Manu Prakash: A 50-cent microscope that folds like origami

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

The year is 1800.

၁၈၀၀ ပြည့်နှစ် ဖြစ်ပါတယ်။

A curious little invention is being talked about.

ထူးဆန်းတဲ့ တီထွင်မှု တစ်ခု အကြောင်းကို လူတွေ ပြောဆိုနေကြပါတယ်။

It's called a microscope.

မိုက်ခရိုစကုပ် ဆိုတဲ့ ကိရိယာပါ။

What it allows you to do

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပလာမျက်စိဖြင့်

is see tiny little lifeforms

မြင်မရနိုင်တဲ့ သေးနုပ်လှတဲ့ သက်ရှိပုံစံများကို

that are invisible to the naked eye.

မြင်အောင် လုပ်ပေးတဲ့ ကိရိယာပါ။

Soon comes the medical discovery

မကြာမီမှာပဲ ဆေးပညာရှင်တွေ တွေ့ရှိလာကြတာက

that many of these lifeforms are actually causes

အဲဒီလို မြင်ကြရတဲ့ သက်ရှိ အကောင်လေးတွေထဲက တော်တော်များများဟာ

of terrible human diseases.

လူသားတွေရဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ရောဂါတွေရဲ့ အကြောင်းရင်း ဖြစ်ပါတယ်။

Imagine what happened to the society

လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲမှာ ဘာတွေ ဖြစ်ပျက်လာတယ်ဆိုတာကို စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ၊

when they realized

အင်္ဂလန်က အမျိုးသမီး တစ်ဦးဟာ၊

that an English mom in her teacup

သူရဲ့ လဘက်ရည်ခွက်ကို ကိုင်ယူကာ သောက်လိုက်ချိန်မှာ

actually was drinking a monster soup,

တကယ် သောက်လိုက်တာက ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ရောဂါပိုးပါတဲ့ အရည် ဖြစ်နေခဲ့ပါတယ်၊

not very far from here. This is from London.

အဲဒီနေရာက သိပ်မဝေးလှပါဘူး။ လန်ဒန်မြို့မှာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

Fast forward 200 years.

ရှေ့ကို နှစ် ၂၀၀ ခန့် အမြန် ရွှေ့လာကြမယ်ဆိုရင်

We still have this monster soup around,

အဲဒီလို ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ဆွတ်ပြုပ်ရည်ဟာ ရှိနေတုန်းပါ

and it's taken hold in the developing countries

အဲဒါဟာ ဖွံဖြိုးဆဲနိုင်ငံများမှာ အမြစ်တွယ်လျက် ရှိနေတုန်းပါ၊

around the tropical belt.

အပူပိုင်း ခါးပတ် တဝိုက်မှာ ရှိနေတုန်းပါ။

Just for malaria itself,

ငှက်ဖျားရောဂါ တစ်မျိုးတည်းကို ယူကြည့်တောင်၊

there are a million deaths a year,

tတစ်နှစ်ကို သေဆုံးရသူ တစ်သန်း ရှိပါတယ်၊

and more than a billion people

ပြီးတော့ ငှက်ဖျားရောဂါပိုး အမျိုးမျိုး ကူစက်နိုင်တဲ့ အန္တရာယ်များ ရှိနေကြလို့

that need to be tested because they are at risk

သွေးကို စမ်းသပ်ပေးရန် လိုအပ်နေတဲ့

for different species of malarial infections.

ပြည်သူတွေ ဆိုရင် သန်း တစ်ထောင်ကျော် ရှိနေပါတယ်။

Now it's actually very simple to put a face

အခုတော့ အဲဒီလို ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ အကောင်တွေရဲ့

to many of these monsters.

မျက်နှာကို ပုံဖေါ်ပေးရေး ကိစ္စဟာ သိပ်ကို လွယ်လာပါတယ်။

You take a stain, like acridine orange

သင်ဟာ ဆိုးဆေး တစ်ခုကို၊ အကရီဒိုင်း လိမ္မော်ရောင်ကို၊

or a fluorescent stain or Giemsa,

ဒါမှမဟုတ် လင်းလက်နေတဲ့ ဆိုးဆေး ဒါမှမဟုတ် Giemsa ကိုယူလိုက်ပါ၊

and a microscope, and you look at them.

အဲဒီနောက် မိုက်ခရိုစကုပ်ထဲကို ထည့်လိုက်ပါ၊ သူတို့ကို ကြည့်နိုင်ပါပြီ။

They all have faces.

သူတို့ အားလုံးဆီမှာ မျက်နှာ ကိုယ်စီနဲ့။

Why is that so, that Alex in Kenya,

ဒါပေမဲ့၊ ကင်ညာမှ အာလက်စ်၊

Fatima in Bangladesh, Navjoot in Mumbai,

ဘင်္ဂလာဒေရှ်မှ ဖာတီမာ၊ မွမ်းဘိုင်းမှ နော်ဂျွတ်၊

and Julie and Mary in Uganda still wait months

ပြီးတော့ ဥဂန်ဒါမှာ ဂျူလီ နဲ့ မေရီ တို့ဟာ သူတို့နေမကောင်းကြတာ

to be able to diagnose why they are sick?

ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတာကို သိရဖို့ လနဲ့ချီ စောင့်နေကြရတာ ဘာကြောင့်လဲ။

And that's primarily because scalability

အဲဒါ့ရဲ့ အဓိက အကျဆုံး အကြောင်းမှာ ရောဂါများ စူးစမ်း ဖေါ်ထုတ်မှု ဆိုတာကို

of the diagnostics is completely out of reach.

သူတို့ကို လက်လှမ်း မှီနိုင်စွမ်း မရှိကြလို့ပါပဲ။

And remember that number: one billion.

ပြီးတော့ အထက်မယ် ပြောကြားခဲ့တဲ့ သန်း တစ်ထောင်ဆိုတဲ့ ကိန်းဂဏန်းကို မှတ်မိရန် လိုပါတယ်။

The problem lies with the microscope itself.

ပြဿနာဟာ မိုက်ခရိုစကုပ် ကိုယ်နှိုက်ထဲမှာကို ရှိနေခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ။

Even though the pinnacle of modern science,

ခေတ်မီ သိပ္ပံပညာ ဘယ်လောက်ပဲ တိုးတက်နေစေကာမူ

research microscopes are not designed for field testing.

သုနေသန ပြုလုပ်ရေး မိုက်ခရိုစကုပ်တွေကို ကွင်ဆင်း လေ့လာရေးအတွက် တီထွင်တာမျိုး မရှိသေးပါဘူး။

Neither were they first designed

တကယ်တမ်းမှာတော့ ပထမဦးဆုံး မိုက်ခရိုစကုပ်ကို

for diagnostics at all.

ပုံစံ ထုတ်ခဲ့စဉ်တုန်းကလည်း ရောဂါကို စူးစမ်းဖေါ်ထုတ်ရေးအတွက် မဟုတ်ခဲ့ပါ။

They are heavy, bulky, really hard to maintain,

အားလုံးလိုလို လေးလံကြတယ်၊ ထုတယ် ကြီးမားတယ်၊ ထိန်းသိမ်းဖို့ ခဲယဉ်းတယ်၊

and cost a lot of money.

ပြီးတော့ အကုန်အကျသိပ်များတယ်။

This picture is Mahatma Gandhi in the '40s

ဒီပုံကတော့ မဟာတ္တမ ဂန္ဒီရဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၄၀ ပြည့်လွန် နှစ်များတုန်းကပါ၊

using the exact same setup that we actually use today

ကျွန်တော်တို့ ဒီနေ့တွင် တီဘီ ရောဂါကို ဖေါ်ုထုတ်ဖို့ သုံးနေကြတဲ့ နည်းစနစ်တွေကိုပဲ

for diagnosing T.B. in his ashram

သူနေုထိုင်ရာ အာရှရမ်မှာ သုံးနေခဲ့တာပါ။

in Sevagram in India.

အိန္ဒိယနိုင်ငံထဲက ဆဲဝါဂရမ် ဆိုတဲ့ ဒေသမှာပါ။

Two of my students, Jim and James,

ကျွန်တော်ရဲ့ တပည့် နှစ်ယောက် ဖြစ်ကြတဲ့ ဂျင်း နှင့် ဂျိမ်းစ်တို့ဟာ

traveled around India and Thailand,

အိန္ဒိယ နဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံ တဝှမ်းမှာ ခရီးထွက် လေ့လာခဲ့ကြကာ

starting to think about this problem a lot.

အဲဒီ ပြဿနာကို အတော်ကလေး စဉ်းစားခဲ့ကြပါတယ်။

We saw all kinds of donated equipment.

ကျွန်တော်တို့ဟာ ပေးလှူခဲ့ကြတဲ့ စက်ပစ္စည်းတွေ အမျိုးမျိုးကို တွေ့မြင်ခဲ့ကြပါတယ်။

We saw fungus growing on microscope lenses.

မိုက်ခရိုစကုပ်တွေထဲက မှန်ဘီလူးတွေ ပေါ်မှာ မှိုတွေ တက်လာကာပျက်စီးနေတာကိုလဲ မြင်ရပါတယ်။

And we saw people who had a functional microscope

ပြီးတော့ အလုပ်လုပ်နိုင်တဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ်တွေ ရှိနေသူတွေကိုလည်း ကျွန်တော်တို့ မြင်ခဲ့ရပါတယ်။

but just didn't know how to even turn it on.

ဒါပေမဲ့၊ အဲဒါကို ဘယ်လို ဖွင့်ရမယ် ဆိုတာကိုတောင် သူတို့ မသိခဲ့ကြပါ။

What grew out of that work and that trip

အဲဒီ လေ့လာရေး ခရီးစဉ် နဲ့ လေ့လာချက်များထဲက နေပြီး

was actually the idea of what we call Foldscopes.

ကျွန်တော်တို့ လက်တွေ့ ထွက်ပေါ်လာခဲ့တဲ့ အယူအဆက Foldscope ဆိုတဲ့ ယူဆချက်ပါပဲ။

So what is a Foldscope?

အဲဒီတော့ Foldscope ဆိုတာကဘာလဲ။

A Foldscope is a completely functional microscope,

Foldscope ဆိုတာက လုံးဝကို အလုပ်လုပ်နိုင်စွမ်း ရှိတဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ် ဖြစ်တယ်၊

a platform for fluorescence, bright-field,

အလင်းတောက်နေကာ တောက်ပတဲ့ စင်လို နေရာ ရှိပါတယ်၊

polarization, projection,

ပိုလာရိုက် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ရှေ့ကိုပုံထိုးပြခြင်း၊

all kinds of advanced microscopy

အဆင့်မြင့် မိုက်ခရိုစကိုပီ မျိုးစုံကို လုပ်လို့ရနိုင်ပေမဲ့၊

built purely by folding paper.

ခေါက်လို့ရတဲ့ စက္ကူနဲ့သာ တည်ဆောက်ထားပါတယ်။

So, now you think, how is that possible?

အဲဒီလို ပြောလိုက်လို့၊ ခင်ဗျားတို့က အဲဒါ ဘယ်လို ဖြစ်နိုင်မှာလဲ မေးကြမှာပါ။

I'm going to show you some examples here,

ကျွန်တော်ဟာဥပမာ အချို့ကို ဒီမှာ ပြပါမယ်၊

and we will run through some of them.

အခု ကျွန်တော်တို့ အချို့ကို ဖွင့်ပြပါမယ်။

It starts with a single sheet of paper.

စက္ကူ တစ်ချပ်ဖြင့် အဲဒါကို စတင်ကြပါမယ်။

What you see here is all the possible components

ခင်ဗျားတို့ မြင်နေကြရတာက ဖြစ်နိုင်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းကလေးတွေပါ

to build a functional bright-field and fluorescence microscope.

လက်တွေ့ အလုပ်လုပ်နိုင်ကာ လင်းနေတဲ့ နေရာ နဲ့ အလင်းတောက်တဲ့ နေရာပါတဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ်ပါ။

So, there are three stages:

ကောင်းပြီ၊ ဒီထဲမှာ အဆင့် သုံးဆင့် ရှိပါတယ်:

There is the optical stage, the illumination stage

မှန်ဘီလူး အဆင့်၊ အလင်းပေးရေးအဆင့်

and the mask-holding stage.

ပြီးတော့ တပ်ထားတဲ့အတိုင်း ထိန်းထားရေး အဆင့်တို့ပါပဲ။

And there are micro optics at the bottom

ပြီးတော့ အောက်ခြေနားမှာ မိုက်ခရို မှန်ဘီလူးတွေ ရှိပါတယ်၊

that's actually embedded in the paper itself.

လက်တွေ့မှာ အဲဒါတွေကို စက္ကူကိုယ်နှိုက်ထဲမှာကို နှိပ်ထည့်ပြီးသားပါ။

What you do is, you take it on,

ခင်ဗျားတို့ လုပ်ရမှာက တစ်ခုကို ကောက်ယူလိုက်ပါ၊

and just like you are playing like a toy,

ကစားစရာ တစ်ခုကို ကစားရသလိုပါပဲ၊

which it is,

ဒီမှာ မြင်နိုင်ကြပါတယ်၊

I tab it off,

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒါကိုခွါယူလိုက်ပါတယ်၊

and I break it off.

ပြီးတော့ အဲဒါကို ရိုက်ချိုးလိုက်ပါ။

This paper has no instructions and no languages.

ဒီစက္ကူပေါ်မှာ ညွှန်ကြားချက်များဆိုလို့ ဘယ်ဘာသာစကားနဲ့မှ ရေးမထားပါ။

There is a code, a color code embedded,

ဒီမှာ ကုဒ်ကို ထည့်ထားပါတယ်၊ အရောင်ကုဒ်ကို ထည့်ပေးထားပါတယ်၊

that tells you exactly how to fold that specific microscope.

ကိုယ် အသုံးပြုလိုတဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ်ကို ဘယ်လို ခေါက်ယူရမယ်ဆိုတာကို အရောင်တွေက ပြပေးပါမယ်။

When it's done, it looks something like this,

အားလုံး လုပ်ပြီးသွားရင် ဒီလို ပုံစံမျိုးကို ရပါလိမ့်မယ်၊

has all the functionalities of a standard microscope,

ပုံမှန် မိုက်ခရိုစကုပ်ရဲ့ လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းတွေ အားလုံး ပါရှိပါတယ်၊

just like an XY stage,

XY ဇာတ်စင် ပုံစံပါ၊

a place where a sample slide could go,

ဟောဒီနေရာ ကတော့ နမူနာထည့်လိုတဲ့ ဆလိုက်အတွက်ပါ၊

for example right here.

ဥပမာ၊ ဒီနေရာမှာ ထည့်လိုရတယ်။

We didn't want to change this,

ဒါကို ကျွန်တော်တို့ မပြောင်းလဲလိုပါဘူး၊

because this is the standard

ဒါဟာ စံနှုန်း တစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်၊

that's been optimized for over the years,

နှစ်ပေါင်း များစွာ အတွင်းမှာ အကောင်းဆုံး အဖြစ် ရွေးလာခဲ့ကြတာပါ၊

and many health workers are actually used to this.

ပြီးတော့ ကျန်းမာရေး ဝန်ထမ်း အများအပြားတို့ဟာ အဲဒါကိုကျင့်သားရနေကြပါပြီ။

So this is what changes,

ဒီတော့ အပြောင်းအလဲတွေ ရှိတာမှန်ပေမဲ့၊

but the standard stains all remain the same

နမူနာထည့်ရမယ့် နေရာကတော့ ပုံမှန်အတိုင်းပဲ ကျန်ရှိနေပါတယ်၊

for many different diseases.

အဲဒါ့အတွက် အကြောင်းတွေ အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။

You pop this in.

ဒါကို ထိုးထည့်လိုက်ပါ။

There is an XY stage,

အဲဒီမှာ XY ညှိပေးရမယ့် အဆင့် ရှိပါတယ်၊

and then there is a focusing stage,

အဲဒီနောက်မှာ ဆုံချက်ကို ညှိပေးရတဲ့ အဆင့် ရှိပါမယ်၊

which is a flexure mechanism

လိုသလို ပြောင်းနိုင်တဲ့ စနစ်ကို

that's built in paper itself that allows us to move

စက္ကူကိုယ်နှိုက်ထဲမှာကို ထည့်ပေးထားရာ ကျွန်တော်တို့ဟာ

and focus the lenses by micron steps.

မှန်ဘီလူးတွေကို မိုက်ခရွန်း အဆင့်အထိကို ရွှေ့ပေးလျက် ညှိပေးနိုင်တယ်။

So what's really interesting about this object,

ဒီ တီထွင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် စိတ်ဝင်စားစရာ တကယ်ကောင်းတာက၊

and my students hate when I do this,

အဲဒီလို လုပ်တာကို ကျွန်တော်ရဲ့ ကျောင်းသားတွေက မုန်းကြပါတယ်၊

but I'm going to do this anyway,

ဘယ်လိုပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်ဟာ အဲဒါကို အခု လုပ်ရပါမယ်၊

is these are rugged devices.

ဒါတွေ အားလုံးဟာ အကြမ်းခံ ကိရိယာတွေပါ။

I can turn it on and throw it on the floor

ကျွန်တော်ဟာ ဒါကို လိမ်ချိုးလျက် ကြမ်းပေါ်ကို လွှင့်ပစ်နိုင်ပါတယ်၊

and really try to stomp on it.

တက်ရပ်လျက် နင်းခြေပစ်ဖို့ ကြိုးစားနိုင်ပါတယ်။

And they last, even though they're designed

ဒါတောင် ၎င်းတို့ဟာ ခံနိုင်ရည် ရှိပါတယ်၊

from a very flexible material, like paper.

စက္ကူလို ပျက်လွယ်တဲ့ အရာဖြင့် ပြုလုပ်ထားတာတောင်ခံနိုင်ပါတယ်။

Another fun fact is, this is what we actually

နောက်တစ်ခု ရယ်စရာ ကောင်းတဲ့ အချက်က၊ ခုနက ပြခဲ့တာက

send out there as a standard diagnostic tool,

ပုံမှန် ရောဂါစူးစမ်းရေး ကိရိယာ အဖြစ် ပို့တဲ့ဟာပါ၊

but here in this envelope

ဒါပေမဲ့၊ ဒီစာအိတ်ထဲမှာ ကျတော့

I have 30 different foldscopes

ဖိုလ်ဒ်စကုပ် အမျိုမျိုး ၃၀ ရှိနေပါတယ်၊

of different configurations all in a single folder.

ရည်ရွယ်ချက် အမျိုးမျိုးအတွက် ဖြစ်ပေမဲ့ ခေါက်အိတ် တအိတ်ထဲမှာ ရှိနေပါတယ်။

And I'm going to pick one randomly.

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီ အထဲကနေပြီး တစ်ခုကို ကောက်ယူလိုက်ပါမယ်။

This one, it turns out, is actually designed

အခု ကျွန်တော် လက်ထဲမှာ ရှိနေတဲ့ဟာက၊

specifically for malaria,

လက်တွေ့မှာ ငှက်ဖျားရောဂါအတွက် တီထွင်ထားတာပါ၊

because it has the fluorescent filters built

ငှက်ဖျားကိုမှ အထူးပြုလျက် ရောဂါစူးစမ် ရှာဖွေဖို့အတွက်

specifically for diagnosing malaria.

sအလင်းတောက်တဲ့ ဖီလ်တာတွေကို ထည့်ပေးထားပါတယ်။

So the idea of very specific diagnostic microscopes

အဲဒီတော့ ရောဂါ စူးစမ်းဖေါ်ထုတ်ရေး အတွက်ကိုမှ အထူးပြုလုပ်နိုင်မယ့် မိုက်ခရိုစကုပ် ဆိုတဲ့ အယူအဆဟာ

comes out of this.

ဒီဆီကနေပြီး ထွက်ပေါ်လာခဲ့တာပါ။

So up till now, you didn't actually see

အခုထက်ထိကို ခင်ဗျားတို့ အားလုံးဟာ

what I would see from one of these setups.

ဒီလို အရာတွေကို သုံးလိုက်လို့ ဘာတွေ မြင်ရမလဲဆိုတာကို မတွေ့မြင်ခဲ့ရသေးပါ။

So what I would like to do is,

ဒီတော့၊ ကျွန်တော် လုပ်ပြချင်တာက၊

if we could dim the lights, please,

အခန်းထဲက အလင်းရောင်ကို ပိတ်လို့များ ရမလား၊ ကျေးဇူးပြုပြီး၊

it turns out foldscopes are also projection microscopes.

ဖိုလ်ဒ်စကုပ်ဟာ အလင်းထိုးပြီး ပုံချဲ့ပြနိုင်တဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ် အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားပါတယ်။

I have these two microscopes that I'm going to turn --

ကျွန်တော် လက်ထဲ ရှိနေတဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ် နှစ်ခုကို ယူပြီး--

go to the back of the wall --

နောက်မှာ ရှိတဲ့ နံရံဆီကို သွားဖို့ လိုတယ် --

and just project, and this way you will see

မီးဖြင့် ထိုးပြနိုင်မှာပါ၊ ခင်ဗျားတို့ဟာ

exactly what I would see.

ကျွန်တော် မြင်ရသလိုပဲ တိကျစွာ မြင်ကြရမှာပါ။

What you're looking at --

အခု ခင်ဗျားတို့ မြင်နေရတာက --

(Applause) —

(လက်ခုပ်တီး အားပေးသံများ) —

This is a cross-section of a compound eye,

အဲဒါကတော့ ပေါင်းစပ် မျက်လုံးရဲ့ ကန့်လတ်ဖြတ် ပုံပါ၊

and when I'm going to zoom in closer, right there,

ကျွန်တော်က ပုံကို ချဲ့လိုရင်၊ ဒီမှာ ရှိနေတဲ့

I am going through the z-axis.

z-ဝင်ရိုးကို ကစားပေးရန် လိုပါတယ်။

You actually see how the lenses are cut together

တကယ်တော့ မှန်ဘီလူးတွေကို အတူတကွ ဖြတ်ထားပုံကို

in the cross-section pattern.

ဟောဒီက ကန့်လတ်ဖြတ် ပုံထဲမှာ မြင်နိုင်ပါတယ်။

Another example, one of my favorite insects,

နောက် ဥပမာ တစ်ခု၊ ကျွန်တော်ရဲ့ အကြိုက်ဆုံး အင်းဆက် ပိုးကောင်ပါ၊

I love to hate this one,

ဒီအကောင်ကို မုန်းတာကို ကျွန်တော် သိပ်ကြိုက်ပါတယ်။,

is a mosquito,

ခြင်ကောင်ပါပဲ၊

and you're seeing the antenna of a culex pipiens.

ဒီမှာ ခင်ဗျား မြင်နေရတာက ရိုးရိုးခြင်ကောင်ရဲ့ ထိုးထွက်နေတဲ့ ဦးမှင်ပါပဲ။.

Right there.

ဟောဒီမှာ။

All from the simple setup that I actually described.

ကျွန်တော် ပြောပြခဲ့ပြီ ဖြစ်တဲ့ ရိုးရိုးလေး ဖြစ်ခဲ့ကြတဲ့ အစိတ်အပိုင်းများထဲက လုပ်ထားတာပါ။

So my wife has been field testing

ကျွန်တော့် ဇနီးဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မိုက်ခရိုစကုပ် အချို့ကို

some of our microscopes

ကွင်းဆင်း စမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ခဲ့သူပါ၊

by washing my clothes whenever I forget them

ကျွန်တော်ရဲ့ အဝတ်အစားတွေထဲမှာ မေ့ကျန်ရစ်ခဲ့ကြလို

in the dryer.

အဝတ်လျှော်စက်ထဲ ထည့်လျှော်ခဲ့တာ မကြာခဏပါပဲ။

So it turns out they're waterproof, and --

ဒီတော့ ၎င်းတို့ဟာ ရေထံ ဘာမှ မဖြစ်တာကို တွေ့လာရပါတယ်၊ ပြီးတော့ --

(Laughter) —

(ရယ်မောသံများ) —

right here is just fluorescent water,

ဒီနေရာမှာ အလင်းတောက်နေတဲ့ အရည် ရှိနေပါတယ်၊

and I don't know if you can actually see this.

ခင်ဗျားတို့ကကော အဲဒါကို မြင်ကြရဲ့လား တကယ်တော့ ကျွန်တော် မသိပါဘူး။.

This also shows you how the projection scope works.

ဒါကလဲ ပုံချဲ့လျက် မီးမောင်းထိုးပြနိုင်စွမ်းကို ပြပါတယ်။

You get to see the beam the way it's projected and bent.

ခင်ဗျားတို့ဟာ အလင်းတန်းကို မြင်နိုင်ဖို့လိုပြီး မီးမောင်းထိုးပြပုံ နှင့် ကွေ့ချိုးနေပုံကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။

Can we get the lights back on again?

ကျွန်တော်တို့ မီးကို ပြန်ပြီး ဖွင့်လို့ ရမလား ခင်ဗျား။

So I'm quickly going to show you,

အခုတော့ ကျွန်တော့်အတွက် ပေထားတဲ့ အချိန်ဟာ

since I'm running out of time,

ကုန်တော့မှာမို့လို့ ကျွန်တော် လျင်မြန်စွာ ရှင်းပြပါမယ်၊

in terms of how much it costs for us to manufacture,

ဒါကို ထုတ်လုပ်ရာမှာ ဘယ်လောက် ကုန်ကျတယ်၊

the biggest idea was roll-to-roll manufacturing,

အကြီးမားလုံး စိတ်ကူးက ဆက်တိုက် အဆက်မပြတ် ထုတ်လုပ်ဖို့ ဖြစ်ခဲ့ရာ

so we built this out of 50 cents of parts and costs.

အခု ကျွန်တော်တို့ ထုတ်လုပ်လိုက်တာတွေက အစိတ်အပိုင်းတွေ နဲ့ ကုန်ကျစရိတ်ဟာ ၅၀ စင့်မျှသာ ရှိပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီး အားပေးသံများ)

And what this allows us to do

အဲဒီလိုဆိုတော့ ကျွန်တော် လုပ်လို့ရနိုင်တာက

is to think about a new paradigm in microscopy,

မိုက်ခရိုစကိုပီ နယ်ပယ်ထဲမှာ အရှိတရား အသစ်တစ်ခု ပေါ်လာမှာကို စဉ်းစားလို့ ရပါတယ်၊

which we call use-and-throw microscopy.

သုံးပြီးလွှင့်ပစ် ဆိုတဲ့ မိုက်ခရိုစကိုပီ ဆိုပြီး ကျွန်တော်တို့ ခေါ်ပါတယ်။

I'm going to give you a quick snapshot

ဖြစ်ပျက်နေတာတွေ အချို့ကို ကျွန်တော်ဟာ

of some of the parts that go in.

ပုံရိပ် အချို့တို့ဖြင့် ပြပေးပါမယ်။

Here is a sheet of paper.

ဟောဒီမှာ စက္ကူ တစ်ချပ် ရှိနေပါတယ်။

This is when we were thinking about the idea.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အယူအဆကို ဒီလို စဉ်းစားလာခဲ့ကြတာပါ။

This is an A4 sheet of paper.

ဒါက A4 အရွယ်အစား စက္ကူချပ်ပါ။

These are the three stages that you actually see.

ခင်ဗျားတို့ အခ လက်တွေ့ မြင်နေကြရတာက အဆင့် သုံးဆင့်ပါပဲ။

And the optical components, if you look at the inset up on the right,

ပြီးတော့ မှန်ဘီလူး အပိုင်းတွေ ရှိပါတယ်၊ ညာဖက်ထိပ်မှာ ထည့်ရိုက်သွင်းထားပါတယ်၊

we had to figure out a way to manufacture lenses

မှန်ဘီလူးတွေကို စက္ကူထဲမှာကို ထုတ်လုပ်ရေးကို ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားခဲ့ရပါတယ်၊

in paper itself at really high throughputs,

တက့်ကို အဆင့်မြင့်တဲ့ နှုန်းထားနဲ့ လုပ်ရန် လိုပါတယ်၊

so it uses a process of self-assembly

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ အဲဒီမှာ အလိုအလျောက်စင်ယူရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို သုံးထားပါတယ်၊

and surface tension

မျက်နှာပြင်ရဲ့ တင်းမာမှုကို သုံးပြီး

to build achromatic lenses in the paper itself.

အာခရိုမက်တစ် မှန်ဘီလူးတွေကို စက္ကူ ကိုယ်နှိုက်ထဲမှာကို ထည့်သွင်း ဆောက်လုပ်ထားပါတယ်။

So that's where the lenses go.

ဒီလိုနည်းနဲ့ မှန်ဘီလူး အကြောင်းသိလာရပါပြီ။

There are some light sources.

ဒီအထဲမှာ အလင်းပေးရေး ရင်းမြစ် အချို့လည်း ရှိပါတယ်။

And essentially, in the end,

ပြီးတော့ အရေးကြီးတာက၊ နောက်ဆုံးမှာတော့၊

all the parts line up because of origami,

ဒီအစိတ်အပိုင်းတွေ အားလုံးဟာ အိုရီဂါမီရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် သူနေရနဲ့ သူ ပေါ်လာကြမှာပါ။

because of the fact that origami allows us

အိုရီဂါမီရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် မှန်ဘီလူးတွေကို

micron-scale precision of optical alignment.

မိုက်ခရွန်း အထိကို တိကျအောင် နေရာချ ညှိပေးနိုင်လို့ပါ။

So even though this looks like a simple toy,

ဒီတော့ ရုတ်တရက် ကြည့်လိုက်ရင် သာမန် ကစားစရာ တစ်ခုလို ထင်စရာ ရှိပေမဲ့၊

the aspects of engineering that go in

အဲဒီထဲမှာ အသုံးပြုထားတဲ့ အင်ဂျင်နီယာ နည်းပညာတွေဖက်မှ ကြည့်ပြီး ပြောရရင်၊

something like this are fairly sophisticated.

ဒီလို အရာမျိုးဟာ အတော့်ကို ခက်ခဲကာ အဆင့်မြင့်တဲ့ အရာတွေပါ။

So here is another obvious thing that we would do,

ကောင်းပါပြီ၊ နောက် တစ်ခု လုပ်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း ထင်ရှားနေတာက၊

typically, if I was going to show

ဒီ မိုက်ခရိုစကုပ်တွေဟာ ဒူပေနာပေခံနိုင်ကြတာကို

that these microscopes are robust,

ခင်ဗျားတို့ကို သက်သေထူ ပြသလိုတယ်ဆိုရင်၊

is go to the third floor and drop it from the floor itself.

တတိယ ထပ်ဆီကို သွားပြီး အဲဒီ သုံးထပ်ကနေပြီး ချပြဖို့ပါပဲ။

There it is, and it survives.

ဟော ဒီမှာ လွှင့်ချလိုက်ပါပြီ၊ ဘာမှ ဖြစ်မသွားပဲ ကောင်းနေတုန်းပါ။

So for us, the next step actually

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ အတွက်ဆိုရင်၊ နောက်လုပ်ရမယ့် လက်တွေ့ အဆင့်က၊

is really finishing our field trials.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကွင်ဆင်း စမ်းသပ်မှုတွေကို တကယ်ပဲ အဆုံးသတ်ရန် ဖြစ်ပါတယ်။

We are starting at the end of the summer.

ကျွန်တော်တို့ဟာ လာမယ့် နွေရာသီ အပြီးမှာ စတင်ကြပါမယ်။

We are at a stage where we'll be making thousands of microscopes.

ကျွန်တော်တို့ဟာ မိုက်ခရိုစကုပ်တွေကို ထောင်နဲ့ချိ ထုတ်လုပ်မယ့် အဆင့်မှာ ရှိနေကြပါတယ်။

That would be the first time where we would be

အဲဒါဟာ သက်ဆိုင်ရာ ဒေသ တစ်စုံတစ်ခုထဲမှာ

doing field trials with the highest density

ကွင်းဆင်း လေ့လာမှုများကို ပြုလုပ်ရာတွင် စံချိန်တင်မယ့်

of microscopes ever at a given place.

မိုက်ခရိုစကုပ်တွေကို အများဆုံး သုံးပြီး လုပ်ကိုင်မှုပဲ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

We've started collecting data for malaria,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ငှက်ဖျားဆိုင်ရာ ချာဂါစ် ဆိုတဲ့ ရောဂါဆိုင်ရာ နှင့် ဂျီအားဒီယား ရောဂါဆိုင်ရာ

Chagas disease and giardia from patients themselves.

ဒေတာတွေကို လူနာများ ကိုယ်နှိုက်တို့ထံမှ စပြီး ရယူ စုစည်းနေကြပါပြီ။

And I want to leave you with this picture.

ကျွန်တော်ဟာ ဒီပုံကို ခင်ဗျားတို့နဲ့အတူ ချန်ရစ်ခဲ့လိုပါတယ်။

I had not anticipated this before,

ဒီအကြောင်းကို ကျွန်တော်ဟာ အရင်တုန်းက ခန့်မှန်းမကြည့်ခဲ့ဘူးပါ၊

but a really interesting link

ဒါပေမဲ့၊ လက်နဲ့ လုပ်လို့ရတဲ့ သိပ္ပံပညာ သင်ကြားမှု နဲ့

between hands-on science education

တစ်က္ဘာလုံးရဲ့ ကျန်းမာရေးတို့ဟာ

and global health.

တကယ့်ကို ချိတ်ဆက်လျက် ရှိနေကြတာ သေချာပါတယ်။

What are the tools that we're actually providing

နက်ဖြန်ဆိုတဲ့ အနာဂါတ်မှာ ကျွန်တော်တို့ မြင်ခဲ့ကြရတဲ့

the kids who are going to fight

ကြောက်ဖွယ်ရာ ရောဂါဆိုးတွေကို တိုက်ပွဲဝင်ကြရမယ့်

this monster soup for tomorrow?

ကလေးတွေရဲ့ လက်ထဲကို ဘယ်လို လက်နက် ကိရိယာတွေကို ကျွန်တော်တို့ ထည့်ပေးကြမှာလဲ။

I would love for them to be able to just print out

ကျွန်တော်ကတော့ ခုနက ခင်ဗျားတို့ကို ပြပေးခဲ့တဲ့ ဖိုလ်ဒ်စကုပ်ကို ပုံနှိပ် ထုတ်ပေးလိုက်ကာ

a Foldscope and carry them around in their pockets.

သူတို့ရဲ့ အိတ်ကပ်ထဲမှာ ထည့်ထားလျက် သွားလေရာကို ယူသွားကြပါလို့ တိုက်တွန်းမှာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူး တင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီး အားပေးသံများ)