Jackie Tabick: The balancing act of compassion

Translator: Seng Aung Sein Myint Reviewer: Maung Maung

One of my favorite cartoon characters is Snoopy.

ကျွန်တော့အကြိုက်ဆုံး ကာတွန်းတစ်ခုက ဆနူပီဖြစ်တယ်။

I love the way he sits and lies on his kennel and contemplates the great things of life.

ကျွန်မက သူ့ရဲ့ လှောင်အိမ်လေပေါမှာ ထိုင်နေတဲ့ပုံ အိပ်နေတဲ့ပုံနဲ့ ဘဝရဲ့ အကောင်းဆုံးတွေကို တွေးနေပုံကို သဘောကျတယ်။

So when I thought about compassion,

ဒါနဲ့ဘဲ ကျွန်မ ချစ်ခြင်းမေတ္တာအကြောင်း စဉ်းစားမိလာတယ်

my mind immediately went to one of the cartoon strips,

ကွန်မရဲ့ အတွေးတွေက ကာတွန်းကွက်လေး တစ်ကွက်ကို စစဉ်းစားမိလာတယ်

where he's lying there and he says,

သူက အဲ့နေရာမှာ လဲနေပြီးပြောတယ်

"I really understand, and I really appreciate

ငါကောင်းကောင်းနားလည်ပေးြပီး အသိအမှတ်ြပုပါတယ်

how one should love one's neighbor as one love's oneself.

ဘယ်လိုလုပ်ြပီး တစ်ယောက်က အခြားတစ်ယောက်ကို ကိုယ်ချစ်သလောက်ချစ်နိုင်မှာလဲ ဆိုတာကိုပေါ့

The only trouble is the people next door; I can't stand them."

အဓိက ပြဿနာက ငါ့အိမ်ဘေးကလူနဲ့ အတူတူ ရပ်မနေနိုင်တာဘဲ

This, in a way, is one of the challenges

ဒီလိုကတော့ စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ်ဘဲလေ

of how to interpret a really good idea.

ဘယ်လို အတွေးအခေါ်ကောင်းတစ်ခုကို ြပန်နားလည်ရမလဲဆိုတာလေ

We all, I think, believe in compassion.

ကျွန်မထင်တာကတော့ ကျုပ်တို့အားလုံး ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ယုံကြည်တယ်ဆိုတာဘဲလေ

If you look at all the world religions, all the main world religions,

ခင်ဗျားတို့ ကမ္ဘာ့ပေါ်က ဘာသာတရားတွေ အများစုသော ဘာသာတရားတွေမှာ

you'll find within them some teaching concerning compassion.

အဲ့ဒီထဲမှာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာနဲ့ ပတ်သက်ြပီး သင်ကြားမှုတချို့ကို ခင်ဗျားတို့ တွေ့ရလိမ့်မယ်

So in Judaism, we have, from our Torah,

ငါတို့ ဂျူးကိုယ်ကွယ်မှုမှာကတော့ ကျန်မတို့ "တိုရာ" ကနေပြီးတော့

that you should love your neighbor as you love yourself.

ကိုယ့်ကိုယ်ကို ချစ်သလို သင့်အိမ်နီးချင်းကိုလဲ ချစ်ပါ လို့ သွန်သင်ထားတယ်

And within Jewish teachings, the rabbinic teachings, we have Hillel,

ဂျူးသင်ကြားမှု ဒါမှမဟုတ် ရက်ဘီတွေသင်ပေးတာက တို့မှာ ဟီလယ်ရှိတယ်

who taught that you shouldn't do to others what you don't like being done to yourself.

သူက သင်ကိုယ်တိုင် မကြိုက်တဲ့အရာကို သူများကိုလဲ မလူပ်နဲ့လို့ သင်ပေးခဲ့တယ်

And all the main religions have similar teachings.

ြပီးတော့ အားလုံးသော ဘာသာတရားတွေမှာ ပုံစံတူ သင်ကြားမှုတွေရှိတယ်

And again, within Judaism,

အင်း နောက်တစ်ကြိမ်ပြောရအုံးမယ် ဂျူးဝါဒမှာဘဲ

we have a teaching about God,

ဘုရားအကြောင်း သင်တယ်

who is called the compassionate one, Ha-rachaman.

သူကို ချစ်ခြင်းမေတ္တာရှင် ဟာ၇ချမင်လို့ ခေါ်ကြတယ်

After all, how could the world exist without God being compassionate?

အာလုံးပြီးတော့ ပြောချင်တာက ဘုရားမှာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာမရှိရင် ဘယ်လိုလုပ် ကမ္ဘာကြီး ပေါ်ပေါက်လာနိုင်မလဲ

And we, as taught within the Torah that we are made in the image of God,

တိုရမျာ ကျွန်ုပ်တို့ သင်ကြားရတာက ကျွန်တော်ကျွန်မတို့ဟာ ဘုရားသခင်ရဲ့ကိုယ်ပွားများ ဖြစ်ကြတယ်

so we too have to be compassionate.

ဒါကြောင် ငါတို့လဲဘဲ ချစ်ခြင်းမေတ္တာရှိရမယ်

But what does it mean? How does it impact on our everyday life?

အဲ့ဒါဘာကို ပြောချင်တာလဲ ငါတို့ရဲ့နေစဉ်အသက်တာမှာ ဘာအရေးကြီးလဲ

Sometimes, of course, being compassionate

တစ်ခါတလေမှာတော့ ဟုတ်တာပေါ့ ချစ်ခြင်းမေတ္တာဟာ

can produce feelings within us that are very difficult to control.

ကိုယ့်ထဲမှာတောင် အလွန်ထိန်းချုပ်ရခက်တဲ့ ခံစားမှုမျိုးပါ

I know there are many times when I've gone and conducted a funeral,

ကျွန်မ အသုဘချရတဲ့ အချိန်တော်တော်များများမှာ

or when I have been sitting with the bereaved, or with people who are dying,

ဒါမှမဟုတ် ဝမ်းနည်းကြေကွဲနေတဲ့သူတွေနဲ့ သို့မဟုတ် သေခါနီးဆဲလူတွေနဲ့ အတူထို်င်ရတဲ့အခါ

and I am overwhelmed by the sadness, by the difficulty,

ကျွန်မကို ဝမ်းနည်းကြေကွဲမှုတွေ မသက်မသာမှုတွေက အလွန်လွှမ်းမိုးထားတယ်

the challenge that is there for the family, for the person.

အဲဒီစိမ်ခေါ်မှုတွေက မိသားစုအတွက် လူပုဂိုလ်္လတစ်ဉီးချင်းစီအတွက် ဖြစ်နေတယ်

And I'm touched, so that tears come to my eyes.

ပြီးတော့ ငါအရမ်းခံစားရြပီး မျက်ရည်ထွက်လာပါရော

And yet, if I just allowed myself to be overwhelmed by these feelings,

ဟုတ်တာပေ့ ငါ့ရဲ့ခံစားမှုကိုသာ ငါရှေ့တမ်းတင်လိုက်ရင်

I wouldn't be doing my job --

ငါ ငါ့အလုပ်ဘာမှလုပ်နိုင်တော့မှာ မဟုတ်ဘူး

because I have to actually be there for them

ဘာကြောင့်လဲဆိုတာက ကျွန်မအဲ့ဒီမှာရှိနေတာ သူတို့အတွက်လေ

and make sure that rituals happen, that practicalities are seen to.

ပြီးတော့ အသုဘကလဲ ပြီးဖို့ကိုလဲ လုပ်ရဉီးမယ် မဟုတ်လား

And yet, on the other hand, if I didn't feel this compassion,

ဟုတ်တာပေါ့ တခြားတစ်ဘက်မှာလဲ ငါချစ်ခြင်းမေတ္တာကို မခံစားရရင်

then I feel that it would be time for me to hang up my robe

ဒါဆို ငါရက်ဘီ မလုပ်သင့်တော့ဘူးဆိုတဲ့ အချိန်ဘဲ မဟုတ်လား

and give up being a rabbi.

နောက် ရက်ဘီ မလုပ်တော့ရုံဘဲပေါ့

And these same feelings are there for all of us as we face the world.

ဒီလိုမျိူး ဒွန်တွဲနေတဲ့ ခံစားမှုတွေဟာ ငါတို့အမြဲတန်း ကမ္ဘာပေါ်မှာ တွေ့ကြုံခံစားနေရတဲ့ အရာတွေဖြစ်တယ်လေ

Who cannot be touched by compassion

ဘယ်သူကများ မခံစားဘဲ နေနိုင်မလဲ

when we see the terrible horrors of the results of war,

စစ်မက်ရဲ့ ဒုက္ခဆိုးတွေကုိ မြင်တွေ့ရတဲ့အခါ

or famine, or earthquakes, or tsunamis?

ဒါမှမဟုတ် အစာရေခေါင်းပါးတာ ငလျင်ဒာဏ် ဆူနာမီ စသဖြင့်ပေါ့

I know some people who say

ကျွန်မသိတယ် တစ်ချို့လူတွေကပြောကြတယ်

"Well, you know there's just so much out there -- I can't do anything,

အင်း ကိုယ်မတတ်နိုင်တဲ့ ကိစ္စတွေအများကြီး အပြင်မှာ ဖြစ်ပျက်နေတာဘဲ

I'm not going to even begin to try."

ငါကတော့ စမ်းတောင်မစမ်းကြည့်ချင်ပါဘူး ဆိုသူတွေလေ

And there are some charity workers who call this compassion fatigue.

ပြီးတော့ လူမှုလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်သူတွေ ချစ်ရလွန်းလို့ မောနေပြီဆိုသူတွေ

There are others who feel they can't confront compassion anymore,

နောက် ငါဘယ်လို်မှ ချစ်ခြင်းမေတ္တာ ခံစားချက်ကို မထိန်းချုပ်နိုင်ဘူးဆိုတဲ့လူတွေ

and so they turn off the television and don't watch.

ဒါနဲ့ ဘဲ တီဗွီပိတ်ြပီး အိပ်နေကြသူတွေ

In Judaism, though, we tend to always say, there has to be a middle way.

ဒါပေမဲ့ ရဟူဒီမှာတော့ ငါတို့ပြောလေ့ရှိတယ် အရာတိုင်းမှာ လမ်းလည်ဆိုတာရှတယ်တဲ့

You have to, of course, be aware of the needs of others,

ငါတို့က တခြားလူ ဘာလိုလဲဆိုတာ စဉ်းစားပေးဖို့်လိုသလို

but you have to be aware in such a way that you can carry on with your life

နောက် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုလဲ ပြန်ကြည့်ဖို့်လိုတာပေါ့

and be of help to people.

ဒါမှ လူတွေကို ကူညီနိုင်မှာ မဟုတ်လား

So part of compassion has to be an understanding of what makes people tick.

ဒါကြောင့် ချစ်ခြင်းမေတ္တာရဲ့ တစိတ်တပိုင်းကို လူတွေဘာကြောင့် ခံစားရလဲဆိုတာကို သိဖို့နဲ့

And, of course, you can't do that unless you understand yourself a bit more.

နောက်တချက်က ကိုယ့်ကိုမသိဘဲနဲ့ နင်ဘာမှ မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုတာကိုရောပေါ့

And there's a lovely rabbinic interpretation of the beginnings of creation,

အင်း ဖန်ဆင်းခြင်းအစနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရက်ဘီ အဆိုအမိန့်လေး တစ်ခုရှိတယ်

which says that when God created the world,

ပြောတာက ဘုရားကမ္ဘာကို ဖန်ဆင်းတဲ့အခါ

God thought that it would be best to create the world

ဘုရားသခင်က စဉ်းစာယ် အင်း ကမ္ဘာကို ဖန်ဆင်းရင်

only with the divine attribute of justice.

ဘုရာဆန်တဲ့ မျတမှုပါဝင်ခြင်းတမျိုးတည်းနဲ့ဘဲပေါ့

Because, after all, God is just.

ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အားလုံးပြီးသွားတော့ ဘုရားသခင်ဟာ

Therefore, there should be justice throughout the world.

ဒါကြောင့် ကမ္ဘာကြီးတလျှောက်လုံးမှာ တရားမှတခြင်းဆိုတာ အမြဲရှိနေရတာပေါ့

And then God looked to the future and realized,

ပြီးနောက် ဘုရားသခင်က အနာဂတ်ကိုကြည့်ပြီးတော့ သဘောပေါက်သွားတယ်

if the world was created just with justice, the world couldn't exist.

တရားမျှတမှုတခုတည်းနဲ့ ကမ္ဘာကြီး မတည်ရှိနို်င်ဘူးဆိုတာကိုလေ

So, God thought, "Nope, I'm going to create the world just with compassion."

ဒါနဲ့ဘဲ ဘုရားသခင်က မဖြစ်သေးဘူး ငါချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ဖန်ဆင်းမှဘဲဆိုပြီးတော့လေ

And then God looked to the future and realized that,

နောက်ဘုရားသခင်ဟာ အနာဂတ်ကို ကြည့်ြပီး သတိထားမိတာက

in fact, if the world were just filled with compassion,

တကယ်စစ်စစ်ကတော့ ကမ္ဘာကြီးက ချစ်ခြင်းမေတ္တာတွေနဲ့ လွမ်းခြုံသွားတာပေါ့

there would be anarchy and chaos.

တရားမမျှတမှုတွေ နဲ့ ရှုပ်ထွေးပစ်စလက်ခပ် ဖြစ်နေနိုင်တာဘဲ

There had to be limits to all things.

ဒါတွေအားလုံးမှာ အထိန်းအချုပ်ဆိုတာရှိပါတယ်

The rabbis describe this as being like a king

ရက်ဘီတွေကတော့ ဒါကို ဘုရင်လို ဖြစ်သွားခြင်းလိုခေါ်တယ်

who has a beautiful, fragile glass bowl.

သူက အရမ်းလှပြီး ကွဲလွယ်တဲ့ ဖန်ခွက်လိုဘဲ

If you put too much cold water in, it will shatter.

သူ့ကို အရမ်းအေးတဲ့ရေတွေ များများထည့်လိုက်ရင် အက်သွားနိုင်တယ်လေ

If you put boiling water in, it will shatter.

ရေပူပူ ထည့်လိုက်ရင်လဲ အက်နိုင်တာဘဲလေ

What do you have to do? Put in a mixture of the two.

နင်ဘာလုပ်ရမလဲ နှစ်မျိုးစပ်ပြီး ထည့်လိုက်ယုံပေါ့

And so God put both of these possibilities into the world.

ဒီလိုဘဲ ဘုရားသခင်က နှစ်မျိုးပေါင်းပြီး ဖန်ဆင်းထားတာ

There is something more though that has to be there.

အင်း ပြီးတော့ နောက်ထပ်ရှိနေသင့်တဲ့ အရာက

And that is the translation of the feelings

ကိုယ့်ရဲ့ ခံစားချက်ကို ဘာသာပြန်ခြင်းပေါ့

that we may have about compassion

ဒါမှ ငါတို့မှာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာဆိုတာ ရှိလာမှာ မဟုတ်လား

into the wider world, into action.

နောက် ကမ္လာကြီးအတွက် လုပ်စရာတွေအများကြီး ရှိလာမှာပေါ့

So, like Snoopy, we can't just lie there

နင်သိတဲ့အတိုင်းဘဲ တို့တွေ စနူပီလိုတော့ အဲ့နေရာမှာဘဲ လဲှနေလို့မရဘူး

and think great thoughts about our neighbors.

ငါတို့ရဲ့ ကြီးမားတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို ကိုယ့်ရဲ့ အိမ်နီးနားချင်းတွေကို ဝေငှရဉီးမယ်လေ

We actually have to do something about it.

ငါတို့ ဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ြပီး လုပ်ကို လုပ်ရတော့မယ်

And so there is also, within Judaism, this notion of love and kindness

နောက် ဂျုးဝါဒမှာဘဲ ရှိသေးတယ် ချစ်ခြင်းနဲ့ ကြင်နာခြင်းရဲ့ သိရှိ ခံစားမှုတွေက

that becomes very important: "chesed."

ပိုပြီးတော့ အရေးပါလာမယ်

All these three things, then, have to be melded together.

နော်က သုံးမျိုးကို ပေါင်းစပ်ပြီး အရေဖျော်လိုက်ရင်

The idea of justice, which gives boundaries to our lives

မျှတခြင်းရဲ့ အဓိ္ဓပါယ်ကိုနဲ့ တို့တွေရဲ့ အသက်ရှင်မှုကို နှောင်ဖွဲ့ပြီးတော့လေ

and gives us a feeling of what's right about life, what's right about living,

ဘာက မှန်တဲ့ အသက်ရှင်ခြင်း မှန်တဲ့ဘဝဆိုတာ သိရှိခံစားနိုင်လာမှာပေါ့

what should we be doing, social justice.

ငါတို့တွေ လူမှုဘဝ မျှတခြင်းအတွက် ဘာတွေလုပ်သင့်သလဲ

There has to be a willingness to do good deeds,

ကောင်းတဲ့စိတ်ထားထားဖို့အတွက် လုပ်ချင်စိတ်ရှိဖို့်လိုတယ်

but not, of course, at the expense of our own sanity.

ဒါပေမဲ့ တိုတွေမှာ ဖြူစင်တဲ့စိတ်ထားတော့ ရှိသင့်တာပေါ့ မဟုတ်လား

You know, there's no way that you can do anything for anyone

သိတဲ့အတိုင် အားလုံးအတွက်လုပ်ပေးနိုင်မဲ့ နည်းလမ်းဆိုတာမှာ မရှိဘဲ

if you overdo things.

အကယ်၍ အရာအားလုံးကို ပိုမလုပ်ရင်ပေါ့

And balancing them all in the middle is this notion of compassion,

အားလုံးကို အလယ်အလတ် မျှတစွာ ထားခြင်းဟာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို သိရှိခြင်း ဖြစ်ပါတယ်

which has to be there, if you like, at our very roots.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ အခြေခံ အရင်းအမြစ်မှာကိုက ရှိနေသင့်တာပါ

This idea of compassion comes to us

ဒီပုံစံ ချစ်ခြင်မေတ္တာအကြောင်း တွေးခေါ်ပုံ ကျွန်ုပ်တို့ဆီ ရောက်လာပါတယ်

because we're made in the image of God,

ငါတို့ဟာ ဘုရားရဲ့ ပုံတူတွေမဟုတ်လား

who is ultimately the compassionate one.

သူက တကယ့်ကို အဆုံးစွန် ချစ်ခြင်းမေတ္တာရှင်တစ်ယောက်လဲ ဖြစ်နေတယ်လေ

What does this compassion entail?

ဘာတွေက ချစ်ခြင်းမေတ္တာ ဖြစ်စေလာတာလဲ

It entails understanding the pain of the other.

ဖြစ်လာစေတာက တပါးသူရဲ့ နာကျင်မှုကို ခံစားနားလည်ခြင်းဖြစ်တယ်

But even more than that,

ဒီထက်ပိုတာက

it means understanding one's connection to the whole of creation:

ဖန်းဆင်းထားတဲ့ အရာအားလုံးရဲ့ ဆက်သွယ်နေမှုကို နားလည်လာခြင်းဖြစ်တယ်

understanding that one is part of that creation,

နောက် အားလုံးဟာ ဖန်ဆင်းခြင်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာ နားလည်လာခြင်းရောပါတာပေါ့

that there is a unity that underlies all that we see,

ငါတို့မြင်နိုင်တဲ့ အရာအားလုံးရဲ့နောက်ကွယ်မှာ စည်းလုံးခြင်းဆိုတာ ရှိတယ်ဆိုတာပါဘဲ

all that we hear, all that we feel.

ငါတို့ခံစာလို့ရတာတွေ ငါတို့ကြားလို့ရတာတွေ

I call that unity God.

ဒါတွေအားလုံးဟာ ဘုရာဆန်တဲ့ စည်းလုံးညီညွတ်မှုတွေဘဲ မဟုတ်လား

And that unity is something that connects all of creation.

နောက် ဒီစည်းလုံးညီညွတ်မှုတေွဟာ ဖန်ဆင်ထားတဲ့အရာအားလုံးနဲ့ ဆက်စပ်ထားခြင်းလည်းဖြစ်တယ်

And, of course, in the modern world, with the environmental movement,

အခု ခောတ်သစ်ကမ္ဘာမှာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုတွေ ြပုလုပ်နေချိန်မှာ

we're becoming even more aware of the connectivity of things,

ငါတို့ဟာပိုပြီးတော့ အရာဝတ္ထုတွေရဲ့ ဆက်သွယ်မှုကို ပိုပြီး ရှာဖွေလာကြတယ်

that something I do here actually does matter in Africa,

ဒါဟာ အာဖရိကလိုနိုင်ငံတွေမျိုးမှာ ပိုပြီးအရေးပါတဲ့အရာတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်

that if I use too much of my carbon allowance,

အကယ်၍ငါက ကာဗွန်သုံးစွဲမှုများမယ်ဆို

it seems to be that we are causing

ဒါက ငါတို့ဒီရာတွေကိုလုပ်နေတယ်လို့ ခံစားစေမယ်

a great lack of rain in central and eastern Africa.

အာဖရိက အလယ်ပိုင်းနဲ့ အရှေ့ပိုင်းမှာ မိုးခေါင်စေမယ်

So there is a connectivity,

ဒါကြောင့် ဒီမှာ ဆက်သွယ်မှုဆိုတာ ရှိနေပြီလေ

and I have to understand that -- as part of the creation,

နောက်ငါတို့ နားလည်ထားရမှာက ဖန်ဆင်းခြင်းရဲ့ တစိတ်တပိုင်းအဖြစ်

as part of me being made in the image of God.

ငါတို့ဟာ ဘုရားရဲ့ တစ်စိတ်တပိုင်းသော ပုံတူတွေဖြစ်ကြတယ်

And I have to understand that my needs

နောက်ငါသိထာရမှာက ငါတို့ရဲ့လိုအင်တွေဟာ

sometimes have to be sublimated to other needs.

တခါတရံ တစ်ခြားလူတွေရဲ့ လိုအင်တွေနဲ့ ပြောင်းလဲပစ်လိုက်ရတယ်

This "18 minutes" business, I find quite fascinating.

ဒါ ၁၈ မိနစ်အလုပ်ဖြစ်တယ် နောက်တော်တော် စိတ်ပျော်စရာကောင်းတာကို တွေ့ရတယ်

Because in Judaism, the number 18, in Hebrew letters,

ဘာကြောင်ဆိုတော့ ဂျူးဝါဒမှာ ဟေဗြဲစာ နံပါတ် ၁၈ က

stands for life -- the word "life."

အသက် ဆိုတဲ့ စကားလုံဆောင်တယ်

So, in a sense, the 18 minutes is challenging me to say,

ဒီပုံနဲ့ဆိုရင် ၁၈မိနစ်က ကျွန်မကို ရင်ဆိုင်စရာတွေနဲ့ ပြောစေတယ်

"In life, this is what's important in terms of compassion."

ချစ်ခြင်းမေတ္တာနဲ့ကြည်မယ်ဆို အသက်ဟာ သိပ်အရေးပါပါတယ်

But, something else as well:

ဒါပေမဲ တစ်စုံတစ်ခုကလဲ အရေးပါတာပါဘဲ

actually, 18 minutes is important.

တကယ်တော့ ၁၈မိနစ်ကလဲ အရေးပါပါတယ်

Because at Passover, when we have to eat unleavened bread,

ငါတို့ ပွဲတော်စားတဲ့အခါ ပေါင်မုန့် မစားခင်မှာ

the rabbis say, what is the difference between dough that is made into bread,

ရက်ဘီတွေက ပြောလေ့ရှတယ် ပေါင်မုန်ဖြစ်မဲ့ဂျုံနဲ့

and dough that is made into unleavened bread, or "matzah"?

တစေးမပါတဲ့ ပေါင်မုန့်ဖြစ်မဲ့ဂျုံရဲ့ ခြားနားချက်ကတော့ မဇိုပါဘဲ

And they say "It's 18 minutes."

နောက်ဒါစာ ၁၈ မိနစ်ပါဘဲ

Because that's how long they say it takes for this dough to become leaven.

ဘာကြောင်လဲဆိုတော့ ဒါက ဂျုံလုံးကနေ တစေးမပါတဲ့ မဇိုဖြစ်ဖို့ ကြာချိန်ဖြစ်နေလို့ပါ

What does it mean, "dough becomes leaven"?

ဂျုံလုံးကနေ မဇိုဖြစ်လာတယ်ဆိုတာ ဘာကိုပြောချင်တာဘာလဲ

It means it gets filled with hot air.

ဒါကတော့ အဲ့ဒီအရာဟာ လေပူတွေနဲ့ ပြည့်လာတယ်ဆိုပါဘဲ

What's matzah? What's unleavened bread? You don't get it.

မဇိုဆိုတာဘာလဲ တစေမပါတဲ့ ဂျုံဆိုပေါင်မုန်ဆိုတာရောဘာလဲ နင်မသိသေးဘူးမဟုတ်လား

Symbolically, what the rabbis say is that at Passover,

ပုံသဏာန်အားဖြင့်တော့ ဒါဟာ ပွဲတော်စားခြင်းပါဘဲလို့ ရက်ဘီတွေ ပြောလေ့ရှိတယ်

what we have to do is try to get rid of our hot air -- our pride,

ငါတို့လုပ်ရမှာက ငါတို့ရဲ့ မာန်မာန​ လေပူတွေကို ထုပ်လိုက်ပါ

our feeling that we are the most important people in the whole entire world,

ငါတို့ဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာအရေးပါဆုံး လူတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုပေါ့

and that everything should revolve round us.

နောက် ငါတို့ဘေးမှာ ရှိနေတဲ့အရာအားလုံးကိုရောပေါ့

So we try and get rid of those,

ဒါတွေ ဖယ်ထုပ်လိုက်တဲ့အတွက်

and so doing, try to get rid of the habits, the emotions, the ideas

နောက် အကျင့်တွေ ခံစားမှုတွေ တွေးခေါ်မှုတွေကို

that enslave us, that make our eyes closed, give us tunnel vision

တို့ကို မျက်လုံးပိတ်ပြီး တို့ကို အမြင်ကျဉ်းစေပြီး ကိုယ်တိုင် ကျေးကျွံဖြစ်စေနေတဲ့ အရာတွေကို

so we don't see the needs of others --

တပါးသူတွေရဲ့လို်အပ်ချက်ကို မမြင်နိုင်အောင်

and free ourselves and free ourselves from that.

ဒါတွေအားလုံးကနေ ကင်းဝေးသွားမှ

And that too is a basis for having compassion,

ဒါဟာချစ်ခြင်းမေတ္တာရဲ့ အခြေခံလိုအပ်ချက်တွေပေါ့

for understanding our place in the world.

ကမ္ဘာကြီးကို နားလည်နိုင်ဖို့အတွက်လေ

Now there is, in Judaism, a gorgeous story

ဂျူဘာသာမှာ အရမ်းကို ကောင်းတဲ့ ပုံပြင်လေရှိတယ်

of a rich man who sat in synagogue one day.

သူ​ေဌးတစ်ယောက် ဘုရားကျောင်မှာထိုင်နေတယ်

And, as many people do, he was dozing off during the sermon.

အများလိုဘဲ တရားဟောနေတုန်း အိပ်ငိုက်သွားတယ်

And as he was dozing off, they were reading from the book of Leviticus in the Torah.

သူတို့အိပ်ငိုက်နေချိန်မှာ တိုရာကနေ လက်ဘီးတပ်စ်ကျမ်းကိုဖတ်နေတယ်

And they were saying that in the ancient times in the temple in Jerusalem,

အဲ့ဒီတုန်းက ​ေဂျရုဆလင်မှာ ဆိုစကားရှိတာက

the priests used to have bread,

ဘုန်းကြီးတွေက ပေါင်မုန့်စားလေ့ရှိတယ်

which they used to place into a special table in the temple in Jerusalem.

ဒီပေါင်မုန့်ကို ​ေဂျရုဆလင်က ဘုန်းကြီးကျောင်းက သီသန့် စားပွဲပေါ်မှာ ထားလေ့ရှိတယ်

The man was asleep, but he heard the words bread, temple, God, and he woke up.

ဒီလူက အိပ်ငိုက်နေပြီး သူကြားတာက ပေါင်မုန့် ဘုရားကျောင်း ဘုရားသခင် နောက် နိုးလားတယ်

He said, "God wants bread. That's it. God wants bread. I know what God wants."

ပြီးတော့ အိုး ဘုရားပေါင်မုန့်ကြိုက်တယ် ဒါပဲ ဘုရားပေါင်မုန့်ကြိုက်တယ်

And he rushed home. And after the Sabbath, he made 12 loaves of bread,

နောက် သူအိမ်ကို အလောတကြီး ပြန်သွားတယ် ဥပုတ်နေ့ပြီးတဲ့နောက် ပေါင်မုန့် ၁၂ လုံးလောက်တယ်

took them to the synagogue, went into the synagogue,

နောက် ဘုရားကျောင်ကို သယ်သွားတယ် ကျောင်းထဲဝင်သွားပြီးနောက်

opened the ark and said, "God, I don't know why you want this bread, but here you are."

နောက် ဘုရားကျောင်းရှေ့က သေတ္တာကိုဖွင့်ပြီး "ဘုရားသခင် အရှင်ဘာကြောင့် ပေါင်မုန့်ကြိုက်လဲမသိဘူး သို့သော် ဒါတွေကိုတော့ ဒမှာထားခဲ့ပြီ "

And he put it in the ark with the scrolls of the Torah.

သူက ဒီပေါင်မုန့်ကို ကျမ်းစာအုပ်နဲ့အတူ ထားခဲ့တယ်

Then he went home.

နောက် အိမ်ပြန်တယ်

The cleaner came into the synagogue.

သန့်ရှင်းရေးသမား ဘုရားကျောင်းလာတဲ့အခါ

"Oh God, I'm in such trouble. I've got children to feed.

ဘုရားသခင် ကျွန်တော့ကလေးတွေကို ကျွေးမွေးဖို့ခက်နေပါတယ်

My wife's ill. I've got no money. What can I do?"

မိန်းမကလဲ နာမကျန်းဖြစ်နေတယ် ချူးတစ်ပြားမှမရှိ ဘာလုပ်ရမလဲ

He goes into the synagogue. "God, will you please help me?

သူ ဘုရားကျောင်ကိုသွားပြီး ဘုရားသခင် ကျွန်တော့ကို ကူပါ

Ah, what a wonderful smell."

အို ကောင်းလိုက်တဲ့အနံ့

He goes to the ark. He opens the ark.

သူ ဘုရားကျောင်းရှေ့က သေတ္တာကို ဖွင့်လိုက်တော့

"There's bread! God, you've answered my plea. You've answered my question."

အို့ ပေါင်မုန့်တွေပါလား အို ငါတောင်းတာကို ဖြေပြီ ငါ့မေးခွန်းကို ဖြေပြီ

Takes the bread and goes home.

ပေါင်မုန့်တွေယူပြီး ပြန်သွားတယ်

Meanwhile, the rich man thinks to himself,

အဲ့ဒီအချိန်မှာဘဲ သူဌေးက သူဖာသူစဉ်းစားမိနေတာက

"I'm an idiot. God wants bread?

ငါ အရူးဘဲ ဘာကြောင့် ဘုရားက ပေါင်မုန့်ကြိုက်မှာလဲ

God, the one who rules the entire universe, wants my bread?"

ဘုရားသခင် စကြာဝဌာကို ပိုင်စိုးတဲ့ ဘုရား ပေါင်မုန့်ရချင်တယ်

He rushes to the synagogue. "I'll get it out of the ark before anybody finds it."

သူချက်ခြင်း ဘုရားကျောင်းပြေးသွားပြီး " ဘယ်သူ့မှမမြင်သေးခင် ထုပ်ပစ်ရမယ်"

He goes in there, and it's not there.

သူဝင်သွားတဲ့အခါ ပေါင်မုန့်တွေမရှိတော့ဘူး

And he says, "God, you really did want it. You wanted my bread.

နောက်သူပြောတာက "ဘုရား တကယ့်ကို ကြိုက်တာဘဲ ဘုရား ကျွန်တော့ရဲ့ ပေါင်မုန့်ကိုကြိုက်တယ်

Next week, with raisins."

နောက်အပတ် နောက်တကြိမ်နဲ့

This went on for years.

နှစ်တွေကြာအောင် လုပ်ခဲ့တယ်

Every week, the man would bring bread with raisins,

အပတ်တိုင် သူ ပေါင်မုန့်တွေယူလာခဲပြီး

with all sorts of good things, put it into the ark.

နောက် ကောင်းတဲ့အရာတွေအားလုံးကို အဲ့ဒီတ္တောထဲ ထည့်နေတာပေါ့

Every week, the cleaner would come. "God you've answered my plea again."

အပတ်တိုင်း သန့်ရှင်းရေးသမားကလဲ လာပြီး အို ဘုရားသခင် ကျွန်တော့ကို အဖြေပေးတယ်

Take the bread. Take it home.

ပေါင်မုန့်ယူ အိမ်ပြန်

Went on until a new rabbi came. Rabbis always spoil things.

ဒါဟာ ရက်ဘီအသစ်လဲတဲ့အထိပေါ့ ရက်ဘီတွေအမြဲဖျက်စီးတတ်တယ်

The rabbi came in and saw what was going on.

ရက်ဘီဘာဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ တွေ့သွားပြီး

And he called the two of them to his office.

နှစ်ယောက်စလုံးကို သူ့ရုံးခန်းထဲ ခေါ်သွားပြီး

And he said, you know, "This is what's happening."

နင်တို့ ဘာတွေဖြစ်နေကြတာလဲ

And the rich man -- oh, dear -- crestfallen.

သူဌေးက အကြောင်းစုံပြော

"You mean God didn't want my bread?"

နင်ပြောချင်တာက ဘုရားသခင်က ပေါင်မုန့်မကြိုက်ဘူး

And the poor man said, "And you mean God didn't answer my pleas?"

နောက် ဆင်းရဲသားးက အော် ဘုရားက ငါ့တောင်းဆုကို မဖြေဘူး

And the rabbi said, "You've misunderstood me.

ရက်ဘီပြောတာက နင်တို့ အမြင်မှားနေပြီ

You've misunderstood totally," he said.

လုံးဝကိုဘဲ

"Of course, what you are doing," he said to the rich man,

သူဌေးကို ပြောလိုက်တာက နင်လုပ်နေတာတွေ

"is answering God's plea that we should be compassionate.

ဘုရားရဲ့ ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ဖြေရှင်းနေတာဘဲ

And God," he said to the poor man, "is answering your plea

နောက် ဆင်ရဲသာရဲ့ အဖြေကိုလဲ ဖြေနေတာဘဲ

that people should be compassionate and give."

လူတိုင်းဟာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာနဲ့ ပေးဆပ်မှုရှိရမယ်

He looked at the rich man. He held the rich man's hands and said,

သူဌေးကို ကြည့်ပြီး သူ့လက်ကိုကိုင်ကာ

"Don't you understand?" He said, "These are the hands of God."

နင်နာမလည်သေးဘူးလား ဒါဟာ ဘုရားရဲ့လက်တွေဘဲ

So that is the way I feel:

ဒါငါ ဘယ်လိုခံစားရလဲဆိုတာပေါ့

that I can only try to approach this notion of being compassionate,

ဒီနည်းနဲ့ဘဲ ငါတို့ဘယ်လို ချစိခြင်းမေတ္တာဆီကို ကြိုးစားသွားနေကြတာဘဲ

of understanding that there is a connectivity, that there is a unity in this world;

ကမ္ဘာကြီးထဲရှိ စည်းလုံးမှုကို ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ သွယ်ဆက်မှုကို နားလည်ပြီး

that I want to try and serve that unity,

ဒီစည်လုံးမှုကို ကြိုးစာ ထိန်သိမ်းနေချင်တာဘဲ

and that I can try and do that by understanding, I hope,

ဒါဒို့ မျော်လင့်ချက် ကြိုးစာပြီးနားလည်ခြင်းဘဲ

trying to understand something of the pain of others;

တပါးသူရဲ့ နာကျင်မှုကို ကြိုးစားနားးလည်ခြင်းမျိုးပေါ့

but understanding that there are limits, that people have to bear responsibility

နားလည်မှုမှာ ကန့်သန့်မှုတွေရှိနေပေမဲ့ လူတိုင်ဟာ တာဝန်ယူစိတ်တွေနဲ့

for some of the problems that come upon them;

သူတို့့့ဆီရောက်လာတဲ့ ပြဿနာတွေအတွက်

and that I have to understand that there are limits to my energy,

နောက်ငါတို့မှာ ကန့်သန့်တဲ့ စွမ်းအားဘဲရှတယ်ဆိုတာရယ်

to the giving I can give.

ငါတို့ပေးဆပ်နိုင်သလောက်ပေါ့

I have to reevaluate them,

နောက်ကိုလုပ်ခဲ့တာကို ပြန်ဆန်းစစ်ကြ့ည့်ရမယ်

try and separate out the material things

ရုပ်ဝတ္ထုခံစားချက်တွေကို ဖယ်ထုပ်နိုင်ရမယ်

and my emotions that may be enslaving me,

ငါတို့ကို ပြန်ထိန်းချုပ်နေတဲ့ ခံစာချက်တွေကို

so that I can see the world clearly.

ဒါမှသာ ငါတို့ ကမ္ဘာကြီးကို ကောင်းစွာမြင်ရမယ်

And then I have to try to see in what ways

နောက်ဘယ်လမ်းကို သွားရမလဲဆိုတာ မြင်ရပြီး

I can make these the hands of God.

ဒီနည်းနဲ့ ငါတို့ ဘုရားရဲ့လက်တွေအဖြစ် မြင်ရပြီး

And so try to bring compassion to life in this world.

ဒီလိုနဲ့ ငါတို့ဟာ ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ကမ္ဘာကြီးထဲ ယူဆောင်လာနိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်