How architecture helped music evolve | David Byrne

Translator: Kalina Zografska Reviewer: Marko Marcevski

This is the venue

Ова е местото

where, as a young man,

каде јас, како млад човек

some of the music that I wrote was first performed.

ја изведував за првпат музиката која ја пишував.

It was, remarkably,

Беше, неверојатно

a pretty good sounding room.

соба со прилично добра акустика.

With all the uneven walls and all the crap everywhere,

Дури и со нерамните ѕидови и сето ѓубре насекаде

it actually sounded pretty good.

звучеше навистина добро.

This is a song that was recorded there.

Ова е песна која е снимена таму.

(Music)

(Музика)

This is not Talking Heads,

Ова не се Talking Heads,

in the picture anyway.

барем не на сликата.

(Music: "A Clean Break (Let's Work)" by Talking Heads)

(Mузика : A Clean Break (Let's Work) од Talking Heads) ♪

So the nature of the room

Значи, природата на просторијата

meant that words could be understood.

значеше дека зборовите можат да се разберат.

The lyrics of the songs could be pretty much understood.

Текстовите на песните можеа горе-долу да се разберат.

The sound system was kind of decent.

Звучниот систем беше сосем пристоен.

And there wasn't a lot of reverberation in the room.

И немаше многу одек во просторијата.

So the rhythms

На тој начин ритмовите

could be pretty intact too,

можеа да бидат нечепнати

pretty concise.

прилично концизни.

Other places around the country had similar rooms.

Други краишта на земјата имаа слични простории.

This is Tootsie's Orchid Lounge in Nashville.

Ова е Tootsie's Orchid Lounge во Нешвил.

The music was in some ways different,

Музиката беше различна на одреден начин,

but in structure and form,

но во структура и облик,

very much the same.

многу слична.

The clientele behavior was very much the same too.

И однесувањето на клиентелата беше многу слично.

And so the bands at Tootsie's

И така бендовите во Tootsie's

or at CBGB's

или во CBGB's

had to play loud enough --

мораа да свират доволно гласно --

the volume had to be loud enough to overcome

јачината на звукот мораше да биде доволно гласна да надвладее

people falling down, shouting out

луѓе кои паѓаа, извикуваа

and doing whatever else they were doing.

и се друго што правеа.

Since then, I've played other places

Оттогаш, сум свирел на други места

that are much nicer.

кои се многу пофини.

I've played the Disney Hall here

Сум свирел во Дизни Хол овде

and Carnegie Hall and places like that.

и во Карнеги Хол и слични места.

And it's been very exciting.

И беше навистина возбудливо.

But I also noticed that sometimes the music

Но исто така забележав, дека музиката

that I had written,

која ја имав напишано

or was writing at the time,

или ја пишував во тоа време

didn't sound all that great

не звучеше толку сјајно

in some of those halls.

во некои од тие концертни сали.

We managed,

Се снаоѓавме,

but sometimes those halls didn't seem exactly suited

но понекогаш тие сали не беа баш соодветни

to the music I was making

за музиката која ја правев

or had made.

или ја имав направено.

So I asked myself:

Па се запрашав:

Do I write stuff

Дали пишувам

for specific rooms?

за специфични простории?

Do I have a place, a venue,

Дали имам место, собиралиште

in mind when I write?

на ум кога пишувам?

Is that a kind of model for creativity?

Дали е тоа вид на модел за креативноста?

Do we all make things with

Дали сите создаваме

a venue, a context, in mind?

со место, контекст, на ум?

Okay, Africa.

Во ред, Африка.

(Music: "Wenlenga" / Various artists)

(Музика: "Wenlenga" / Повеќе автори)

Most of the popular music that we know now

Повеќето од популарната музика која ја знаеме сега

has a big part of its roots in West Africa.

влече голем дел од своите корени од Западна Африка.

And the music there,

А музиката таму,

I would say, the instruments,

Инструментите, би рекол

the intricate rhythms,

деликатните ритми,

the way it's played, the setting, the context,

начинот на кој се изведува, опкружувањето, контекстот

it's all perfect. It all works perfect.

се е совршено. Се функционира совршено.

The music works perfectly in that setting.

Музиката звучи совршено во тоа опкружување.

There's no big room

Нема голема просторија

to create reverberation and confuse the rhythms.

да создаде одек и да ги помеша ритмите.

The instruments are loud enough

Инструментите со доволно гласни

that they can be heard without amplification, etc., etc.

да бидат чуени без засилување, итн, итн.

It's no accident.

Тоа не е случајно.

It's perfect for that particular context.

Совршено е за тој конретен контекст.

And it would be a mess

И би било збрка

in a context like this. This is a gothic cathedral.

во ваков контекст. Ова е готска катедрала.

(Music: "Spem In Alium" by Thomas Tallis)

(Музика: "Spem In Alium" од Thomas Tallis)

In a gothic cathedral, this kind of music is perfect.

Во готска катедрала, овој вид на музика е совршен.

It doesn't change key, the notes are long,

Не менува тоналитет. Нотите се долги.

there's almost no rhythm whatsoever,

Скоро и да не постои ритам.

and the room flatters the music.

Просторијата едноставно и годи на музиката.

It actually improves it.

Всушност, ја подобрува.

This is the room that Bach

Ова е просторијата за која Бах

wrote some of his music for. This is the organ.

пишувал дел од својата музика. Ова се оргули.

It's not as big as a gothic cathedral,

Не е толку големо како готска катедрала

so he can write things that are a little bit more intricate.

па можел да пишува дела кои биле малку посложени.

He can, very innovatively,

Можел, многу оригинално

actually change keys

да смени тоналитети

without risking huge dissonances.

без да ризикува огромни дисонанци.

(Music: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" by Johann S. Bach)

(Музика: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" од Johann S. Bach)

This is a little bit later.

Ова е малку подоцна.

This is the kind of rooms that Mozart wrote in.

Ова се типови на простории за кои Моцарт пишувал.

I think we're in like 1770, somewhere around there.

Мислам дека сме во 1770ите, тука некаде.

They're smaller, even less reverberant,

Помали се, уште помалку одекуваат,

so he can write really frilly music

така да тој може навистина слободно да пишува музика

that's very intricate -- and it works.

која е многу деликатна -- и тоа функционира.

(Music: "Sonata in F," KV 13, by Wolfgang A. Mozart)

(Музика: "Sonata in F," KV 13, by Wolfgang A. Mozart)

It fits the room perfectly.

Совршено се вклопува во просторијата.

This is La Scala.

Ова е Ла Скала.

It's around the same time,

Потекнува од истото време.

I think it was built around 1776.

Мислам дека е изградена околку 1776.

People in the audience in these opera houses, when they were built,

Луѓето во публиката во овие опери, кога биле изградени,

they used to yell out to one another.

имале обичај да викаат еден на друг.

They used to eat, drink and yell out to people on the stage,

Имале обичај да јадат, пијат, и извикуваат на оние на сцената

just like they do at CBGB's and places like that.

исто како во CBGB's и слични места.

If they liked an aria,

Ако им се допаднала некоја арија,

they would holler and suggest

ќе довикувале за да

that it be done again as an encore,

биде изведена повторно,

not at the end of the show, but immediately.

не на крајот на претставата, туку веднаш.

(Laughter)

(Смеа)

And well, that was an opera experience.

И така, тоа било оперско искуство.

This is the opera house that Wagner built for himself.

Ова е операта која Вагнер ја изградил за себеси.

And the size of the room is not that big.

Величината на просторијата и не е толку голема.

It's smaller than this.

Помала е од оваа.

But Wagner made an innovation.

Но, Вагнер вовел иновација.

He wanted a bigger band.

Сакал поголем оркестар.

He wanted a little more bombast,

Сакал малку повеќе помпа

so he increased the size of the orchestra pit

Па го зголемил делот за оркестарот

so he could get more low-end instruments in there.

За да може да има повеќе иструменти таму.

(Music: "Lohengrin / Prelude to Act III" by Richard Wagner)

(Музика: "Lohengrin / Prelude to Act III" од Richard Wagner)

Okay.

Во ред.

This is Carnegie Hall.

Ова е Карнеги Хол.

Obviously, this kind of thing became popular.

Очиледно, ова станало популарно.

The halls got bigger. Carnegie Hall's fair-sized.

Концертните сали се зголемиле. Карнеги Хол е со пригодна големина.

It's larger than some of the other symphony halls.

Поголема е од некои од другите симфониски сали.

And they're a lot more reverberant

И тие се со многу повеќе одек

than La Scala.

од Ла Скала.

Around the same,

Отприлика во исто време,

according to Alex Ross who writes for the New Yorker,

според Алекс Рос кој пишувал за Њујоркер,

this kind of rule came into effect

овој вид на правила стапиле на сила

that audiences had to be quiet --

дека публиката треба да е тивка

no more eating, drinking and yelling at the stage,

без јадење, пиење и извикување на сцена

or gossiping with one another

или озборување меѓу себе

during the show.

за време на претставата.

They had to be very quiet.

Морале да бидат многу тивки.

So those two things combined meant that

Тие две нешта заедно, значеле дека

a different kind of music

поинаков вид на музика

worked best in these kind of halls.

звучел најдобро во овие видови на сали.

It meant that there could be extreme dynamics,

Значело дека може да има крајни динамики

which there weren't in some of these

кои не постоеле во некои од овие

other kinds of music.

другите видови на музика.

Quiet parts could be heard

Тивките делови можеле да се чујат

that would have been drowned out

кои инаку би биле поклопени

by all the gossiping and shouting.

од озборување и викање.

But because of the reverberation

Но заради одекот

in those rooms like Carnegie Hall,

во овие простори како Карнеги Хол,

the music had to be maybe a little less rhythmic

музиката морала да биде можеби помалку ритмична

and a little more textural.

и малку повеќе со текстура.

(Music: "Symphony No. 8 in E Flat Major" by Gustav Mahler)

(Music: "Symphony No. 8 in E Flat Major" од Густав Малер)

This is Mahler.

Ова е Малер.

It looks like Bob Dylan, but it's Mahler.

Се чини како Боб Дилан, меѓутоа е Малер.

That was Bob's last record, yeah.

Тоа е последниот албум на Боб, да.

(Laughter)

(Смеа)

Popular music, coming along at the same time.

Популарната музика доаѓа во истото време.

This is a jazz band.

Ова е џез бенд.

According to Scott Joplin, the bands were playing

Според Скот Џоплин, бендовите свиреле

on riverboats and clubs.

на речни бротчиња и во клубови.

Again, it's noisy. They're playing for dancers.

Повторно, бучно место. Тие свират за танцувачите.

There's certain sections of the song -- the songs had different sections

Има одредени делови на песната -- песните имаат различни делови

that the dancers really liked.

кои многу им се допаѓале на танцувачите.

And they'd say, "Play that part again."

И тие би рекле „Отсвирете го тој дел уште еднаш“

Well, there's only so many times

Сепак, има ограничен број пати колку што

you can play the same section of a song over and over again for the dancers.

можета да ја отсвирите истиот дел од песната повторно за танцувачите.

So the bands started to improvise new melodies.

Така бендовите почнаа да импровизираат нови мелодии.

And a new form of music was born.

И нов вид на музика беше роден.

(Music: "Royal Garden Blues" by W.C. Handy / Ethel Waters)

(Музика: "Royal Garden Blues" by W.C. Handy / Ethel Waters)

These are played mainly in small rooms.

Овие се свират главно во мали простории.

People are dancing, shouting and drinking.

Луѓето играат, викаат и пијат.

So the music has to be loud enough

Така да музиката мора да биде доволно гласна

to be heard above that.

да биде слушната над тоа

Same thing goes true for -- that's the beginning of the century --

Истото е вистина за --- ова е на почетокот на векот --

for the whole of 20th-century popular music,

за популарната музика во 20иот век

whether it's rock or Latin music or whatever.

без разлика дали се работи за латино музика, рок или нешто друго.

[Live music] doesn't really change that much.

не прави многу разлика.

It changes about a third of the way into the 20th century,

Големата промена се случува во втората третина на дваесетиот век

when this became

кога ова стана

one of the primary venues for music.

едно од примарните собиралишта за музика.

And this was one way

И ова е еден начин на кој

that the music got there.

музиката стигнуваше таму.

Microphones enabled singers, in particular,

Микрофоните им овозможија, особено на пејачите,

and musicians and composers,

а и на музичарите и композиторите

to completely change the kind of music

сосема да го сменат видот на музиката

that they were writing.

кој го пишуваа.

So far, a lot of the stuff that was on the radio was live music,

До сега, многу од работите кои беа на радио беа жива музика

but singers, like Frank Sinatra,

но пејачите, како Френк Синатра

could use the mic

можеа да го искористат микрофонот

and do things

и да прават нешта

that they could never do without a microphone.

кои никогаш не би можеле без него.

Other singers after him

Другите пејачи после него,

went even further.

отидоа уште подалеку.

(Music: "My Funny Valentine" by Chet Baker)

(Музика: "My Funny Valentine" од Чет Бејкер)

This is Chet Baker.

Ова е Чет Бејкер.

And this kind of thing

И ова е нешто

would have been impossible without a microphone.

што би било невозможно без микрофон.

It would have been impossible without recorded music as well.

Не би било можно без снимена музика.

And he's singing right into your ear.

А тој ни пее на уво.

He's whispering into your ears.

Тој ти шепоти во уво.

The effect is just electric.

Ефектот е просто електричен.

It's like the guy is sitting next to you,

Исто како дечкото да седи до тебе,

whispering who knows what into your ear.

и ти шепоти којзнае-што во уво.

So at this point, music diverged.

Па, во ова време, музиката се разграни.

There's live music,

Има жива музика,

and there's recorded music.

и има снимена музика.

And they no longer have to be exactly the same.

И веќе не мораат да бидат сосема исти.

Now there's venues like this, a discotheque,

Сега има вакви собиралишта, дискотеки

and there's jukeboxes in bars,

и има џубокси во барови

where you don't even need to have a band.

каде не мораш ни да имаш бенд.

There doesn't need to be any

Не мора да има воопшто

live performing musicians whatsoever,

музичари кои настапуваат во живо.

and the sound systems are good.

И звучните системи се добри.

People began to make music

Луѓето почнаа да прават музика

specifically for discos

специјално за диско

and for those sound systems.

и за тие звучни системи.

And, as with jazz,

Како со џезот

the dancers liked certain sections

играчите сакаа одредени делови

more than they did others.

повеќе од други.

So the early hip-hop guys would loop certain sections.

И така раните хип-хоп момци би ставиле да се повторуваат одредени делови.

(Music: "Rapper's Delight" by The Sugarhill Gang)

(Музика: "Rapper's Delight" од The Sugarhill Gang)

The MC would improvise lyrics

MCјата би импровизирале текстови

in the same way that the jazz players would improvise melodies.

на истот начин на кои џез музичарите импривизираа мелодии.

And another new form of music was born.

И нов вид на музика се роди.

Live performance, when it was incredibly successful,

Настап во живо, кога е неверојатно успешен

ended up in what is probably, acoustically,

заврши во она место што акустично

the worst sounding venues on the planet:

е најлошото на земјата,

sports stadiums,

спортскиот стадион.

basketball arenas and hockey arenas.

терени за кошарка и за хокеј.

Musicians who ended up there did the best they could.

Музичарите кои завршија таму даваа се од себе.

They wrote what is now called arena rock,

Пишуваа она што се вика арена рок,

which is medium-speed ballads.

Тоа е балада со умерено темпо.

(Music: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" by U2)

(Музика: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" од U2)

They did the best they could

И го правеа најдоброто што можат

given that this is what they're writing for.

земајќи предвид дека за ова пишуваа.

The tempos are medium. It sounds big.

Темпото е умерено. Звучи големо.

It's more a social situation

Повеќе е социјална ситуација

than a musical situation.

отколку музичка ситуација.

And in some ways, the music

И на накој начин, музиката

that they're writing for this place

што ја пишуваа функционира одлично

works perfectly.

на тоа место.

So there's more new venues.

Еве повеќе нови собиралишта.

One of the new ones is the automobile.

Едно од поновите е автомобилот.

I grew up with a radio in a car.

Јас пораснав со радио во автомобилот.

But now that's evolved into something else.

Но сега тоа прерасна во нешто друго.

The car is a whole venue.

Автомобилот е цела сала.

(Music: "Who U Wit" by Lil' Jon & the East Side Boyz)

(Музика: "Who U Wit" од Lil' Jon и East Side Boyz)

The music that, I would say, is written

Музиката, би рекол, е напишана

for automobile sound systems

за автомобилски звучни системи

works perfectly on it.

функционира одлично во нив.

It might not be what you want to listen to at home,

Можеби тоа не е нешто штo би слушалe дома,

but it works great in the car --

но функционира одлично во автомобилот --

has a huge frequency spectrum,

има голем спектар на фреквенции

you know, big bass and high-end

знаете, јаки басови и високи тонови на другиот крај

and the voice kind of stuck in the middle.

и гласот некако углавен во средината.

Automobile music, you can share with your friends.

Автомобилската музика можеш да ја споделиш со пријателите.

There's one other kind of new venue,

Има уште еден вид на ново место,

the private MP3 player.

а тоа е приватниот MP3 плеер.

Presumably, this is just for Christian music.

Наводно, овој е само за христијанска музика.

(Laughter)

(Смеа)

And in some ways it's like Carnegie Hall,

И на некој начин е како Карнеги Хол,

or when the audience had to hush up,

каде музиката треба да стивне,

because you can now hear every single detail.

затоа што можеш да го чуеш секој поединечен детал.

In other ways, it's more like the West African music

На други начини, е и како музиката од Западна Африка

because if the music in an MP3 player gets too quiet,

затоа што ако музиката на MP3 плеерот стивне,

you turn it up, and the next minute,

ја засилувате, и во наредниот момент,

your ears are blasted out by a louder passage.

ушите ви се нападнати од некој силен премин.

So that doesn't really work.

Така да тоа не функционира.

I think pop music, mainly,

Мислам дека поп музиката, воглавно,

it's written today,

што се пишува сега

to some extent, is written for these kind of players,

во одредена мера е напишана за овој вид на плеери,

for this kind of personal experience

овој вид на лично доживување

where you can hear extreme detail,

каде што можеш да слушнеш краен детал

but the dynamic doesn't change that much.

но динамиката не се менува многу.

So I asked myself:

Па се запрашав:

Okay, is this

Океј, дали е ова

a model for creation,

модел за креација

this adaptation that we do?

ова прилагодување кое го правиме?

And does it happen anywhere else?

И дали се случува насекаде?

Well, according to David Attenborough and some other people,

Па, спред Дејвид Атенборо и некои други луѓе,

birds do it too --

и птиците го прават истото.

that the birds in the canopy,

Птиците во крошните,

where the foliage is dense,

каде лисјата се густи

their calls tend to be

нивните крици се

high-pitched, short and repetitive.

високи тонови, кратки и повторливи.

And the birds on the floor

А птиците на тлото

tend to have lower pitched calls,

имаат криици со пониски тонови,

so that they don't get distorted

за да не би се смениле

when they bounce off the forest floor.

кога се одбиваат од шумскот под.

And birds like this Savannah sparrow,

А птиците како ова врапче од Саваната

they tend to have a buzzing

тие имаат повик

(Sound clip: Savannah sparrow song)

(Извадок: песна на врапче од Савана)

type call.

во вид на зуење.

And it turns out that

И се испоставува дека

a sound like this

звук како овој

is the most energy efficient and practical way

е најефикасен енергетски и практичен начин

to transmit their call

да го пренесат повикот

across the fields and savannahs.

преку полињата и саваните.

Other birds, like this tanager,

Други птици, како овoj танангер

have adapted within the same species.

се адаптирале во самиот род.

The tananger on the East Coast of the United States,

Танангерот кој е на источниот брег на Соеднитените држави,

where the forests are a little denser,

каде шумите се малку погусти,

has one kind of call,

има еден вид на повик

and the tananger on the other side, on the west

а танангерот на другата страна, на запад

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Извадок: Танангер)

has a different kind of call.

има друг вид на повик

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Извадок: Танангер)

So birds do it too.

Значи, и птиците го прават истото.

And I thought:

И си помислив:

Well, if this is a model for creation,

Па, ако ова е модел за творењето,

if we make music,

ако правиме музика

primarily the form at least,

примарно од формата,

to fit these contexts,

за да се вклопи во овие контексти,

and if we make art to fit gallery walls or museum walls,

и ја правиме уметноста да се вклопи на зидовите на галериите и музеите,

and if we write software to fit existing operating systems,

и ако пишуваме софтвер прилагоден за постоечките оперативни системи,

is that how it works?

така ли фунционира тоа?

Yeah. I think it's evolutionary.

Да. Мислам дека е еволуционерно.

It's adaptive.

Прилагодувачки.

But the pleasure and the passion and the joy

Но задоволството и страста и радоста

is still there.

се сеуште таму.

This is a reverse view of things

Ова е спротивно гледиште

from the kind of traditional Romantic view.

од традиционалното романтично гледиште.

The Romantic view is that

Романтичното гледиште е дека

first comes the passion

првин доаѓа страста

and then the outpouring of emotion,

па после изливот на емоции,

and then somehow it gets shaped into something.

и потоа некако се оформува во нешто.

And I'm saying,

А јас велам,

well, the passion's still there,

па да, страста е сеуште таму,

but the vessel

но објектот во кој

that it's going to be injected into and poured into,

ќе биде вбризгана и истурена

that is instinctively and intuitively

тоа е инстинктивно и интуитивно

created first.

обликуван отпочеток.

We already know where that passion is going.

Веќе знаеме каде оди страста.

But this conflict of views is kind of interesting.

Но овој конфликт на гледишта е мошне интересен.

The writer,

Писателот

Thomas Frank,

Томас Франк

says that

вели дека

this might be a kind of explanation

ова може да биде вид на објаснување

why some voters vote

зашто некои гласачи гласаат

against their best interests,

спротивно на нивните најдобри интереси,

that voters, like a lot of us,

дека гласачите, како многу од нас,

assume, that if they hear something that sounds like it's sincere,

претпоставуваат, дека ако чујат нешто што звучи како да е искрено,

that it's coming from the gut, that it's passionate,

и доаѓа од срце, дека е страствено,

that it's more authentic.

мора да е поверодостојно.

And they'll vote for that.

И ќе гласаат за тоа.

So that, if somebody can fake sincerity,

Така да, ако некој може да одглуми искреност,

if they can fake passion,

ако можат да одглумат страст,

they stand a better chance

имаат подобри шанси

of being selected in that way,

да бидат избрани на тој начин,

which seems a little dangerous.

што се чини помалку опасно.

I'm saying the two, the passion, the joy,

Велам дека двете, страста и радоста

are not mutually exclusive.

не се взаемно исклучиви.

Maybe what the world needs now is for us to realize

Можеби она што му треба на светот сега е да сфатиме

that we are like the birds.

дека сме како птиците.

We adapt.

Се прилагодуваме.

We sing.

Пееме.

And like the birds, the joy is still there,

И како птиците, радоста е сеуште тука,

even though we have changed what we do

иако сме смениле што правиме

to fit the context.

за да се вклопиме во контекстот.

Thank you very much.

Ви благодарам многу.

(Applause)

(Аплауз)