Saul Griffith: High-altitude wind energy from kites!

Translator: Skylar Swe Reviewer: sann tint

If you're at all like me,

ခင်ဗျားတို့အားလုံးလည်း ကျွန်တော့်လိုသာဆိုရင်

this is what you do with the sunny summer weekends in San Francisco:

ဆန်ဖရန်စစ္စကိုရဲ့ နေသာတဲ့ နွေရာသီ စနေ၊တနင်္ဂနွေနေ့တွေမှာ လုပ်မိမှာကတော့ ဒီအရာပါပဲ။

you build experimental kite-powered hydrofoils

ရေမိုင်ပေါင်း ၃၀ ကျော်လောက်ပြေးနိုင်မယ့်

capable of more than 30 knots.

စွန်ရဲ့အားဖြင့် မောင်းမယ့် လျှောပြေးရေယာဉ်ကို တည်ဆောက်မှာပါ။

And you realize that there is incredible power in the wind,

ပြီးတော့ လေမှာ မယုံနိုင်လောက်တဲ့ စွမ်းပကားရှိပြီး

and it can do amazing things.

အံ့ဖွယ်အရာတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်တာကို ခင်ဗျားတို့ သဘောပေါက်လာပါမယ်။

And one day, a vessel not unlike this

တစ်နေ့မှာတော့ ဒါနဲ့အလားတူတဲ့ ရေယာဉ်တစ်စင်းက

will probably break the world speed record.

ကမ္ဘာ့မြန်နှုန်းစံချိန်ကို ချိုးကောင်းချိုးပါလိမ့်မယ်။

But kites aren't just toys like this.

စွန်တွေဟာ ဒီလိုကစားစရာ ပစ္စည်းလေးတွေ ဖြစ်ရုံသာမကပါဘူး၊

Kites: I'm going to give you a brief history,

စွန်တွေ: သမိုင်းကြောင်း အကျဉ်းချုပ်ကို ကျွန်တော်ပြောပြပါ့မယ်။

and tell you about the magnificent future

ပြီးနောက်မှာတော့ ကလေးတိုင်းရဲ့ အကြိုက်ဆုံး ကစားစရာပစ္စည်းလေးရဲ့

of every child's favorite plaything.

ကြီးကျယ်ခမ်းနားတဲ့ အနာဂတ်အကြောင်းကို ပြောပါမယ်။

So, kites are more than a thousand years old,

ဒီတော့ စွန်တွေပေါ်လာတာ နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ကျော်ရှိပါပြီ။

and the Chinese used them for military applications,

တရုတ်လူမျိုးတွေက စွန်တွေကိုစစ်မှုရေးရာ လုပ်ငန်းတွေနဲ့

and even for lifting men.

လူတွေကို ဆွဲမဖို့တောင်မှ သုံးခဲ့ကြပါတယ်။

So they knew at that stage they could carry large weights.

ဒီတော့ စွန်တွေ လေးလံတဲ့ဝန်တွေကို သယ်ဆောင်နိုင်မှန်း အဲဒီအချိန်တုန်းက သူတို့တွေသိခဲ့ကြပါတယ်။

I'm not sure why there is a hole in this particular man.

ဒီလူ့မှာ ဘာလို့ အပေါက် ပါနေသလဲဆိုတာတော့ ကျွန်တော်လည်း သေချာမသိပါဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

In 1827, a fellow called George Pocock

၁၈၂၇ ခုနှစ်မှာ George Pocock ဆိုတဲ့လူတစ်ဦးက

actually pioneered the use of kites for towing buggies

လှည်းပြိုင်ပွဲတွေမှာ အင်္ဂလိပ်ကျေးလက်ဒေသ တစ်လျှောက်ပြေးဆွဲတဲ့ မြင်းလှည်းတွေနဲ့

in races against horse carriages across the English countryside.

ယှဉ်ပြိုင်ပြီး စွန်တွေကို လှည်းတွေဆွဲဖို့အတွက် စတင်အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

Then of course, at the dawn of aviation,

လေကြောင်းလုပ်ငန်းရဲ့ အရုဏ်ဦးနိဒါန်းအစမှာ Hargreaves လို၊ Langley လို၊

all of the great inventors of the time --

ဒီစွန်ကိုပျံသန်းခဲ့တဲ့ တယ်လီဖုန်းတီထွင်သူ Alexander Graham Bell တို့လို

like Hargreaves, like Langley,

သမိုင်းစဉ်ရဲ့ ကြီးကြယ်ခမ်းနားတဲ့ တီထွင်သူတွေအားလုံးဟာ

even Alexander Graham Bell, inventor of the telephone, who was flying this kite --

လေကြောင်းပျံသန်းမှု ပေါ်ပေါက်လာဖို့ ရှာဖွေလေ့လာနေကြရင်း

were doing so in the pursuit of aviation.

ဒီလိုမျိုးတွေ သေချာပေါက်လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။

Then these two fellows came along,

နောက်တော့ ဒီလူနှစ်ယောက် ပေါ်လာပါတယ်။

and they were flying kites to develop the control systems

နောက်ဆုံးမှာ စက်တပ်ယာဉ်ဖြင့် လူသားတို့ရဲ့ ပျံသန်းမှုကို အစပေးလိုက်ခဲ့တဲ့

that would ultimately enable powered human flight.

ထိန်းချုပ်မှုစနစ်တွေကို တီထွင်ဖို့ စွန်တွေကို ပျံသန်းခဲ့ကြပါတယ်

So this is of course Orville and Wilbur Wright,

သေချာပေါက် Orville၊ Wilbur Wright ဆိုတဲ့ နှစ်ယောက်နဲ့

and the Wright Flyer.

Wright Flyer ပါပဲ။

And their experiments with kites led to this

သူတို့ရဲ့ စွန်တွေနဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေဟာ ပထမဆုံးသော ၁၂ စက္ကန့်ကြာ လူသားပျံသန်းမှုကို

momentous occasion, where we powered up and took off for the

ကျွန်တော်တို့ အကောင်အထည်ဖော်ပြီး ခြေလှမ်းစတင်ခဲ့တဲ့

first-ever 12-second human flight.

အရေးပါလှတဲ့ အခါသမယဆီ ဦးတည်ခဲ့တာပါ။

And that was fantastic for the future of commercial aviation.

ဒါဟာ စီးပွားဖြစ် လေကြောင်း လုပ်ငန်း အနာဂတ်အတွက် အလွန်ကောင်းမွန်ခဲ့ပါတယ်။

But unfortunately, it relegated kites once again to be considered children's toys.

ဒါပေမဲ့ကံဆိုးစွာပဲ ဒါက စွန်တွေကို ကလေးကစားစရာအဖြစ် ပြန်ပြီးချောင်ထိုးခံရစေခဲ့ပါတယ်။

That was until the 1970s, where we had the last energy crisis.

အဲဒီလိုဖြစ်သွားတာ ကျွန်တော်တို့ နောက်ဆုံး စွမ်းအင် အကျပ်အတည်းဖြစ်ပေါ်ခဲ့တဲ့ ၁၉၇၀ ခုနှစ်အထိပါ။

And a fabulous man called Miles Loyd

နောက်တော့ ဆန်ဖရန်စစ္စကို ဆင်ခြေဖုံးမှာ နေတဲ့

who lives on the outskirts of San Francisco,

Miles Loyd ဆိုတဲ့ အံ့ဖွယ် လူတစ်ယောက်က

wrote this seminal paper that was completely ignored

လျှစ်စစ်ဓာတ်အား ပမာဏအများကြီး ထုတ်လုပ်ဖို့အတွက် ကြိုးစတစ်ချောင်းပေါ်မှာ

in the Journal of Energy

လေယာဉ်တစ်စင်းကို ဘယ်လို ရိုးရိုးရှင်းရှင်း အသုံးချရမလဲ ဆိုတဲ့အကြောင်း

about how to use basically an airplane on a piece of string

ရှေးဦး စာတမ်းတစ်စောင်ကို Journal of Energy မှာ ရေးသားခဲ့ပြီး

to generate enormous amounts of electricity.

လုံးဝကို လျစ်လျှူရှုခံလိုက်ရပါတယ်။

The real key observation he made is that

သူပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ တကယ်သော့ချက်ကျတဲ့ လေ့လာတွေ့ရှိချက်ကတော့

a free-flying wing can sweep through more sky and generate more power

အထိန်းအချုပ်မဲ့ ပျံသန်းနေတဲ့ အတောင်ပံတစ်ခုဟာ အသေတပ်ဆင်ထားတဲ့ အတောင်ပံပါ တာဘိုင်တစ်ခုထက်

in a unit of time than a fixed-wing turbine.

အချိန်ကာလတစ်ခုအတွင်း ကောင်းကင်ယံ တစ်လျှောက် ပိုမိုဖြန့်ကျက်နိုင်ပြီး စွမ်းအား ပိုမိုထုတ်ပေးနိုင်တယ် ဆိုတာပါ။

So turbines grew. And they can now span up to three hundred feet at the hub height,

ဒီတော့ တာဘိုင်တွေ ကြီးမားလာပါတယ် ။ အခုဆို ဝင်ရိုးအမြင့် ပေ ၃၀၀ အထိကို ကြီးမားလာကြပါပြီ။

but they can't really go a lot higher,

ဒါပေမဲ့ သူတို့တွေဟာ တကယ်တမ်းမှာ အများကြီးမြင့်အောင် မပျံသန်းနိုင်သေးပါဘူး။

and more height is where the more wind is, and more power --

ပိုမြင့်လေ လေပိုများလေ ပြီးတော့ စွမ်းအားလည်းပိုများလေပါ။

as much as twice as much.

အခုထက် နှစ်ဆလောက်ကို ပိုများပါတယ်။

So cut to now. We still have an energy crisis,

အခုအခြေအနေကိုပြန်သွားပါမယ် ကျွန်တော်တို့မှာ စွမ်းအင်အကျပ်အတည်း ရှိနေတုန်းပါပဲ။

and now we have a climate crisis as well. You know,

ပြီးတော့ ရာသီဥတုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းလည်းရှိပါတယ်။

so humans generate about 12 trillion watts,

ခင်ဗျားတို့လည်းသိပါတယ်၊ လူတွေက လျှစ်စစ်ဓာတ်အား ဝပ်ပေါင်း ၁၂ ထရီလျှံ

or 12 terawatts, from fossil fuels.

သို့မဟုတ် ၁၂ တယ်ရာဝပ်ကို ရုပ်ကြွင်းလောင်စာကနေ ထုတ်ပါတယ်။

And Al Gore has spoken to why we need to hit one of these targets,

လက်တွေ့မှာ ဒါဟာ လာမယ့်နှစ်ပေါင်း ၃၀ သို့မဟုတ် ၄၀ အတွင်း

and in reality what that means is in the next 30 to 40 years,

သန့်စင်သော စွမ်းအင်သစ်ကနေ ဝပ်ပေါင်း ၁၀ ထရီလျှံထုတ်ရမယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။

we have to make 10 trillion watts or more of new clean energy somehow.

လေဟာ နေပြီးရင် အကြီးမားဆုံး ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးမြဲ စွမ်းအင် အရင်းအမြစ်ပါ။

Wind is the second-largest renewable resource after solar:

၃၆၀၀ တယ်ရာဝပ်ရှိပြီး လူသားထုတစ်ရပ်လုံးကို အဆပေါင်း ၂၀၀ ထောက်ပံ့ပေးဖို့ထက် ပိုပါတယ်။

3600 terawatts, more than enough to supply humanity 200 times over.

ဒီစွမ်းအားတွေရဲ့ အများစုဟာ ပိုမြင့်တဲ့လေထုတွေမှာ မြေပြင်အထက် ပေ ၃၀၀ ထက် ပိုမြင့်တဲ့ နေရာ ဖြစ်ပါတယ်။

The majority of it is in the higher altitudes, above 300 feet,

ကျွန်တော်တို့မှာ အဲဒီအထိရောက်နိုင်တဲ့ နည်းပညာမရှိသေးပါဘူး။

where we don't have a technology as yet to get there.

ဒီတော့ ဒါဟာ စွန်တွေရဲ့ ခေတ်သစ်အတွက် အရုဏ်ဦးနိဒန်းပါပဲ။

So this is the dawn of the new age of kites.

ဒါကတော့ ကောင်းကင်ယံ တစ်လျှောက် ပျံသန်းမှုတွေကို လုပ်နေတဲ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ Maui စမ်းသပ်မှု လုပ်ငန်းနေရာပါ

This is our test site on Maui, flying across the sky.

ကလေးတိုင်းရဲ့ အနှစ်သက်ဆုံး ကစားစရာကလေးက

I'm now going to show you

ပထမဆုံး အပြင်မှ ဘာအကူအညီမှ မယူဘဲ ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်နိုင်တာကို

the first autonomous generation of power

ခင်ဗျားတို့ကို ကျွန်တော်ပြပါမယ်။

by every child's favorite plaything.

ဒီအရာကို နာရီပေါင်းထောင်ချီပြီး ပျံသန်းဖို့ဆိုတာ စက်ရုပ် တစ်ရုပ်ဖြစ်ဖို့လိုတယ် ဆိုတာ ခင်ဗျားတို့ သိနိုင်ပါတယ်။

As you can tell, you need to be a robot to fly this thing for thousands of hours.

ဒါက ခင်ဗျားတို့ကို နည်းနည်းတော့ စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။

It makes you a little nauseous.

တကယ်တော့ ဒီမှာ ကျွန်တော်တို့က အမေရိကန် အိမ်ထောင်စု ၅ စုကို

And here we're actually generating about 10 kilowatts --

လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ပေးဖို့လုံလောက်တဲ့ ၁၀ ကီလိုဝပ်ကို

so, enough to power probably five United States households --

စန္ဒရားထက်သိပ်မကြီးလှတဲ့ ဒီစွန်တစ်ခုနဲ့ ထုတ်လုပ်နေပါတယ်။

with a kite not much larger than this piano.

ဒီမှာ တကယ်ကို သိသာခြားနားလှတဲ့ အချက်ကတော့

And the real significant thing here

ကျွန်တော်တို့ ထိန်းချုပ်ရေးစနစ်တွေကို ဖန်တီးနေတယ်ဆိုတာပါပဲ။

is we're developing the control systems,

Wright ညီနောင်လုပ်ခဲ့သလိုပေါ့ ထောက်မပေးထားပြီး ကြာရှည်ပျံသန်းမှုမျိုးလုပ်ပေးနိုင်မယ့်အရာပါ။

as did the Wright brothers, that would enable sustained, long-duration flight.

ဒီလိုနေရာမျိုးမှာ ဒါကိုလုပ်လို့လည်း ထိခိုက်စရာမရှိပါဘူး။

And it doesn't hurt to do it in a location like this either.

ဒါကတော့ နှင်းပွင့်တွေထဲမှာ အပေါ့သွားတာနဲ့အလားတူတဲ့

So this is the equivalent for a kite flier of peeing in the snow --

ကောင်းကင်ယံမှာ စွန်လွှတ်သမားရဲ့ အမည်ကို ပျံသန်းရင်း ထိုးပေးနေခြင်းပါ။

that's tracing your name in the sky.

ဒါကတော့ ကျွန်တော် ဘယ်ကိုဦးတည်သွားနေတယ် ဆိုတာပါ။

And this is where we're actually going.

ကျွန်တော်တို့ ၁၂ စက္ကန့်အဆင့်တွေကို ကျော်လာပါပြီ

So we're beyond the 12-second steps.

ပေ ၂၀၀ အမြင့်မှာပျံသန်းပြီး သန့်စင်သော လျှပ်စစ်ဓာတ်အား အမြောက်အမြားထုတ်ပေးနိုင်မယ့်

And we're working towards megawatt-scale machines

မဂ္ဂါဝပ်ပမာဏ စက်ယန္တရားတွေဆီ ကျွန်တော်တို့ ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်နေတာပါ။

that fly at 2000 feet and generate tons of clean electricity.

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ကမေးပါမယ်၊ " ဒီစက်တွေ ဘယ်လောက်ကြီးလဲပေါ့"

So you ask, how big are those machines?

ဒီစက္ကူလေယာဉ်လောက်ဆိုရင်တော့ "ဪ"လို့ ဖြစ်သွားပါမယ်။

Well, this paper plane would be maybe a -- oop!

ဒါဟာ ခင်ဗျားရဲ့ ဆဲလ်ဖုန်းကို အားသွင်းဖို့အတွက်တော့ လုံလောက်ပါတယ်။

That would be enough to power your cell phone.

ခင်ဗျားရဲ့ Cessna လေယာဉ်ဆိုရင် ၂၃၀ ကီလိုဝပ်ထုတ်လုပ်ပါလိမ့်မယ်။

Your Cessna would be 230 killowatts.

ခင်ဗျားရဲ့ Gulfstream လေယာဉ်ကိုသာ ကျွန်တော့ကို ငှားပေးမယ်ဆိုရင် ကျွန်တော်က အတောင်ပံတွေဖြုတ်ပြီး တစ်မဂ္ဂါဝပ် ထုတ်ပေးပါမယ်။

If you'd loan me your Gulfstream, I'll rip its wings off and generate you a megawatt.

တကယ်လို့သာ 747 လေယာဉ်တစ်စင်း ပေးမယ်ဆိုရင် ၆ မဂ္ဂါဝပ် ထုတ်ပေးပါမယ်။

If you give me a 747, I'll make six megawatts,

ဒီနေ့ခေတ် အကြီးဆုံး လေစွမ်းအင် တာဘိုင်တွေ ထက်တောင် ပိုထုတ်နိုင်ပါတယ်။

which is more than the largest wind turbines today.

Spruce Goose လေယာဉ်သာဆိုရင် ၁၅ မီဂ္ဂါဝပ်စာ အတောင်ပံတစ်ခုရပါမယ်။

And the Spruce Goose would be a 15-megawatt wing.

ဒါကစွန့်စားလွန်းတယ်လို့ ခင်ဗျားတို့ကပြောရင် ကျွန်တော်လက်ခံပါတယ်။

So that is audacious, you say. I agree.

ဒါပေမဲ့ စွန့်စားတယ်ဆိုတာ သမိုင်းတစ်လျှောက် အကြိမ်ပေါင်း များစွာဖြစ်ခဲ့ဖူးတဲ့အရာပါ။

But audacious is what has happened many times before in history.

ဒါက ရေခဲသေတ္တာ စက်ရုံတစ်ခုပါ။

This is a refrigerator factory,

ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ လေယာဉ်တွ ေထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

churning out airplanes for World War II.

ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်မတိုင်ခင်မှာ တစ်နှစ်ကို လေယာဉ်အစင်း တစ်ထောင် ထုတ်နေပါတယ်။

Prior to World War II, they were making 1000 planes a year.

၁၉၄၈ ခုနှစ် မတိုင်ခင်မှာတော့ အစင်းပေါင်း တစ်သောင်း ထုတ်နေပါပြီ။

By 1945, they were making 100,000.

တစ်နှစ်ကို လေယာဉ်အစင်း တစ်သောင်းထုတ်တဲ့ ဒီစက်ရုံနဲ့

With this factory and 100,000 planes a year,

အမေရိက တစ်ခုလုံးအတွက် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို ၁၀ နှစ်လောက်အတွင်းမှာ ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်မှာပါ

we could make all of America's electricity in about 10 years.

ဒီတော့ ဒါဟာ အခုလိုအိပ်မက်တွေနဲ့ လူငယ်တွေရဲ့ စွန့်စားလွန်းတဲ့ စီမံကိန်းတွေအကြောင်း

So really this is a story about the audacious plans of young people

ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ပါ ကျွန်တော်တို့လို လူတွေ အများကြီးပါ။

with these dreams. There are many of us.

သူတို့အယောက် ၃၀ နဲ့ အတူ တွဲလုပ်ရလောက်အောင်ကို ကျွန်တော်ကံကောင်းပါတယ်။

I am lucky enough to work with 30 of them.

ဒီလိုအဆန်းအပြားတွေ လုပ်နေတဲ့ ဒီကလေးတွေရဲ့ အိပ်မက်တွေအားလုံးကို

And I think we need to support all of the dreams

ကျွန်တော်တို့အားလုံး အားပေးထောက်ခံဖို့လိုတယ်လို့ ကျွန်တော်ကတော့ထင်ပါတယ်။

of the kids out there doing these crazy things.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်ခင်ဗျာ။

Thank you.

(လက်ခုပ်သံများ)

(Applause)