Why some people are more altruistic than others | Abigail Marsh

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: hiwa foundation

There's a man out there, somewhere,

،پیاوێكه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌، له‌ شوێنێك

who looks a little bit like the actor Idris Elba,

،كه‌مێك له‌ ئیدریس ئه‌لبای ئه‌كته‌ر ده‌چێت

or at least he did 20 years ago.

.یان با بڵێین ٢٠ ساڵ له‌مه‌و پێش وابوو

I don't know anything else about him,

هیچ شتێكى تر نازانم سه‌باره‌ت به‌و کەسە

except that he once saved my life

جگه‌ له‌وه‌ى كه‌ جارێك ژیانى منى ڕزگار كرد

by putting his own life in danger.

.ئەویش بە خستنە بەر مەترسی ژیانی خۆی

This man ran across four lanes of freeway traffic in the middle of the night

ئه‌م پیاوه‌ بەو نیوە شەوە به‌ درێژى چوار سايدی ڕێگاىەکی خێرا ڕایكرد

to bring me back to safety

بۆ ئه‌وه‌ى من ڕزگار بكات

after a car accident that could have killed me.

دوای ئەوەی ڕووداوێكى .ئوتومبێل خەریکبوو بمكوژێت

And the whole thing left me really shaken up, obviously,

،هه‌موو ئەم شته‌ بە ڕوونی، منى داچڵه‌كاند

بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پێویستییه‌كى زۆر گرنگى له‌لا جێهێشتم

but it also left me with this kind of burning, gnawing need

to understand why he did it,

.بۆ ئەوەی تێبگەم لەوەی بۆچی وای کرد

what forces within him caused him to make the choice

چ هێزێك له‌ ناخیدا وایلێكرد ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ بكات

that I owe my life to,

،کە من بە ژیانم قەرزاریم

to risk his own life to save the life of a stranger?

بۆ ئه‌وه‌ى ژیانى خۆى بخاته‌ مه‌ترسییه‌وه‌ تا ژیانى كه‌سێكی نه‌ناسراو ڕزگار بكات؟

In other words, what are the causes of his or anybody else's capacity for altruism?

به‌ واتایەکی تر، پاڵنه‌ره‌كانی ئه‌و یان هه‌ر كه‌سێكى تر چییه‌ بۆ خۆنه‌ویستی؟

But first let me tell you what happened.

.به‌ڵام با سه‌ره‌تا پێتان بڵێم چى ڕوویدا

That night, I was 19 years old

ئه‌و شه‌وه‌، ١٩ ساڵ بووم

and driving back to my home in Tacoma, Washington,

ده‌ڕۆشتمه‌وه‌ بۆ ماڵه‌كه‌م له‌ تاكۆما، واشیتگتۆن

down the Interstate 5 freeway,

،بە ڕێگای خێرای پێنج سایدیدا

when a little dog darted out in front of my car.

له‌پڕ سه‌گێكى بچكۆله‌ ده‌رپه‌ڕى .بۆ به‌رده‌م ئوتومبێله‌كه‌م

And I did exactly what you're not supposed to do,

منیش ڕێک ئەوەم کرد کە باش نییە بیکەیت

which is swerve to avoid it.

ئەویش پێچ کردنەوە بوو تا .لێى دوور كه‌ومه‌وه‌

And I discovered why you're not supposed to do that.

.بۆشم دەرکەوت کە بۆچی نابێت ئەوە بکەیت

I hit the dog anyways,

،هه‌رچۆنێك بێت له‌ سه‌گه‌كه‌م دا

and that sent the car into a fishtail,

،ئه‌وه‌ش ئوتومبێله‌كه‌ى خاوكرده‌وه‌

and then a spin across the freeway,

،ئینجا ئوتومبێلەکە لەدەستی وەرگرتم و سوڕا

until finally it wound up in the fast lane of the freeway

هەتا لە کۆتاییدا لەسەر سایدی خێرای شەقامەکە وەستایەوە

faced backwards into oncoming traffic

پشتی ئوتومبێلەکەش لە سایدەکە بوو کە ئوتومبێلی لێوە ئەهات

and then the engine died.

.ئینجا مەکینەکە کووژایەوە

And I was sure in that moment that I was about to die too,

له‌و كاته‌شدا دڵنیا بووم ،كه‌ منیش له‌وه‌دام كه‌ بمرم

but I didn't

بەڵام نەمردم

because of the actions of that one brave man

بەهۆی هەڵوێستی پیاوێکی ئازاوە

who must have made the decision

کە لەوانەیە ئەو بڕیارەی

within a fraction of a second of seeing my stranded car

لە ماوەی کەمتر لە چرکەیەکدا دوای بینی دۆخی ئوتومبێلەکەم دابێت

to pull over and run across four lanes of freeway traffic

بۆ ئەوەی بوەستێت و بە ڕاکردن چوار ساید ببڕێت

in the dark

بەو تاریکییە

to save my life.

.بۆ ڕزگارکردنی ژیانم

And then after he got my car working again

دواتر دوای ئه‌وه‌ى ئوتومبیله‌كه‌ى منى خسته‌وه‌ كار

and got me back to safety and made sure I was going to be all right,

منی گەیاندوە سەلامەتی و دڵنیا بووەوە لەوەی باش ئەبم

he drove off again.

.دووبارە بە ڕێی خۆیەوە ڕۆشتەوە

He never even told me his name,

،تەنانەت ناوی خۆشی پێ نەوتم

زۆر دڵنیاشم لەوەی بیرم چوو .پێی بڵێم زۆر سووپاس

and I'm pretty sure I forgot to say thank you.

So before I go any further,

،بۆیە پێش ئەوەی زیاتر بەردەوام بم

I really want to take a moment

ئەمەوێ ساتێک وەر بگرم

to stop and say thank you to that stranger.

بۆ ئەوەی بووەستم و بەو .کەسە نەناسراوە بڵێم سووپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

I tell you all of this

هەموو ئەمەتان بۆیە پێ ئەڵێم

because the events of that night changed the course of my life to some degree.

چوونکە ڕووداوەکەی ئەو شەوە .تا ڕادەیەک ڕێڕەوی ژیانی منیان گۆڕێ

I became a psychology researcher,

،بووم بە لێکۆڵەرێکی دەروون ناسی

and I've devoted my work to understanding the human capacity to care for others.

کارەکەشم تەرخان کرد بۆ تێگەشتن .لە توانای مرۆڤ بۆ گرنگیدان بە کەسانی تر

Where does it come from, and how does it develop,

،لە کوێوە یەت ،و چۆن پەرە دەستێنێت

and what are the extreme forms that it can take?

شێوە لە ڕادەبەرەکانیش چین کە لەوانەیە وەریگرێت؟

These questions are really important to understanding basic aspects

ئەم پرسیارانە بەڕاستی گرنگن بۆ تێگەشتن لە لایەنە بنچینەییەکانی

of human social nature.

.سرووشتی کۆمەڵایەتی مرۆڤ

A lot of people, and this includes everybody

،زۆر کەسیش کە ئەمە هەمووان ئەگرێتەوە

from philosophers and economists to ordinary people

لە فەیلەسووفەکان و ئابووری ناسەکانەوە بۆ خەڵکی ئاسایی

believe that human nature is fundamentally selfish,

باوەڕیان وایە کە مرۆڤ ،بە شێوەیەکی سرووشتی خۆپەرستن

that we're only ever really motivated by our own welfare.

کە تەنیا پاڵنەری ڕاستەقینە بۆ ئێمە .بەرژەوەندی خوودی خۆمانە

But if that's true, why do some people, like the stranger who rescued me,

،بەڵام ئەگەر وابێت، بۆچی هەندێک خەڵک ،وەک ئەو کەسەی ڕزگاری کردم

do selfless things, like helping other people

،کاری خۆ نەویستانە ئەکەن وەک یارمەتیدانی خەڵکی تر

at enormous risk and cost to themselves?

لە بەرامبەر مەترسی و تێچوونێکی زۆردا بۆ خۆیان؟

Answering this question

وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە

requires exploring the roots of extraordinary acts of altruism,

پێویستی بەوەیە بە ناو ڕەگەکانی کاری ،خۆنەویستی نائاساییدا بگەڕێین

and what might make people who engage in such acts

چی واش لەو کەسانە ئەکات کە ئەو جۆرە کارانە ئەکەن

different than other people.

جیاواز بن لە کەسەکانی تر

But until recently, very little work on this topic had been done.

بەڵام هەتا ئەم دواییە، کاری زۆر کەم .کراوە لەسەر ئەم تەوەرە

The actions of the man who rescued me

کردەوەی پیاوەکەی ڕزگاری کردم

meet the most stringent definition of altruism,

لەگەڵ بەهێزترین پێناسەی ،خۆنەویستیدا یەکدەگرێتەوە

which is a voluntary, costly behavior

کە کارێکی بە ویستی خۆیی، زیان بەخۆگەیەنەر

motivated by the desire to help another individual.

بە هۆی پاڵنەری خواستی ،یارمەتیدانی کەسێکی ترەوە دەبێت

So it's a selfless act intended to benefit only the other.

کەواتە کارێکی خۆنەویستانەیە .تەنیا ئامانج لێی بەرژەوەندی کەسەکەی ترە

What could possibly explain an action like that?

ئەبێ چی کارێکی لەو شێوەیە ڕوون بکاتەوە؟

One answer is compassion, obviously,

،ئاشکرایە، یەکێک لە وەڵامەکان هاوسۆزییە

which is a key driver of altruism.

.کە پاڵنەری سەرەکی خۆنەویستییە

But then the question becomes,

،بەڵام دوای ئەوە پرسیارەکە ئەبێت بەوەی

why do some people seem to have more of it than others?

بۆچی هەندێک کەس لەوە دەچێت زیاتریان هەبێت وەک لەوانەی تر؟

And the answer may be that the brains of highly altruistic people

وەڵامەکەش ئەوەیە کە مێشکی کەسە زۆر خۆنەویستەکان لەوانەیە

.لە چەندین لایەنی بنچینەییەوە جیاواز بن

are different in fundamental ways.

But to figure out how,

،بەڵام بۆ زانینی ئەوەی چۆن

I actually started from the opposite end,

ڕاستییەکەی لە پێچەوانەکەیەوە ،دەستم پێکرد

with psychopaths.

.کەسە دەروون تێکچووەکان

A common approach to understanding basic aspects of human nature,

نزیک بوونەوەیەکی هاوبەش بۆ تێگەشتن ،لە لایەنە بنچینەییەکانی سرووشتی مرۆڤ

like the desire to help other people,

،وەک خواستی یارمەتی دانی خەڵکی تر

is to study people in whom that desire is missing,

لێکۆڵینەوەیە لەو خەڵکانەی ،کە ئەو خواستەیان تیا نییە

and psychopaths are exactly such a group.

کەسە دەروون تێکچووەکانیش .ئەو کۆمەڵە پێکدەهێنن

Psychopathy is a developmental disorder

دەروون تێکچوون کێشەیەکی پەرەسەندنە

with strongly genetic origins,

،بناغەیەکی بۆماوەیی جینی بەهێزی هەیە

and it results in a personality that's cold and uncaring

دەشبێتە هۆی کەسایەتییەک کە سارد و بێ بایەخە

and a tendency to engage in antisocial and sometimes very violent behavior.

خواستێکیش بۆ کاری دژە کۆمەڵایەتی و هەندێک .جاریش ڕەفتاری زۆر توند و تیژ

هەر کە من و هەندێک لە هاوپیشەکانم لە پەیمانگای نەتەوەیی تەندروستیی دەروونی

Once my colleagues and I at the National Institute of Mental Health

conducted some of the first ever brain imaging research

هەندێک لە یەکەمین پشکنینە تیشکییەکانی سەر مێشکمان ئەنجامدا

of psychopathic adolescents,

،لەسەر هەرزەکارە دەروون تێکچووەکان

and our findings, and the findings of other researchers now,

دۆزینەوەکانی ئێمە و دۆزینەوەکانی ،توێژەرەوەکانی تری ئێستاش

have shown that people who are psychopathic

نیشانیان داوە کە خەڵکەکانی دەروون شێواون

pretty reliably exhibit three characteristics.

.سێ تایبەتمەندی باوەڕپێکراوییان تێدایە

First, although they're not generally insensitive to other people's emotions,

یەکەم، هەرچەندە بەشێوەیەکی گشتی ،بێ هەست نیین بۆ هەستەکانی خەڵکی تر

they are insensitive to signs that other people are in distress.

بێ هەستن بۆ نیشانەکانی .کە کەسەکانی تر لە ناخۆشیدان

And in particular,

،وە بەتایبتیش

they have difficulty recognizing fearful facial expressions like this one.

قوورسە بۆیان دەربڕینی دەموچاوی .ترساوی وەک ئەمە بناسنەوە

And fearful expressions convey urgent need and emotional distress,

دەربڕینی ترساویش پێویستی یەکسەری و ،ناخۆشی هەستی دەگەیەنێت

and they usually elicit compassion and a desire to help

زۆربەی جاریش هاوسۆزی و ویستی یارمەتی ئەبزوێنن

in people who see them,

،لەو خەڵکانەدا کە ئەیانبینن

so it makes sense that people who tend to lack compassion

بۆیە ڕێی تێئەچێت خەڵکەکای هاوسۆزییان کەمە

also tend to be insensitive to these cues.

دەچن بەلای ئەوەی بێهەست .بن بۆ ئەم ئاماژانە

The part of the brain

بەشەکەی مێشک

that's the most important for recognizing fearful expressions

کە گرنگترینە بۆ ناسینەوەی دەربڕینی ترساوی

.پێیدەوترێت ئەمیگداڵا

is called the amygdala.

There are very rare cases of people who lack amygdalas completely,

چەند حاڵەتێکی زۆر دەگمەن هەیە ،لەوانەدا کە بە تەواوەتی ئیمگداڵایان نییە

and they're profoundly impaired in recognizing fearful expressions.

ئەوەش بە شێوەیەکی بەرچاو ناسینەوەی .دەربڕینی ترساویی لا پەکخستوون

And whereas healthy adults and children

لە کاتێکدا منداڵان و کەسە پێگەشتووە تەندرووستەکان

usually show big spikes in amygdala activity

زۆربەی کات بەرزبوونەوەیەک هەیە لە چالاکییەکانی ئەمیگدالایاندا

when they look at fearful expressions,

،کاتێک سەیری دەربڕینە ترساوەکان دەکەن

psychopaths' amygdalas are underreactive to these expressions.

ئەمیگدالای کەسە دەروون شێواوەکان .کاردانەوەیان کەمە بۆ ئەم دەربڕینانە

Sometimes they don't react at all,

هەندێک جار هیچ ،کاردانەوەشیان نابێت

which may be why they have trouble detecting these cues.

کە لەوانەیە لەبەر ئەوە بێت کێشەیان هەبێت .لە دۆزینەوەی ئەم ئاماژانە

Finally, psychopaths' amygdalas are smaller than average

لە کۆتاییدا، ئەمیگدالای دەروون شێواوەکان لە تێکڕا بچووکترن

by about 18 or 20 percent.

.بە نزیکەی ١٨ بۆ ٢٠ ڕێژەی سەدی

So all of these findings are reliable and robust,

کەواتە هەموو ئەم دۆزینەوانە ،پشتی پێدەبەسترێت و بەهێزن

and they're very interesting.

.وە زۆر سەرنج ڕاکێشیشن

But remember that my main interest

بەڵام بیرتان بێت ئەوەی من گرنگی پێدەدەم

is not understanding why people don't care about others.

ئەوە نییە تێبگەم بۆچی خەڵک .گرنگی بە یەکتر نادەن

It's understanding why they do.

بەڵکو تێگەشتنە لەوەی .بۆچی گرنگی بە یەکتر ئەدەن

So the real question is,

،بۆیە پرسیارە ڕاستەقینەکە ئەوەیە

could extraordinary altruism,

،دەکرێت خۆنەویستی نائاسایی

which is the opposite of psychopathy

کە پێچەوانەی دەروون شێواوییە

in terms of compassion and the desire to help other people,

لە ڕووی هاوسۆزی و خواستی ،یارمەتیدانی خەڵکی ترەوە

emerge from a brain that is also the opposite of psychopathy?

لە مێشکێکەوە دەرئەچێت کە هەر پێچەوانەی دەروون شێواوییە؟

A sort of antipsychopathic brain,

،جۆرێک لە مێشکی دژە دەروون شێواوی

better able to recognize other people's fear,

بە شێوەیەکی باشتر ،ترسی خەڵکی تر ئەناسێتەوە

an amygdala that's more reactive to this expression

ئەمیگدالایەک کە کاردانەوەی زیاترە بۆ ئەم دەربڕینە

and maybe larger than average as well?

وە لە ئەمیگدالایەکی تێکڕاش گەورەتر بێت؟

As my research has now shown,

،وەک ئێستا توێژینەوەکەی من دەریخستووە

all three things are true.

هەر سێ شتەکە ڕاستن

And we discovered this

ئەمەشمان بە تاقیکردنەوە

by testing a population of truly extraordinary altruists.

لەسەر کەسانێک دۆزییەوە کە .بە شێوەیەکی نائاسایی خۆنەپەرستن

These are people who have given one of their own kidneys

ئەمانە کەسانێکن کە گوورچیلەیەکی خۆیان بەخشییوە

to a complete stranger.

.بە کەسێک کە هیچ نایناسن

So these are people who have volunteered to undergo major surgery

کەواتە ئەمانە کەسانێکن خۆبەخشانە چوونەتە بەردەم نەشتەرگەرییەکی گەورە

so that one of their own healthy kidneys can be removed

بۆ ئەوەی یەکێک لە گوورچیلە ساغەکانی خۆیان دەر بکرێت

and transplanted into a very ill stranger

ئینجا بخرێتە نەخۆشێکی نەناسراوەوە

that they've never met and may never meet.

کە قەت نەیانبینییوە و .لەوانەیە قەتیش نەیانبینن

"Why would anybody do this?" is a very common question.

"ئەبێ بۆچی کەسێک ئەمە بکات؟" .پرسیارێکە زۆر ئەکرێت

And the answer may be

وەڵامەکەش ئەوەیە لەوانەیە

that the brains of these extraordinary altruists

مێشکی ئەم کەسە خۆنەویستە نائاساییانە

have certain special characteristics.

خاسییەتی دیاریکراوی .زۆر تایبەتی هەبێت

They are better at recognizing other people's fear.

.باشترن لە ناسینەوەی ترسی کەسانی تردا

They're literally better at detecting when somebody else is in distress.

باشترن لە هەستپێکردنی کەسێکی تردا .کاتێک لە تەنگانەدا دەبێت

This may be in part because their amygdala is more reactive to these expressions.

ئەمە لەوانەیە بەشێکی بەهۆی ئەوەوە بێت .ئەمیگدالاکانیان کارلێکی زیاتر بێت

And remember, this is the same part of the brain that we found

بیریشتان بێت، ئەمە هەمان ئەو بەشەی مێشکە کە بۆمان دەرکەوت

هیچ کارلێکی نییە لەو .کەسانەدا کە دەروون شێواون

was underreactive in people who are psychopathic.

And finally, their amygdalas are larger than average as well,

هەروەها، ئەمیگدالاکانیان لە ئەمیگدالای ئاساییش گەورەترن

.بە ڕێژەی نزیکەی لە سەدا هەشت

by about eight percent.

So together, what these data suggest

کەواتە، ئەوەی ئەم زانیارییانە پێکەوە دەری ئەخەن

is the existence of something like a caring continuum in the world

بوونی شتێکە وەک بەردەوامی پێدانێکی گرنگیپێدان لە جیهاندا

that's anchored at the one end by people who are highly psychopathic,

کە لە کۆتاییەک لەنگەر گیراوە ،بەو کەسانەی دەروونیان زۆر شێواوە

and at the other by people who are very compassionate

لە کۆتاییەکەی تریشی بەو کەسانەی زۆر هاوسۆزن

and driven to acts of extreme altruism.

پاڵنەریشییان هەیە بۆ کاری .خۆنەویستی نائاسایی

But I should add that what makes extraordinary altruists so different

بەڵام پێویستە بڵێم ئەوەی خۆنەویستەکانی کردووە بە کەسانێکی زۆر جیاواز

is not just that they're more compassionate than average.

.ئەوە نییە لە کەسانی ئاسایی هاوسۆزتر بن

They are,

،هاوسۆزترن

but what's even more unusual about them

بەڵام ئەوەی نائاسایی ترە لە بارەیانەوە

is that they're compassionate and altruistic

ئەوەیە کە هاوسۆز و خۆنەویستیشن

not just towards people who are in their own innermost circle

نەک تەنیا بەرامبەر کەسەکانی لە بازنەی ناوەوەی

of friends and family. Right?

هاوڕێکان و خێزانەکەی خۆیاندان. وا نییە؟

Because to have compassion for people that you love and identify with

چوونکە هەبوونی هاوسۆزی بۆ ئەو کەسانەی کە خۆشت دەوێن

is not extraordinary.

.شتێکی نائاسایی نییە

Truly extraordinary altruists' compassion extends way beyond that circle,

هاوسۆزی کەسە زۆر خۆنەویستەکان ،ئەو بازنەیەش تێدەپەڕێنێت

even beyond their wider circle of acquaintances

تەنانەت فراوانتر لەو کەسانەش کە ئاشنان پێیان

to people who are outside their social circle altogether,

بۆ ئەو کەسانەی کە بە تەواوەتی لە دەرەوەی بازنەی کۆمەڵایەتی خۆیاندان

total strangers,

،بە تەواوەتی نەناسراون پێیان

just like the man who rescued me.

هەر وەک ئەو پیاوەی ڕزگاری کردم

And I've had the opportunity now to ask a lot of altruistic kidney donors

منیش دەرفەتی ئەوەم هەبوو لە چەند بەخشەرێکی گوورچیلە بپرسم

how it is that they manage to generate such a wide circle of compassion

چۆن توانیان بازنەیەکی هێندە فراوانی هاوسۆزی درووست بکەن

that they were willing to give a complete stranger their kidney.

کە ئامادەن گورچیلەیەکی خۆیان بدەن .بە کەسێکی تەواو نەناسراو

And I found it's a really difficult question for them to answer.

بۆشم دەرکەوت بەڕاستی پرسیارێکی .قورسە پێیان وەڵام بدرێتەوە

I say, "How is it that you're willing to do this thing

من ئەڵێم، "چۆن ئامادەیت شتێکی ئاواهی بکەیت

when so many other people don't?

لە کاتێکدا زۆر کەسی تر نایکات؟

You're one of fewer than 2,000 Americans

تۆ یەکێکیت لەو کەمتر لە دوو هەزار ئەمریکییە

who has ever given a kidney to a stranger.

کە تا ئێستا گورچیلەیەکیان .یاوە بە نەناسراوێک

What is it that makes you so special?"

"چی وای کردووە تۆ تایبەت بیت؟

And what do they say?

لە وەڵامی ئەوەیا چی ئەڵێن؟

They say, "Nothing.

.ئەڵێن، "هیچ شتێک

There's nothing special about me.

هیچ شتێکی تایبەت نییە لە بارەی منەوە،

I'm just the same as everybody else."

" من هەر وەک هەموو کەسێکی ترم.

And I think that's actually a really telling answer,

ڕاستییەکەی ئەوەش وەڵامێکە ،هەموو شتێک ئەڵێت

because it suggests that the circles of these altruists don't look like this,

چونکە پێشنیاری ئەوە ئەکات کە بازنەکانی ،ئەم کەسە خۆنەویستانە لەمە ناچێت

they look more like this.

زیاتر لەمە ئەچێت

They have no center.

هیچ ناوەڕاستێکیان نییە

These altruists literally don't think of themselves

ئەم کەسە خۆنەویستانە بیر لە خۆیان ناکەنەوە

as being at the center of anything,

،وەک ئەوەی ناوەڕاستی شتێک بن

as being better or more inherently important than anybody else.

لە کەس باشتر بن یان بە .بۆماوەیی گرنگتر بن لە کەسی تر

کە لە خۆنەویستێکم پرسی بۆچی ،بەخشینی گورچیلە ڕێی تێئەچێت بەلایەوە، وتی

When I asked one altruist why donating her kidney made sense to her,

she said, "Because it's not about me."

".چونکە ئەمە بۆ خۆم نییە"

Another said,

،یەکێکی تریان وتی

"I'm not different. I'm not unique.

من جیاواز نیم، من تایبەت نیم"

Your study here is going to find out that I'm just the same as you."

توێژینەوەکەت لێرەیا ئەوەی بۆ دەر ئەکەوێت ".کە من هەر وەک تۆم

I think the best description for this amazing lack of self-centeredness

پێموابێت باشترین وەسف بۆ ئەم نەبوونە سەرسوڕهێنەرەی خۆ کردن بە چەقە

is humility,

،بێ فیزییە

which is that quality that in the words of St. Augustine

تایبەتمەندییەکە کە بە قسەکانی سەنت ئۆگەستین

makes men as angels.

.مرۆڤ وەک فریشتەکان نیشاندەدات

And why is that?

ئەوە بۆ چی؟

It's because if there's no center of your circle,

لەبەر ئەوەی ئەگەر بازنەکەت ،هیچ ناوەڕاستێکی نەبێت

there can be no inner rings or outer rings,

،ئەڵقەی ناوەوە یان ئەڵقەی دەرەوەت نابێت

nobody who is more or less worthy of your care and compassion

هیچ کەس کەمتر یان زیاتر گرنگی پێنادرێت و هاوسۆزی نابێت بۆی

than anybody else.

.وەک لە کەسێکی تر

And I think that this is what really distinguishes extraordinary altruists

پێموابێت ئەمەش ئەو شتەیە کە خۆنەویستە نائاساییەکان جیا ئەکاتەوە

from the average person.

.لە کەسی ئاسایی

But I also think that this is a view of the world that's attainable by many

بەڵام پێشموایە ئەمە تێڕوانینێکی جیهانە کە زۆربەی خەڵک دەتوانن پێی بگەن

and maybe even most people.

.تەنانەت لەوانەیە زۆرینەشی بتوانن

And I think this because at the societal level,

پێموابێت ئەمە لەبەر ئەوەیە ،کە لەسەر ئاستێکی کۆمەڵی

expansions of altruism and compassion are already happening everywhere.

فراوانبوونەکانی خۆنەویستی و هاوسۆزی .لە هەموو لایەک ڕوودەدات

The psychologist Steven Pinker and others have shown

ستیڤین پینکەری دەروون ناس و ئەوانەی تر نیشانیان داوە

that all around the world people are becoming less and less accepting

لە سەرانسەری جیهاندا خەڵک کەمتر و کەمتر دەتوانن قبوڵی

of suffering in ever-widening circles of others,

،ناڵاندنەکان بکەن لە بازنەیەکی فراوانبووی کەسانی تردا

which has led to declines of all kinds of cruelty and violence,

کە ئەمەش بووەتە هۆی کەمبوونەوەی هەموو ،جۆرەکانی دڕندەیی و توند و تیژی

from animal abuse to domestic violence to capital punishment.

لە توند و تیژی بەرامبەر ئاژەڵان بۆ .توند و تیژی ناوماڵ و سزای لە سێدارەدان

And it's led to increases in all kinds of altruism.

ئەوەش بووەتە زۆربوونی هەموو .جۆرەکانی خۆنەویستی

A hundred years ago, people would have thought it was ludicrous

سەد ساڵ لەمەوبەر، خەڵک وایان بیر ئەکردەوە چەنێک نابەجێ بێت

how normal and ordinary it is

کە خەڵکی ئێستا ئاساییە بەلایانەوە

for people to donate their blood and bone marrow

کە خوێنی خۆیان و مۆخی ئێسکی خۆیان ببەخشن

to complete strangers today.

.بە کەسانێک کە هیچ نایان ناسن

Is it possible that a hundred years from now

ڕێی تێئەچێت سەد ساڵی تر

people will think that donating a kidney to a stranger

خەڵک وا بیر بکەنەوە کە بەخشینی گوورچیلەیەک بە کەسێکی نەناسراو

is just as normal and ordinary

چەنێک ئاساییە هەر وەک

as we think donating blood and bone marrow is today?

چۆن ئێستا پێمان وایە بەخشینی خوێن و مۆخی ئێسک ئاساییە؟

Maybe.

.لەوانەیە

So what's at the root of all these amazing changes?

کەواتە ڕەگی ئەم هەموو گۆڕانکارییە سەرسووڕهێنەرانە چییە؟

In part it seems to be

بەشێکی لەوە ئەچێت بەهۆی

increases in wealth and standards of living.

زیادبوونی سامان و ستانداردەکانی .ژیانەوە بووبێت

As societies become wealthier and better off,

کاتێک کۆمەڵگاکان ،دەوڵەمەند تر و باشتر ئەبن

people seem to turn their focus of attention outward,

خەڵک پێ ئەچێت زیاتر ،سەرنجی خۆیان بییەن بە دەرەوە

and as a result, all kinds of altruism towards strangers increases,

لە دەرئەنجامدا، هەموو جۆرەکانی خۆنەویستی ،بەرامبەر کەسە نەناسراوەکان زیاد دەکات

from volunteering to charitable donations and even altruistic kidney donations.

لە کاری خۆبەخشییەوە بۆ بەخشینی پارە بۆ .خێرخوازی و تەنانەت بەخشینی گوورچیلە

But all of these changes also yield

بەڵام هەموو ئەم گۆڕانکارییانە

a strange and paradoxical result,

،ئەنجامێکی سەیر و دژبەیەکی هەیە

which is that even as the world is becoming a better and more humane place,

ئەویش ئەوەیە هەرچەندە جیهان خەریکە ،دەبێت بە شوێنێکی باشتر و مرۆڤدۆستانەتر

which it is,

،کە لە ڕاستیدا وایە

there's a very common perception that it's becoming worse

تێڕوانینێکی زۆر باو هەیە کە وادەزانرێت خراپتر دەبێت

and more cruel, which it's not.

،بێ بەزەێتیش زیاتر دەبێت .کە بەو شێوەیە نییە

And I don't know exactly why this is,

،بە ڕوونیش نازانم ئەمە لەبەر چی وایە

but I think it may be that we now just know so much more

بەڵام پێموابێت لەوانەیە هی ئەوە بێت ئێستا زۆر زیاتر ئەزانین

about the suffering of strangers in distant places,

دەربارەی ناڵاندنی کەسەکانی نایان ناسین ،لە شوێنە دوورە دەستەکان لە خۆمان

and so we now care a lot more

ئێستاش زۆر لە پێشتر زیاتر خەمخۆرین

about the suffering of those distant strangers.

بۆ ناڵاندنی ئەو کەسە .نەناسراوە دوورەدەستانە

But what's clear is the kinds of changes we're seeing show

بەڵام ئەوە ڕوونە هەموو جۆرەکانی گۆڕانکاری کە ئێستا ئەیبینین نیشانی ئەیات

that the roots of altruism and compassion

کە ڕەگەکانی خۆنەویستی و هاوسۆزی

are just as much a part of human nature as cruelty and violence,

بەشێکن لە سرووشتی مرۆڤەکان هەر وەک ،دڕندەیی و توند و تیژی

maybe even more so,

،لەوانەیە بە ڕادەیەکی زیاتریش بێت

and while some people do seem to be inherently more sensitive

وە لە کاتێکدا وا دەر دەکەوێت هەندێک خەڵک بە شێوەیەکی بۆماوەیی هەستیار تر بن

to the suffering of distant others,

،بۆ ناڵاندنی کەسە دوورەدەستەکانی تر

I really believe that the ability to remove oneself

بەڕاستی پێموایە کە کەسێک توانای لابردنی خۆی

from the center of the circle

لە ناوەڕاستی بازنەکە

and expand the circle of compassion outward to include even strangers

لەگەڵ فراوانکردنی بازنەکەی بۆ دەرەوە بۆ ئەوەی کەسە نەناسراوەکانیش بگرێتەوە

is within reach for almost everyone.

.لە توانای هەموو کەسێکدایە

Thank you.

.سوپاس بۆ گوێگرتنتان

(Applause)

(چەپڵەلێدان)