خانەوادەکەی پێی قایلدەبن و

and marshal the resources necessary

سەرچاوە پێویستەکان کۆدەکەنەوە

to hold a funeral ceremony

بۆ گێڕانی مەراسیمی پرسەکە

that is considered appropriate in terms of resources

کە لە ڕووی پێداویستییەکانەوە بە شایستە دابنرێت

for the status of the deceased.

.بۆ پێگەی کۆچکردووەکە

And this ceremony has to take place

دەبێت ئەم مەراسیمە لەبەرچاو

in front of the eyes of the whole community

هەموو کۆمەڵگەکەدا بکرێت

with everyone's participation.

.بە بەشداری هەمووان

So after a person's physical death,

،بۆیە دوای مردنە جەستەییەکەی کەسێک

their body is placed in a special room

لاشەکەیان دەخرێتە ژورێکی تایبەتەوە

in the traditional residence, which is called the tongkonan.

لە ناو نشینگە نەریتییەکەیانەوە .(کە پێی دەڵین (تۆنگکۆنان

And the tongkonan is symbolic

و تۆنگکۆنانەکە سمبولێکە

not only of the family's identity

نەک تەنها بۆ ناسنامەی خێزانەکە

but also of the human life cycle from birth to death.

بەڵکو بۆ سوڕی ژیانی مرۆڤ .لە لەدایکبوونەوە بۆ مردن

So essentially, the shape of the building

بۆیە بەشێوەیەکی بنەڕەتی شکڵی ئەو بینایەی

that you're born into is the shape

کە تیایدا لە دایکبوویت

of the structure which carries you

شکڵی ئەو شتەیە کە دەتباتە

to your ancestral resting place.

.ئارامگەی باووباپیرانت

Until the funeral ceremony,

،هەتا مەراسیمی پرسەکە

which can be held years after a person's physical death,

کە دەکرێت ساڵانێک دوای مردنی ،جەستەیی کەسەکە ئەنجامبدرێت

the deceased is referred to as "to makala," a sick person,

کۆچکردووەکە پێی دەگوترێت ،(تۆ مەقالا'' (کەسیکی نەخۆش''

or "to mama," a person who is asleep,

،(یان ''تۆ ماما''، (کەسێک کە نوستووە

and they continue to be a member of the household.

.و هەر یەکێکن لە ئەندامانی خێزانەکە

They are symbolically fed and cared for,

بە شێوەیەکی هێماگەری خواردنیان ،پێ دەدرێت و گرنگیان پێدەدرێت

and the family at this time

و خێزانەکەشی لەم ماوەیەدا

will begin a number of ritual injunctions,

،کۆمەڵێک فەرمانی ڕێوڕەسمیی دەست پێدەکەن

which communicates to the wider community around them

ئەوە دەگەیەنێت بە کۆمەڵگە گەورەکەی دەوروبەریان

that one of their members is undergoing the transition

کە یەکێک لەوان بە پرۆسەی گواستنەوەدا دەڕوات

from this life into the afterlife

لەم ژیانەوە بۆ ژیانەکەی تر

known as Puya.

.کە بە پویا ناسراوە

So I know what some of you must be thinking right now.

دەزانم هەندێک لە ئێوە بیر .لە چی دەکەنەوە ئێستا

Is she really saying that these people live

هەر بەڕاستی ئەو دەڵێت کە ئەم خەڵکانە''

with the bodies of their dead relatives?

''لەگەڵ لاشەی خزمە مردووەکانیان دەژین؟

And that's exactly what I'm saying.

.بەڵێ ئەوە ڕێک ئەوەیە کە دەیڵێم

But instead of giving in to the sort of visceral reaction

بەڵام لە بری ئەوەی ڕێگە بدەین ئەم کاردانەوە هەناوییەمان هەبێت

we have to this idea of proximity to bodies,

باشترە لەگەل ئەم بیرۆکەی ،نزیکبوونە لە لاشە

proximity to death,

،نزیکبوونەوە لە مەرگ

or how this notion just does not fit

یاخود چۆن ئەم بیروڕایە چۆن ناگونجێت

into our very biological or medical

لەگەڵ پێناسەی بایۆلۆجی و پزیشکیی ئێمە

sort of definition of death,

.بۆ مەرگ

I like to think about what the Torajan way

پێم خۆشە بیر بکەمەوە لەوەی ڕێگە تۆراجاییەکە

of viewing death encompasses of the human experience

بۆ پیشاندانی مەرگ ئەو ئەزموونە مرۆڤایەتییە دەگرێتە خۆی

that the medical definition leaves out.

.کە لە پێناسە پزیشکییەکەدا نییە

I think that Torajans socially recognize

پێم وایە تۆراجاییەکان بە کۆمەڵایەتییانە دەیناسنەوە

and culturally express

و بە کەلتورییانە دەریدەبڕن

what many of us feel to be true

ئەو شتەی کە زۆربەمان هەست دەکەین ڕاستە

despite the widespread acceptance

سەرباری ئەو قبوڵکردنە باو و بڵاوەی

of the biomedical definition of death,

،بۆ پێناسە پزیشکییەکەی مردن هەیە

and that is that our relationships with other humans,

ئەوەش ئەوەیە کە پەیوەندیمان ،بە مرۆڤەکانی دیکەوە

their impact on our social reality,

کاریگەرییان لەسەر ڕاستیە کۆمەڵایەتیەکانمان

doesn't cease with the termination

کۆتایی نایەت لەگەڵ کۆتایی

of the physical processes of the body,

،پڕۆسە سروشتییەکانی لەشدا

that there's a period of transition

ماوەیەکی گواستنەوە هەیە

as the relationship between the living and the dead

تیایدا پەیوەندی نێوان مردوو و زینووەکان

is transformed but not ended.

.دەگۆڕێت بەڵام کۆتایی پێ نایەت

So Torajans express this idea of this enduring relationship

بۆیە تۆراجاییەکان فکری ئەم پەیوەندییە بەردەوامە دەردەبڕن بە

by lavishing love and attention

نەخشاندنی خۆشەویستی و سەرنج

on the most visible symbol of that relationship,

،لەسەر بەرچاوترین هێمای ئەو پەیوەندییە

the human body.

.جەستەی مرۆڤ

So my husband has fond memories

هاوسەرەکەم بیرەوەری خۆشی هەیە

of talking to and playing with

لەگەڵ قسەکردن و یاریکردن لەگەڵ

and generally being around his deceased grandfather,

و بە شێوەیەکی گشتی مانەوەی ،لەگەڵ باپیرە کۆچکردووکەیدا

and for him there is nothing unnatural about this.

.و بۆ ئەو هیچ شتێکی ناسروشتی لەمەدا نییە

This is a natural part of the process

ئەمە بەشێکی سروشتی پرۆسەکەیە

as the family comes to terms with the transition

کە خێزانەکە دەگەنە ئەو گواستنەوەیە

in their relationship to the deceased,

،لە پەیوەندییەکەیاندا لەگەڵ کۆچکردووەکەدا

and this is the transition from relating to the deceased

ئەمەش گواستنەوەیە لە بەسترانەوە بە کۆچکردووەکەوە

as a person who's living

وەکو کەسێک کە دەژی

to relating to the deceased

بۆ بەسترانەوە بە کۆچکردووەکەوە

as a person who's an ancestor.

.وەکو کەسیک کە لە باپیرانە

And here you can see these wooden effigies

لێرەدا دەتوانن پەیکەرە دارینەکان ببینن

of the ancestors,

،کە هی باوباپیرەکانن

so these are people who have already been buried,

،ئەمانە کەسانێکن کە پێشتر نێژراون

already had a funeral ceremony.

پێشتر مەراسیمی پرسەیان بۆکراوە

These are called tau tau.

.پێیان دەوترێت تاو تاو

So the funeral ceremony itself

هەر مەراسیمی پرسەکە خۆی

embodies this relational perspective on death.

ئەم دیدگا پەیوەندیدارە .بۆ مەرگ بەرجەستە دەکات

It ritualizes the impact of death on families

کاریگەری مردن لەسەر خێزانەکان و کۆمەڵگاکان

and communities.

.دەکات بە نەریت

And it's also a moment of self-awareness.

.هەروەها ساتێکی هۆشیاری خۆییە

It's a moment when people think about who they are,

ساتێکە تێیدا خەڵکی بیر ،دەکەنەوە دەربارەی ئەوەی کە کێن

their place in society,

،پلەیان لە کۆمەڵگە

and their role in the life cycle

و ڕۆڵیان لە سوڕی ژیاندا

in accordance with Torajan cosmology.

،بە گوێرەی گەردونزانی تۆراجایی

There's a saying in Toraja

وتەیەک هەیە لە تۆراجا

that all people will become grandparents,

،کە هەموو خەڵکی دەبن بە داپیرە و باپیرە

and what this means is that after death,

،ئەمەش مانای ئەوە کە دوای مردن

we all become part of the ancestral line

هەمومان دەبینە بەشێک لە هێڵێکی باوباپیرانە

that anchors us between the past and the present

کە لە نێوان ڕابردوو و ئێستەدا ڕامان دەگرێت

and will define who our loved ones are into the future.

بۆ داهاتوو پێناسەی ئەوەمان .دەکات کە خۆشەویستانمان کێن

So essentially, we all become grandparents

بە شێوەیەکی بنەڕەتی، ئێمە هەموومان دەبینە داپیرە و باپیرە

to the generations of human children

بۆ نەوەکانی ئەو منداڵانەی

that come after us.

.کە دوای خۆمان دێن

And this metaphor of membership

ئەم مێتافۆری ئەندامێتییە

in the greater human family

لە خێزانە مەزنەکەی مرۆڤایەتیدا

is the way that children also describe

ئەو ڕێگەیەیە کە منداڵان پێی

the money that they invest

ئەو پارەیەی کە دەیخەنە

in these sacrificial buffaloes

ئەم گامێشە قوربانیانەوە ،ڕووندەکەنەوە

that are thought to carry people's soul

کە پێیان وایە ڕۆحی مرۆڤەکانی هەڵگرتووە

from here to the afterlife,

،لێرەوە بۆ دنیاکەی تر

and children will explain

منداڵەکان باس لەوە دەکەن

that they will invest the money in this

کە ئەم پارەیە دەخەنە ئەمەوە

because they want to repay their parents

چونکە دەیانەوێت ئەوقەرزەی دایک و باوکیان بدەنەوە

the debt for all of the years their parents spent

لە بری ئەو هەموو ساڵانەی ئەوان بەسەریان بردبوو

investing and caring for them.

.و تەرخانیان کردبوو بۆ گرنگیدان بە ئەمان

But the sacrifice of buffalo

بەڵام گامێش کردنە قوربانی و

and the ritual display of wealth

پیشاندانی نەریتییانەی سەروەت و سامان

also exhibits the status of the deceased,

،پلە و پایەی مردووەکەش دەردەخات

and, by extension, the deceased's family.

.لە گەڵیشیدا، هی خێزانەکەشی

So at funerals, relationships are reconfirmed

بۆیە لە پرسەکاندا، پەیوەندییەکان پشتڕاست دەکرێنەوە

but also transformed

بەڵام دەشگوێزرێنەوە

in a ritual drama that highlights

لە ڕێوڕەسمێکدا کە

the most salient feature about death in this place:

دیارترین نیشانەی مردن :لەم شوێنەدا دەخاتە ڕوو

its impact on life and the relationships of the living.

کاریگەرییەکەی لەسەر ژیان .و پەیوەندی نێوان زیندووەکان

So all of this focus on death

ئەم هەموو تەرکیزە لەسەر مردن

doesn't mean that Torajans don't aspire

مانای ئەوە نییە کە تۆراجاییەکان هیوایان

to the ideal of a long life.

.بە بیرۆکەی ژیانێکی درێژ نییە

They engage in many practices

لە زۆر چالاکیدا بەشداری دەکەن

thought to confer good health

کە گوایە تەندروستییەکی باش و مانەوە

and survival to an advanced age.

.تا تەمەنێکی پێشکەوتوو دەبەخشێت

But they don't put much stock

بەڵام سەرمایەی زۆر نادەن لە پێناو

in efforts to prolong life in the face of debilitating illness

درێژکردنەوەی ژیان بە ڕووبەرووبوونەوەی نەخۆشی لاوازکەر

or in old age.

.یان تەمەنی زۆر

It's said in Toraja that everybody has

لە تۆراجا دەوترێت کە هەموو کەس

sort of a predetermined amount of life.

.جۆرێک لە تەمەنی دیاریکراوی هەیە

It's called the sunga'.

.پێی دەوترێت سونگا

And like a thread, it should be allowed to unspool

وەکو دەزوویەک دەبێت ڕێگەی پێ بدرێت بکرێتەوە

to its natural end.

.هەتا کۆتاییە سروشتییەکەی خۆی

So by having death as a part

بۆیە بوونی مەرگ وەک بەشێک لە

of the cultural and social fabric of life,

،بنیاتی کلتووری و کۆمەڵایەتی ژیان

people's everyday decisions about their health

کار دەکاتە سەر بڕیارە ڕۆژانەییەکانی خەڵکی دەربارەی تەندروستی و

and healthcare are affected.

.پەرەپێدانی تەندروستی خۆیان

The patriarch of my husband's maternal clan,

،سەرگەورەی خێڵی هاوسەرەکەم

Nenet Katcha,

،نێنێت کاچا

is now approaching the age of 100, as far as we can tell.

ئەوەندەی ئێمە بزانین، ئێستا تەمەنی .بەرەو ١٠٠ ساڵ دەڕوات

And there are increasing signs

و نیشانەکان زۆرن

that he is about to depart on his own journey for Puya.

بۆ ئەوەی کەوا خەریکە گەشتەکەی .خۆی بەرەو پویا دەست پێ دەکات

And his death will be greatly mourned.

.و مەرگی ئەو داخێکی زۆر گەورە دەبێت

But I know that my husband's family

بەڵام دەزانم کەوا خێزانی مێردەکەم

looks forward to the moment

چاوەڕێی ئەو ساتەن

when they can ritually display

کە تیایدا لە ڕێوڕەسمێکدا دەریدەبڕن

what his remarkable presence has meant to their lives,

کە چەندێک بوونی ئەو گرنگ و ،کاریگەر بووە لە ژیانیاندا

when they can ritually recount

کە تیایدا نەریتییانە چیرۆکی

his life's narrative,

،ژیانی دەگێڕنەوە

weaving his story

بە تێهەڵکێشانی چیرۆکی ئەو

into the history of their community.

.لەگەڵ مێژووی کۆمەڵەگەیاندا

His story is their story.

.چیرۆکی ئەو چیرۆکی ئەوانە

His funeral songs will sing them a song about themselves.

گۆرانییەکانی پرسەکەی ئەو .گۆرانی دەبن دەربارەی خۆیان

And it's a story that has no discernible beginning,

،و چیرۆکێکە کە سەرەتایەکی ڕوونی نییە

no foreseeable end.

.کۆتاییەکی پێشبینیکراوی نییە

It's a story that goes on

چیرۆکێکە کە دەمێنێتەوە

long after his body no longer does.

.زۆر زیاتر لە مانەوەی جەستەی

People ask me if I'm frightened or repulsed

خەڵکی لێم دەپرسن کە ئایا دەترسم

by participating in a culture

لە بەشداریکردنم لە کلتورێکی وادا

where the physical manifestations of death

کە تیایدا دیاردەی مەرگ

greet us at every turn.

.لە هەموو سوچێکدا ڕوبەڕوومان دەبێتەوە

But I see something profoundly transformative

بەڵام من شتێکی تا بڵێی کاریگەر دەبینم لە

in experiencing death as a social process

ئەزموونکردنی مردن وەکو پرۆسەیەکی کۆمەڵایەتی

and not just a biological one.

.نەک تەنها وەکو پڕۆسەیەکی بایۆلۆجی

In reality, the relationship between the living and the dead

لە ڕاستیدا، پەیوەندی نێوان زیندوو و مردووەکان

has its own drama in the U.S. healthcare system,

درامای خۆی هەیە لە سیستمی ،پەرەپێدانی تەندروستی ئەمریکادا

where decisions about how long to stretch

کە تیایدا بڕیاردان سەبارەت بەوەی تا چەنێک پەتی

the thread of life are made based on our emotional

ژیانمان درێژبکەینەوە بەستراوەتەوە بە پەیوەندییە

and social ties with the people around us,

عاتفی و کۆمەڵایەتییەکانمانەوە ،لەگەڵ دەوروبەرماندا

not just on medicine's ability to prolong life.

نەک تەنها توانای دەرمان .بۆ درێژکردنەوەی ژیان

We, like the Torajans,

،ئێمە، وەکو تۆراجاییەکان

base our decisions about life

بڕیارەکانمان دەربارەی ژیان لەسەر ئەو مانا و پێناسانە

on the meanings and the definitions

دامەزراون کە ئێمە

that we ascribe to death.

.داومانەتە پاڵ مەرگ

So I'm not suggesting that anyone in this audience

من پێشنیاری ئەوە ناکەم کە هەموو کەسێک لەم گوێگرانە

should run out and adopt the traditions

ئەبێت ڕاکەن و نەریتەکانی تۆراجاییەکان

of the Torajans.

.وەربگرن

It might be a little bit difficult

لەوانەیە کەمێک قورس بێت

to put into play in the United States.

.کە جێبەجێبکرێت لە ئەمریکا

But I want to ask what we can gain

بەڵام دەمەوێت بپرسم کە دەتوانین

from seeing physical death not only as a biological process

چی بەدەستبهێنین لە نەبینینی مردنی جەستەیی وەکو پڕۆسەیەکی بایۆلۆجی بە تەنها

but as part of the greater human story.

بەڵکو بینینی وەکو بەشێک لە .چیرۆکە مەزنەکەی مرۆڤایەتی

What would it be like to look on

چی دەبێت کە بە خۆشەویستییەوە سەیری

the expired human form with love

فۆرمە بەسەرچووەکەی مرۆڤ بکەین

because it's so intimately a part of who we all are?

لەبەر ئەوەی زۆر بە قووڵی بەشێکە لە ئێمە؟

If we could expand our definition of death

گەر ئێمە بمانتوانیبا پێناسەی خۆمان بۆ مەرگ فراوانتر بکەین

to encompass life,

،بۆ چواردەورگرتنی ژیان

we could experience death as part of life

دەمانتوانی ئەزمونی مەرگ بکەین وەکو بەشێک لە ژیان

and perhaps face death

و ڕەنگە بە شتێکی جیاواز لە ترس

with something other than fear.

.ڕووبەڕووی مەرگ ببوینایەتەوە

Perhaps one of the answers to the challenges

ڕەنگە یەکێک لە وەڵامەکان بۆ ئەو بەرەنگارییانەی

that are facing the U.S. healthcare system,

،ڕوبەڕووی سیستمی تەندروستی ئەمریکا دەبنەوە

particularly in the end-of-life care,

،بە تایبەتی لە چاودێری لە کۆتایی ژیاندا

is as simple as a shift in perspective,

،هێندەی گۆڕانکارییەک لە دیدگەدا ئاسانە

and the shift in perspective in this case

و ئەو گۆڕانکارییە لە دیدگادا لەم حاڵەتەدا

would be to look at the social life of every death.

بریتییە لەوەی سەیری ژیانە کۆمەڵایەتییەکەی .هەر مەرگێک بکەین

It might help us recognize that the way we limit

لەوانەیە یارمەتیمان بدات لەوە تێبگەین کە ئەو شێوەیەی ئێمە

our conversation about death

گفتوگۆکانمان دەربارەی مەرگ

to something that's medical or biological

سنووردار دەکەین بۆ شتێک کە پزیشکی و بایۆلۆجییە

is reflective of a larger culture that we all share

ڕەنگدانەوەی کلتورێکی گەورەترە کە هەمومان هاوبەشی دەکەین

of avoiding death, being afraid of talking about it.

ئەویش سڵ کردنەوەیە لە .مەرگ، ترسە لە باس کردنی

If we could entertain and value

گەر ئێمە بمانتوانیبا چێژ ببینین لێی و قەدری

other kinds of knowledge about life,

،جۆرەکانی تری زانیاری دەربارەی ژیان بگرین

including other definitions of death,

،لە نێویاندا پێناسەکانی دیکەی مەرگ

it has the potential to change the discussions

ئەوە توانای ئەوەی دەبێت ئەو گفتوگۆیانە

that we have about the end of life.

.بگۆڕێت کە دەربارەی کۆتایی ژیان دەیکەین

It could change the way that we die,

،دەتوانێت ئەو شێوەیە بگۆڕێت کە پێی دەمرین

but more importantly,

،بەڵام لە هەمووی گرنگتر

it could transform the way that we live.

دەتوانێت شێوازی .ژیانکردنمان بگۆڕێت

(Applause)

(چەپڵە)