How architecture helped music evolve | David Byrne

David Byrne: Khi kiến trúc giúp âm nhạc thăng hoa

Translator: Tam Bui Reviewer: Le Quyen Pham

This is the venue

Đây là nơi

where, as a young man,

mà, khi còn trẻ,

some of the music that I wrote was first performed.

những sáng tác của tôi được lần đầu biểu diễn.

It was, remarkably,

Đó là một căn phòng

a pretty good sounding room.

có chất lượng âm thanh tuyệt vời.

With all the uneven walls and all the crap everywhere,

Trông những bức tường thì lồi lõm và có vẻ vớ vẩn thật đấy,

it actually sounded pretty good.

nhưng âm thanh thực sự là rất tốt.

This is a song that was recorded there.

Đây là một bản nhạc được thu âm lại trong căn phòng này.

(Music)

(Âm nhạc)

This is not Talking Heads,

Trong bức hình này không phải là

in the picture anyway.

ban nhạc Talking Heads.

(Music: "A Clean Break (Let's Work)" by Talking Heads)

(Âm nhạc: "A Clean Break (Let's Work)" trình bày bởi Talking Heads)

So the nature of the room

Vậy là tính chất của cái phòng

meant that words could be understood.

đã giúp truyền tải ngôn từ tới người nghe.

The lyrics of the songs could be pretty much understood.

Lời bài hát rất dễ hiểu.

The sound system was kind of decent.

Hệ thống âm thanh rất tốt.

And there wasn't a lot of reverberation in the room.

Không có nhiều phản âm trong căn phòng.

So the rhythms

Vậy nên nhịp điệu của bài nhạc

could be pretty intact too,

được giữ lại khá trọn vẹn,

pretty concise.

rất ngắn gọn.

Other places around the country had similar rooms.

Có nhiều căn phòng cũng tương tự trên đất nước này.

This is Tootsie's Orchid Lounge in Nashville.

Đây là Orchid Lounge ở Tootsie ở Nashville.

The music was in some ways different,

Âm nhạc trong căn phòng này có vài phần khác biệt,

but in structure and form,

nhưng xét về cấu trúc và chỉnh thể,

very much the same.

chúng khá giống nhau.

The clientele behavior was very much the same too.

Hành xử của người nghe cũng khá giống.

And so the bands at Tootsie's

Những ban nhạc biểu diễn ở Tootsie's

or at CBGB's

hay CBGB's

had to play loud enough --

đều phải chơi với âm lượng đủ lớn --

the volume had to be loud enough to overcome

sao cho có thể át được tiếng

people falling down, shouting out

mọi người nhảy múa, gào thét

and doing whatever else they were doing.

hay làm bất cứ điều gì mà họ đang làm.

Since then, I've played other places

Kể từ đó, tôi đã chơi nhạc ở nhiều nơi khác

that are much nicer.

với chất lượng tốt hơn.

I've played the Disney Hall here

Tôi đã chơi trong hội trường Disney

and Carnegie Hall and places like that.

và hội trường Carnegie và những nơi tương tự.

And it's been very exciting.

Tất cả đều rất thú vị.

But I also noticed that sometimes the music

Nhưng tôi cũng để ý rằng đôi khi những sáng tác

that I had written,

mà tôi đã viết,

or was writing at the time,

hay đang viết tại thời điểm đó,

didn't sound all that great

nghe chẳng hay ho đến vậy

in some of those halls.

ở một vài hội trường nhất định.

We managed,

Chúng tôi đã cố gắng hết sức,

but sometimes those halls didn't seem exactly suited

nhưng đôi khi những hội trường đó không thực sự phù hợp

to the music I was making

với loại âm nhạc mà tôi đang viết

or had made.

hay đã viết.

So I asked myself:

Vậy nên tôi tự hỏi bản thân mình

Do I write stuff

Tôi có viết nhạc

for specific rooms?

cho những phòng biểu diễn nhất định?

Do I have a place, a venue,

Trong đầu tôi liệu có một địa điểm, một không gian,

in mind when I write?

cụ thể khi tôi viết nhạc?

Is that a kind of model for creativity?

Có phải đó là một mô hình sáng tạo?

Do we all make things with

Có phải chúng ta sáng tạo nên mọi thứ

a venue, a context, in mind?

với một địa điểm, một bối cảnh nhất định trong đầu?

Okay, Africa.

Lấy ví dụ, châu Phi.

(Music: "Wenlenga" / Various artists)

(Âm nhạc: "Wenlenga"/Nhiều nghệ sĩ)

Most of the popular music that we know now

Đa phần âm nhạc mà chúng ta biết ngày nay

has a big part of its roots in West Africa.

có cội nguồn từ Tây Phi.

And the music there,

Và âm nhạc ở đó,

I would say, the instruments,

tôi cho rằng, những nhạc cụ,

the intricate rhythms,

và những nhịp điệu rắc rối,

the way it's played, the setting, the context,

cái cách mà âm nhạc được chơi, bối cảnh, không gian,

it's all perfect. It all works perfect.

tất cả đều hoàn hảo. Tất cả phải phối hợp nhịp nhàng với nhau.

The music works perfectly in that setting.

Và âm nhạc cất lên tuyệt hảo trong bối cảnh nhất định đó.

There's no big room

Ở đó chẳng có căn phòng lớn nào

to create reverberation and confuse the rhythms.

để mà có sự dội lại âm thanh khiến nhịp điệu bị rối loạn.

The instruments are loud enough

Nhạc cụ đủ vang

that they can be heard without amplification, etc., etc.

để có thể nghe thấy được mà không cần khuếch đại âm thanh, vân vân.

It's no accident.

Đó chẳng phải là một sự tình cờ.

It's perfect for that particular context.

Thứ âm thanh này hoàn hảo trong bối cảnh nhất định đó.

And it would be a mess

Và nó sẽ hỏng cả

in a context like this. This is a gothic cathedral.

nếu đặt vào địa điểm như thế này. Đây là một nhà thờ kiểu gothic.

(Music: "Spem In Alium" by Thomas Tallis)

(Âm nhạc: "Spem in Alium" bởi Thomas Tallis)

In a gothic cathedral, this kind of music is perfect.

Trong một nhà thờ gothic, thứ âm nhạc này mới là hoàn hảo.

It doesn't change key, the notes are long,

Những nốt nhạc không đổi, kéo dài.

there's almost no rhythm whatsoever,

gần như chẳng có nhịp điệu gì,

and the room flatters the music.

và căn phòng giúp làm tôn lên âm nhạc.

It actually improves it.

Và không gian ấy thực sự giúp cải thiện thật.

This is the room that Bach

Đây là căn phòng mà Bach

wrote some of his music for. This is the organ.

viết một số bản nhạc. Đây là chiếc đàn organ.

It's not as big as a gothic cathedral,

Nó không lớn như chiếc trong nhà thờ gothic,

so he can write things that are a little bit more intricate.

vậy nên Bach có thể viết nên thứ âm nhạc có phần phức tạp hơn.

He can, very innovatively,

Ông ấy có thể, một cách rất sáng tạo,

actually change keys

thay đổi gam nhạc

without risking huge dissonances.

mà không mạo hiểm gây ra sự nhiễu âm.

(Music: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" by Johann S. Bach)

(Âm nhạc: "Fantasia On Jesu, Mein Freunde" bởi Johann S. Bach)

This is a little bit later.

Còn đây là vào thời đại ít lâu sau đó.

This is the kind of rooms that Mozart wrote in.

Đây là kiểu căn phòng mà tại đó Mozart đã viết nhạc.

I think we're in like 1770, somewhere around there.

Tôi nghĩ rằng đó là vào khoảng năm 1770.

They're smaller, even less reverberant,

Những căn phòng như thế này nhỏ hẹp hơn, ít có sự dội âm hơn,

so he can write really frilly music

thế nên Mozart có thể viết nên thứ âm nhạc khá rườm rà

that's very intricate -- and it works.

khá phức tạp - và nó thực sự rất tuyệt.

(Music: "Sonata in F," KV 13, by Wolfgang A. Mozart)

(Âm nhạc: "Sonata in F," KV 13, Wolfgang A. Mozart)

It fits the room perfectly.

Nó phù hợp hoàn hảo với căn phòng.

This is La Scala.

Và đây là La Scala.

It's around the same time,

cũng gần vào thời kỳ này,

I think it was built around 1776.

tôi nghĩ nó được xây dựng vào khoảng năm 1776.

People in the audience in these opera houses, when they were built,

Khán giả trong những nhà hát này, vào thời điểm chúng được xây dựng,

they used to yell out to one another.

họ thường hò hét với nhau.

They used to eat, drink and yell out to people on the stage,

Họ ăn uống và gào thét với những người đang biểu diễn trên sàn diễn,

just like they do at CBGB's and places like that.

cũng giống như những khán giả ở CBGB hay những nơi tương tự.

If they liked an aria,

Nếu họ thích một bản nhạc,

they would holler and suggest

họ sẽ kêu la và yêu cầu

that it be done again as an encore,

bản nhạc được chơi lại,

not at the end of the show, but immediately.

không chờ tới cuối buổi biểu diễn, mà phải là ngay lập tức kia.

(Laughter)

(Cười)

And well, that was an opera experience.

Và thực ra đó là một trải nghiệm ở một buổi nhạc kịch.

This is the opera house that Wagner built for himself.

Đây là nhà hát kịch mà Wagner đã tự xây cho chính mình.

And the size of the room is not that big.

Kích cỡ của căn phòng không to tới mức này.

It's smaller than this.

Nó nhỏ hơn thế.

But Wagner made an innovation.

Nhưng Wagner đã cải tiến.

He wanted a bigger band.

Ông ấy muốn có một ban nhạc lớn hơn.

He wanted a little more bombast,

Ông ấy muốn có thêm sự hoành tráng,

so he increased the size of the orchestra pit

vậy nên ông ấy tăng kích cỡ của khu vực cho dàn nhạc

so he could get more low-end instruments in there.

để có thể đưa thêm vào những nhạc cụ khác.

(Music: "Lohengrin / Prelude to Act III" by Richard Wagner)

(Âm nhạc: "Lohengrin/Prelude to Act III" bởi Richard Wagner)

Okay.

Vậy rồi,

This is Carnegie Hall.

đây là hội trường Carnegie.

Obviously, this kind of thing became popular.

Rõ ràng là, những căn phòng rộng lớn trở nên được ưa chuộng hơn.

The halls got bigger. Carnegie Hall's fair-sized.

Những hội trường càng này càng được mở rộng. Kích cỡ của hội trường Carnegie khá vừa phải.

It's larger than some of the other symphony halls.

Nó lớn hơn một vài hội trường nhạc giao hưởng.

And they're a lot more reverberant

Và chúng gây nên nhiều dội âm hơn nhiều

than La Scala.

so với La Scala.

Around the same,

Có kích cỡ tương tự,

according to Alex Ross who writes for the New Yorker,

theo như Alex Ross, phóng viên cho tờ New Yorker,

this kind of rule came into effect

một điều luật không lời bắt đầu hình thành

that audiences had to be quiet --

đó là khán giả phải giữ yên lặng --

no more eating, drinking and yelling at the stage,

không còn ăn, uống, hò hét ở sân khấu,

or gossiping with one another

hay tán gẫu với nhau

during the show.

trong suốt buổi biểu diễn.

They had to be very quiet.

Khán giả phải thực sự yên tĩnh.

So those two things combined meant that

Hai thứ này kết hợp với nhau

a different kind of music

mang đến một thứ âm nhạc khác

worked best in these kind of halls.

một thứ âm nhạc mới để phù hợp với kiểu hội trường này.

It meant that there could be extreme dynamics,

Điều đó có nghĩa rằng giờ đây có thể tạo nên thứ âm nhạc,

which there weren't in some of these

vốn không thể tồn tại

other kinds of music.

trong những loại nhạc trước đó.

Quiet parts could be heard

Những khoảng lặng có thể được lắng nghe

that would have been drowned out

mà đáng lẽ ra trước kia sẽ bị nhấn chìm

by all the gossiping and shouting.

bởi những lời tán gẫu và hò hét.

But because of the reverberation

Thế nhưng bởi vì sự dội âm

in those rooms like Carnegie Hall,

trong những căn phòng như hội trường Carnegie,

the music had to be maybe a little less rhythmic

âm nhạc luôn luôn phải có ít nhịp điệu hơn

and a little more textural.

và có thêm kết cấu phức tạp.

(Music: "Symphony No. 8 in E Flat Major" by Gustav Mahler)

(Âm nhạc: "Giao hưởng số 8 Cung Mi Trưởng" bởi Gustav Mahler)

This is Mahler.

Đây là Mahler.

It looks like Bob Dylan, but it's Mahler.

Có thể bạn tưởng đó là Bob Dylan, nhưng thực ra là Mahler.

That was Bob's last record, yeah.

Và đó là bản thu âm gần nhất của Bob, đúng vậy.

(Laughter)

(Cười)

Popular music, coming along at the same time.

Nhạc pop, xuất hiện cùng vào thời kỳ này.

This is a jazz band.

Đây là một ban nhạc jazz.

According to Scott Joplin, the bands were playing

Theo như Scott Joplin, các ban nhạc chơi

on riverboats and clubs.

trên những chiếc thuyền và trong các câu lạc bộ.

Again, it's noisy. They're playing for dancers.

Đúng vậy, ồn ào lắm. Họ đang chơi nhạc cho người ta nhảy theo.

There's certain sections of the song -- the songs had different sections

Có những trường đoạn nhất định trong bản nhạc -- bản nhạc có nhiều phần khác nhau --

that the dancers really liked.

mà những người nhảy thực sự yêu thích.

And they'd say, "Play that part again."

Và họ sẽ nói, "Hãy chơi lại đoạn nhạc đó đi."

Well, there's only so many times

Và đương nhiên, bạn chỉ có thể chơi đi chơi lại

you can play the same section of a song over and over again for the dancers.

một đoạn nhạc cho những người trên sàn nhảy bằng ấy lần.

So the bands started to improvise new melodies.

Vậy nên các ban nhạc bắt đầu sáng tác nên những giai đoạn mới.

And a new form of music was born.

Và một loại hình âm nhạc mới ra đời.

(Music: "Royal Garden Blues" by W.C. Handy / Ethel Waters)

(Âm nhạc: "Royal Garden Blues" bởi W.C. Handy/Ethel Waters)

These are played mainly in small rooms.

Những bản nhạc như thế này được chơi trong những căn phòng nhỏ.

People are dancing, shouting and drinking.

Mọi người nhảy múa, hò hét, uống rượu.

So the music has to be loud enough

Vậy nên âm nhạc phải đủ vang

to be heard above that.

để có thể át những tiếng ồn đó.

Same thing goes true for -- that's the beginning of the century --

Đó là đầu thế kỉ 20, và điều tương tự cũng xảy ra với

for the whole of 20th-century popular music,

nền âm nhạc của cả thế kỷ 20,

whether it's rock or Latin music or whatever.

bất kể đó là nhạc rock, nhạc Latin hay gì khác nữa.

[Live music] doesn't really change that much.

[Nhạc sống] không thay đổi nhiều tới mức đó.

It changes about a third of the way into the 20th century,

Nó thay đổi khi thế kỷ 20 đi được khoảng 1/3 chặng đường,

when this became

khi những căn phòng nhỏ như thế này trở thành

one of the primary venues for music.

những địa điểm chính tổ chức âm nhạc

And this was one way

Và đây là một cách

that the music got there.

khiến cho âm nhạc thay đổi được như vậy.

Microphones enabled singers, in particular,

Micrô giúp cho đặc biệt là ca sĩ

and musicians and composers,

cũng như nhạc công và nhạc sĩ,

to completely change the kind of music

thay đổi hoàn toàn phong cách âm nhạc

that they were writing.

mà họ đang viết.

So far, a lot of the stuff that was on the radio was live music,

Cho tới nay, đa phần những thứ được phát trên đài là nhạc sống,

but singers, like Frank Sinatra,

nhưng những ca sĩ, như Frank Sinatra,

could use the mic

có thể dùng micrô

and do things

để làm những việc

that they could never do without a microphone.

mà trước đó họ không thể làm nếu thiếu micrô.

Other singers after him

Những ca sĩ khác sau đó

went even further.

còn tiến xa hơn.

(Music: "My Funny Valentine" by Chet Baker)

(Âm nhạc: "My Funny Valentine" bởi Chet Baker)

This is Chet Baker.

Đây là Chet Baker.

And this kind of thing

Và thứ âm nhạc này

would have been impossible without a microphone.

không thể thành hiện thực nếu không có micrô.

It would have been impossible without recorded music as well.

Và nó cũng không thể thành hiện thực nếu không có công nghệ thu âm.

And he's singing right into your ear.

Và anh ta hát ngay vào tai bạn.

He's whispering into your ears.

Anh ta thì thầm vào tai bạn.

The effect is just electric.

Hiệu ứng của nó là không ngờ.

It's like the guy is sitting next to you,

Cứ như thể là chàng ca sĩ đang ngồi ngay cạnh bạn,

whispering who knows what into your ear.

thì thầm điều gì đó vào tai bạn.

So at this point, music diverged.

Và thế là, tại thời điểm này, âm nhạc chia làm hai hướng.

There's live music,

Nhạc sống,

and there's recorded music.

và nhạc thu âm.

And they no longer have to be exactly the same.

Và chúng không còn hoàn toàn giống nhau nữa.

Now there's venues like this, a discotheque,

Thế là có những địa điểm như thế này, một vũ trường,

and there's jukeboxes in bars,

hay là những máy hát tự động trong quán bar,

where you don't even need to have a band.

nơi mà bạn chằng cần có ban nhạc sống.

There doesn't need to be any

Chẳng cần có bất kỳ

live performing musicians whatsoever,

một nhạc công nào cả,

and the sound systems are good.

và hệ thống âm thanh thì đủ tốt.

People began to make music

Mọi người bắt đầu tự viết nhạc

specifically for discos

đặc biệt là cho các vũ trường

and for those sound systems.

và các hệ thống âm thanh đó.

And, as with jazz,

Và, như với nhạc jazz,

the dancers liked certain sections

những người nhảy yêu thích một vài đoạn nhạc nhất định

more than they did others.

hơn là những đoạn nhạc khác.

So the early hip-hop guys would loop certain sections.

Vậy nên những ca sĩ nhạc hip hop thời kỳ đầu sẽ lặp đi lặp lại một số đoạn nhất định.

(Music: "Rapper's Delight" by The Sugarhill Gang)

(Âm nhạc: "Rapper's Delight" bởi The Sugarhill Gang)

The MC would improvise lyrics

MC sẽ ứng tấu lời bài hát

in the same way that the jazz players would improvise melodies.

theo cái cách tương tự với nhạc jazz khi họ ứng tấu nhạc điệu.

And another new form of music was born.

Và một loại hình nhạc mới ra đời.

Live performance, when it was incredibly successful,

Nhạc sống, khi mà nó cực kỳ thành công,

ended up in what is probably, acoustically,

rút cục lại rơi vào, có lẽ là, xét về mặt âm thanh,

the worst sounding venues on the planet:

những không gian âm thanh tệ hại nhất trên hành tinh này:

sports stadiums,

các khán đài thể thao,

basketball arenas and hockey arenas.

những trận bóng rổ và khúc côn cầu.

Musicians who ended up there did the best they could.

Nhạc công thế là buộc phải cố gắng làm tốt nhất họ có thể.

They wrote what is now called arena rock,

Họ viết nên ca khúc mà giờ người ta gọi là nhạc rock trên vũ đài

which is medium-speed ballads.

mà thực ra chính là các bản ballad tốc độ trung bình.

(Music: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" by U2)

(Âm nhạc: "I Still Haven't Found What I'm Looking For" của U2)

They did the best they could

Họ cố gắng hết sức

given that this is what they're writing for.

bởi vì đây là nơi âm nhạc của họ sẽ được biểu diễn.

The tempos are medium. It sounds big.

Tốc độ vừa phải. Âm lượng lớn.

It's more a social situation

Âm nhạc giờ đây được đặt trong một bối cảnh xã hội

than a musical situation.

hơn là một bối cảnh âm điệu.

And in some ways, the music

Và theo một vài cách nào đó, thứ âm nhạc

that they're writing for this place

mà họ viết cho những địa điểm như thế này

works perfectly.

lại vừa vặn phù hợp.

So there's more new venues.

Vậy chúng ta thấy đó là ngày càng có những địa điểm mới cho âm nhạc.

One of the new ones is the automobile.

Một trong những địa điểm đó là trong xe hơi.

I grew up with a radio in a car.

Tôi lớn lên cái thời mà những chiếc xe ô tô đã có gắn đài.

But now that's evolved into something else.

Thế nhưng giờ thứ âm nhạc đó đang phát triển thêm.

The car is a whole venue.

Chiếc xe là một không gian hoàn toàn mới.

(Music: "Who U Wit" by Lil' Jon & the East Side Boyz)

(Âm nhạc: "Who U Wit" bởi Lil' Jon và The Eat Side Boyz)

The music that, I would say, is written

Thứ âm nhạc mà, tôi cho rằng, được viết

for automobile sound systems

cho hệ thống âm thanh trong xe ô tô

works perfectly on it.

thực sự rất hợp.

It might not be what you want to listen to at home,

Đó có lẽ không phải là thứ nhạc bạn sẽ nghe khi ở nhà,

but it works great in the car --

nhưng nó trở nên hoàn hảo trong những chiếc xe --

has a huge frequency spectrum,

nó có tần số cao,

you know, big bass and high-end

bạn biết đấy, bass lớn

and the voice kind of stuck in the middle.

và chất giọng có vẻ như lơ lửng ở giữa.

Automobile music, you can share with your friends.

Âm nhạc của xe hơi, bạn có thể chia sẻ với bạn bè.

There's one other kind of new venue,

Có một địa điểm mới của âm nhạc nữa,

the private MP3 player.

đó là chiếc máy nghe nhạc cá nhân MP3.

Presumably, this is just for Christian music.

Có lẽ, nó chỉ dành cho nhạc Công giáo.

(Laughter)

(Cười)

And in some ways it's like Carnegie Hall,

Và xét trên một vài phương diện, nó giống như hội trường Carnegie,

or when the audience had to hush up,

hay khi mà khán giả phải yên lặng,

because you can now hear every single detail.

bởi vì giờ đây bạn có thể lắng nghe từng chi tiết nhỏ.

In other ways, it's more like the West African music

Nói theo cách khác, nó giống với âm nhạc Tây Phi

because if the music in an MP3 player gets too quiet,

bởi vì nếu âm thanh trong chiếc MP3 quá yên tĩnh,

you turn it up, and the next minute,

bạn tăng âm lượng lên, và chỉ trong một phút sau,

your ears are blasted out by a louder passage.

tai của bạn bị nhập tràn bởi một trường đoạn ầm ĩ hơn nhiều.

So that doesn't really work.

Thế nên âm nhạc không thể chạy theo cách đó.

I think pop music, mainly,

Tôi nghĩ nhạc pop, hầu như,

it's written today,

được viết ngày nay,

to some extent, is written for these kind of players,

ở một mức độ nào đó, được viết dành cho những loại máy nghe nhạc này,

for this kind of personal experience

cho loại trải nghiệm cá nhân như thế này

where you can hear extreme detail,

khi mà bạn có thể lắng nghe từng chi tiết nhỏ một,

but the dynamic doesn't change that much.

thế nhưng sự sống động không thay đổi quá nhiều.

So I asked myself:

Vậy nên tôi tự hỏi bản thân:

Okay, is this

Thôi được, vậy thì có phải

a model for creation,

đây là một mô hình cho sự sáng tạo,

this adaptation that we do?

có phải đây là một sự thích ứng của chúng ta?

And does it happen anywhere else?

Và nó còn xảy ra ở đâu nữa?

Well, according to David Attenborough and some other people,

Theo David Attenborough và một vài người khác,

birds do it too --

loài chim cũng có sự thay đổi như vậy,

that the birds in the canopy,

loài chim ở dưới tán cây,

where the foliage is dense,

nơi mà tán lá dày đặc,

their calls tend to be

tiếng gọi của chúng có xu hướng

high-pitched, short and repetitive.

có cao độ cao, ngắn và hay lặp đi lặp lại.

And the birds on the floor

Những chú chim ở gần mặt đất

tend to have lower pitched calls,

có tiếng hót trầm hơn,

so that they don't get distorted

để âm thanh không bị bóp méo

when they bounce off the forest floor.

khi nó va chạm vào nền đất trong rừng.

And birds like this Savannah sparrow,

Những loài chim như chim sẻ Savannah,

they tend to have a buzzing

chúng có tiếng rì rầm,

(Sound clip: Savannah sparrow song)

(Âm thanh: tiếng hót của chim sẻ Savannah)

type call.

vù vù.

And it turns out that

Và hóa ra là

a sound like this

âm thanh như vậy

is the most energy efficient and practical way

là cách tiết kiệm năng lượng và hiệu quả nhất

to transmit their call

để truyền tải tiếng gọi của chúng

across the fields and savannahs.

xuyên qua những cánh đồng và rặng savannahs.

Other birds, like this tanager,

Những loài chim khác, như loài tanager,

have adapted within the same species.

cũng thích ứng ngay trong loài của chúng.

The tananger on the East Coast of the United States,

Loài tanager ở bờ Đông nước Mỹ,

where the forests are a little denser,

khi rừng có phần rậm rạp hơn,

has one kind of call,

có tiếng hót khác so với

and the tananger on the other side, on the west

loài tananger ở phía bên kia, phía tây

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Âm thanh: tiếng loài tanager đỏ)

has a different kind of call.

vậy là chúng rất khác nhau.

(Sound clip: Scarlet tanager song)

(Âm thanh: tiếng loài tanager đỏ)

So birds do it too.

Vậy là chim cũng có sự thay đổi như vậy.

And I thought:

Và tôi nghĩ,

Well, if this is a model for creation,

Chà, vậy nếu đây là một mô hình sáng tạo,

if we make music,

nếu chúng ta tạo nên âm nhạc,

primarily the form at least,

ít nhất là về mặt cấu trúc,

to fit these contexts,

để phù hợp với bối cảnh,

and if we make art to fit gallery walls or museum walls,

và nếu ta sáng tạo ra nghệ thuật cho hợp với bức tường của những phòng triển lãm hay bảo tàng

and if we write software to fit existing operating systems,

và nếu chúng ta viết các phầm mềm cho hợp với những hệ điều hành hiện tại,

is that how it works?

đó có phải là cách mọi thứ diễn ra?

Yeah. I think it's evolutionary.

Vâng. Tôi cho rằng đó là sự tiến bộ.

It's adaptive.

Đó là sự thích ứng.

But the pleasure and the passion and the joy

Thế nhưng niềm vui thích, niềm đam mê và hạnh phúc

is still there.

vẫn tồn tại ở đó.

This is a reverse view of things

Đây là một cách nhìn nhận sự việc hơi ngược

from the kind of traditional Romantic view.

so với cái nhin Lãng mạn thông thường.

The Romantic view is that

Quan điểm Lãng mạn là

first comes the passion

đam mê là thứ đến đầu tiên

and then the outpouring of emotion,

và sau đó là sự dâng trào của cảm xúc,

and then somehow it gets shaped into something.

và cuối cùng hình thù mới được tạo nên.

And I'm saying,

Và tôi thì đang nỏi rằng,

well, the passion's still there,

vâng, sự đam mê vẫn có ở đó,

but the vessel

nhưng chiếc bình kia

that it's going to be injected into and poured into,

cái thứ mà đam mê sẽ được tiêm vào, đổ vào đó,

that is instinctively and intuitively

thực ra mới là thứ, một cách bản năng và vô thức,

created first.

được tạo ra trước.

We already know where that passion is going.

Chúng ta biết sẵn rằng đam mê đó sẽ đi về đâu.

But this conflict of views is kind of interesting.

Nhưng sự đối nghịch trong quan điểm này khá thú vị.

The writer,

Nhà văn,

Thomas Frank,

Thomas Frank,

says that

nói rằng

this might be a kind of explanation

có lẽ đó là một cách giải thích

why some voters vote

tại sao một số cử tri

against their best interests,

đối nghịch với những lợi ích của họ,

that voters, like a lot of us,

những cử tri, như rất nhiều người trong chúng ta,

assume, that if they hear something that sounds like it's sincere,

giả định rằng, nếu họ nghe thấy một thứ gì có vẻ thật thà,

that it's coming from the gut, that it's passionate,

thứ gì đến từ ruột gan, nếu nó đầy nhiệt huyết, đam mê,

that it's more authentic.

thì tức là nó đáng tin cậy hơn.

And they'll vote for that.

Và họ sẽ bầu cho những thứ như thế.

So that, if somebody can fake sincerity,

Vậy là, nếu ai đó có thể làm giả sự thành thật,

if they can fake passion,

nếu họ có thể làm giả đam mê,

they stand a better chance

họ có cơ hội được chọn

of being selected in that way,

lớn hơn.

which seems a little dangerous.

Điều này nghe thật nguy hiểm.

I'm saying the two, the passion, the joy,

Ý của tôi là hai thứ, niềm đam mê, và sự yêu thích,

are not mutually exclusive.

không phải hoàn toàn tách biệt nhau.

Maybe what the world needs now is for us to realize

Có lẽ điều mà thế giới cần lúc này đó là

that we are like the birds.

nhận ra chúng ta cũng như những loài chim.

We adapt.

Chúng ta thích ứng.

We sing.

Chúng ta hát.

And like the birds, the joy is still there,

Và như loài chim, niềm yêu thích vẫn ở đó,

even though we have changed what we do

mặc dù chúng ta đã thay đổi cách cái cách mà chúng ta làm

to fit the context.

để phù hợp với hoàn cảnh.

Thank you very much.

Cảm ơn vì đã lắng nghe.

(Applause)

(Vỗ tay)