How the hyperlink changed everything | Small Thing Big Idea, a TED series

Translator: Camille Martínez Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

I remember thinking to myself,

ကျွန်မ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် စဉ်းစားမိခဲ့တာကို သတိရနေတုန်းပါ-

"This is going to change everything about how we communicate."

"ဒါက ကျန်ုပ်တို့ ဆက်သွယ်ပြောဆိုကြပုံ အရာရာတိုင်းကို ပြောင်းပစ်မယ်။"

[Small thing.]

[အသေးစား အရာ။]

[Big idea.]

[စိတ်ကူး အကြီးစား။ ]

[ဟိုက်ပါလင့် အကြောင်း Margaret Gould Stewartရဲ့ တင်ပြချက်]

[Margaret Gould Stewart on the Hyperlink]

A hyperlink is an interface element,

ဟိုက်ပါလင့် ဆိုတာက အင်တာဖေ့စ်နဲ့ ဆိုင်တဲ့ အရာပါ၊

အဲဒီလို ပြောလိုက်ခြင်းဖြင့် ကျွန်မ ဆိုလိုတာက၊

and what I mean by that is,

when you're using software on your phone or your computer,

သင့်ဖုန်း ဒါမှမဟုတ် သင့်ကွန်ပျူတာထဲက ဆော့ဝဲကို သင် အသုံးပြုရင်၊

အင်တာဖေ့စ်ရဲ့ နောက်ကွယ်တွင် ကုဒ်တွေအများကြီး ရှိတတ်ပြီး

there's a lot of code behind the interface

that's giving all the instructions for the computer on how to manage it,

ကွန်ပျူတာ အနေနဲ့ ဘယ်လို စီမံခန့်ခွဲရမှာကို ညွှန်ကြားချက်​တွေကို ပေးပါတယ်၊

but that interface is the thing that humans interact with:

ဒါပေမဲ့ အဲဒီအင်တာဖေ့စ် ဆိုတာနဲ့မှ လူတွေ ထိတွေ့တုန့်ပြန်ကြရတာပါ၊

when we press on this, then something happens.

အဲဒါကို ကျွန်ုပ်တို့ နှိပ်လိုက်ရင် တစ်ခုခု ဖြစ်လာတတ်တယ်။

When they first came around, they were pretty simple

၎င်းတို့ စပေါ်လာစဉ်တုန်းက အတော်ကလေး ရိုးရှင်းခဲ့ကြပြီး၊

and not particularly glamorous.

ဆွဲဆောင်မှု သိပ်မရှိခဲ့ကြပါ။

Designers today have a huge range of options.

ဒီနေ့တွင် ဒီဇိုင်နာတွေထံမှာ အဲဒါ ရွေးစရာတွေ တစ်ပုံကြီးပါ။

The hyperlink uses what's called a markup language -- HTML.

ဟိုက်ပါလင့်တွေဟာ ရေးမှတ်ရတဲ့ ဘာသာစကား HTML ကို သုံးကြပါတယ်။

There's a little string of code.

အဲဒါက ကုဒ်ပါတဲ့ စာကြောင်းတို ရှိတတ်တယ်။

And then you put the address of where you want to send the person.

ပြီးတော့ သင်ဟာ ထိုသူကို စေလွှတ်ချင်တဲ့ လိပ်စာကို ထည့်ပေးရတယ်။

It's actually remarkably easy to learn how to do.

တကယ်တော့ အဲဒီလို လုပ်တတ်ဖို့ သင်ယူရေးဟာ လွယ်လွယ်လေးပါ။

And so, the whole range of references to information elsewhere on the internet

ဒီတော့၊ အင်တာနက် ပေါ်မှာ ရှိတတ်တဲ့ အချက် အလက်များအတွက် ရည်ညွှန်းစရာ တစ်ပုံကြီးဟာ

is the domain of the hyperlink.

ဟိုက်ပါလင့်ရဲ့ ဒိုမိန်းပါပဲ။

Back when I was in school --

ကျွန်မ ကျောင်းနေခဲ့ရတဲ့ ကာလကို ပြန်ကြည့်ရင်-

this is before people had wide access to the internet --

လူတွေ အင်တာနက်ကို ကျယ်ပြန့်စွာ မသုံးစွဲကြသေးပါဘူး -

if I was going to do a research paper,

ကျွန်မသာ သုတေသန စာတမ်းကို ပြုစုချင်ခဲ့ရင်၊

I would have to physically walk to the library,

ကျွန်မဟာ စာကြည့်တိုက်ကို လမ်းလျှောက်သွားခဲ့ရမှာပါ၊

and if they had the book that you needed, great.

အဲဒီမှာ ကိုယ်လိုချင်တဲ့ စာအုပ်ရှိခဲ့ရင် ကံကောင်းလှပြီ။

You sometimes had to send out for it,

မကြာခဏဆိုသလို စာအုပ်ကို ရှာဖို့ လိုအပ်ခဲ့ရင်၊

so the process could take weeks.

ရက်သတ္တပတ် အတော်ကြာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

And it's kind of crazy to think about that now,

အခုတော့ အဲဒီလို စဉ်းစားရမှာကိုက စိတ်ကူး မရနိုင်တော့ပါ၊

because, like all great innovations,

ကြီးမားတဲ့ တီထွင်မှုတွေ အားလုံးလိုပဲ၊

it's not long after we get access to something

ကျွန်မတို့ တစ်ခုခုကို သုံးလာနိုင်တဲ့နောက် မကြာမီမှာပဲ

that we start to take it for granted.

အဲဒါကို အလိုလိုသုံးနေကျအရာလို့ ခံယူလာကြပါတယ်။

Back in 1945,

၁၉၄၅ ခုနှစ်ဆီ ပြန်သွားကြရင်၊

there was this guy, Vannevar Bush.

Vannevar Bush ဆိုသူ ရှိခဲ့ပါတယ်။

He was working for the US government,

သူဟာ အမေရိကန်အစိုးရအတွက် လုပ်ကိုင်နေခဲ့သူပါ။

and one of the ideas that he put forth was,

သူတင်ပြလိုက်တဲ့ စိတ်ကူး တစ်ခုက

"အိုး၊ လူတွေ ဖန်တီးနေကြတဲ့ အချက်အလက်တွေ များလှပါကလား၊

"Wow, humans are creating so much information,

ကျွန်ုပ်တို့ဖတ်ပြီးသွားတဲ့ စာအုပ်တွေကိုတောင် မှတ်မိဖို့ မလွယ်သလို၊

and we can't keep track of all the books that we've read

အရေးကြီးတဲ့ အတွေးအခေါ်အကြားက ဆက်သွယ်မှုတွေကို ဘယ်မှတ်မိနိုင်ကြမလဲ။"

or the connections between important ideas."

အဲဒါနဲ့ သူဟာ "memex" ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးပေါ်လာခဲ့တယ်၊

And he had this idea called the "memex,"

where you could put together a personal library

ကိုယ်ပိုင် စာကြည့်တိုက်ကို အတူတကွ ထားနိုင်တဲ့ နေရာပါ၊

of all of the books and articles that you have access to.

ကိုယ် ရယူသုံးနိုင်တဲ့ စာအုပ်တွေနဲ့ ဆောင်းပါးတွေ အားလုံးပေါ့လေ။

And that idea of connecting sources captured people's imaginations.

အရင်းအမြစ်တွေကို ချိတ်ဆက်လို့ ရနိုင်တဲ့ အဲဒီလို စိတ်ကူးကို လူတွေ အားရနေခဲ့ကြတယ်။

Later, in the 1960s,

နောက်ပိုင်း ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှာ၊

Ted Nelson launches Project Xanadu,

Ted Nelson ဆိုသူက Project Xanadu ဆိုတာကို ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပြီး

and he said,

ပြောလိုက်သေးတာက၊

"Well, what if it wasn't just limited to the things that I have?

"အဲဒါကို ကျွန်တော့်ထံမှာ ရှိနေတာနဲ့သာ ကန့်သတ်မထားဘူး ဆိုရင်ကော?

What if I could connect ideas across a larger body of work?"

ပိုကြီးမားတဲ့ အလုပ်တွေဆိုင်ရာ စိတ်ကူး တွေကို ချိတ်ဆက်ပေးနိုင်မယ် ဆိုရင်ကော?"

In 1982, researchers at the University of Maryland

၁၉၈၂ ခုနှစ်မှာ University of Maryland သုသေတီတို့က

developed a system they called HyperTIES.

HyperTIES လို့ခေါ်တဲ့ စနစ်ကို ပြုစုခဲ့ကြတယ်။

They were the first to use text itself as a link marker.

စာသားကို လင့်မှတ်သားစရာ အဖြစ် သူတို့ စပြီး သုံးလာကြတယ်။

They figured out that this blue link on a gray background

မီးခိုးရောင် နောက်ခံပေါ်က ဒီလိုအပြာရောင် လင့်ဟာဖြင့်

was going to work really well in terms of contrast,

အရောင်ခြားနားချက် သဘောအရ သိပ်အဆင်ပြေမယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြတယ်၊

and people would be able to see it.

လူတွေ မြင်ရလွယ်ခဲ့မှာပါ။

Apple invented HyperCard in 1987.

Apple က ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် HyperCard ကို တီထွင်ခဲ့တယ်။

You had these stacks of cards,

ကိုယ့်ဆီမှာ ဒီလောက်များတဲ့ ကဒ်တွေ ရှိနေရင်၊

and you could create links in between the cards.

အဲဒီကဒ်တွေ အကြားမှာ လင့်တွေကို ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့မှာပါ။

HyperCard actually created the ability to jump around in a story.

HyperCard ဟာ တကယ်တော့ အကြောင်းအရာထဲတွင် စိတ်ကြိုက် ခုန်ပျံခွင့်ကို ဖန်တီးပေးတယ်။

These kinds of notions of nonlinear storytelling

အဲဒီလို ဖြောင့်တန်း မနေတဲ့ ပုံပြင်ကို ပြောပြနည်းဟာ

got a huge boost when the hyperlink came along,

ဟိုက်ပါလင့်ပေါ်လာတော့ ဧရာမ တိုးတက်လာခဲ့တယ်၊

because it gave people the opportunity to influence the narrative.

လူတွေကို ဇာတ်ကြောင်း ပြောရာတွင် အခွင့်အလမ်းသစ်တွေကို ဖန်တီးပေးခဲ့လို့ပါ။

အဲဒီလို အတွေးအခေါ်များနဲ့ တီထွင်မှုတွေဟာ အခြားအရာတွေနဲ့အတူ၊

These ideas and inventions, among others,

inspired Tim Berners-Lee, the inventor of the World Wide Web.

World Wide Web ကို တီထွင်ပေးခဲ့သူ Tim Berners-Lee ကို အားပေးခဲ့ကြတယ်။

ဟိုက်ပါလင့်ကို Lego ဘလောက်တွေလို ခံစားလာစေခဲ့တယ်၊

The hyperlink almost feels like a LEGO block,

this very basic building block to a very complex web of connections

သိပ်ကို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ဝဘ်ဆက်သွယ်မှုတွေရဲ့ အခြေခံ ဆောက်လုပ်ရေး ဘလောက်ဖြစ်လာပြီး

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ပြန့်ကြဲလျက် ရှိနေကြပါပြီ။

that exists all around the world.

Because of the way that hyperlinks were first constructed,

ဟိုက်ပါလင့်တွေကို ပထမဦးဆုံး တည်ဆောက်ခဲ့ပုံ အရကိုက

they were intended to be not only used by many people,

၎င်းတို့ကို လူတွေ အများအပြား သုံးကြမှာကို သာမက

လူတွေ အများကြီးတို့က ပါဝင်တီထွင်ကြမယ်လို့ ရည်ရွယ်ခဲ့လို့ပါ။

but created by many people.

To me, it's one of the most democratic designs ever created.

အဲဒါဟာ ဖန်တီးခဲ့သမျှအထဲက ဒီမိုကရေစီ အပြည့်ဝဆုံး ဒီဇိုင်းလို့ ကျွန်မ ယူဆပါတယ်။