Bono: The good news on poverty (Yes, there's good news)

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Manuela Mann Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

Chris Anderson asked me if I could put the last 25 years

Крис Андерсон ме праша дали би можел да ги сумирам последните 25 години

of anti-poverty campaigning into 10 minutes for TED.

од активизам против сиромаштијата во 10 минути за TED.

That's an Englishman asking an Irishman to be succinct.

Англичанец бара од Ирец да биде концизен.

(Laughter)

(Смеа)

I said, "Chris, that would take a miracle."

Јас му реков: „Крис, за тоа е потребно чудо.“

He said, "Bono, wouldn't that be a good use of your messianic complex?"

Тој рече: “Боно, зарем нема твојот месијански комплекс да биде од корист тука?„

So, yeah.

Па, да.

Then I thought, let's go even further than 25 years.

Потоа си помислив, наместо 25, ќе се навратам уште поназад.

Let's go back before Christ, three millennia,

Ќе почнам пред Христос, пред три милениуми,

to a time when, at least in my head, the journey for justice,

време кога, барем според мене, борбата за правда

the march against inequality and poverty really began.

и маршот против нееднаквост и сиромаштија навистина започнале.

Three thousand years ago,

Пред три илјади години,

civilization just getting started on the banks of the Nile,

со зачеток на цивилизацијата на бреговите од Нил,

some slaves, Jewish shepherds in this instance,

некои робови, еврејски овчари во овој случај,

smelling of sheep shit, I guess,

претпоставувам мирисајќи на овчи лајна,

proclaimed to the Pharaoh, sitting high on his throne,

на фараонот кој седел на неговиот престол, му рекле:

"We, your majesty-ness, are equal to you."

„Ние, Височество, сме еднакви со вас.“

And the Pharaoh replies, "Oh, no.

А фараонот им одговорил: „Ааа, не.

You, your miserableness, have got to be kidding."

Вие, ваше проклетство, мора да се зезате со мене.“

And they say, "No, no, that's what it says here

А тие му велат: „Не, не, така пишува овде

in our holy book."

во нашата света книга.“

Cut to our century, same country, same pyramids,

Денес во нашиот век, истата земја, истите пирамиди,

another people spreading the same idea

други луѓе ја шират истата идеја

of equality with a different book.

за еднаквост преку поинаква книга.

This time it's called the Facebook.

Овој пат таа се вика Фејсбук. (бук=книга)

Crowds are gathered in Tahrir Square.

Толпи се собрани на плоштадот Тахрир.

They turn a social network from virtual to actual,

Тие ја претворија социјалната мрежа од виртуелна во реална

and kind of rebooted the 21st century.

и може да се каже го рестартираа 21от век.

Not to undersell how messy and ugly

Не сакам да го потценам хаосот и одвратноста

the aftermath of the Arab Spring has been,

непосредно по „Арапската пролет,"

neither to oversell the role of technology,

ниту пак сакам да ја преценам улогата на технологијата,

but these things have given a sense of what's possible

но овие случувања покажаа што е возможно

when the age-old model of power, the pyramid,

кога прастариот модел на моќ, пирамидата,

gets turned upside down, putting the people on top

се превртува наопаку, ставајќи ги луѓето на врвот,

and the pharaohs of today on the bottom, as it were.

а фараоните од денешницата на дното, како што и се случи.

It's also shown us that something as powerful

Ова исто така ни покажа дека нешто толку моќно,

as information and the sharing of it can challenge inequality,

како што е споделувањето информации, може да ја разниша нееднаквоста,

because facts, like people,

бидејќи фактите, како и луѓето,

want to be free, and when they're free,

сакаат да бидат слободни, а кога се ослободени,

liberty is usually around the corner,

човековата слобода е вообичаено на дофат,

even for the poorest of the poor --

дури и за најсиромашните.

facts that can challenge cynicism

Факти кои му се спротивставуваат на цинизмот

and the apathy that leads to inertia,

и апатијата кои пак водат до инертност,

facts that tell us what's working and,

факти кои ни кажуваат што функционира

more importantly, what's not, so we can fix it,

и многу поважно, што не функционира, за да можеме да го поправиме;

facts that if we hear them and heed them could help us

факти коишто ако ги чуеме и послушаме можат да ни помогнат

meet the challenge that Nelson Mandela made

во постигнување на целта која Нелсон Мендела ја постави

back in 2005,

во 2005,

when he asked us to be that great generation

кога побара од нас да бидеме таа голема генерација

that overcomes that most awful offense to humanity,

која ќе ја надмине најужасната навреда кон човештвото,

extreme poverty,

екстремната сиромаштија -

facts that build a powerful momentum.

факти кои стануваат сè посилна движечка сила.

So I thought, forget the rock opera,

Така, си реков, заборави на рокот,

forget the bombast, my usual tricks.

бомбастичните изрази, моите вообичаени трикови.

The only thing singing today would be the facts,

Единственото нешто што ќе го пеам денеска се фактите,

for I have truly embraced by inner nerd.

бидејќи вистински ја прифатив бубалицата во мене.

So exit the rock star.

Така излегувам од рок ѕвездата.

Enter the evidence-based activist, the factivist.

Влегувам во активистот базиран на докази - фактивист.

Because what the facts are telling us

Бидејќи фактите ни кажуваат

is that the long, slow journey,

дека долгата и бавна борба,

humanity's long, slow journey of equality,

човековата долга и бавна борба за еднаквост,

is actually speeding up.

всушност се вжестува.

Look at what's been achieved.

Погледнете што е постигнато до сега.

Look at the pictures these data sets print.

Погледнете што ни кажуваат податоците.

Since the year 2000, since the turn of the millennium,

Од 2000та па навака, од почетокот на новиот милениум,

there are eight million more AIDS patients

бројката на болни од СИДА кои примаат

getting life-saving antiretroviral drugs.

антиретровирална терапија се зголеми за 8 милиони.

Malaria: There are eight countries in sub-Saharan Africa

Маларија: Во осум земји од суб-сахарска Африка,

that have their death rates cut by 75 percent.

смртната стапка е намалена за 75 проценти.

For kids under five, child mortality, kids under five,

Кај децата под 5 години, смртната стапка

it's down by 2.65 million a year.

е намалена за 2.65 милиони годишно.

That's a rate of 7,256 children's lives saved each day.

Односно, секојдневно се спасуваат по 7,256 детски животи.

Wow. Wow. (Applause)

Уау. Уау. (Аплауз)

Let's just stop for a second, actually, and think about that.

Ајде да застанеме за момент и да размислиме за ова.

Have you read anything anywhere in the last week

Дали во текот на изминатата недела, прочитавте

that is remotely as important as that number? Wow.

нешто што беше барем приближно толку важно како овој број? Уау.

Great news. It drives me nuts

Одлични вести. Се нервирам

that most people don't seem to know this news.

бидејќи повеќето луѓе не го знаат овој факт.

Seven thousand kids a day. Here's two of them.

Седум илјади деца на ден. Еве две од нив.

This is Michael and Benedicta,

Ова се Мајкл и Бенедикта,

and they're alive thanks in large part

и тие се живи, благодарение воглавно

to Dr. Patricia Asamoah -- she's amazing --

на Др. Патриша Асамоа - таа е неверојатна -

and the Global Fund, which all of you financially support,

и на Меѓународниот Фонд кој сите вие финансиски го поддржувате,

whether you know it or not.

без разлика дали сте свесни или не.

And the Global Fund provides antiretroviral drugs

А Глобалниот Фонд обезбедува антиретровирални лекови

that stop mothers from passing HIV to their kids.

кои го спречуваат пренесувањето на ХИВ вирусот од мајките на нивните бебиња.

This fantastic news didn't happen by itself.

Овие неверојатни работи не се случија сами по себе.

It was fought for, it was campaigned for,

За нив некој се борел, спроведувал кампањи,

it was innovated for.

создавал иновации.

And this great news gives birth to even more great news,

А овие добри вести раѓаат уште повеќе добри вести,

because the historic trend is this.

бидејќи еве ви го историскиот тренд.

The number of people living in back-breaking,

Бројот на луѓе кои живеат во најужасна и

soul-crushing extreme poverty has declined

екстремна сиромаштија е намален

from 43 percent of the world's population in 1990

од 43 проценти од светското население во 1990та

to 33 percent by 2000

на 33 проценти до 2000та,

and then to 21 percent by 2010.

а потоа на 21 процент до 2010та.

Give it up for that. (Applause)

Еден аплауз за ова. (Аплауз)

Halved. Halved.

Преполовен. Преполовен.

Now, the rate is still too high -- still too many people

Но, стапката е сè уште превисока - сè уште премногу луѓе

unnecessarily losing their lives.

непотребно ги губат своите животи.

There's still work to do.

Сè уште има работа.

But it's heart-stopping. It's mind-blowing stuff.

Но ова е зачудувачка ствар.

And if you live on less than $1.25 a day,

И ако живееш на помалку од 1.25 долари на ден,

if you live in that kind of poverty,

ако живееш во таква сиромаштија,

this is not just data.

тогаш ова не се само податоци.

This is everything.

Ова е сè.

If you're a parent who wants the best for your kids -- and I am --

Ако сте родител кој го посакува најдоброто за своите деца - а јас сум -

this rapid transition is a route out of despair and into hope.

тогаш оваа молскавична транзиција е пат од очај кон надеж.

And guess what? If the trajectory continues,

И погодете што? Ако продолжи овој тренд,

look where the amount of people living on $1.25 a day

погледнете на колку ќе се намали бројот на луѓе кои живеат со 1,25 долари на ден

gets to by 2030.

до 2030та.

Can't be true, can it?

Дали е тоа возможно?

That's what the data is telling us. If the trajectory continues,

Ете што ни кажуваат податоците. Ако трендот продолжи вака

we get to, wow, the zero zone.

ќе стигнеме до.. уау.. нулата.

For number-crunchers like us,

За љубители на бројки, како нас,

that is the erogenous zone,

тоа е ерогената зона,

and it's fair to say that I am, by now,

и може да се каже дека јас сум, до сега,

sexually aroused by the collating of data.

сексуално возбуден од податоциве.

So virtual elimination of extreme poverty,

Значи, целосно искоренување на екстремната сиромаштија,

as defined by people living on less than $1.25 a day,

дефинирана како луѓе кои живеат со помалку од $1,25 на ден,

adjusted, of course, for inflation from a 1990 baseline.

коригирана, секако - за инфлацијата од 1990та како основа.

We do love a good baseline.

Ние обожаваме добра основа, зарем не?

That's amazing.

Тоа е неверојатно.

Now I know that some of you think this progress

Некои од вас ќе речат дека овој напредок е само

is all in Asia or Latin America or

во Азија или Латинска Америка или

model countries like Brazil --

во модел земјите како Бразил -

and who doesn't love a Brazilian model? --

а кој не сака бразилски модели? -

but look at sub-Saharan Africa.

но погледнете ја суб-сахарска Африка.

There's a collection of 10 countries, some call them the lions,

Има група од 10 земји - некои ги нарекуваат "лавовите" -

who in the last decade have had a combination

кои во последната деценија успеаја целосно

of 100 percent debt cancellation,

да го исплатат државниот долг,

a tripling of aid, a tenfold increase in FDI --

добија огромна помош, имаат десетоструко зголемување

that's foreign direct investment --

на директните странски инвестиции

which has unlocked a quadrupling of domestic resources -- that's local money --

кои пак предизвикаа четвороструко зголемување на домашните ресурси т.е. локалните пари -

which, when spent wisely -- that's good governance --

кои, кога потрошени мудро т.е. добра политика -

cut childhood mortality by a third,

ја намалија детската смртност за една третина,

doubled education completion rates,

ја дуплираа стапката на образованост

and they, too, halved extreme poverty,

и ја преполовија екстремната сиромаштија,

and at this rate, these 10 get to zero too.

а ако продолжат вака, и овие 10 земји ќе дојдат до нулата.

So the pride of lions

Значи гордоста на лавовите

is the proof of concept.

е доказ за еден успешен концепт.

There are all kinds of benefits to this.

Има и други поволности од ова.

For a start, you won't have to listen

За почеток, не ќе морате да ги слушате

to an insufferable little jumped-up Jesus like myself.

неподносливите и по малку арогантни Исуси како мене.

How about that? (Applause)

Што велите на тоа? (Аплауз)

And 2028, 2030? It's just around the corner.

А 2028, 2030? Еве ги кај се.

I mean, it's about three Rolling Stones farewell concerts away.

Мислам, уште три проштални концерти на Ролинг Стоунс.

(Laughter) I hope. I'm hoping.

(Смеа) Се надевам.

Makes us look really young.

Нè прави да изгледаме многу млади.

So why aren't we jumping up and down about this?

Тогаш зошто не скокаме од радост поради ова?

Well, the opportunity is real, but so is the jeopardy.

Па, шансата е реална, но реален е, и ризикот.

We can't get this done until we really accept

Не можеме да успееме во ова, сè додека не прифатиме

that we can get this done.

дека можеме да успееме.

Look at this graph.

Погледнете го овој график.

It's called inertia. It's how we screw it up.

Се вика инерција. Покажува како ја зезнавме работата.

And the next one is really beautiful.

А следниот е навистина убав.

It's called momentum.

Се вика движечка сила.

And it's how we can bend the arc of history

Ни покажува како да го свиткаме лакот на историјата

down towards zero,

надолу кон нулата,

just doing the things that we know work.

едноставно правејќи го она што знаеме дека функционира.

So inertia versus momentum.

Значи инерција наспроти движечка сила.

There is jeopardy, and of course,

Постои ризик, и секако,

the closer you get, it gets harder.

колку сте поблиску, толку е сè потешко.

We know the obstacles that are in our way

Ги знаеме пречките кои се наоѓаат на патот,

right now, in difficult times.

сега, во овие тешки времиња.

In fact, today in your capital, in difficult times,

Всушност, денес во вашиот главен град, некои луѓе кои се загрижени

some who mind the nation's purse want to cut

за чантата на државата, сакаат да ги укинат

life-saving programs like the Global Fund.

програмите кои спасуваат животи, како Глобалниот Фонд.

But you can do something about that.

Но вие можете да сторите нешто околу тоа.

You can tell politicians

Можете да им кажете на политичарите

that these cuts [can cost] lives.

дека овие укинувања чинат животи.

Right now today, in Oslo as it happens,

Баш сега, во Осло, нафтените компании

oil companies are fighting to keep secret

се борат да не излезе во јавност, фактот

their payments to governments

дека им плаќале пари на владите

for extracting oil in developing countries.

за да можат да вадат нафта во неразвиените земји.

You can do something about that too.

И во врска со ова можете да направите нешто.

You can join the One Campaign,

Можете да се приклучите на "One Campaign" движењето

and leaders like Mo Ibrahim, the telecom entrepreneur.

и на лидерите како Мо Ибрахим, телеком претприемачот.

We're pushing for laws that make sure that at least some

Ние се бориме за воведување на закони кои ќе осигураат

of the wealth under the ground

барем малку од богатството под земја

ends up in the hands of the people living above it.

да заврши во рацете на луѓето кои живеат над него.

And right now, we know

А денеска знаеме дека

that the biggest disease of all

најголемата болест од сите

is not a disease. It's corruption.

не е болест. Тоа е корупцијата.

But there's a vaccine for that too.

Но има вакцина и против тоа.

It's called transparency, open data sets,

Се вика транспарентност, отворен пристап до податоци,

something the TED community is really on it.

нешто за што TED заедницата се залага.

Daylight, you could call it, transparency.

Можете да го наречете, транспарентност на дневна светлина.

And technology is really turbocharging this.

А технологијата навистина помага во ова.

It's getting harder to hide if you're doing bad stuff.

Сè потешко е да се скриете ако правите лоши работи.

So let me tell you about the U-report,

Дозволете ми да ви кажам за ЈУ-извештајот

which I'm really excited about. It's 150,000 millennials

за кој сум многу возбуден. Се работи за 150,000 млади,

all across Uganda, young people

распространети низ Уганда

armed with 2G phones, an SMS social network

вооружени со 2ЏИ телефони и со СМС социјална мрежа

exposing government corruption

која ја открива владината корупција,

and demanding to know what's in the budget

ја истражува состојбата во државниот буџет

and how their money is being spent.

и воедно како се трошат нивните пари.

This is exciting stuff.

Ова е возбудливо.

Look, once you have these tools,

Видете, откако ќе дојдете до овие алатки,

you can't not use them.

невозможно е, а да не ги користите.

Once you have this knowledge, you can't un-know it.

Штом еднаш го стекнете знаењето, не можете да го однезнаете.

You can't delete this data from your brain,

Не можете да ги избришете овие податоци од вашиот мозок,

but you can delete the cliched image

но можете да го избришете стереотипот

of supplicant, impoverished peoples

за слаби, сиромашни нации кои се

not taking control of their own lives.

неспособни да управуваат со своите животи.

You can erase that, you really can,

Можете да го избришете тоа, навистина можете,

because it's not true anymore. (Applause)

бидејќи повеќе не е така. (Аплауз)

It's transformational.

Ова е револуционерно.

2030? By 2030, robots,

2030? До 2030, роботи,

not just serving us Guinness, but drinking it.

не само ќе што нè служат Гинис пиво, но и ќе го пијат.

By the time we get there,

Додека да стигнеме до таму,

every place with a rough semblance of governance

ќе мораме да се избориме против коруптивните

might actually be on their way.

влади кои ни стојат на патот.

So I'm here to -- I guess we're here

Значи јас сум овде - ние сме овде -

to try and infect you with this virtuous, data-based virus,

да се обидеме да ве инфицираме со овој виртуозен, вирус базиран на факти,

the one we call factivism.

вирус кој го нарекуваме фактивизам.

It's not going to kill you.

Нема да ве убие.

In fact, it could save countless lives.

Туку може да спаси неброени животи.

I guess we in the One Campaign would love you

Ние во "One Campaign" движењето би сакале

to be contagious, spread it, share it, pass it on.

да бидете заразни, да го ширите, споделувате, да го пренесете.

By doing so, you will join us and countless others

Преку тоа, ќе ни се приклучите нам и на безброј други

in what I truly believe is the greatest adventure ever taken,

во она што јас верувам е најголемата авантура било кога започната -

the ever-demanding journey of equality.

постојаната борба за глобална еднаквост.

Could we really be the great generation

Дали сме навистина големата генерација

that Mandela asked us to be?

како што рече Мендела?

Might we answer that clarion call with science,

Можеме ли да одговориме на тој повик со наука

with reason, with facts,

со разум, со факти

and, dare I say it, emotions?

и, ќе се осмелам да кажам, со емоции?

Because as is obvious, factivists have feelings too.

Бидејќи како што се гледа и фактивистите имаат чувства.

I'm thinking of Wael Ghonim, though.

Впрочем, мислам на Ваел Гоним.

Some of you know him. He set up one of the Facebook groups

Некои од вас го знаат. Тој ја започна една од фејсбук групите

behind the Tahrir Square in Cairo.

одговорни за протестот на плоштадот Тахрир во Каиро.

He got thrown in jail for it,

Беше фрлен во затвор поради тоа,

but I have his words tattooed on my brain.

но неговите зборови ги имам истетовирано на мојот мозок.

"We are going to win because we don't understand politics.

„Ќе победиме бидејќи ние не се разбираме од политика.

We are going to win because we don't play their dirty games.

Ќе победиме бидејќи ние не ги играме нивните валкани игри.

We are going to win because we don't have a party political agenda.

Ќе победиме бидејќи ние немаме политичка агенда.

We are going to win because the tears

Ќе победиме бидејќи солзите

that come from our eyes actually come from our hearts.

кои течат од нашите очи всушност течат од нашите срца.

We are going to win because we have dreams,

Ќе победиме бидејќи имаме соништа

and we're willing to stand up for those dreams."

и спремни сме да застанеме во име на тие соништа.“

Wael is right.

Ваел е во право.

We're going to win

Ќе победиме

if we work together as one,

ако работиме како едно,

because the power of the people

бидејќи моќта на луѓето

is so much stronger than the people in power.

е многу посилна од онаа на власта.

Thank you.

Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)

Thank you so much. (Applause)

Ви благодарам многу. (Аплауз)