How architecture helped music evolve | David Byrne

Vertaald door: Felix Degenaar Nagekeken door: Ester Meerman

This is the venue

Dit is de plek

where, as a young man,

waar muziek die ik als jonge man schreef

some of the music that I wrote was first performed.

voor het eerst werd uitgevoerd.

It was, remarkably,

Het was, opmerkelijk genoeg,

a pretty good sounding room.

een vrij goed klinkend zaaltje.

With all the uneven walls and all the crap everywhere,

Met die ongelijke muren en overal rotzooi

it actually sounded pretty good.

klonk het eigenlijk best goed.

This is a song that was recorded there.

Dit liedje is daar opgenomen.

(Music)

(Muziek)

This is not Talking Heads,

Dit zijn niet de Talking Heads,

in the picture anyway.

op de foto althans.

(Music: "A Clean Break (Let's Work)" by Talking Heads)

(Muziek: "A Clean Break (Let's Work)" door Talking Heads)

So the nature of the room

De aard van de zaal

meant that words could be understood.

bepaalde dat je de woorden kon verstaan.

The lyrics of the songs could be pretty much understood.

De liedteksten waren vrij goed te begrijpen.

The sound system was kind of decent.

De zaalversterking was best goed.

And there wasn't a lot of reverberation in the room.

Er was niet veel galm in de zaal.

So the rhythms

De ritmes

could be pretty intact too,

konden redelijk intact blijven,

pretty concise.

aardig strak.

Other places around the country had similar rooms.

Er waren nog dergelijke zaaltjes op andere plaatsen in het land.

This is Tootsie's Orchid Lounge in Nashville.

Dit is Tootsie's Orchid Lounge in Nashville.

The music was in some ways different,

De muziek was wel wat anders,

but in structure and form,

maar qua structuur en vorm

very much the same.

zo goed als hetzelfde.

The clientele behavior was very much the same too.

De bezoekers gedroegen zich ook zeer vergelijkbaar.

And so the bands at Tootsie's

Daarom moesten de bands in Tootsie's

or at CBGB's

of in CBGB's

had to play loud enough --

hard genoeg spelen --

the volume had to be loud enough to overcome

het volume moest luid genoeg zijn om mensen

people falling down, shouting out

te overstemmen die omvielen of schreeuwden

and doing whatever else they were doing.

of wat ze allemaal nog meer deden.

Since then, I've played other places

Sindsdien heb ik op andere plekken opgetreden

that are much nicer.

die veel prettiger zijn.

I've played the Disney Hall here

Ik heb hier in de Disney Hall gestaan

and Carnegie Hall and places like that.

en in Carnegie Hall en gelijkaardig.

And it's been very exciting.

Dat was echt geweldig.

But I also noticed that sometimes the music

Ik ontdekte ook dat de muziek

that I had written,

die ik had geschreven,

or was writing at the time,

of op dat moment schreef,

didn't sound all that great

niet altijd zo geweldig klonk

in some of those halls.

in sommige van die zalen.

We managed,

Het kon ermee door,

but sometimes those halls didn't seem exactly suited

maar soms leken die zalen niet echt geschikt

to the music I was making

voor de muziek die ik maakte

or had made.

of had gemaakt.

So I asked myself:

Dus vroeg ik me af:

Do I write stuff

componeer ik dingen

for specific rooms?

voor specifieke zalen?

Do I have a place, a venue,

Heb ik een plek, een zaal,

in mind when I write?

in gedachten als ik schrijf?

Is that a kind of model for creativity?

Is dat een soort model voor creativiteit?

Do we all make things with

Maken we allemaal dingen met

a venue, a context, in mind?

een plaats, een context in gedachten?

Okay, Africa.

Oké, Afrika.

(Music: "Wenlenga" / Various artists)

(Muziek: "Wenlenga" / Verschillende artiesten)

Most of the popular music that we know now

De meeste populaire muziek die we nu kennen

has a big part of its roots in West Africa.

heeft veel wortels in West Afrika liggen.

And the music there,

De muziek daar,

I would say, the instruments,

de instrumenten,

the intricate rhythms,

de ingewikkelde ritmes,

the way it's played, the setting, the context,

de speelwijze, de omgeving, de context,

it's all perfect. It all works perfect.

is allemaal perfect. Het werkt perfect.

The music works perfectly in that setting.

De muziek werkt perfect in die omgeving.

There's no big room

Er is geen grote zaal

to create reverberation and confuse the rhythms.

die galmt waardoor het ritme verwarrend wordt.

The instruments are loud enough

De instrumenten zijn luid genoeg

that they can be heard without amplification, etc., etc.

om ze te horen zonder versterking, enzovoorts.

It's no accident.

Dat is geen toeval.

It's perfect for that particular context.

Het is perfect voor die specifieke context.

And it would be a mess

Het zou een rommeltje zijn

in a context like this. This is a gothic cathedral.

in deze context. Dit is een gotische kathedraal.

(Music: "Spem In Alium" by Thomas Tallis)

(Muziek: "Spem In Alium" door Thomas Tallis)

In a gothic cathedral, this kind of music is perfect.

In een gotische kathedraal werkt deze muziek precies goed.

It doesn't change key, the notes are long,

De toonsoort verandert niet. De noten zijn lang.

there's almost no rhythm whatsoever,

Er is bijna geen ritme.

and the room flatters the music.

De ruimte flatteert de muziek

It actually improves it.

en verbetert ze zelfs.

This is the room that Bach

Dit is de zaal waarvoor Bach

wrote some of his music for. This is the organ.

wat van zijn stukken schreef. Dit is het orgel.

It's not as big as a gothic cathedral,

Niet zo groot als een gotische kathedraal

so he can write things that are a little bit more intricate.

waardoor hij iets ingewikkelder stukken kan schrijven.

He can, very innovatively,

Hij kan, zeer innovatief,

actually change keys

toonsoorten veranderen

without risking huge dissonances.

zonder risico op grote dissonanten.

(Music: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" by Johann S. Bach)

(Muziek: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" door Johann S. Bach)

This is a little bit later.

Dit is iets later.

This is the kind of rooms that Mozart wrote in.

In zo'n soort zaal schreef Mozart muziek.

I think we're in like 1770, somewhere around there.

Volgens mij zijn we hier in 1770 ongeveer.

They're smaller, even less reverberant,

Ze zijn kleiner, nog minder galmend,

so he can write really frilly music

waardoor hij muziek met veel franje kan schrijven

that's very intricate -- and it works.

die zeer complex is -- en het werkt.

(Music: "Sonata in F," KV 13, by Wolfgang A. Mozart)

(Muziek: "Sonata in F," KV 13, door Wolfgang A. Mozart)

It fits the room perfectly.

Het past perfect bij de zaal.

This is La Scala.

Dit is La Scala.

It's around the same time,

Ongeveer van dezelfde tijd,

I think it was built around 1776.

gebouwd rond 1776.

People in the audience in these opera houses, when they were built,

Mensen in het publiek van deze operahuizen die toen werden gebouwd

they used to yell out to one another.

riepen naar elkaar.

They used to eat, drink and yell out to people on the stage,

Ze aten, dronken en schreeuwden naar mensen op het podium,

just like they do at CBGB's and places like that.

precies zoals bij CBGB's en dat soort plekken.

If they liked an aria,

Als ze een aria mooi vonden,

they would holler and suggest

riepen ze en gaven aan

that it be done again as an encore,

dat ze het nog eens moesten spelen, als toegift,

not at the end of the show, but immediately.

niet aan het einde van de voorstelling maar nu meteen.

(Laughter)

(Gelach)

And well, that was an opera experience.

Dat was een opera-ervaring.

This is the opera house that Wagner built for himself.

Dit is het operahuis dat Wagner voor zichzelf bouwde.

And the size of the room is not that big.

De ruimte is niet zo groot.

It's smaller than this.

Het is kleiner dan hier.

But Wagner made an innovation.

Maar Wagner bedacht iets nieuws.

He wanted a bigger band.

Hij wilde een groter orkest.

He wanted a little more bombast,

Hij wilde wat meer bombast.

so he increased the size of the orchestra pit

Dus vergrootte hij de orkestbak

so he could get more low-end instruments in there.

zodat hij er meer lage instrumenten in kon krijgen.

(Music: "Lohengrin / Prelude to Act III" by Richard Wagner)

(Muziek: "Lohengrin / Prelude to Act III" door Richard Wagner)

Okay.

Oké.

This is Carnegie Hall.

Dit is Carnegie Hall.

Obviously, this kind of thing became popular.

die natuurlijk populair werd.

The halls got bigger. Carnegie Hall's fair-sized.

De zalen werden groter. Carnegie Hall is aardig groot.

It's larger than some of the other symphony halls.

Groter dan andere symfonie-zalen.

And they're a lot more reverberant

Ze galmen veel meer

than La Scala.

dan La Scala.

Around the same,

Rond die tijd,

according to Alex Ross who writes for the New Yorker,

volgens Alex Ross van de New Yorker,

this kind of rule came into effect

werd de regel ingevoerd

that audiences had to be quiet --

dat het publiek stil moest zijn,

no more eating, drinking and yelling at the stage,

niet meer eten, drinken en roepen naar het podium,

or gossiping with one another

of roddelen met elkaar

during the show.

tijdens de uitvoering.

They had to be very quiet.

Ze moesten heel stil zijn.

So those two things combined meant that

Die twee dingen samen betekenden dat

a different kind of music

een ander soort muziek

worked best in these kind of halls.

het beste werkte in dit soort zalen.

It meant that there could be extreme dynamics,

Het hield in dat er extreme dynamiek kon zijn,

which there weren't in some of these

die je niet terugvond in sommige

other kinds of music.

andere soorten muziek.

Quiet parts could be heard

Zachte passages waren nu te horen

that would have been drowned out

die anders overstemd zouden zijn

by all the gossiping and shouting.

door al het geroddel en geschreeuw.

But because of the reverberation

Maar door de weergalm

in those rooms like Carnegie Hall,

in zalen als Carnegie Hall

the music had to be maybe a little less rhythmic

moest de muziek toch wat minder ritmisch zijn

and a little more textural.

en met iets meer textuur.

(Music: "Symphony No. 8 in E Flat Major" by Gustav Mahler)

(Muziek: "Symphony No. 8 in E Flat Major" door Gustav Mahler)

This is Mahler.

Dit is Mahler.

It looks like Bob Dylan, but it's Mahler.

Hij ziet er uit als Bob Dylan, maar het is Mahler.

That was Bob's last record, yeah.

Dat was Bob zijn nieuwste plaat, ja.

(Laughter)

(Gelach)

Popular music, coming along at the same time.

Populaire muziek ontstaat in dezelfde periode.

This is a jazz band.

Dit is een jazzband.

According to Scott Joplin, the bands were playing

Volgens Scott Joplin speelden deze bands

on riverboats and clubs.

op rivierboten en in clubs.

Again, it's noisy. They're playing for dancers.

Het is weer lawaaierig. Ze spelen voor dansers.

There's certain sections of the song -- the songs had different sections

Er zijn bepaalde delen van het liedje -- er waren verschillende delen

that the dancers really liked.

die de dansers mooi vonden.

And they'd say, "Play that part again."

Dan zeiden ze: "Speel dat stukje nog eens."

Well, there's only so many times

Je kunt natuurlijk maar een beperkt aantal keer

you can play the same section of a song over and over again for the dancers.

hetzelfde stukje van een lied blijven herhalen voor de dansers.

So the bands started to improvise new melodies.

Bands gingen nieuwe melodieën improviseren.

And a new form of music was born.

Er ontstond een nieuw soort muziek.

(Music: "Royal Garden Blues" by W.C. Handy / Ethel Waters)

(Muziek: "Royal Garden Blues" door W.C. Handy / Ethel Waters)

These are played mainly in small rooms.

Dit wordt meestal in kleine zaaltjes gespeeld.

People are dancing, shouting and drinking.

Mensen dansen, schreeuwen en drinken.

So the music has to be loud enough

Dus moet de muziek luid genoeg zijn

to be heard above that.

om er bovenuit te komen.

Same thing goes true for -- that's the beginning of the century --

Hetzelfde geldt voor -- dat is aan het begin van de eeuw --

for the whole of 20th-century popular music,

voor alle populaire muziek van de twintigste eeuw,

whether it's rock or Latin music or whatever.

of het nu rock of latinmuziek is, of wat dan ook.

[Live music] doesn't really change that much.

Livemuziek verandert niet echt sterk.

It changes about a third of the way into the 20th century,

Het verandert rond eenderde van de twintigste eeuw,

when this became

toen dit één van de

one of the primary venues for music.

primaire plekken voor muziek werd.

And this was one way

En dit was één van de manieren

that the music got there.

waarop de muziek daar terecht kwam.

Microphones enabled singers, in particular,

Microfoons zorgden ervoor dat vooral vocalisten

and musicians and composers,

muzikanten en componisten,

to completely change the kind of music

de muziek die ze schreven totaal veranderden.

that they were writing.

de muziek die ze schreven totaal veranderden.

So far, a lot of the stuff that was on the radio was live music,

Tot dan toe was veel muziek op de radio live,

but singers, like Frank Sinatra,

maar zangers als Frank Sinatra

could use the mic

gebruikten de microfoon

and do things

om dingen te doen

that they could never do without a microphone.

die ze zonder microfoon nooit hadden gekund.

Other singers after him

Andere zangers na hem

went even further.

gingen zelfs nog verder.

(Music: "My Funny Valentine" by Chet Baker)

(Muziek: "My Funny Valentine" door Chet Baker)

This is Chet Baker.

Dit is Chet Baker.

And this kind of thing

En zoiets als dit

would have been impossible without a microphone.

zou onmogelijk zijn geweest zonder een microfoon.

It would have been impossible without recorded music as well.

Zonder opgenomen muziek zou het ook nooit hebben gekund.

And he's singing right into your ear.

Hij zingt recht in je oor.

He's whispering into your ears.

Hij fluistert in je oor.

The effect is just electric.

Het effect is domweg opwindend.

It's like the guy is sitting next to you,

Alsof de man pal naast je zit,

whispering who knows what into your ear.

en van alles in je oor fluistert.

So at this point, music diverged.

Vanaf dit moment splitste muziek zich.

There's live music,

Je hebt live muziek,

and there's recorded music.

en opgenomen muziek.

And they no longer have to be exactly the same.

Die hoeven niet meer precies hetzelfde te zijn.

Now there's venues like this, a discotheque,

Je hebt plekken zoals deze: een discotheek,

and there's jukeboxes in bars,

en je hebt jukeboxen in cafés

where you don't even need to have a band.

zodat je niet eens een band nodig hebt.

There doesn't need to be any

Er hoeven helemaal geen

live performing musicians whatsoever,

livemuzikanten meer te zijn.

and the sound systems are good.

De geluidsinstallaties zijn goed.

People began to make music

Mensen gingen muziek

specifically for discos

speciaal voor disco's maken

and for those sound systems.

en voor die geluidsinstallaties.

And, as with jazz,

Net zoals bij jazz

the dancers liked certain sections

vonden dansers bepaalde stukken

more than they did others.

mooier dan andere.

So the early hip-hop guys would loop certain sections.

Vroege hiphop-gasten lieten bepaalde delen herhalen.

(Music: "Rapper's Delight" by The Sugarhill Gang)

(Muziek: "Rapper's Delight" door The Sugarhill Gang)

The MC would improvise lyrics

De MC improviseerde teksten

in the same way that the jazz players would improvise melodies.

net zoals jazzmuzikanten melodieën improviseerden.

And another new form of music was born.

Zo ontstond er een nieuw soort muziek.

Live performance, when it was incredibly successful,

Live-optredens, wanneer die zeer succesvol waren,

ended up in what is probably, acoustically,

kwamen terecht in wat akoestisch gezien

the worst sounding venues on the planet:

wellicht de slechtste plekken op aarde zijn:

sports stadiums,

sport-, basketbal- en ijshockeystadions.

basketball arenas and hockey arenas.

sport-, basketbal- en ijshockeystadions.

Musicians who ended up there did the best they could.

Muzikanten die daar speelden deden wat ze konden.

They wrote what is now called arena rock,

Ze schreven wat je nu stadionrock noemt,

which is medium-speed ballads.

dat zijn ballads in een gemiddeld tempo.

(Music: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" by U2)

(Muziek: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" door U2)

They did the best they could

Ze deden wat ze konden,

given that this is what they're writing for.

gegeven dat ze het hiervoor maakten.

The tempos are medium. It sounds big.

De tempo's zijn gemiddeld. Het klinkt groots.

It's more a social situation

Het is meer een sociale situatie

than a musical situation.

dan een muzikale situatie.

And in some ways, the music

In zekere zin

that they're writing for this place

werkt de muziek die ze hiervoor maken, perfect.

works perfectly.

werkt de muziek die ze hiervoor maken, perfect.

So there's more new venues.

Er zijn meer nieuwe plekken.

One of the new ones is the automobile.

Eén ervan is de auto.

I grew up with a radio in a car.

Ik groeide op met een radio in een auto.

But now that's evolved into something else.

Tegenwoordig is dat geëvolueerd in iets anders.

The car is a whole venue.

De auto is een complete concertzaal.

(Music: "Who U Wit" by Lil' Jon & the East Side Boyz)

(Muziek: "Who U Wit" door Lil' Jon & the East Side Boyz)

The music that, I would say, is written

De muziek die, naar mijn mening, is geschreven

for automobile sound systems

voor stereo-installaties in de auto

works perfectly on it.

werkt er perfect op.

It might not be what you want to listen to at home,

Het is misschien niet waar je thuis naar wilt luisteren,

but it works great in the car --

maar het werkt uitstekend in de auto --

has a huge frequency spectrum,

heeft een enorm frequentiespectrum,

you know, big bass and high-end

zoals diepe bassen en hoge tonen

and the voice kind of stuck in the middle.

en de zang ergens in het midden.

Automobile music, you can share with your friends.

Automuziek kun je delen met je vrienden.

There's one other kind of new venue,

Er is nog een andere nieuwe concertzaal:

the private MP3 player.

de eigen MP3-speler.

Presumably, this is just for Christian music.

Ik neem aan dat dit alleen voor christelijke muziek is.

(Laughter)

(Gelach)

And in some ways it's like Carnegie Hall,

Ergens lijkt het wel op Carnegie Hall,

or when the audience had to hush up,

of wanneer het publiek stil moet zijn,

because you can now hear every single detail.

want tegenwoordig kun je elk klein detail horen.

In other ways, it's more like the West African music

Ergens lijkt het ook op West-Afrikaanse muziek

because if the music in an MP3 player gets too quiet,

want als de muziek op een MP3-speler te zacht wordt

you turn it up, and the next minute,

draai je het volume omhoog, en vervolgens

your ears are blasted out by a louder passage.

knallen je oren kapot bij een luidere passage.

So that doesn't really work.

Dat werkt dus niet echt.

I think pop music, mainly,

Ik denk dat popmuziek

it's written today,

tegenwoordig is geschreven,

to some extent, is written for these kind of players,

tot op zekere hoogte, voor dit soort spelers,

for this kind of personal experience

voor dit soort persoonlijke beleving

where you can hear extreme detail,

waarbij je elk extreem detail kunt horen

but the dynamic doesn't change that much.

maar waarbij de dynamiek niet echt verandert.

So I asked myself:

Dus vroeg ik me af:

Okay, is this

goed, is dit

a model for creation,

een model voor creatie,

this adaptation that we do?

zoals we onszelf aanpassen?

And does it happen anywhere else?

Gebeurt het ook ergens anders?

Well, according to David Attenborough and some other people,

Volgens David Attenborough en een paar anderen

birds do it too --

doen vogels het ook.

that the birds in the canopy,

De vogels in de bovenste takken van de boom

where the foliage is dense,

waar de bladerdichtheid hoog is:

their calls tend to be

hun roep is meestal

high-pitched, short and repetitive.

hoog van toon, kort en herhalend.

And the birds on the floor

De vogels op de grond

tend to have lower pitched calls,

hebben meestal een lagere roep,

so that they don't get distorted

zodat het minder vervormt

when they bounce off the forest floor.

wanneer het wordt weerkaatst op de bosbodem.

And birds like this Savannah sparrow,

Vogels zoals deze Passerculus

they tend to have a buzzing

hebben meestal een zoemend

(Sound clip: Savannah sparrow song)

(Geluidsfragment: roep van de Passerculus)

type call.

soort roep.

And it turns out that

Het blijkt dat

a sound like this

zo'n soort geluid

is the most energy efficient and practical way

het meest energiezuinig en praktisch is

to transmit their call

om hun roep over de

across the fields and savannahs.

velden en savannes te laten reiken.

Other birds, like this tanager,

Andere vogels zoals deze tangara

have adapted within the same species.

hebben zich aangepast binnen hun soort.

The tananger on the East Coast of the United States,

De tangara aan de oostkust van de VS,

where the forests are a little denser,

waar de bossen wat dichter zijn,

has one kind of call,

hebben een bepaalde roep,

and the tananger on the other side, on the west

en de tangara aan de andere kant, in het westen,

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Geluidsfragment: roep van de rode tangara)

has a different kind of call.

heeft een andere roep.

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Geluidsfragment: roep van de rode tangare)

So birds do it too.

Dus vogels doen het ook.

And I thought:

En ik dacht:

Well, if this is a model for creation,

Dit is dus een model voor creatie:

if we make music,

als we muziek maken,

primarily the form at least,

in eerste instantie de vorm

to fit these contexts,

die we aanpassen aan de contexten,

and if we make art to fit gallery walls or museum walls,

en als we kunst maken die past bij galerie- of museummuren

and if we write software to fit existing operating systems,

en als we software maken voor bestaande besturingssystemen,

is that how it works?

werkt het dan zo?

Yeah. I think it's evolutionary.

Ja. Ik denk dat het evolutionair is.

It's adaptive.

Het past zich aan.

But the pleasure and the passion and the joy

Maar het plezier en de passie en het geluk

is still there.

is er nog steeds.

This is a reverse view of things

Dit is een omgekeerde kijk op de dingen

from the kind of traditional Romantic view.

vergeleken met de traditionele romantische kijk.

The Romantic view is that

In de romantische kijk is er

first comes the passion

eerst de passie

and then the outpouring of emotion,

en dan de uitstorting van emotie,

and then somehow it gets shaped into something.

en dan krijgt het op de één of andere manier vorm.

And I'm saying,

Ik zeg:

well, the passion's still there,

er is nog steeds passie,

but the vessel

maar het medium

that it's going to be injected into and poured into,

waarin het wordt ingebracht en ingegoten,

that is instinctively and intuitively

dat wordt instinctief en intuïtief

created first.

als eerste gecreëerd.

We already know where that passion is going.

We weten al waar die passie terechtkomt.

But this conflict of views is kind of interesting.

Deze tegengestelde visies zijn best interessant.

The writer,

De schrijver,

Thomas Frank,

Thomas Frank,

says that

zegt dat

this might be a kind of explanation

dit een verklaring kan zijn

why some voters vote

waarom sommige stemmers

against their best interests,

in hun eigen nadeel stemmen,

that voters, like a lot of us,

dat stemmers, zoals velen van ons,

assume, that if they hear something that sounds like it's sincere,

aannemen dat als ze iets horen wat oprecht klinkt,

that it's coming from the gut, that it's passionate,

dat het recht uit het hart komt, gepassioneerd,

that it's more authentic.

dat het authentieker is.

And they'll vote for that.

Daar stemmen ze dan op.

So that, if somebody can fake sincerity,

Dus als iemand doet alsof hij oprecht is,

if they can fake passion,

passie imiteert,

they stand a better chance

dan heeft hij meer kans

of being selected in that way,

om uitgekozen te worden.

which seems a little dangerous.

Dat lijkt nogal gevaarlijk.

I'm saying the two, the passion, the joy,

Ik stel dat die twee: passie en plezier

are not mutually exclusive.

elkaar niet uitsluiten.

Maybe what the world needs now is for us to realize

Misschien heeft de wereld nodig dat we beseffen

that we are like the birds.

dat we als vogels zijn.

We adapt.

We passen ons aan.

We sing.

We zingen.

And like the birds, the joy is still there,

Net zoals bij vogels is het plezier er nog steeds,

even though we have changed what we do

ook al passen we wat we doen

to fit the context.

aan aan de context.

Thank you very much.

Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)