Bono: The good news on poverty (Yes, there's good news)

Bono: Yoksulluk üzerine iyi haberler (Evet, iyi haberler var)

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Pınar Tunçay Gözden geçirme: Meric Aydonat

Chris Anderson asked me if I could put the last 25 years

Chris Anderson benden yoksulluğa karşı son 25

of anti-poverty campaigning into 10 minutes for TED.

yıllık mücadelemi TED için 10 dakikaya sığdırmamı istedi.

That's an Englishman asking an Irishman to be succinct.

Bu bir İngiliz'in bir İrlandalı'dan kısa ve öz olmasını istemesidir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I said, "Chris, that would take a miracle."

Ben de "Chris, bunun için bir mucize gerek." dedim.

He said, "Bono, wouldn't that be a good use of your messianic complex?"

O da, "Bono, peygamber kompleksin işte burada işe yaramaz mı?" dedi.

So, yeah.

Yani, evet.

Then I thought, let's go even further than 25 years.

Ben de hadi 25 yıldan daha da önceye gidelim diye düşündüm.

Let's go back before Christ, three millennia,

İsa'dan bile öncesine gidelim. Üç bin yıl öncesine

to a time when, at least in my head, the journey for justice,

en azından benim düşüncemde hak için yolculuğun, eşitsizlik

the march against inequality and poverty really began.

ve yoksulluğa karşı savaşın asıl başladığı zamana dönelim.

Three thousand years ago,

Üç bin yıl önce

civilization just getting started on the banks of the Nile,

medeniyet Nil nehrinin kıyılarında gelişmeye başlıyordu.

some slaves, Jewish shepherds in this instance,

Bazı köleler, bu örnekte İbrani çobanlar,

smelling of sheep shit, I guess,

muhtemelen keçi boku gibi kokarak

proclaimed to the Pharaoh, sitting high on his throne,

tahtında, yükseklerde oturan Firavun'a bir beyanda bulundular

"We, your majesty-ness, are equal to you."

"Biz, siz majesteleri ile eşitiz."

And the Pharaoh replies, "Oh, no.

Firavun da yanıtladı, "Yo, hayır.

You, your miserableness, have got to be kidding."

Siz sefiller, dalga geçiyorsunuz herhalde."

And they say, "No, no, that's what it says here

Onlar da dedi ki, "Hayır, hayır işte burada bizim

in our holy book."

kutsal kitabımızda böyle yazıyor."

Cut to our century, same country, same pyramids,

Bizim yüzyılımıza dönelim, aynı ülke, aynı piramitler,

another people spreading the same idea

farklı insanlar aynı eşitlik fikrini

of equality with a different book.

farklı bir kitapla yayıyorlar.

This time it's called the Facebook.

Bu sefer o kitabın adı Facebook.

Crowds are gathered in Tahrir Square.

Tahrir Meydanı'nda güruhlar toplandı.

They turn a social network from virtual to actual,

Sosyal bir ağı sanaldan gerçeğe çevirdiler

and kind of rebooted the 21st century.

ve aslında 21. yüzyılı yeniden başlattılar.

Not to undersell how messy and ugly

Arap Baharı'nın sonrasının ne kadar

the aftermath of the Arab Spring has been,

pis ve çirkin olduğunu küçümsemeye

neither to oversell the role of technology,

veya teknolojinin rolünü övmeye çalışmıyorum

but these things have given a sense of what's possible

ama bunlar gücün en eski simgesi piramidin

when the age-old model of power, the pyramid,

alt üst edilip insanlar üste geldiği ve

gets turned upside down, putting the people on top

günümüzün firavunlarının alta geldiği durumda

and the pharaohs of today on the bottom, as it were.

nelerin mümkün olabildiğini gösterdi.

It's also shown us that something as powerful

Ayrıca bize bilgi kadar güçlü bir şeyin ve bu bilginin

as information and the sharing of it can challenge inequality,

paylaşılmasının eşitsizlikle savaşabileceğini gösterdi

because facts, like people,

çünkü gerçekler, insanlar gibi

want to be free, and when they're free,

özgür kalmak isterler ve özgür kaldıklarında

liberty is usually around the corner,

hürriyet genellikle çok yakındadır,

even for the poorest of the poor --

fakirlerin en fakiri için bile --

facts that can challenge cynicism

gerçekler alaycılıkla ve uyuşulukla

and the apathy that leads to inertia,

sonuçlanan kayıtsızlıkla savaşır,

facts that tell us what's working and,

gerçekler bize neyin işe yaradığını ve

more importantly, what's not, so we can fix it,

en önemlisi düzeltebilmemiz için neyin işe yaramadığını gösterir,

facts that if we hear them and heed them could help us

gerçekler, eğer onları duyabilir ve onlara

meet the challenge that Nelson Mandela made

önem verirsek bize Nelson Mandela'nın 2005'te

back in 2005,

bizden insanlığa karşı yapılan en büyük suçun

when he asked us to be that great generation

aşırı yoksulluğun üstesinden gelen nesil olmamızı

that overcomes that most awful offense to humanity,

istediğindeki meydan okumasında

extreme poverty,

yardımcı olabilir,

facts that build a powerful momentum.

gerçekler güçlü bir ivme oluşturur.

So I thought, forget the rock opera,

Dolayısıyla ben de her zamanki uğraşlarım olan

forget the bombast, my usual tricks.

rock operayı ve gösterişi boşver diye düşündüm.

The only thing singing today would be the facts,

Bugün şarkı söyleyecek tek şey gerçekler olacak

for I have truly embraced by inner nerd.

çünkü içimdeki zeki ucubeyi benimsedim.

So exit the rock star.

Dolayısıyla rock yıldızı gider.

Enter the evidence-based activist, the factivist.

Kanıtlara dayalı aktivist, gerçaktivist gelir.

Because what the facts are telling us

Çünkü gerçekler bize insanlığın

is that the long, slow journey,

uzun ve yavaş seyahatinin

humanity's long, slow journey of equality,

eşitsizliğin uzun ve yavaş seyahatinin

is actually speeding up.

aslında hızlandığını gösteriyor.

Look at what's been achieved.

Nelerin başarıldığına bakın.

Look at the pictures these data sets print.

Bu veri setlerinin oluşturduğu resimlere bakın

Since the year 2000, since the turn of the millennium,

2000 yılından beri, milenyumdan beri

there are eight million more AIDS patients

sekiz milyon AIDS hastası daha

getting life-saving antiretroviral drugs.

virüse karşı hayat kurtaran ilaçlar alıyor.

Malaria: There are eight countries in sub-Saharan Africa

Sıtma: Sahra altı Afrika'da ölüm oranlarını

that have their death rates cut by 75 percent.

yüzde 75 düşüren sekiz ülke var.

For kids under five, child mortality, kids under five,

Beş yaşından küçük çocuklarda, çocuk ölümü

it's down by 2.65 million a year.

senede 2.65 milyon düştü.

That's a rate of 7,256 children's lives saved each day.

Bu oran günde 7.256 çocuğun hayatının kurtulduğunun oranı.

Wow. Wow. (Applause)

Vay Canına. (Alkış)

Let's just stop for a second, actually, and think about that.

Bir saniye duralım ve geçen hafta içinde herhangi

Have you read anything anywhere in the last week

bir yerde bu rakamdan biraz bile olsa daha önemli

that is remotely as important as that number? Wow.

bir şey okuyup okumadığınızı düşünelim. Vay canına.

Great news. It drives me nuts

Harika haberler. Çoğu insanın

that most people don't seem to know this news.

bu haberleri bilmemesi beni delirtiyor.

Seven thousand kids a day. Here's two of them.

Günde yedi bin çocuk. İşte iki tanesi.

This is Michael and Benedicta,

Bunlar Michael ve Benedicta

and they're alive thanks in large part

ve çoğunlukla harika bir insan olan

to Dr. Patricia Asamoah -- she's amazing --

Dr. Patricia Asamoah ve bilseniz de bilmeseniz de

and the Global Fund, which all of you financially support,

finansal olarak desteklediğiniz Global Fon

whether you know it or not.

sayesinde hayattalar.

And the Global Fund provides antiretroviral drugs

Global Fon, annelerin çocuklarına HIV

that stop mothers from passing HIV to their kids.

bulaştırmasını engellemek için virüse karşı ilaç sağlıyor.

This fantastic news didn't happen by itself.

Bu harika haberler kendiliğinden oluşmadı.

It was fought for, it was campaigned for,

Bunlar için savaşıldı, mücadele edildi,

it was innovated for.

yenilikler yapıldı.

And this great news gives birth to even more great news,

Ve bu harika haber daha da harika haberler doğuruyor

because the historic trend is this.

çünkü tarihsel eğilim şöyle.

The number of people living in back-breaking,

İnsanın belini kıran ve ruhunu ezen aşırı yoksulluk

soul-crushing extreme poverty has declined

altında yaşayan insanların sayısı 1990'da

from 43 percent of the world's population in 1990

dünya nüfusunun yüzde 43'ünden

to 33 percent by 2000

2000'de yüzde 33'e

and then to 21 percent by 2010.

ve sonra 2010'da yüzde 21'e düştü.

Give it up for that. (Applause)

Bunu bir alkışlayın. (Alkış)

Halved. Halved.

Yarılandı. Yarılandı.

Now, the rate is still too high -- still too many people

Ama oran hala çok yüksek -- hala çok fazla

unnecessarily losing their lives.

insan boş yere hayatını kaybediyor.

There's still work to do.

Hala yapılacak işler var. Ama bunlar

But it's heart-stopping. It's mind-blowing stuff.

yürekleri durduran insanın aklını başından alan şeyler.

And if you live on less than $1.25 a day,

Ve eğer günde 1,25 dolarla yaşıyorsanız,

if you live in that kind of poverty,

eğer böyle bir yoksulluk içindeyseniz,

this is not just data.

bunlar sadece veri değil.

This is everything.

Bunlar her şey.

If you're a parent who wants the best for your kids -- and I am --

Eğer çocukları için en iyisini isteyen bir ebeveynseniz -- ki ben öyleyim --

this rapid transition is a route out of despair and into hope.

bu hızlı geçiş, çaresizlikten umuda bir yol.

And guess what? If the trajectory continues,

Ve hatta eğer gidiş böyle devam ederse,

look where the amount of people living on $1.25 a day

günde 1,25 dolara yaşayan insanların sayısı bakın 2030'da

gets to by 2030.

kaça düşüyor.

Can't be true, can it?

Doğru olamaz, değil mi?

That's what the data is telling us. If the trajectory continues,

Bize verilerin söylediği bu. Bu gidişle devam edersek

we get to, wow, the zero zone.

vay canına sıfır bölgesine ulaşıyoruz.

For number-crunchers like us,

Bizim gibi sayıları seven insanlar için

that is the erogenous zone,

bu erotik bir bölge,

and it's fair to say that I am, by now,

ve hatta dürüstçe söyleyebilirim ki

sexually aroused by the collating of data.

şu ana kadar verilerin dizilişinden tahrik oldum.

So virtual elimination of extreme poverty,

Dolayısıyla günde 1,25 dolardan daha azla yaşayan insanlar

as defined by people living on less than $1.25 a day,

olarak tanımlanan aşırı yoksulluğun sanal yokoluşu

adjusted, of course, for inflation from a 1990 baseline.

tabii ki bu 1990'daki bir taban çizgisinden enflasyona göre ayarlanmış.

We do love a good baseline.

İyi bir taban çizgisini kim sevmez.

That's amazing.

Bu muhteşem.

Now I know that some of you think this progress

Biliyorum ki bazılarınız bu ilerlemenin hepsinin Asya veya

is all in Asia or Latin America or

Latin Amerika'da veya Brezilya gibi model ülkelerde

model countries like Brazil --

ülkelerde olduğunu düşünüyorsunuz --

and who doesn't love a Brazilian model? --

Brezilyalı modelleri kim sevmez? --

but look at sub-Saharan Africa.

ama Sahra altı Afrika'ya bakın.

There's a collection of 10 countries, some call them the lions,

Burada bazılarının aslanlar dediği 10 ülke var.

who in the last decade have had a combination

Bu ülkeler son on yılda yüzde yüz borç iptali,

of 100 percent debt cancellation,

yardımın üçe

a tripling of aid, a tenfold increase in FDI --

FDI'ın -- ki bu dolaysız yabancı yatırım--

that's foreign direct investment --

ona katlanmasını

which has unlocked a quadrupling of domestic resources -- that's local money --

ve böylece yerel kaynaklarını -yani yerel para birimi- dörde katlamayı

which, when spent wisely -- that's good governance --

ki bu da bilinçli harcandığında -- yani iyi yönetim--

cut childhood mortality by a third,

çocuk ölümünü üçte birine indirme,

doubled education completion rates,

eğitim tamamlama oranlarını ikiye katlama

and they, too, halved extreme poverty,

ve aşırı yoksulluğu yarılamayı başarmıştır.

and at this rate, these 10 get to zero too.

Ve bu gidişle bu 10'lu da sıfıra ulaşacak.

So the pride of lions

Dolayısıyla aslanların gururu

is the proof of concept.

konseptin kanıtıdır.

There are all kinds of benefits to this.

Bunun birçok faydası var.

For a start, you won't have to listen

Öncelikle benim gibi katlanılmaz cahil bir

to an insufferable little jumped-up Jesus like myself.

mesihi dinlemenize gerek kalmayacak.

How about that? (Applause)

İyi değil mi? (Alkış)

And 2028, 2030? It's just around the corner.

Ve 2028, 2030 gelmek üzere.

I mean, it's about three Rolling Stones farewell concerts away.

Yani üç Rolling Stones veda konseri sonra 2030 olur.

(Laughter) I hope. I'm hoping.

(Gülüşmeler) Umarım. Umuyorum.

Makes us look really young.

Bizi çok genç gösteriyorlar.

So why aren't we jumping up and down about this?

Peki neden bu sonuçları deli gibi kutlamıyoruz?

Well, the opportunity is real, but so is the jeopardy.

Çünkü fırsat gerçek ama risk de gerçek.

We can't get this done until we really accept

Bunu yapabileceğimizi gerçekten kabul edene kadar

that we can get this done.

bunu yapamayız.

Look at this graph.

Bu grafiğe bakın.

It's called inertia. It's how we screw it up.

Bunun adı eylemsizlik. Bununla her şeyi batırırız.

And the next one is really beautiful.

Bir sonraki gerçekten çok güzel.

It's called momentum.

Bunun adı ivme.

And it's how we can bend the arc of history

Bununla tarihin eğrisini sıfıra doğru

down towards zero,

bükebiliriz, sadece işe yaradığını

just doing the things that we know work.

bildiğimiz şeyleri yaparak.

So inertia versus momentum.

Yani hareketsizliğe karşı ivme.

There is jeopardy, and of course,

Risk de var ve tabii ki

the closer you get, it gets harder.

yaklaştıkça, daha da zorlaşıyor.

We know the obstacles that are in our way

Şu anda, zor zamanlarda yolumuzun

right now, in difficult times.

üstündeki engelleri biliyoruz.

In fact, today in your capital, in difficult times,

Hatta bugün, başkentinizde, zor zamanlarda,

some who mind the nation's purse want to cut

ülkenin cebini düşünen bazıları Global Fon gibi

life-saving programs like the Global Fund.

hayat kurtaran programları kesmek istiyor.

But you can do something about that.

Ama siz bu konuda bir şeyler yapabilirsiniz.

You can tell politicians

Politikacılarınıza bu kesintilerin

that these cuts [can cost] lives.

hayatlara mal olabileceğini söyleyebilirsiniz.

Right now today, in Oslo as it happens,

Şu anda, bugün Oslo'da petrol şirketleri,

oil companies are fighting to keep secret

gelişmekte olan ülkelerden petrol çıkarmak için

their payments to governments

hükümetlerine yaptıkları

for extracting oil in developing countries.

ödemeleri gizli tutmak için savaşıyorlar.

You can do something about that too.

Bu konuda da bir şeyler yapabilirsiniz.

You can join the One Campaign,

One Campaign'e ve

and leaders like Mo Ibrahim, the telecom entrepreneur.

telekom girişimcisi Mo Ibrahim gibi liderlere katılabilirsiniz.

We're pushing for laws that make sure that at least some

Yerin altındaki zenginliklerin en azından birazının

of the wealth under the ground

üstünde yaşayan insanların

ends up in the hands of the people living above it.

eline geçmesini sağlayacak kanunlar için savaşıyoruz.

And right now, we know

Ve şimdi biliyoruz ki

that the biggest disease of all

en kötü hastalık aslında bir

is not a disease. It's corruption.

hastalık değil. Yolsuzluk.

But there's a vaccine for that too.

Ama bunun için de bir aşı var.

It's called transparency, open data sets,

Adı şeffaflık, açık veri setleri,

something the TED community is really on it.

TED topluluğunun başardığı bir şey.

Daylight, you could call it, transparency.

Buna gün ışığı diyebilirsiniz, şeffaflık.

And technology is really turbocharging this.

Ve teknoloji bunu gerçekten hızlandırıyor.

It's getting harder to hide if you're doing bad stuff.

Kötü bir şeyler yapıyorsanız bunları saklamak zorlaşıyor.

So let me tell you about the U-report,

Size beni çok heyecanlandıran U-raporundan

which I'm really excited about. It's 150,000 millennials

bahsetmek istiyorum. 150,000 Y-Nesli

all across Uganda, young people

Uganda'nın her yerinde genç insanlar

armed with 2G phones, an SMS social network

2G telefonlar ve SMS sosyal ağıyla kuşanmışlar

exposing government corruption

hükumet yolsuzluğunu açığa çıkarıyorlar

and demanding to know what's in the budget

ve nelerin bütçede olduğunu ve paralarının

and how their money is being spent.

nasıl harcandığını bilmeyi talep ediyorlar.

This is exciting stuff.

Bunlar heyecan verici şeyler.

Look, once you have these tools,

Bu araçlara bir kere sahip olduğunuzda

you can't not use them.

kullanmamanız imkansız.

Once you have this knowledge, you can't un-know it.

Bu bilince bir kez sahip olunca, kafanızdan çıkaramazsınız.

You can't delete this data from your brain,

Bu verileri beyninizden silemezsiniz,

but you can delete the cliched image

ama yalvaran, fakirleştirilen, hayatlarının kontrolünü

of supplicant, impoverished peoples

ellerine almayan insanların

not taking control of their own lives.

klişeleşmiş görüntülerini silebilirsiniz.

You can erase that, you really can,

Bunu silebilirsiniz, gerçekten,

because it's not true anymore. (Applause)

çünkü bu artık doğru değil. (Alkış)

It's transformational.

Bu değişim.

2030? By 2030, robots,

2030? 2030'a kadar robotlar bize bira getirmekle

not just serving us Guinness, but drinking it.

kalmayıp bir de içecekler.

By the time we get there,

O noktaya ulaşana kadar

every place with a rough semblance of governance

az çok bir yönetim benzerine sahip her

might actually be on their way.

yer aslında yola çıkmış olabilir.

So I'm here to -- I guess we're here

Dolayısıyla ben -- sanırım biz

to try and infect you with this virtuous, data-based virus,

burada sizi erdemli, veri temelli virüsü size bulaştırmaya çalışıyoruz.

the one we call factivism.

Bu virüsün adı gerçaktivizm.

It's not going to kill you.

Bu sizi öldürmez.

In fact, it could save countless lives.

Tersine sayısız hayat kurtarabilir.

I guess we in the One Campaign would love you

Biz, One Campaign olarak sizin bulaşıcı

to be contagious, spread it, share it, pass it on.

olmanızı, bunu yaymanızı, paylaşmanızı, iletmenizi istiyoruz.

By doing so, you will join us and countless others

Bunu yaparak bize ve diğer sayısız kişiye çıkılan en büyük

in what I truly believe is the greatest adventure ever taken,

macera olduğuna gerçekten inandığım eşitliğin sürekli

the ever-demanding journey of equality.

emek isteyen yolculuğunda katılabilirsiniz

Could we really be the great generation

Gerçekten Mandela'nın olmamızı istediği

that Mandela asked us to be?

büyük nesil olabilir miyiz?

Might we answer that clarion call with science,

Bu eylem çağrısını bilimle, mantıkla,

with reason, with facts,

gerçeklerle ve hatta

and, dare I say it, emotions?

duygularla yanıtlayabilir miyiz?

Because as is obvious, factivists have feelings too.

Çünkü barizdir ki, gerçaktivistlerin de duyguları var.

I'm thinking of Wael Ghonim, though.

Aslında Wael Ghonim'i düşünüyorum.

Some of you know him. He set up one of the Facebook groups

Bazılarınız onu tanıyor. Kahire'deki Tahrir

behind the Tahrir Square in Cairo.

Meydanının arkasındaki Facebook gruplarından birini kurdu.

He got thrown in jail for it,

Bu yüzden hapse atıldı

but I have his words tattooed on my brain.

ama sözleri beynime kazılı duruyor.

"We are going to win because we don't understand politics.

"Biz kazanacağız çünkü politikadan anlamıyoruz.

We are going to win because we don't play their dirty games.

Biz kazanacağız çünkü onların kirli oyunlarını oynamıyoruz.

We are going to win because we don't have a party political agenda.

Biz kazanacağız çünkü parti politikası hedeflerimiz yok.

We are going to win because the tears

Biz kazanacağız çünkü gözlerimizden

that come from our eyes actually come from our hearts.

akan yaşlar aslında yüreklerimizden geliyor.

We are going to win because we have dreams,

Biz kazanacağız çünkü bizim düşlerimiz var

and we're willing to stand up for those dreams."

ve biz bu düşler için savaşmak istiyoruz."

Wael is right.

Wael haklı.

We're going to win

Biz kazanacağız

if we work together as one,

eğer birlik olarak çalışırsak,

because the power of the people

çünkü insanların gücü

is so much stronger than the people in power.

güce sahip insanlardan çok daha fazladır.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thank you so much. (Applause)

Çok teşekkür ederim. (Alkış)