Why some people are more altruistic than others | Abigail Marsh

Tłumaczenie: Barbara Guzik Korekta: Rysia Wand

There's a man out there, somewhere,

Jest gdzieś człowiek,

who looks a little bit like the actor Idris Elba,

który przypomina aktora Idrisa Elbę.

or at least he did 20 years ago.

Przynajmniej tak wyglądał 20 lat temu.

I don't know anything else about him,

Nie wiem o nim nic poza tym,

except that he once saved my life

że pewnego dnia uratował mi życie,

by putting his own life in danger.

ryzykując swoje własne.

This man ran across four lanes of freeway traffic in the middle of the night

Przebiegł w środku nocy przez cztery pasy ruchliwej autostrady,

to bring me back to safety

żeby zapewnić mi bezpieczeństwo

after a car accident that could have killed me.

po wypadku samochodowym, w którym mogłam zginąć.

And the whole thing left me really shaken up, obviously,

Oczywiście całe to zdarzenie wstrząsnęło mną,

but it also left me with this kind of burning, gnawing need

ale również wywołało we mnie palącą i dręczącą potrzebę zrozumienia,

to understand why he did it,

dlaczego tak postąpił.

what forces within him caused him to make the choice

Jaka wewnętrzna siła spowodowała, że dokonał wyboru,

that I owe my life to,

któremu zawdzięczam życie,

to risk his own life to save the life of a stranger?

zaryzykował własne życie, żeby ocalić obcą osobę?

In other words, what are the causes of his or anybody else's capacity for altruism?

Innymi słowy, co powoduje, że ludzie są zdolni do altruizmu?

But first let me tell you what happened.

Pozwólcie, że opowiem, co się wydarzyło.

That night, I was 19 years old

Tamtej nocy miałam 19 lat .

and driving back to my home in Tacoma, Washington,

Wracałam autostradą międzystanową numer pięć

down the Interstate 5 freeway,

do domu w Tacoma w Waszyngtonie,

when a little dog darted out in front of my car.

kiedy mały pies wbiegł mi przed maskę.

And I did exactly what you're not supposed to do,

Zrobiłam dokładnie to, czego nie powinnam,

which is swerve to avoid it.

czyli gwałtownie skręciłam, żeby go ominąć.

And I discovered why you're not supposed to do that.

I odkryłam, dlaczego nie powinno się tego robić.

I hit the dog anyways,

Mimo wszystko potrąciłam tego psa,

and that sent the car into a fishtail,

przez co zarzuciło mnie,

and then a spin across the freeway,

zakręciło w poprzek autostrady,

until finally it wound up in the fast lane of the freeway

aż w końcu znalazłam się na pasie szybkiego ruchu,

faced backwards into oncoming traffic

przodem do nadjeżdżających samochodów.

and then the engine died.

i wtedy zgasł silnik.

And I was sure in that moment that I was about to die too,

Byłam pewna, że zaraz zginę,

but I didn't

ale tak się nie stało

because of the actions of that one brave man

dzięki temu, co zrobił ten odważny człowiek,

who must have made the decision

który widząc mój unieruchomiony samochód,

within a fraction of a second of seeing my stranded car

musiał podjąć decyzję w ułamku sekundy,

to pull over and run across four lanes of freeway traffic

żeby zjechać na pobocze i pobiec przez cztery pasy autostrady,

in the dark

w ciemności,

to save my life.

żeby ocalić mi życie.

And then after he got my car working again

Kiedy upewnił się, że mój samochód znowu działa,

and got me back to safety and made sure I was going to be all right,

a ja jestem bezpieczna i czuję się dobrze,

he drove off again.

znowu odjechał.

He never even told me his name,

Nigdy nie powiedział mi, jak ma na imię.

and I'm pretty sure I forgot to say thank you.

Jestem pewna, że zapomniałam mu podziękować.

So before I go any further,

Zanim przejdę dalej,

I really want to take a moment

pragnę zatrzymać się na chwilę

to stop and say thank you to that stranger.

i podziękować temu obcemu człowiekowi.

(Applause)

(Brawa)

I tell you all of this

Mówię o tym,

because the events of that night changed the course of my life to some degree.

bo tamte wydarzenia w pewnym stopniu zmieniły moje życie.

I became a psychology researcher,

Zostałam naukowcem w dziedzinie psychologii

and I've devoted my work to understanding the human capacity to care for others.

i poświęciłam się pracy nad zrozumieniem zdolności człowieka do dbania o innych.

Where does it come from, and how does it develop,

Skąd to się bierze, jak się rozwija

and what are the extreme forms that it can take?

i jakie skrajne formy może przybrać?

These questions are really important to understanding basic aspects

Te pytania są istotne dla zrozumienia podstawowych aspektów

of human social nature.

społecznej natury człowieka.

A lot of people, and this includes everybody

Wiele osób, właściwie każdy z nas,

from philosophers and economists to ordinary people

od filozofów i ekonomistów po zwykłych ludzi,

believe that human nature is fundamentally selfish,

uważa, że natura ludzka jest zasadniczo samolubna,

that we're only ever really motivated by our own welfare.

że jesteśmy zmotywowani do działania tylko wtedy, kiedy chodzi o nasze dobro.

But if that's true, why do some people, like the stranger who rescued me,

Jeśli to prawda, dlaczego niektórzy, jak nieznajomy, który mnie uratował,

do selfless things, like helping other people

robią coś bezinteresownego, jak pomoc innym,

at enormous risk and cost to themselves?

swoim kosztem przy dużym ryzyku?

Answering this question

Odpowiedź na to pytanie

requires exploring the roots of extraordinary acts of altruism,

wymaga zbadania podstaw niezwykłych aktów altruizmu

and what might make people who engage in such acts

i tego, co odróżnia altruistów od pozostałych ludzi.

different than other people.

But until recently, very little work on this topic had been done.

Do niedawna niewiele zostało zbadane w tym temacie.

The actions of the man who rescued me

To, co zrobił mój wybawca,

meet the most stringent definition of altruism,

najlepiej oddaje definicję altruizmu

which is a voluntary, costly behavior

jako dobrowolnego ponoszenia pewnych kosztów,

motivated by the desire to help another individual.

umotywowanego pragnieniem pomocy drugiemu człowiekowi.

So it's a selfless act intended to benefit only the other.

Czyli to bezinteresowne działanie na korzyść drugiej osoby.

What could possibly explain an action like that?

Co mogłoby tłumaczyć takie zachowanie?

One answer is compassion, obviously,

Oczywiście może to być współczucie,

which is a key driver of altruism.

kluczowy bodziec altruizmu.

But then the question becomes,

Co rodzi kolejne pytanie,

why do some people seem to have more of it than others?

dlaczego jedni mają więcej współczucia niż inni?

And the answer may be that the brains of highly altruistic people

Może dlatego, że mózg wyjątkowo altruistycznych osób

are different in fundamental ways.

zasadniczo jest inny.

But to figure out how,

Żeby to zrozumieć,

I actually started from the opposite end,

zaczęłam od końca,

with psychopaths.

od psychopatów.

A common approach to understanding basic aspects of human nature,

Znana metoda na zrozumienie podstawowych zachowań ludzkiej natury,

like the desire to help other people,

jak pragnienie pomagania innym,

is to study people in whom that desire is missing,

polega na zbadaniu osób, które nie mają takiego pragnienia,

and psychopaths are exactly such a group.

a psychopaci są taką grupą.

Psychopathy is a developmental disorder

Psychopatia to choroba rozwojowa,

with strongly genetic origins,

z silnym uwarunkowaniem genetycznym,

and it results in a personality that's cold and uncaring

skutkująca oziębłą i nieczułą osobowością

and a tendency to engage in antisocial and sometimes very violent behavior.

i skłonnością do antyspołecznych, a czasami brutalnych zachowań.

Wraz z kolegami z Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego

Once my colleagues and I at the National Institute of Mental Health

conducted some of the first ever brain imaging research

przeprowadziliśmy u psychopatycznych nastolatków

of psychopathic adolescents,

pierwsze badania obrazowania mózgu.

and our findings, and the findings of other researchers now,

Nasze odkrycia, podobnie jak obecnie prowadzone badania,

have shown that people who are psychopathic

pokazały, że psychopatyczne osoby

pretty reliably exhibit three characteristics.

charakteryzują się trzema cechami.

First, although they're not generally insensitive to other people's emotions,

Po pierwsze, chociaż generalnie nie są niewrażliwi na emocje innych ludzi,

they are insensitive to signs that other people are in distress.

są nieczuli na oznaki czyjegoś cierpienia.

And in particular,

W szczególności

they have difficulty recognizing fearful facial expressions like this one.

mają trudność w rozpoznaniu zaniepokojonego wyrazu twarzy, jak ten.

And fearful expressions convey urgent need and emotional distress,

Niepokój rodzi nagłą potrzebę i emocjonalny ból,

and they usually elicit compassion and a desire to help

które wywołują współczucie i pragnienie niesienia pomocy

in people who see them,

u patrzących.

so it makes sense that people who tend to lack compassion

Dlatego ludzie pozbawieni współczucia

also tend to be insensitive to these cues.

są również nieczuli na te sygnały.

The part of the brain

Część mózgu,

that's the most important for recognizing fearful expressions

która odpowiada za rozpoznanie niepokoju

is called the amygdala.

to ciało migdałowate.

There are very rare cases of people who lack amygdalas completely,

W bardzo rzadkich przypadkach po prostu go nie ma,

and they're profoundly impaired in recognizing fearful expressions.

co powoduje całkowitą niezdolność do rozpoznania niepokoju.

And whereas healthy adults and children

U zdrowych dorosłych i dzieci

usually show big spikes in amygdala activity

widać duży wzrost aktywności ciała migdałowatego

when they look at fearful expressions,

na widok zaniepokojonego wyrazu twarzy,

psychopaths' amygdalas are underreactive to these expressions.

ale ciała migdałowate psychopatów reagują za słabo.

Sometimes they don't react at all,

Czasami nie reagują wcale,

which may be why they have trouble detecting these cues.

co może powodować trudności z wykryciem takich sygnałów.

Finally, psychopaths' amygdalas are smaller than average

Po trzecie, ciało migdałowate jest mniejsze u psychopatów

by about 18 or 20 percent.

o 18 - 20 procent.

So all of these findings are reliable and robust,

Wszystkie te odkrycia są wiarygodne,

and they're very interesting.

solidne i bardzo ciekawe.

But remember that my main interest

Pamiętajcie, że moim celem

is not understanding why people don't care about others.

nie jest zrozumienie, dlaczego ludzie nie troszczą się o innych,

It's understanding why they do.

tylko dlaczego to robią.

So the real question is,

Prawdziwe pytanie brzmi,

could extraordinary altruism,

czy niezwykły altruizm,

which is the opposite of psychopathy

który jest przeciwieństwem psychopatii

in terms of compassion and the desire to help other people,

pod względem współczucia i pragnienia niesienia pomocy,

emerge from a brain that is also the opposite of psychopathy?

może pochodzić z mózgu, który też jest inny niż u psychopatów?

A sort of antipsychopathic brain,

Anty-psychopatycznego mózgu,

better able to recognize other people's fear,

który lepiej potrafi rozpoznać czyjś niepokój,

an amygdala that's more reactive to this expression

a ciało migdałowate szybciej reaguje na taki wyraz twarzy

and maybe larger than average as well?

i może być większe od przeciętnego?

As my research has now shown,

Jak pokazały moje badania,

all three things are true.

wszystkie trzy cechy są prawdziwe.

And we discovered this

Odkryliśmy to,

by testing a population of truly extraordinary altruists.

badając grupę wyjątkowo altruistycznych osób,

These are people who have given one of their own kidneys

które oddały swoją nerkę

to a complete stranger.

całkiem obcej osobie.

So these are people who have volunteered to undergo major surgery

Osoby, które zgodziły się poddać poważnej operacji

so that one of their own healthy kidneys can be removed

i przekazać jedną ze swoich zdrowych nerek

and transplanted into a very ill stranger

na przeszczep dla bardzo chorej obcej osoby,

that they've never met and may never meet.

której nie znają i może nigdy nie poznają.

"Why would anybody do this?" is a very common question.

Zadajemy sobie pytanie: "Dlaczego ktoś miałby to zrobić?".

And the answer may be

Może dlatego,

that the brains of these extraordinary altruists

że mózg tych niezwykle altruistycznych osób

have certain special characteristics.

posiada wyjątkowe cechy.

They are better at recognizing other people's fear.

Ludzie ci potrafią lepiej rozpoznać niepokój.

They're literally better at detecting when somebody else is in distress.

Są dosłownie lepsi w wykrywaniu czyjegoś cierpienia,

This may be in part because their amygdala is more reactive to these expressions.

bo ich ciało migdałowate szybciej reaguje na taki wyraz twarzy.

And remember, this is the same part of the brain that we found

Pamiętajcie, że to ta sama część mózgu, która według nas

was underreactive in people who are psychopathic.

nie reagowała właściwe u psychopatów.

And finally, their amygdalas are larger than average as well,

Co więcej, ich ciało migdałowate jest większe od przeciętnego

by about eight percent.

o około osiem procent.

So together, what these data suggest

Te dane sugerują,

is the existence of something like a caring continuum in the world

że stopień troski o innych to rodzaj wachlarza,

that's anchored at the one end by people who are highly psychopathic,

od psychopatów

and at the other by people who are very compassionate

po ludzi pełnych współczucia,

and driven to acts of extreme altruism.

których czyny są niezwykle altruistyczne.

But I should add that what makes extraordinary altruists so different

Powinnam dodać, że niezwykli altruiści

to nie tylko osoby, które bardziej niż inni wyrażają współczucie.

is not just that they're more compassionate than average.

They are,

but what's even more unusual about them

Zaskakujące jest to,

is that they're compassionate and altruistic

że wyrażają współczucie i altruizm

not just towards people who are in their own innermost circle

nie tylko względem ludzi ze swojego najbliższego otoczenia,

of friends and family. Right?

przyjaciół czy rodziny.

Because to have compassion for people that you love and identify with

Bo współczucie wobec ludzi, których kochamy i są nam bliscy,

is not extraordinary.

nie jest niczym niezwykłym.

Truly extraordinary altruists' compassion extends way beyond that circle,

Prawdziwie wyjątkowe altruistyczne współczucie rozciąga się poza ten krąg,

even beyond their wider circle of acquaintances

nawet poza szerszy krąg znajomych

to people who are outside their social circle altogether,

i dotyczy ludzi spoza ich kręgu społecznego,

total strangers,

całkiem obcych,

just like the man who rescued me.

jak czlowiek, który mnie uratował.

And I've had the opportunity now to ask a lot of altruistic kidney donors

Miałam okazję spytać wielu altruistycznych dawców nerek,

how it is that they manage to generate such a wide circle of compassion

skąd się u nich tak wielkie współczucie,

that they were willing to give a complete stranger their kidney.

że potrafią oddać swoją nerkę całkiem obcej osobie.

And I found it's a really difficult question for them to answer.

Okazało się, że to dość trudne dla nich pytanie.

I say, "How is it that you're willing to do this thing

Pytam: "Jak to jest, że chcesz zrobić to,

when so many other people don't?

czego tak wielu ludzi nie robi?

You're one of fewer than 2,000 Americans

Jesteś jednym z zaledwie 2000 Amerykanów,

who has ever given a kidney to a stranger.

którzy oddali nerkę obcej osobie.

What is it that makes you so special?"

Skąd ta wyjątkowość?".

And what do they say?

Co oni na to?

They say, "Nothing.

Mówią: "Nic.

There's nothing special about me.

Nie ma nic wyjątkowego we mnie.

I'm just the same as everybody else."

Jestem taki sam jak inni".

And I think that's actually a really telling answer,

Sądzę, że ta odpowiedź jest bardzo wymowna,

because it suggests that the circles of these altruists don't look like this,

bo okręgi tych altruistów nie wyglądają tak,

they look more like this.

tylko raczej tak.

They have no center.

Nie mają środka.

These altruists literally don't think of themselves

Ci altruiści naprawdę nie myślą,

as being at the center of anything,

że są w centrum czegokolwiek,

as being better or more inherently important than anybody else.

że są lepsi lub ważniejsi od innych.

When I asked one altruist why donating her kidney made sense to her,

Kiedy spytałam jedną z dawczyń, dlaczego oddała nerkę,

she said, "Because it's not about me."

powiedziała: "Bo tu nie chodzi o mnie".

Another said,

Ktoś inny powiedział:

"I'm not different. I'm not unique.

"Nie jestem inny. Nie jestem wyjątkowy.

Your study here is going to find out that I'm just the same as you."

Twoje badania wykażą, że jestem taki sam jak ty".

I think the best description for this amazing lack of self-centeredness

Myślę, że najlepszym opisem tego niesamowitego braku egocentryzmu

is humility,

jest skromność,

which is that quality that in the words of St. Augustine

która według św. Augustyna jest cechą

makes men as angels.

zmieniającą człowieka w anioła.

And why is that?

Dlaczego tak jest?

It's because if there's no center of your circle,

Jeśli nie ma środka w twoim kręgu,

there can be no inner rings or outer rings,

może też nie być wewnętrznych czy zewnętrznych pierścieni,

nobody who is more or less worthy of your care and compassion

nikogo, kto bardziej lub mniej zasługuje na twoje współczucie.

than anybody else.

And I think that this is what really distinguishes extraordinary altruists

Myślę, że właśnie to odróżnia niezwykłych altruistów

from the average person.

od przeciętnego człowieka.

But I also think that this is a view of the world that's attainable by many

Uważam, że wielu ludzi podziela taki punkt widzenia,

and maybe even most people.

może nawet większość.

And I think this because at the societal level,

Myślę tak, bo na poziomie społecznym

expansions of altruism and compassion are already happening everywhere.

ekspansję altruizmu i współczucia widać na każdym kroku.

The psychologist Steven Pinker and others have shown

Steven Pinker i inni psycholodzy pokazują,

that all around the world people are becoming less and less accepting

że ludzie na całym świecie coraz mniej akceptują cierpienie

of suffering in ever-widening circles of others,

w kręgach coraz bardziej oddalonych,

which has led to declines of all kinds of cruelty and violence,

co doprowadziło do ograniczeń różnych form przemocy,

from animal abuse to domestic violence to capital punishment.

od przemocy wobec zwierząt, przez przemoc domową po karę śmierci.

And it's led to increases in all kinds of altruism.

Doprowadziło to do zwiększenia altruistycznych zachowań.

A hundred years ago, people would have thought it was ludicrous

Sto lat temu ludzie uznaliby za niedorzeczne to,

how normal and ordinary it is

co obecnie jest czymś naturalnym,

for people to donate their blood and bone marrow

czyli oddanie krwi czy szpiku kostnego

to complete strangers today.

całkiem obcej osobie.

Is it possible that a hundred years from now

Czy możliwe, żeby za sto lat

people will think that donating a kidney to a stranger

ludzie uznali oddanie nerki obcej osobie

is just as normal and ordinary

za coś tak normalnego,

as we think donating blood and bone marrow is today?

jak obecnie oddanie krwi czy szpiku?

Maybe.

Być może.

So what's at the root of all these amazing changes?

Co leży u podstaw tych niesamowitych zmian?

In part it seems to be

Częściowo przyczyną może być

increases in wealth and standards of living.

polepszenie standardu życia.

As societies become wealthier and better off,

Ze wzrostem zamożności

people seem to turn their focus of attention outward,

ludzie zaczynają skupiać się na świecie zewnętrznym,

and as a result, all kinds of altruism towards strangers increases,

częściej wykazując altruistyczne zachowania względem obcych,

from volunteering to charitable donations and even altruistic kidney donations.

działając w wolontariacie, charytatywnie, czy nawet altruistycznie oddając nerkę.

But all of these changes also yield

Jednak te zmiany prowadzą też

a strange and paradoxical result,

do dziwnej i paradoksalnej sytuacji,

which is that even as the world is becoming a better and more humane place,

w której pomimo tego, że świat staje się lepszym i bardziej ludzkim miejscem,

which it is,

there's a very common perception that it's becoming worse

pojawia się przekonanie, że jest coraz gorszy,

and more cruel, which it's not.

okrutniejszy, chociaż tak nie jest.

And I don't know exactly why this is,

Nie jestem pewna, dlaczego tak jest,

but I think it may be that we now just know so much more

ale sądzę, że obecnie wiemy dużo więcej

about the suffering of strangers in distant places,

o cierpieniu ludzi żyjących w odległych miejscach

and so we now care a lot more

i bardziej dbamy o ich los.

about the suffering of those distant strangers.

But what's clear is the kinds of changes we're seeing show

Pewne jest, że zmiany, które obecnie obserwujemy pokazują,

that the roots of altruism and compassion

że korzenie altruizmu i współczucia

are just as much a part of human nature as cruelty and violence,

tkwią równie mocno w ludzkiej naturze co okrucieństwo i przemoc,

maybe even more so,

a może nawet mocniej.

and while some people do seem to be inherently more sensitive

Chociaż wydaje się,

że niektórzy ludzie z natury są wrażliwsi na cierpienie innych,

to the suffering of distant others,

I really believe that the ability to remove oneself

to naprawdę wierzę, że usunięcie siebie samego z centrum okręgu

from the center of the circle

and expand the circle of compassion outward to include even strangers

i rozszerzenie kręgu współczucia na osoby obce

is within reach for almost everyone.

jest możliwe dla prawie każdego człowieka.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)