A better way to talk about love | Mandy Len Catron

Translator: Leslie Gauthier Reviewer: Camille Martínez

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

OK, so today I want to talk about how we talk about love.

ကောင်းပြီ၊ ဒီနေ့ပြောချင်တာက ကျွန်မတို့ အချစ်အကြောင်း ပြောကြပုံပါ။

And specifically,

အထူးသဖြင့်တော့

I want to talk about what's wrong with how we talk about love.

ကျွန်မတို့ အချစ်အကြောင်း ပြောကြပုံက မှားနေတာကို ပြောချင်တာပါ။

Most of us will probably fall in love a few times

ကျွန်မတို့ အများစုဟာ ဘဝတစ်လျှောက်မှာ အကြိမ်အနည်းငယ်တော့

over the course of our lives,

ချစ်မိဖူးကြပါလိမ့်မယ်၊

and in the English language, this metaphor, falling,

အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားမှာတော့ ဒီတင်စားတဲ့ လဲကျခြင်းက

is really the main way that we talk about that experience.

ဒီအတွေ့အကြုံအကြောင်း ပြောဆိုတဲ့ တကယ့် အဓိက နည်းလမ်းပါ။

I don't know about you,

ရှင်တို့အကြောင်းမသိပေမဲ့

but when I conceptualize this metaphor,

ဒီတင်စားချက်ကို ရုပ်လုံးဖော်ကြည့်တဲ့အခါ

what I picture is straight out of a cartoon --

ကျွန်မ ပုံဖော်လို့ရတာက တိုက်ရိုက် ကာတွန်းတစ်ခုကနေပါ၊

like there's a man,

ဆိုပါစို့ လူတစ်ယောက်ရှိတယ်၊

he's walking down the sidewalk,

ပလက်ဖောင်းပေါ်မှာ လမ်းလျှောက်နေတယ်။

without realizing it, he crosses over an open manhole,

အဖုံးပွင့်နေတဲ့ လူဆင်းပေါက်ကို သူကျော်လိုက်တာကို မသိပဲနဲ့ပေါ့၊

and he just plummets into the sewer below.

သူ အောက်က မိလ္လာထဲကို စောက်ထိုးကျသွားတယ်

And I picture it this way because falling is not jumping.

ကျွန်မ ဒါကို ဒီလို ပုံဖော်တာက လဲကျမှုဟာ ခုန်တာမဟုတ်လို့ပါ။

Falling is accidental,

လဲကျခြင်းဟာ မတော်တဆပါ၊

it's uncontrollable.

ဒါက ထိန်းချုပ်မရနိုင်တာပါ။

It's something that happens to us without our consent.

ကျွန်မတို့ မလိုချင်ပဲနဲ့ ကျွန်မတို့ဆီ ဖြစ်လာတဲ့ တစ်ခုခုပါ။

And this --

ဒါကတော့...

this is the main way we talk about starting a new relationship.

ဒါက သံယောဇဉ်သစ်တစ်ခုကို စတဲ့အကြောင်း ပြောတဲ့ အဓိကနည်းလမ်းပါ။

I am a writer and I'm also an English teacher,

ကျွန်မက စာရေးဆရာမ၊ အင်္ဂလိပ်စာ ဆရာမလည်းဖြစ်ပါတယ်၊

which means I think about words for a living.

ဆိုလိုတာက အသက်မွေးမှုအတွက် စကားလုံးတွေကို တွေးတာ၊

You could say that I get paid to argue that the language we use matters,

သုံးတဲ့ဘာသာစကားက အရေးပါတာလို့ စောဒကတက်ဖို့ ကျွန်မ လစာရတာလို့သင်တို့ပြောနိုင်ကာ

and I would like to argue that many of the metaphors we use

အချစ်အကြာင်း ပြောဖို့ သုံးကြတဲ့ များစွာသော တင်စားချက်တွေကို

to talk about love --

စောဒကတက်ချင်ပါတယ်၊

maybe even most of them --

၎င်းတို့ အများစုဟာ ပြဿနာတစ်ခုတောင်

are a problem.

ဖြစ်ချင်ဖြစ်မှာပါ။

So, in love, we fall.

ဒီတော့ အချစ်မှာ ကျွန်မတို့ လဲကျကြတယ်။

We're struck.

ကျွန်မတို့ ချေမွခံရတယ်၊

We are crushed.

အရူးအမူးဖြစ်ကြတယ်။

We swoon.

ကျွန်မတို့ မေ့မူးကြတယ်။

We burn with passion.

ရမက်နဲ့ ကျွမ်းလောင်ကြတယ်။

Love makes us crazy,

အချစ်ဟာ ကျွန်မတို့ကို အရူးအမူးဖြစ်စေပြီး

and it makes us sick.

အော့နှလုံးနာစေတယ်။

Our hearts ache,

နှလုံးသားတွေ နာကျင်စေပြီး

and then they break.

နောက်တော့ ကွဲအက်သွားတယ်။

So our metaphors equate the experience of loving someone

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ တင်စားချက်တွေက တစ်ယောက်ယောက်ကိုချစ်တာကို

to extreme violence or illness.

လွန်ကဲတဲ့ ကြမ်းတမ်းမှု( သို့) မမာကျန်းမှုလို့ အတူပြုတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

They do.

၎င်းတို့ လုပ်ကြတယ်။

And they position us as the victims

၎င်းတို့က ကျွန်မတို့ကို မမြင်နိုင်ပြီး

of unforeseen and totally unavoidable circumstances.

လုံးဝရှောင်မရတဲ့ အခြေအနေတွေရဲ့ သားကောင်အဖြစ် နေရာထားတယ်။

My favorite one of these is "smitten,"

ကျွန် အကြိုက်ဆုံးတွေထဲက တစ်ခုက "smitten"ပါ၊

which is the past participle of the word "smite."

ဒါက "smite" ရဲ့ အတိတ်ကာလပြ စကားလုံးပါ။

And if you look this word up in the dictionary --

ဒီစကားလုံးကို အဘိဓာန်ထဲမှာ ရှာကြည့်ရင်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

you will see that it can be defined as both "grievous affliction,"

ဒါကို "ပြင်းထန်တဲ့ ချစ်ခင်မှု" နဲ့ "အင်မတန် ချစ်မိတယ်''

and, "to be very much in love."

လို့ နှစ်ခုစလုံး အနက်ဖွင့်တာ တွေ့ရမယ်။

I tend to associate the word "smite" with a very particular context,

ကျွန်မ "smite" ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို သမ္မာကျမ်းဟောင်းထဲကထူးခြားတဲ့

which is the Old Testament.

စကားစပ်အဖြစ် ယှဉ်ကြည့်လိုပါတယ်။

In the Book of Exodus alone, there are 16 references to smiting,

Exodus ကျမ်း တစ်ခုတည်းမှာတင် smiting ကို ရည်ညွှန်းတာ ၁၆ ခုရှိတယ်။

which is the word that the Bible uses for the vengeance of an angry God.

ဒေါသထွက်နေတဲ့ ဘုရားသခင်ရဲ့ လက်တုံ့ ပြန်မှုအတွက် သမ္မာကျမ်းစာကသုံးတဲ့ စာလုံးပါ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Here we are using the same word to talk about love

ဒီမှာ ဒီစကားလုံးကိုပဲ ကျိုင်းကောင် ကပ်ဘေးကို ရှင်းပြဖို့

that we use to explain a plague of locusts.

သုံးတဲ့ အချစ်အကြောင်းပြောဖို့ သုံးနေတာတွေပါ၊

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Right?

ဟုတ်တယ်နော်။

So, how did this happen?

ဒီတော့ ဒါဘယ်လို ဖြစ်ခဲ့တာလဲ။

How have we come to associate love with great pain and suffering?

ဘယ်လိုဖြစ်ပြီး အချစ်ကို ကြီးမားတဲ့ နာကျင်မှု၊ ဝေဒနာနဲ့ ယှဉ်ဖြစ်တာလဲ။

And why do we talk about this ostensibly good experience

ဘာဖြစ်လို အပြင်ပန်းအားဖြင့် အတွေ့အကြုံကောင်းကို

as if we are victims?

သားကောင်တွေလိုမျိုး ပြောကြတာလဲ။

These are difficult questions,

ဒါတွေက ခက်ခဲတဲ့ မေးခွန်းတွေဆိုပေမဲ့

but I have some theories.

ကျွန်မမှာ သီအိုရီတွေရှိပါတယ်။

And to think this through,

ဒါကို ထွင်းဖောက်တွေးဖို့

I want to focus on one metaphor in particular,

တင်စားမှုတစ်ခုကိုပဲ အထူး အာရုံစိုက်ချင်ပါတယ်။

which is the idea of love as madness.

ဒါက ရူးသွပ်မှုလို အချစ်ရဲ့ စိတ်ကူးပါ။

When I first started researching romantic love,

စိတ်ကူးယဉ်အချစ်ကို စတင် သုတေသနပြုတော့

I found these madness metaphors everywhere.

ဒီရူးသွပ်မှု တင်စားတာတွေကို နေရာတိုင်းမှာ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

The history of Western culture

အနောက်တိုင်း ယဉ်ကျေးမှုသမိုင်းဟာ

is full of language that equates love to mental illness.

အချစ်ကို စိတ်ပိုင်း မကျန်းမာမှုနဲ့ အနှိုင်းပြုတဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ ပြည့်နေတယ်။

These are just a few examples.

ဒါတွေက နမူနာ အချို့လောက်ပါ။

William Shakespeare:

William Shakespeare:

"Love is merely a madness,"

"အချစ်ဟာ ရူးသွပ်မှု သက်သက်ပဲ"

from "As You Like It."

"As You Like It" ကပါ။

Friedrich Nietzsche:

Friedrich Nietzsche:

"There is always some madness in love."

"အချစ်မှာ ရူးသွပ်မှုတစ်ခု အမြဲရှိတယ်။"

"Got me looking, got me looking so crazy in love -- "

"ငါ့ကို အချစ်မှာ အရူးအမူး ပုံပေါက်အောင် လုပ်၊လုပ်နေတယ်။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

from the great philosopher, Beyoncé Knowles.

ကြီးကျယ်လှတဲ့ ဒဿနပညာရှင် Beyoncé Knowles ဆီကပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I fell in love for the first time when I was 20,

ကျွန်မ ပထမဆုံး ချစ်မိတာက အသက် ၂၀ မှာဖြစ်ပြီး

and it was a pretty turbulent relationship right from the start.

ဒါ စကတည်းက အတော်လေး ရှုပ်ထွေးတဲ့ သံယောဇဉ်တစ်ခုပါ။

And it was long distance for the first couple of years,

ပထမ တစ်နှစ်၊နှစ်နှစ်မှာတော့ ရှည်လျားတဲ့ အကွာအဝေးဖြစ်ခဲ့ပြီး

so for me that meant very high highs and very low lows.

ကျွန်မအတွက်တော့ အရမ်း မြင့်မြင့်သွားလိုက်၊ အရမ်း နိမ့်နိမ့်သွားလိုက်ပေါ့။

I can remember one moment in particular.

ကာလတစ်ခုကို အထူး မှတ်မိနိုင်သေးတယ်။

I was sitting on a bed in a hostel in South America,

တောင်အမေရိကက တည်းခိုဆောင်တစ်ခုက အိပ်ယာထက်မှာ ထိုင်နေပြီး

and I was watching the person I love walk out the door.

ကျွန်မ ချစ်တဲ့သူ တံခါးက ထွက်သွားတာ စောင့်ကြည့်နေတုန်းပေါ့။

And it was late,

ဒါက နောက်ကျနေပြီ၊

it was nearly midnight,

သန်းခေါင်နီးပါးပါ၊

we'd gotten into an argument over dinner,

ကျွန်မတို့ ညစာစားရင်း စကားများဖြစ်ခဲ့တယ်၊

and when we got back to our room,

ကျွန်မတို့ အခန်းကို ပြန်ရောက်တော့

he threw his things in the bag and stormed out.

အိတ်ထဲကို သူ့ပစ္စည်းတွေ ပစ်ထည့်ပြီး ခြေဆောင့်ထွက်သွားတယ်။

While I can no longer remember what that argument was about,

စကားများတဲ့ အကြောင်းကို မမှတ်မိနိုင်တော့ပေမဲ့

I very clearly remember how I felt watching him leave.

အရမ်း ရှင်းလင်းစွာ မှတ်မိနိုင်တာက သူထွက် သွားတာ စောင့်ကြည့်ရင်းခံစားခဲ့ရတာကိုပါ။

I was 22, it was my first time in the developing world,

ကျွန်မက ၂၂ နှစ်၊ ဖွံ့ဖြိုးနေတဲ့ ကမ္ဘာမှာ ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံးဖြစ်ပြီး

and I was totally alone.

လုံးဝကို အထီးကျန်ခဲ့တာပါ။

I had another week until my flight home,

လေယာဉ်နဲ့ အိမ်မပြန်ခင်ထိ နောက်တစ်ပတ်ကြာခဲ့တယ်၊

and I knew the name of the town that I was in,

ကျွန်မ ရှိခဲ့တဲ့ မြို့အမည်ကို သိခဲ့ပြီး

and the name of the city that I needed to get to to fly out,

ကျွန်မ လေယဉ်စီးထွက်ဖို့ ရောက်ဖို့လိုတဲ့ မြို့အမည်ကို သိခဲ့ပေမဲ့

but I had no idea how to get around.

ဘယ်လို သွားရမလဲ မသိခဲ့ဘူး။

I had no guidebook and very little money,

လမ်းညွန်စာအုပ်ကမရှိ၊ ငွေကလည်း မရှိသလောက်၊

and I spoke no Spanish.

စပိန်လိုလည်း မပြောတတ်ဘူးလေ။

Someone more adventurous than me

ကျွန်မထက်ပိုပြီး စွန့်စားတ်သူတစ်ဦးဆို

might have seen this as a moment of opportunity,

ဒါကို အခွင့်အလမ်းရဲ့ အခါသမယလို့ မြင်ကောင်းမြင်မယ်၊

but I just froze.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတော့ ကြက်သေသေပြီး

I just sat there.

အဲဒီမှာ ထိုင်ပဲနေခဲ့တယ်။

And then I burst into tears.

ဒီနောက် ချုံးပွဲချငိုလိုက်တယ်။

But despite my panic,

ဒါပေမဲ့ တုန်လှုပ်နေပေမဲ့

some small voice in my head thought,

ကျွန်မ ခေါင်းထဲက အသံလေးက တွေးတာက

"Wow. That was dramatic.

"အိုး၊ ဒါဟာ ပြဇာတ်ဆန်လိုက်တာ၊

I must really be doing this love thing right."

ဒီချစ်စရာလေးကို သင့်တင့်အောင် တစ်ခုခု လုပ်နေရမှာပေါ့လေ။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Because some part of me wanted to feel miserable in love.

အကြောင်းက ကျွန်မရဲ့ အချို့အပိုင်းက အချစ်မှာ စိတ်မသက်မသာဖြစ်တာခံစားချင်သေးတယ်။

And it sounds so strange to me now, but at 22,

အခုဆိုရင် ကျွန်မအတွက် အတော် ထူးဆန်းတာပေါ့၊ ဒါပေမဲ့ ၂၂ နှစ်မှာ

I longed to have dramatic experiences,

ဇာတ်လမ်းဆန်ဆန် အတွေ့အကြုံတွေရှိဖို့ တမ်းတခဲ့ပြီး

and in that moment, I was irrational and furious and devastated,

အဲဒီအချိန်က ကျွန်မဟာ မဆင်မခြင်၊ ဒေါသဖြစ်ကာ ယူကျုံးမရဖြစ်ခဲ့ကာ

and weirdly enough,

ဘယ်လိုမှန်း မသိခဲ့အောင်ပဲ

I thought that this somehow legitimized the feelings I had

ကိုယ့်ကို ပစ်ထားခဲ့တဲ့ ကောင်အတွက် ခံစားချက်တွေကို တစ်နည်းနည်းနဲ့

for the guy who had just left me.

တရားဝင်ဖြစ်အောင်လုပ်ခဲ့ တာလို့ ထင်တယ်

I think on some level I wanted to feel a little bit crazy,

အဆင့်တစ်ခုမှာ နည်းနည်းလေး ရူးသွပ်တာခံစားချင်ခဲ့တာက

because I thought that that was how love worked.

ဒါက အချစ်လုပ်ဆောင်ပုံလို့ ထင်ခဲ့လို့ပါ။

This really should not be surprising,

ဒါက တကယ့်ကို အံဩစရာ မဖြစ်သင့်ဘူး၊

considering that according to Wikipedia,

Wikipedia အရ ထောက်ဆမယ်ဆိုရင်

there are eight films,

ရုပ်ရှင် ရှစ်ကား၊

14 songs,

သီချင်း ၁၄ ပုဒ်၊

two albums and one novel with the title "Crazy Love."

အယ်ဘမ် နှစ်ခု၊ ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ဟာ "ရူးသွပ်တဲ့ အချစ်" ခေါင်းစဉ်နဲ့ပါ။

About half an hour later, he came back to our room.

နောက် နာရီဝက်ကြာတော့ သူ ကျွန်မတို့အခန်းကို ပြန်လာတယ်။

We made up.

ပြန်ပေါင်းထုပ်ကြတယ်။

We spent another mostly happy week traveling together.

နောက် အများစု ပျော်ရွှင်တဲ့ တစ်ပတ် ခရီး အတူထွက် ကုန်ဆုံးတယ်

And then, when I got home,

ဒီနောက် အိမ်ပြန်ရောက်တော့

I thought, "That was so terrible and so great.

တွေးမိတာက "အတော်ကို ဆိုးဝါးခဲ့ပြီး အတော်ကောင်းခဲ့တာပဲ၊

This must be a real romance."

ဒါ တကယ့် ချစ်ဇာတ်လမ်း ဖြစ်ရမယ်"ပေါ့။

I expected my first love to feel like madness,

ကျွန်မ အချစ်ဦး ရူးသွပ်မှုလို ခံစားဖို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်

and of course, it met that expectation very well.

တကယ်တော့ ဒီမျှော်လင့်ချက်ကို ကောင်းကောင်းကြီး ဆုံခဲ့တယ်။

But loving someone like that --

ဒါပေမဲ့ လူတစ်ဦးကို ဒီလိုချစ်တာ

as if my entire well-being depended on him loving me back --

ကျွန်မ ကျန်းမာသုခ အလုံးစုံဟာ သူကျွန်မကို ပြန်ချစ်တာအပေါ်မူတည်နေတာမျိုးဟာ

was not very good for me

ကျွန်မအတွက် (သို့) သူ့အတွက်

or for him.

သိပ်မကောင်းလှပါဘူး။

But I suspect this experience of love is not that unusual.

ဒါပေမဲ့ အချစ်အတွေ့အကြုံက ဒီလောက် တစ်မူထူးခြားမနေဘူးလို့ သံသယရှိတယ်​။

Most of us do feel a bit mad in the early stages of romantic love.

ကျွန်မတို့အများစုဟာ စိတ်ကူးယဉ်အချစ်ရဲ့ အစောပိုင်းအဆင့်တွေမှာ အနည်းငယ် ရူးကြပါတယ်၊

In fact, there is research to confirm that this is somewhat normal,

အမှန်က ဒါဟာ အတော်လေး ပုံမှန်ဆိုတာ အတည်ပြုဖို့ သုတေသနရှိပါတယ်၊

because, neurochemically speaking,

အကြောင်းက အာရုံကြောဓာတုပိုင်းဆိုရင်

romantic love and mental illness are not that easily distinguished.

စိတ်ကူးယဉ်အချစ်နဲ့ စိတ်မကျန်းမာမှုဟာ အဲဒီလောက် လွယ်လွယ် မကွဲပြားဘူး။

This is true.

ဒါက အမှန်ပါ၊

This study from 1999 used blood tests

၁၉၉၉ က ဒီလေ့လာမှုဟာ ချစ်စဦးတွေရဲ့ ဆီရိုတိုနင် အဆင့်တွေဟာ

to confirm that the serotonin levels of the newly in love

အလွန်အကျွံ စွဲလမ်းတဲ့ရောဂါ တွေ့ရှိထားသူတွေရဲ့

very closely resembled the serotonin levels

ဆီရိုတိုနင်အဆင့်တွေနဲ့ အလွန် နီးစပ်စွာ ဆင်တူတာကို

of people who had been diagnosed with obsessive-compulsive disorder.

အတည်ပြုဖို့ သွေးစစ်ချက်တွေကို သုံးခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Yes, and low levels of serotonin

ဟုတ်ပါတယ်၊ ဆီရိုတိုနင် အဆင့်တွေနိမ့််တာဟာ

are also associated with seasonal affective disorder

ရာသီအလိုက် ထိခိုက်တဲ့ ရောဂါနဲ့ စိတ်ကျမှုနဲ့လည်း

and depression.

ဆက်စပ်နေပါတယ်။

So there is some evidence

ဒီတော့ အချစ်ဟာ ကျွန်မတို့ စိတ်နေစိတ်ထားနဲ့

that love is associated with changes to our moods and our behaviors.

အပြုအမူတွေကို ပြောင်းလဲမှုတွေနဲ့ ဆက်စပ် ပေးတယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားရှိပါတယ်။

And there are other studies to confirm

ဆက်ဆံရေးအများစုဟာ ဒီနည်းနဲ့ စတင်တာလို့

that most relationships begin this way.

အတည်ပြုဖို့ အခြားလေ့လာမှုတွေ ရှိပါတယ်။

Researchers believe that the low levels of serotonin

ဆီရိုတိုနင် အဆင့်နိမ့်တာဟာ အချစ်ရဲ့ ရည်မှန်းရာအကြောင်း

is correlated with obsessive thinking about the object of love,

လွန်ကဲတဲ့ တွေးခြင်းနဲ့ ဆက်နွယ်နေတယ်လို့ သုတေသီတွေ ယုံကြည်ပါတယ်။

which is like this feeling that someone has set up camp in your brain.

ဒါက တစ်ဦးဦးဟာ သင့်ဦးနှောက်ထဲမှာ စခန်းချနေတယ်လို့ ခံစားတာမျိုးပါ။

And most of us feel this way when we first fall in love.

ကျွန်မတို့ အများစုဟာ ပထမဆုံး ချစ်တဲ့အခါ ဒီနည်း ခံစားကြပါတယ်။

But the good news is, it doesn't always last that long --

ဒါပေမဲ့ သတင်းကောင်းက ဒါက အမြဲ အရှည်မတည်တံ့ပါဘူး

usually from a few months to a couple of years.

များသောအားဖြင့် လအနည်းငယ်ကနေ တစ်နှစ်၊နှစ်နှစ်ပါ။

When I got back from my trip to South America,

တောင် အမေရိက ခရီးကပြန်လာတော့

I spent a lot of time alone in my room,

အချိန်အတော်များများကို အခန်းထဲမှာ တစ်ယောက်တည်း

checking my email,

ကျွန်မချစ်တဲ့ ငနဲဆီက

desperate to hear from the guy I loved.

သေမလောက် ကြားရဖို့ အီးမေး စစ်ရင်း ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်၊

I decided that if my friends could not understand my grievous affliction,

သူငယ်ချင်းတွေက ကျွန်မရဲ့အင်မတန် ဆိုးတဲ့ ဝေဒနာကို နားမလည်နိုင်ရင် သူတို့ ဆက်ဆံရေး

then I did not need their friendship.

မလို့အပ်ဘူးလို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

So I stopped hanging out with most of them.

ဒါနဲ့ သူတို့အများစုနဲ့ တွဲသွားတာ ရပ်လိုက်တယ်

And it was probably the most unhappy year of my life.

ဒါဟာ ကျွန်မဘဝရဲ့ မပျော်ရွှင်ဆုံး နှစ်ဖြစ်လောက်ပါတယ်။

But I think I felt like it was my job to be miserable,

ဒါပေမဲ့ စိတ်မချမ်းမသာဖြစ်ဖို့က ကျွန်မရဲ့ အလုပ်လိုမျိုးဖြစ်မိတယ်ထင်တယ်။

because if I could be miserable,

အကြောင်းက စိတ်မချမ်းမြေ့ဖြစ်နိုင်ရင်

then I would prove how much I loved him.

ကျွန်မ သူ့ကို ဘယ်လောက်ချစ်ခဲ့တာ သက်သေပြလိမ့်မယ်။

And if I could prove it,

ဒါကို ကျွန်မ သက်သေပြနိုင်ရင်

then we would have to end up together eventually.

ကျွန်မတို့ နောက်ဆုံး အတူတူ အဆုံးသတ်ဖို့လိုတယ်။

This is the real madness,

ဒါက တကယ့် ရူးသွပ်မှုပါ၊

because there is no cosmic rule

အကြောင်းက ကြီးမားတဲ့ ဝေဒနာခံစားခြင်းဟာ

that says that great suffering equals great reward,

ကြီးမားတဲ့ ဆုလာဘ်နဲ့ ညီမျှတယ်လို့ စကြာဝဠာဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းမရှိဘူလေ။

but we talk about love as if this is true.

ဒါပေမဲ့ ဒါက အမှန်လိုမျိုး အချစ်အကြောင်း ကျွန်မတို့ ပြောကြတယ်။

Our experiences of love are both biological and cultural.

ကျွန်မတို့ အချစ် အတွေ့အကြုံတွေဟာ ဇီဝပိုင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုပိုင်း နှစ်ခုစလုံးပါ။

Our biology tells us that love is good

ကျွ့န်မတို့ ဇီဝဗေဒက အချစ်ဟာ ကောင်းတယ်လို့

by activating these reward circuits in our brain,

ဦးနှောက်အတွင်းက ဆုလာဘ် ပတ်လမ်းတွေကို အသက်သွင်းကာ ပြောပြပြီး

and it tells us that love is painful when, after a fight or a breakup,

အာရုံကြောဓာတုဗေဒဆိုင်ရာ ဆုလာဘ် ဆုတ်ခွာတဲ့ ရန်ဖြစ်တာ(သို့) လမ်းခွဲတဲ့အခါ

that neurochemical reward is withdrawn.

အချစ်ဆိုတာ နာကျင်တယ်လို့ ပြောပြတယ်။

And in fact -- and maybe you've heard this --

တကယ်က ဖြစ်လောက်တာက ဒါကို သင်တို့ ကြားပြီးသားပါ

neurochemically speaking,

အာရုံကြောဓာတုပိုင်းအရဆိုရင်

going through a breakup is a lot like going through cocaine withdrawal,

လမ်းပခွဲတာကို ဖြတ်ကျော်တာဟာ ကိုကိန်း ဖြတ်တာလိုမျိုးပါ၊

which I find reassuring.

စိတ်အေးစရာလို့ ထင်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And then our culture uses language

ဒီနောက် ကျွန်မတို့ ယဉ်ကျေးမှုက အချစ်အကြောင်း စိတ်ကူးတွေကို

to shape and reinforce these ideas about love.

ပုံသွင်းဖို့နဲ့ အားကောင်းစေဖို့ ဘာသာစကားတွေ အသုံးပြုတယ်။

In this case, we're talking about metaphors about pain

ဒီကိစ္စမှာ နာကျင်မှု၊ စွဲလမ်းမှုနဲ့ ရူးသွပ်မှုတွေရဲ့

and addiction and madness.

တင်စားချက်တွေအကြောင်း ပြောကြတယ်

It's kind of an interesting feedback loop.

ဒါက စိတ်ဝင်စားစရာ တုံ့ပြန် ကွင်းဆက် တစ်ခုလိုပါ။

Love is powerful and at times painful,

အချစ်ဟာ စွမ်းအားရှိပြီး တစ်ခါတစ်ခါကျတော့ နာကျင်ရကာ

and we express this in our words and stories,

ဒါကို ကိုယ့် စကာလုံးတွေ၊ ဇာတ်လမ်းတွေထဲမှာ ဖော်ပြကြပေမဲ့

but then our words and stories prime us

နောက်တော့ ကျွန်မတို့ စကားလုံးတွေနဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေဟာ

to expect love to be powerful and painful.

အချစ်ကို စွမ်းအားရှိကာ နာကျင်ရန် မျှော်လင့်ဖို့ ကျွန်မတို့ကို သင်ပေးတယ်

What's interesting to me is that all of this happens

ကျွန်မကို စိတ်ဝင်စားစေတာက ဒါအားလုံး ဖြစ်ပျက်တာက တစ်သက်တာ

in a culture that values lifelong monogamy.

တစ်လင်တစ်မယားစနစ်ကို တန်ဖိုးထားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုမှာပါ။

It seems like we want it both ways:

ကျွန်မတို့က နည်းနှစ်ခုလုံး လိုချင်ပုံရတယ်။

we want love to feel like madness,

အချစ်ကို ရူးသွပ်မှုလိုမျိုး လိုချင်တယ်၊

and we want it to last an entire lifetime.

ဒါကို တစ်သက်တာလုံး တည်တံ့ချင်ကြတယ်။

That sounds terrible.

အတော်လေး ဆိုးပုံရတယ်နော်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

To reconcile this,

ဒါကို ပြေလည်ဖို့

we need to either change our culture or change our expectations.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုကို (သို့) မျှော်လင့်ချက်တွေ ပြောင်းတာ လုပ်ဖို့လိုတယ်

So, imagine if we were all less passive in love.

ကျွန်မတို့အားလုံး အချစ်မှာ တုံဏှိဘာဝေ ဖြစ်တာ နည်းတယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ

If we were more assertive, more open-minded, more generous

ကျွန်မတို့ ပိုပြီး ရဲတင်းရင် ပိုပွင့်လင်းပြီး ပိုရက်ရောရင်

and instead of falling in love,

အချစ်မှာ လဲကျတယ်ဆိုတာထက်

we stepped into love.

အချစ်ထဲကို လှမ်းဝင်လိုက်တာပါ။

I know that this is asking a lot,

ဒါက အများကြီး တောင်းခံတာကို သိပေမဲ့

but I'm not actually the first person to suggest this.

ဒါကို အကြံပေးတာ ကျွန်မက ပထမဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် မဟုတ်ပါဘူး။

In their book, "Metaphors We Live By,"

သူတို့စာအုပ်ဖြစ်တဲ့ "Metaphors We Live By" မှာ

linguists Mark Johnson and George Lakoff suggest a really interesting solution

ဘာသာဗေဒပညာရှင် Johnson နဲ့ Lakoff တို့ဟာ အကျပ်ရိုက်တာအတွက် စိတ်ဝင်စားစရာ

to this dilemma,

အဖြေကို အကြံပြုထားတယ်၊

which is to change our metaphors.

ဒါကတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ တင်စားမှုတွေကို ပြောင်းဖို့ပါ

They argue that metaphors really do shape the way we experience the world,

တင်စားမှုတွေက ကျွန်မတို့ လောကကို တေွ့ကြုံခံစားပုံကို ပုံသွင်းပေးတယ်၊ အနာဂတ်

and that they can even act as a guide for future actions,

လုပ်ဆောင်မှုတွေအတွက် မလွဲနိင်တဲ့ ဟောကိန်းတွေလို လမ်းညွှန်အဖြစ်တောင်

like self-fulfilling prophecies.

လုပ်ဆောင်တယ်လို့ ငြင်းခုံထားပါတယ်။

Johnson and Lakoff suggest a new metaphor for love:

Johnson နဲ့ Lakoff တို့က အချစ်အတွက် တင်စားမှုအသစ်ကို ညွှန်ပြတာက

love as a collaborative work of art.

အချစ်က အနုပညာရဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့ အနုပညာ

I really like this way of thinking about love.

အချစ်အကြောင်း ဒီလိုတွေးတာကို ကျွန်မ တကယ် သဘောကျတယ်။

Linguists talk about metaphors as having entailments,

ဘာသာဗေဒပညာရှင်တွေက တင်စားမှုတွေအကြောင်း ပတ်သက်မှုတွေရှိတာအဖြစ်ဆွေးနွေးတယ်

which is essentially a way of considering all the implications of,

ဒါက အခြေခံအားဖြင့် ပတ်သက်မှုအားလုံးကို ထည့်တွက်တဲ့ နည်းတစ်ခု၊

or ideas contained within, a given metaphor.

(သို့) ပေးထားတဲ့ တင်စားမှုအတွင်းက ပါဝင်နေတဲ့ စိတ်ကူးတွေပါ။

And Johnson and Lakoff talk about everything

Johnson နဲ့ Lakoff တို့ဟာ ပတ်သက်တဲ့ အနုအပညာ လက်ရာတစ်ခုမှာ

that collaborating on a work of art entails:

ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်တာ အားလုံးကို ဆွေးနွေးတယ်၊

effort, compromise, patience, shared goals.

အားထုတ်မှု၊ ညှိနှိုင်းမှု၊ သည်းခံမှု၊ တူညီတဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေပါ။

These ideas align nicely with our cultural investment

ဒီစိတ်ကူးတွေက ရေရှည် ချစ်ရေး နှစ်မြှုပ်မှု ထဲကို ယဉ်ကျေးမှုပိုင်း မြှုပ်နှံမှုနဲ့

in long-term romantic commitment,

ကောင်းမွန်စွာ ပူးပေါင်းတာမက

but they also work well for other kinds of relationships --

အခြား သံယောဇဉ်အမျိုးအစားတွေအတွက်လည်း ကောင်းမွန်စွာ အလုပ်လုပ်ပါတယ်၊

short-term, casual, polyamorous, non-monogamous, asexual --

ရေတို၊ အပျော်း၊ မျက်နှာများမှု၊ တစ်လင်တစ်မယားမဟုတ်သူ၊ လိင်မှုကင်းမှုတို့ပါ

because this metaphor brings much more complex ideas

အကြောင်းက ဒီတင်စားမှုက တစ်ဦးဦးကို ချစ်ခြင်းဆီ အများကြီး ပိုရှုပ်ထွေးတဲ့

to the experience of loving someone.

စိတ်ကူးတွေယူလာလို့ပါ။

So if love is a collaborative work of art,

ဒီတော့ အချစ်ဆိုတာ အနုပညာရဲ့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်တဲ့ လက်ရာဆိုရင်

then love is an aesthetic experience.

အချစ်ဟာ သုခုမဟန် အတွေ့အကြုံတစ်ခုပါ။

Love is unpredictable,

အချစ်ဟာ မခန့်မှန်းနိုင်ပါဘူး၊

love is creative,

အချစ်ဟာ ဖန်တီးတတ်တယ်၊

love requires communication and discipline,

အချစ်ဟာ ဆက်သွယ်မှုနဲ့ စည်းကမ်းလိုအပ်တယ်၊

it is frustrating and emotionally demanding.

စိတ်ပျက်စရာနဲ့ စိတ်ပိုင်းအရ အားထုတ်မှု လိုအပ်တာပါ။

And love involves both joy and pain.

အချစ်ဟာ ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ နာကျင်မှုပါဝင်တယ်

Ultimately, each experience of love is different.

နောက်ဆုံး အချစ်ရဲ့ တွေ့ကြုံမှုတစ်ခုစီဟာ ကွဲပြားပါတယ်။

When I was younger,

ကျွန်မ ငယ်စဉ်က

it never occurred to me that I was allowed to demand more from love,

အချစ်ဆီက ပိုတောင်းဆိုဖို့ ခွင့်ပြုခံရတာ တစ်ခါမှ ကျွန်မမှာ မဖြစ်ခဲ့ပါဘူး၊

that I didn't have to just accept whatever love offered.

အချစ်က ပေးကမ်းသမျှကို လက်ခံစရာကို မလိုခဲ့တာပါ။

When 14-year-old Juliet first meets --

အသက် ၁၄ နှစ်မှာ ဂျူးလိယက် ပထမဆုံး တွေ့တော့

or, when 14-year-old Juliet cannot be with Romeo,

(သို့) အသက် ၁၄ နှစ်မှာ ဂျူးလိယက် ပြီးခဲ့တဲ့ လေးရက်က တွေ့ခဲ့တဲ့

whom she has met four days ago,

ရိုမီယိုနဲ့ အတူရှိမနေနိုင်တဲ့အခါ

she does not feel disappointed or angsty.

ဂျူးလိယက် စိတ်ပျက်တာ၊ စိတ်ကုန်တာ မခံစားခဲ့ရပါဘူး။

Where is she?

သူမက ဘယ်မှာလဲ။

She wants to die.

သူမ သေချင်တယ်။

Right?

ဟုတ်လား၊

And just as a refresher, at this point in the play,

သစ်လွင်သူ တစ်ယောက်လိုပဲ ပြဇာတ်ထဲက ဒီနေရာ

act three of five,

ငါးခန်းထဲက အခန်းသုံးမှာ

Romeo is not dead.

ရိုမီယို မသေပါဘူး၊

He's alive,

သူ ရှင်နေတုန်းပါ၊

he's healthy,

သူက ကျန်းမာတယ်၊

he's just been banished from the city.

မြို့ကနေ နှင်ထုတ်ခံလိုက်ရတာပါ။

I understand that 16th-century Verona is unlike contemporary North America,

၁၆ ရာစု Verona ဟာ ယနေ့ခေတ် North America လို မဟုတ်တာ ကျွန်မ နားလည်တယ်

and yet when I first read this play,

ဒါပေမဲ့ ဒီပြဇာတ်ကို ပထမ ဖတ်တုန်းက

also at age 14,

အသက်ကလည်း ၁၄ နှစ်ဆိုတော့

Juliet's suffering made sense to me.

ဂျူးလိယက်ရဲ့ ဝေဒနာက ကျွန်မအတွက် အဓိပ္ပာယ်ရှိပါတယ်။

Reframing love as something I get to create with someone I admire,

ကျွန်မ ထိန်းချုပ်မှု(သို့) သဘောတူမှုမပါပဲ ကျွန်မကို ဖြစ်စေတဲ့ တစ်ခုခုဆိုတာထက်

rather than something that just happens to me

ကိုယ်ချစ်ခင်တဲ့သူတစ်ယောက်နဲ့ ဖန်တီးဖို့ အရာအဖြစ်

without my control or consent,

အချစ်ကို ပြန်လည်ဘောင်ခတ်ခြင်းဟာ

is empowering.

လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးခြင်းပါ။

It's still hard.

ဒါက ခက်ပါသေးတယ်။

Love still feels totally maddening and crushing some days,

အချစ်ဟာ လုံးဝကို ရူးသွပ်ပြီး နေ့တစ်ချို့ကို နင်းခြေတာခံစားရဆဲဖြစ်ကာ

and when I feel really frustrated,

ကျွန်မ တကယ်ကို စိတ်ပျက်တဲ့အခါ

I have to remind myself:

ကိုယ့်ကိုယ်ကို သတိပေးရတာက

my job in this relationship is to talk to my partner

ဒီသံယောဇဉ်မှာ ကိုယ့်အလုပ်က ကိုယ့်အဖော်ကို ကိုယ်က ဘာကို

about what I want to make together.

အတူ ဖန်တီးချင်တာအကြာင်း ပြောပြဖို့ပါ။

This isn't easy, either.

ဒါလည်း မလွယ်ဘူးလေ။

But it's just so much better than the alternative,

ဒါပေမဲ့ အခြားနည်းလမ်း၊ ရူးသွပ်တာမျိုး ခံစားရတယ်ဆိုတာထက်တော့

which is that thing that feels like madness.

​အများကြီး ပိုကောင်းပါတယ်။

This version of love is not about winning or losing someone's affection.

ဒီအချစ်ရဲ့အဆိုက တစ်ဦးဦးရဲ့ ချစ်ခင်ခြင်းကို ရတာ (သို့) ဆုံးရှုံးတာနဲ့ မဆိုင်ပါဘူး။

Instead, it requires that you trust your partner

ဒီအစား သင်က သင့်အဖော်ကို ယုံကြည်ဖို့နဲ့ ယုံကြည်ဖို့ ခက်တယ်လို့

and talk about things when trusting feels difficult,

ခံစားရတဲ့အခါ ဒီအကြောင်းတွေကို ဆွေးနွေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

which sounds so simple,

ဒါက အရမ်း ရိုးစင်းပုံရေပေမဲ့

but is actually a kind of revolutionary, radical act.

တကယ့်ကို လုံးလုံးလျားလျား အခြေခံကျတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုမျိုးပါ။

This is because you get to stop thinking about yourself

အကြောင်းကတော့ ကိုယ်အကြောင်းတွေးတာ၊

and what you're gaining or losing in your relationship,

ရနေတာ၊ ဆုံးရှုံးနေတာကို ရပ်ပစ်စေပြီး

and you get to start thinking about what you have to offer.

သင်က ဘာပေးဖို့လိုတာကို စတွေးမိစေလို့ပါ။

This version of love allows us to say things like,

ဒီအချစ်ရဲ့ အဆိုက ဒီလိုမျိုးတွေ ပြောဖြစ်စေပါတယ်။

"Hey, we're not very good collaborators. Maybe this isn't for us."

"ဟေး၊ တိုတွေဟာ သိပ်တော်တဲ့ ပူပေါင်းသူတွေ မဟုတ်ဘူး၊ဒါက တို့အတွက် မဖြစ်လောက်ဘူးး"

Or, "That relationship was shorter than I had planned,

(သို့) ဒီသံယောဇဉ်က စီစဉ်ထားခဲ့တာထက် ပိုတိုတောင်းပေမဲ့

but it was still kind of beautiful."

လှတော့ လှနေသေးတာမျိုးပဲ"

The beautiful thing about the collaborative work of art

အနုအညာရဲ့ စုပေါင်း လက်ရာအကြောင်း ကောင်းကွက်က

is that it will not paint or draw or sculpt itself.

၎င်းကိုယ်၌ကို ဆေးခြယ်၊ ပုံဆွဲ၊ ထုဆစ်မှာ မဟုတ်တာပါ။

This version of love allows us to decide what it looks like.

ဒီအချစ်ရဲ့ အဆိုက အချစ်က ဘယ်ပုံဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ဖို့ ကျွန်မတို့ကို ခွင့်ပြုပေးတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)