Leonard Susskind: My friend Richard Feynman

Μετάφραση: Tasos Gogakos Επιμέλεια: Manos Androulakakis

Αποφάσισα, όταν μου ζητήθηκε να το κάνω αυτό,

I decided when I was asked to do this

ότι αυτό για το οποίο ήθελα πραγματικά να μιλήσω

that what I really wanted to talk about was my friend, Richard Feynman.

ήταν ο φίλος μου Ρίτσαρντ Φάυνμαν.

I was one of the fortunate few that really did get to know him

Ήμουν ένας εκ των λίγων τυχερών

που τον γνώρισαν πραγματικά

and enjoyed his presence.

και απόλαυσαν την παρουσία του.

And I'm going to tell you about the Richard Feynman that I knew.

Και θα σας μιλήσω για τον Ρίτσαρντ Φάυνμαν που εγώ ήξερα.

I'm sure there are people here who could tell you

Είμαι βέβαιος πως υπάρχουν άλλοι άνθρωποι εδώ

που θα μπορούσαν να σας πουν για το Ρίτσαρντ Φάυνμαν που αυτοί ήξεραν,

about the Richard Feynman they knew,

and it would probably be a different Richard Feynman.

και πιθανόν θα ήταν ένας διαφορετικός Ρίτσαρντ Φάυνμαν.

Ο Ρίτσαρντ Φάυνμαν ήταν ένας πολύπλοκος άνθρωπος.

Richard Feynman was a very complex man.

He was a man of many, many parts.

Ήταν ένας άνθρωπος με πολλές, πολλές πτυχές.

He was, of course, foremost, a very, very, very great scientist.

Ήταν, φυσικά, πάνω απ' όλα

ένας πολύ, πολύ, πολύ μεγάλος επιστήμονας.

Ήταν ένας ηθοποιός. Τον έβλεπες να παίζει.

He was an actor. You saw him act.

I also had the good fortune to be in those lectures,

Είχα επίσης την τύχη να είμαι παρών σε εκείνες τις ομιλίες,

up in the balcony.

πάνω, στον εξώστη.

They were fantastic.

Ήταν φανταστικές.

Ήταν ένας φιλόσοφος,

He was a philosopher.

He was a drum player.

ήταν ένας ντράμερ,

He was a teacher par excellence.

ήταν ένας κατεξοχήν δάσκαλος.

Richard Feynman was also a showman,

Ο Ρίτσαρντ Φάυνμαν ήταν επίσης ένας σόουμαν,

ένας τεράστιος σόουμαν.

an enormous showman.

Ήταν αυθάδης, ασεβής --

He was brash, irreverent.

He was full of macho, a kind of macho one-upmanship.

ήταν γεμάτος μαγκιά,

ένα είδος ιδιαίτερης μαγκιάς.

He loved intellectual battle.

Λάτρευε τα νοητικά παιχνίδια.

He had a gargantuan ego.

Είχε ένα τεράστιο εγώ.

But the man had, somehow,

Αλλά ο τύπος κατά κάποιο τρόπο είχε

a lot of room at the bottom.

πολύ χώρο κατά βάθος.

Και τι εννοώ με το πολύ χώρο,

And what I mean by that is a lot of room, in my case --

στην περίπτωση μου --

δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους κανενός άλλου --

I can't speak for anybody else, but in my case --

αλλά στην περίπτωση μου,

a lot of room for another big ego.

πολύ χώρο για ένα άλλο μεγάλο εγώ.

Well, not as big as his,

Εντάξει, όχι τόσο μεγάλο όσο το δικό του,

but fairly big.

αλλά αρκετά μεγάλο.

Πάντα αισθανόμουν καλά με τον Ντικ Φάυνμαν.

I always felt good with Dick Feynman.

It was always fun to be with him.

Ήταν πάντα ευχάριστο να είμαι μαζί του.

He always made me feel smart.

Πάντα με έκανε να νιώθω έξυπνος.

Πώς μπορεί κάποιος σαν κι αυτόν να σε κάνει να νιώθεις έξυπνος;

How can somebody like that make you feel smart?

Κατά κάποιο τρόπο το μπορούσε.

Somehow he did.

He made me feel smart. He made me feel he was smart.

Μ' έκανε να νιώθω έξυπνος. Μ' έκανε να νιώθω ότι ήταν έξυπνος.

He made me feel we were both smart,

Μ' έκανε να νιώθω πως ήμαστε κι οι δυο έξυπνοι,

and the two of us could solve any problem whatever.

και πως οι δυο μας μπορούσαμε να λύσουμε κάθε πρόβλημα.

Και όντως, μερικές φορές κάναμε φυσική μαζί.

And in fact, we did sometimes do physics together.

Δε δημοσιεύσαμε πότε καμία εργασία μαζί,

We never published a paper together,

αλλά περάσαμε πολύ καλά.

but we did have a lot of fun.

Αγαπούσε το να κερδίζει.

He loved to win,

win these little macho games we would sometimes play.

Σε αυτά τα μικρά παιχνίδια επίδειξης που παίζαμε μερικές φορές --

And he didn't only play them with me, but with all sorts of people.

και δεν τα έπαιζε μόνο με μένα, τα έπαιζε με κάθε είδος ανθρώπων --

He would almost always win.

σχεδόν πάντα κέρδιζε.

But when he didn't win, when he lost,

Αλλά όταν δεν κέρδιζε, όταν έχανε,

he would laugh and seem to have just as much fun

πάντα γελούσε και φαινόταν να έχει την ίδια χαρά

as if he had won.

με όταν κέρδιζε.

I remember once he told me a story

Θυμάμαι μια φορά μου είπε μια ιστορία

about a joke the students played on him.

σχετικά με μια πλάκα που του έκαναν οι μαθητές του.

I think it was for his birthday --

Τον έβγαλαν -- νομίζω ήταν για τα γενέθλιά του --

they took him for lunch

τον έβγαλαν για γεύμα.

to a sandwich place in Pasadena.

Τον έβγαλαν για γεύμα

σε ένα μέρος με σάντουιτς στην Πασαντίνα.

It may still exist; I don't know.

Μπορεί να υπάρχει ακόμα, δεν ξέρω.

Celebrity sandwiches was their thing.

Ειδικεύονταν σε σάντουιτς διασημοτήτων.

You could get a Marilyn Monroe sandwich.

Μπορούσες να παραγγείλεις ένα σάντουιτς Μέριλυν Μονρόε.

You could get a Humphrey Bogart sandwich.

Μπορούσες να πάρεις ένα σάντουιτς Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ.

The students went there in advance,

Οι μαθητές είχαν πάει εκεί εκ των προτέρων,

and arranged that they'd all order Feynman sandwiches.

και κανόνισαν να παραγγείλουν όλοι σάντουιτς "Φάυνμαν".

Ο ένας μετά τον άλλο, πήγαν και παρήγγειλαν σάντουιτς "Φάυνμαν".

One after another, they came in and ordered Feynman sandwiches.

Ο Φάυνμαν αγαπούσε αυτή την ιστορία.

Feynman loved this story.

He told me this story, and he was really happy and laughing.

Μου είπε αυτή την ιστορία, και ήταν πραγματικά χαρούμενος και γελούσε.

When he finished the story, I said to him,

Όταν τελείωσε την ιστορία, του είπα,

"Dick, I wonder what would be the difference

"Ντικ, αναρωτιέμαι ποια θα ήταν η διαφορά

μεταξύ ενός σάντουιτς Φάυνμαν και ενός σάντουιτς Σούσκιντ."

between a Feynman sandwich and a Susskind sandwich."

And without skipping a beat at all,

Και χωρίς να χάσει ούτε στιγμή,

he said, "Well, they'd be about the same.

είπε, "Καλά, θα ήταν περίπου το ίδιο.

Η μόνη διαφορά είναι ότι το σάντουιτς Σούσκιντ θα είχε πολύ περισσότερο ζαμπόν,"

The only difference is a Susskind sandwich would have a lot more ham."

ζαμπόν σημαίνει κακός ηθοποιός.

"Ham" as in bad actor.

(Γέλια)

(Laughter)

Well, I happened to have been very quick that day,

Λοιπόν, έτυχε να ήμουν αρκετά γρήγορος εκείνη τη μέρα,

και είπα, "Ναι, αλλά θα είχε πολύ λιγότερη μορταδέλα (=ανοησία)."

and I said, "Yeah, but a lot less baloney."

(Laughter)

(Γέλια)

(Applause)

Η αλήθεια είναι

The truth of the matter

is that a Feynman sandwich had a load of ham,

πως το σάντουιτς Φάυνμαν

είχε πάρα πολύ ζαμπόν,

but absolutely no baloney.

αλλά απολύτως καθόλου μορταδέλα.

What Feynman hated worse than anything else

Αυτό που ο Φάυνμαν μισούσε περισσότερο από οτιδήποτε

ήταν η διανοητική προσποίηση --

was intellectual pretense --

η κιβδηλότητα,

phoniness,

false sophistication, jargon.

οι ψευδείς σοφισμοί, η επαγγελματική ορολογία.

Θυμάμαι κάποτε στη διάρκεια της δεκαετίας του 80,

I remember sometime during the mid-'80s,

στα μέσα του 80,

Dick and I and Sidney Coleman would meet a couple of times

ο Ντικ κι εγώ και ο Σίντνεϊ Κόουλμαν,

συναντηθήκαμε κάμποσες φορές

up in San Francisco -- at some very rich guy's house --

στο Σαν Φρανσίσκο στο σπίτι κάποιου αρκετά πλουσίου --

up in San Francisco for dinner.

στο Σαν Φρανσίσκο για δείπνο.

Και την τελευταία φορά που ο πλούσιος τύπος μας προσκάλεσε,

And the last time the rich guy invited us,

he also invited a couple of philosophers.

είχε προσκαλέσει επίσης και μερικούς φιλοσόφους.

These guys were philosophers of mind.

Αυτοί οι τύποι ήταν φιλόσοφοι του νου.

Their specialty was the philosophy of consciousness.

Η ειδικότητα τους ήταν η φιλοσοφία της συνείδησης.

And they were full of all kinds of jargon.

Και χρησιμοποιούσαν κάθε είδους επαγγελματική ορολογία.

Προσπαθώ να θυμηθώ τις λέξεις --

I'm trying to remember the words --

"monism," "dualism," categories all over the place.

"μονισμός", "δυϊσμός", κατηγορίες παντού.

Δεν ήξερα τι σήμαιναν όλα αυτά, ούτε κι ο Ντικ ήξερε --

I didn't know what those meant, neither did Dick or Sydney, for that matter.

ούτε και ο Σίντνεϊ για την ακρίβεια.

Και γιατί μιλήσαμε;

And what did we talk about?

Well, what do you talk about when you talk about minds?

Λοιπόν, για ποιο πράγμα μιλά κάποιος όταν μιλάει για τη διανόηση;

There's one obvious thing to talk about:

Για ένα πράγμα, για το προφανές θέμα συζήτησης --

Can a machine become a mind?

Μπορεί μια μηχανή να γίνει ένας νους;

Can you build a machine

Μπορείς να χτίσεις μια μηχανή

that thinks like a human being that is conscious?

η οποία σκέφτεται σαν ένα ανθρώπινο ον,

η οποία είναι ενσυνείδητη;

We sat around and talked about this -- we of course never resolved it.

Καθίσαμε και το συζητήσαμε -- φυσικά δεν το επιλύσαμε ποτέ.

But the trouble with the philosophers

Άλλα το πρόβλημα με τους φιλοσόφους

is that they were philosophizing

είναι ότι φιλοσοφούσαν

when they should have been science-ophizing.

όταν έπρεπε να "επιστημούσαν".

Εν τέλει, είναι μια επιστημονική ερώτηση.

It's a scientific question, after all.

And this was a very, very dangerous thing to do

Κι αυτό ήταν κάτι πολύ, πολύ επικίνδυνο

όταν ήσουν κοντά στον Ντικ Φάυνμαν.

around Dick Feynman.

(Laughter)

Feynman let them have it -- both barrels, right between the eyes.

Ο Φάυνμαν τους το ανταπέδωσε -- στο δόξα πατρί.

It was brutal; it was funny -- ooh, it was funny.

Ήταν βάναυσο, ήταν αστείο -- ω, ήταν αστείο.

But it was really brutal.

Άλλα ήταν αληθινά βάναυσο.

He really popped their balloon.

Πραγματικά έσκασε το μπαλόνι τους.

Αλλά το αξιοθαύμαστο ήταν --

But the amazing thing was -- Feynman had to leave a little early;

Ο Φάυνμαν χρειάστηκε να φύγει λίγο νωρίς.

he wasn't feeling too well, so he left a little bit early.

Δεν αισθανόταν πολύ καλά, κι έτσι έφυγε κάπως νωρίς.

And Sidney and I were left there with the two philosophers.

Και ο Σίντνεϊ κι εγώ μείναμε εκεί με τους δυο φιλοσόφους.

And the amazing thing is these guys were flying.

Και το αξιοθαύμαστο ήταν πως αυτοί οι τύποι ήταν στα ουράνια.

They were so happy.

Ήταν τόσο χαρούμενοι.

Είχαν συναντήσει ένα σπουδαίο άνθρωπο,

They had met the great man;

they had been instructed by the great man;

είχαν διδαχθεί από ένα σπουδαίο άνθρωπο,

they had an enormous amount of fun

είχαν περάσει εξαιρετικά

having their faces shoved in the mud ...

έχοντας φάει λάσπη στα μούτρα τους,

και ήταν κάτι το μοναδικό.

And it was something special.

I realized there was something just extraordinary about Feynman,

Συνειδητοποίησα ότι υπήρχε κάτι το ιδιαίτερο σχετικά με το Φάυνμαν,

ακόμα κι όταν έκανε ό,τι έκανε.

even when he did what he did.

Dick -- he was my friend; I did call him Dick --

Ο Ντικ, ήταν φίλος μου. Τον φώναζα όντως Ντικ.

Dick and I had a little bit of a rapport.

Ο Ντικ κι εγώ είχαμε μια κάποια συμπάθεια.

Νομίζω ότι μπορεί να ήταν μια ιδιαίτερη συμπάθεια αυτή που είχαμε.

I think it may have been a special rapport that he and I had.

We liked each other; we liked the same kind of things.

Άρεσε ο ένας στον άλλο, μας άρεσαν τα ίδια πράγματα.

I also like the intellectual macho games.

Άρεσαν και σε μένα τα παιχνίδια διανοητικών δεξιοτήτων.

Sometimes I would win, mostly he would win,

Μερικές φορές κέρδιζα, τις περισσότερες φορές κέρδιζε αυτός,

but we both enjoyed them.

αλλά το ευχαριστιόμασταν και οι δυο.

And Dick became convinced at some point

Και ο Ντικ κάποια στιγμή πείστηκε

that he and I had some kind of similarity of personality.

πως εκείνος κι εγώ είχαμε κάποιου είδους ομοιότητα στις προσωπικότητές μας.

Δε νομίζω πως είχε δίκιο.

I don't think he was right.

I think the only point of similarity between us

Νομίζω πως το μόνο στοιχείο ομοιότητας μεταξύ μας

είναι πως και οι δυο μας αρεσκόμαστε στο να μιλάμε για τους εαυτούς μας.

is we both like to talk about ourselves.

But he was convinced of this.

Αλλά αυτός είχε πειστεί.

Και ήταν περίεργος.

And the man was incredibly curious.

Ήταν απίστευτα περίεργος.

And he wanted to understand what it was and why it was

Και ήθελε να καταλάβει το τι και το γιατί

υπήρχε αυτή η περίεργη σχέση.

that there was this funny connection.

And one day, we were walking.

Και μια μέρα περπατούσαμε. Ήμασταν στη Γαλλία.

We were in France, in Les Houches.

Ήμασταν στη Λα Ζους.

We were up in the mountains, 1976.

Ήμασταν πάνω στα βουνά, το 1976.

΄Ημασταν πάνω στα βουνά, και ο Φάυνμαν μου είπε,

And Feynman said to me, "Leonardo ..."

είπε, "Λεονάρντο."

Ο λόγος που μ' αποκάλεσε Λεονάρντο

The reason he called me "Leonardo" is because we were in Europe,

ήταν επειδή ήμασταν στην Ευρώπη

and he was practicing his French.

και εξασκούσε τα Γαλλικά του.

(Laughter)

Και είπε, "Λεονάρντο,

And he said, "Leonardo,

ήσουν πιο κοντά στη μητέρα ή στον πατέρα σου

were you closer to your mother or your father when you were a kid?"

όταν ήσουν μικρός;"

I said, "Well, my real hero was my father.

Και είπα, "Ε, ο πραγματικός ήρωάς μου ήταν ο πατέρας μου.

Ήταν ένας εργαζόμενος άντρας,

He was a working man,

είχε εκπαίδευση πέμπτης δημοτικού.

had a fifth-grade education.

He was a master mechanic, and he taught me how to use tools.

Ήταν ένας εξαίρετος μηχανικός, και μου' μαθε πώς να χρησιμοποιώ εργαλεία.

He taught me all sorts of things about mechanical things.

Μου΄μαθε κάθε λογής πράγματα για μηχανικά θέματα.

He even taught me the Pythagorean theorem.

Μου' μαθε ακόμα και το Πυθαγόρειο θεώρημα.

He didn't call it the hypotenuse,

Δεν την αποκαλούσε υποτείνουσα,

he called it the shortcut distance."

αλλά την αποκαλούσε ως την πλευρά που έκοβε δρόμο".

And Feynman's eyes just opened up.

Και τα μάτια του Φάυνμαν έμειναν απλώς ορθάνοιχτα.

He went off like a lightbulb.

Άναψε σαν λαμπάκι.

Και είπε πως είχε

And he said that he had had

basically exactly the same relationship with his father.

βασικά ακριβώς την ίδια σχέση

με τον πατέρα του.

In fact, he had been convinced at one time

Πράγματι, είχε πειστεί κάποτε

that to be a good physicist,

πως, για να είσαι καλός φυσικός,

ήταν πολύ σημαντικό

it was very important to have had that kind of relationship

να είχες αυτού του είδους τη σχέση με τον πατέρα σου.

with your father.

I apologize for the sexist conversation here,

Συγγνώμη για την σεξιστική κουβέντα σε αυτό το σημείο,

but this is the way it really happened.

αλλά έγινε ακριβώς έτσι.

He said he had been absolutely convinced that this was necessary,

Είπε πως είχε πειστεί απολύτως πως ήταν αναγκαίο --

a necessary part of the growing up of a young physicist.

το αναγκαίο κομμάτι της ανατροφής ενός νεαρού φυσικού.

Being Dick, he, of course, wanted to check this.

Όντας ο Ντικ, φυσικά, ήθελε να το τσεκάρει αυτό.

Ήθελε να πάει και να κάνει ένα πείραμα.

He wanted to go out and do an experiment.

Ε, λοιπόν, το έκανε.

(Laughter)

Well, he did.

Πήγε κι έκανε ένα πείραμα.

He went out and did an experiment.

Ρώτησε όλους τους φίλους που θεωρούσε ότι ήταν καλοί φυσικοί,

He asked all his friends that he thought were good physicists,

Ήταν η μαμά σου ή ο μπαμπάς σου που σ' επηρέασε;"

"Was it your mom or your pop that influenced you?"

They were all men,

Και κάθε άντρας -- ήταν όλοι άντρες --

and to a man, every single one of them said,

κάθε άντρας, ο καθένας τους

είπε: "Η μητέρα μου".

"My mother."

(Laughter)

(Γέλια)

There went that theory, down the trash can of history.

Κάπου εκεί αυτή η θεωρία πήγε στον κάλαθο των αχρήστων της ιστορίας.

(Laughter)

But he was very excited that he had finally met somebody

Αλλά ήταν πολύ ενθουσιασμένος που είχε επιτέλους βρει κάποιον

who had the same experience with his father

που είχε την ίδια εμπειρία με τον πατέρα μου

όπως κι εκείνος με το δικό του πατέρα.

as he had with his father.

And for some time, he was convinced this was the reason we got along so well.

Και για κάποιο διάστημα, είχε πειστεί

πως αυτός ήταν ο λόγος που ταιριάζαμε τόσο πολύ.

I don't know. Maybe. Who knows?

Δεν ξέρω. Ίσως. Ποιος ξέρει;

But let me tell you a little bit about Feynman the physicist.

Αλλά επιτρέψτε μου να σας πω λίγο

για τον φυσικό Φάυνμαν.

Feynman's style -- no, "style" is not the right word.

Το στυλ του Φάυνμαν --

όχι, στυλ δεν είναι η σωστή λέξη.

"Style" makes you think of the bow tie he might have worn,

Το στυλ σε κάνει να σκέφτεσαι για το παπιγιόν που μπορεί να φορούσε

ή για το κοστούμι που φορούσε.

or the suit he was wearing.

Υπάρχει κάτι πολύ πιο βαθύ απ΄αυτό,

It's something much deeper than that,

but I can't think of another word for it.

αλλά δεν μπορώ να σκεφτώ μια άλλη λέξη.

Το επιστημονικό στυλ του Φάυνμαν

Feynman's scientific style was always to look for the simplest,

ήταν να ψάχνει πάντα για την απλούστερη,

την πιο θεμελιώδη δυνατή λύση σε ένα πρόβλημα.

most elementary solution to a problem that was possible.

If it wasn't possible, you had to use something fancier.

Αν δεν ήταν δυνατό, έπρεπε να χρησιμοποιήσεις κάτι πιο φανταχτερό.

Αλλά, χωρίς αμφιβολία, μέρος αυτού

No doubt, part of this was his great joy and pleasure

ήταν η μεγάλη χαρά κι ευχαρίστησή του

in showing people that he could think more simply than they could.

στο να δείχνει σε ανθρώπους ότι μπορούσε να σκέφτεται πιο απλά απ' ό,τι αυτοί.

But he also deeply believed, he truly believed,

Αλλά επίσης πίστευε βαθιά, πίστευε πραγματικά,

that if you couldn't explain something simply,

ότι αν δεν μπορούσες να εξηγήσεις κάτι απλά

you didn't understand it.

δεν το είχες καταλάβει.

In the 1950s, people were trying to figure out

Τη δεκαετία του 1950, κάποιοι άνθρωποι προσπαθούσαν να βρουν

how superfluid helium worked.

πώς δούλευε το υπερυγρό ήλιο.

Υπήρχε μια θεωρία.

There was a theory.

It was due to a Russian mathematical physicist.

Ήταν χάρη σ' ένα Ρώσο μαθηματικό φυσικό

και ήταν μια πολύπλοκη ιστορία.

It was a complicated theory;

I'll tell you what it was soon enough.

Θα σας πω ποια ήταν η θεωρία σύντομα.

It was a terribly complicated theory,

Ήταν μια αφόρητα πολύπλοκη θεωρία

full of very difficult integrals and formulas

γεμάτη με πολύ δύσκολα ολοκληρώματα και τύπους

and mathematics and so forth.

και μαθηματικά κ.ο.κ.

And it sort of worked, but it didn't work very well.

Και κάπως δούλευε, αλλά δεν δούλευε πολύ καλά.

Ο μόνος τρόπος που δούλευε

The only way it worked

is when the helium atoms were very, very far apart.

ήταν όταν τα άτομα του ηλίου ήταν πολύ,πολύ μακριά.

And unfortunately,

Τα άτομα του ηλίου έπρεπε να είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο.

Και δυστυχώς, τα άτομα του ηλίου στο υγρό ήλιο

the helium atoms in liquid helium are right on top of each other.

είναι το ένα πάνω στο άλλο.

Feynman decided, as a sort of amateur helium physicist,

Ο Φάυνμαν αποφάσισε, ως ένας ερασιτέχνης φυσικός του ηλίου,

ότι θα προσπαθούσε να βρει την άκρη.

that he would try to figure it out.

He had an idea, a very clear idea.

Είχε μια ιδέα, μια ξεκάθαρη ιδέα.

He would try to figure out

Θα προσπαθούσε να βρει

what the quantum wave function of this huge number of atoms looked like.

με τι έμοιαζε η κβαντική κυματοσυνάρτηση

αυτού του τεράστιου αριθμού ατόμων.

Θα προσπαθούσε να την οπτικοποιήσει,

He would try to visualize it,

guided by a small number of simple principles.

με βάση ένα πολύ μικρό αριθμό βασικών αρχών.

The small number of simple principles were very, very simple.

Αυτές οι λίγες βασικές αρχές ήταν πολύ, πολύ βασικές.

The first one was that when helium atoms touch each other,

Η πρώτη ήταν

ότι, όταν τα άτομα ηλίου ακουμπούν μεταξύ τους, απωθούνται.

they repel.

The implication of that is that the wave function has to go to zero,

Η επίπτωση αυτού ήταν πως η κυματοσυνάρτηση πρέπει να μηδενίζεται

πρέπει να εξαφανίζεται όταν τα άτομα ηλίου ακουμπούν μεταξύ τους.

it has to vanish when the helium atoms touch each other.

Το άλλο στοιχείο

The other fact is that in the ground state --

είναι πως στη βασική κατάσταση, στη χαμηλότερη ενεργειακή κατάσταση ενός κβαντικού συστήματος

the lowest energy state of a quantum system --

η κυματοσυνάρτηση είναι πάντα πολύ ομαλή --

the wave function is always very smooth;

it has the minimum number of wiggles.

έχει τον ελάχιστο αριθμό ταλαντώσεων.

So he sat down --

Έτσι, έκατσε κάτω --

and I imagine he had nothing more

και φαντάζομαι δεν είχε τίποτα περισσότερο

than a simple piece of paper and a pencil --

από ένα απλό κομμάτι χαρτί κι ένα μολύβι --

and he tried to write down, and did write down,

και προσπάθησε να καταγράψει, και κατέγραψε,

την απλούστερη συνάρτηση που μπορούσε να σκεφτεί

the simplest function that he could think of,

which had the boundary conditions

η οποία είχε ως όρια

that the wave function vanish when things touch

το ότι η κυματοσυνάρτηση εξαφανίζεται όταν πράγματα ακουμπούν

and is smooth in between.

και ότι είναι ομαλή στο ενδιάμεσο.

Έγραψε ένα απλό πράγμα.

He wrote down a simple thing -- so simple, in fact,

Ήταν τόσο απλό, για την ακρίβεια,

that I suspect a really smart high-school student

που υποψιάζομαι πως ένας πραγματικά έξυπνος μαθητής λυκείου

o οποίος δεν είχε κάνει καν διαφορικό λογισμό,

who didn't even have calculus

could understand what he wrote down.

θα μπορούσε να καταλάβει τι είχε γράψει.

The thing was, that simple thing that he wrote down

Το θέμα ήταν πως αυτό το τόσο απλό πράγμα που έγραψε

explained everything that was known at the time about liquid helium,

εξηγούσε όλα όσα ήταν γνωστά τότε για το υγρό ήλιο

και ακόμα περισσότερα.

and then some.

I've always wondered whether the professionals --

Πάντα απορούσα

αν οι επαγγελματίες, οι πραγματικοί επαγγελματίες φυσικοί του ηλίου,

the real professional helium physicists --

were just a little bit embarrassed by this.

ήταν κάπως ντροπιασμένοι απ' αυτό.

They had their super-powerful technique,

Είχαν την υπερ-δυνατή τεχνική τους

και δεν μπορούσαν να τα καταφέρουν τόσο καλά.

and they couldn't do as well.

Incidentally, I'll tell you what that super-powerful technique was.

Παρεμπιπτόντως, θα σας πω ποια ήταν αυτή η υπερ-δυνατή τεχνική.

Ήταν η τεχνική των διαγραμμάτων Φάυνμαν.

It was the technique of Feynman diagrams.

(Laughter)

(Γέλια)

He did it again in 1968.

Το ξαναέκανε το 1968.

In 1968, in my own university -- I wasn't there at the time --

Το 1968, στο δικό μου πανεπιστήμιο --

δεν ήμουν εκεί τότε -- αλλά το 1968

they were exploring the structure of the proton.

ερευνούσαν τη δομή του πρωτονίου.

The proton is obviously made of a whole bunch of little particles;

Το πρωτόνιο προφανώς αποτελείται

από ένα σωρό μικρά σωματίδια.

this was more or less known.

Αυτό ήταν λίγο πολύ γνωστό.

And the way to analyze it was, of course, Feynman diagrams.

Και ο τρόπος για να αναλυθεί ήταν, φυσικά, τα διαγράμματα Φάυνμαν.

Γι' αυτό είχαν φτιαχτεί τα διαγράμματα Φάυνμαν --

That's what Feynman diagrams were constructed for --

to understand particles.

για να κατανοούμε σωματίδια.

The experiments that were going on were very simple:

Τα πειράματα που έκαναν ήταν πολύ απλά.

Παίρνεις απλώς το πρωτόνιο

you simply take the proton,

and you hit it really sharply with an electron.

και το χτυπάς με μεγάλη ακρίβεια με ένα ηλεκτρόνιο.

Γι' αυτό το πράγμα υπήρχαν τα διαγράμματα Φάυνμαν.

This was the thing the Feynman diagrams were for.

Το μόνο πρόβλημα

The only problem was that Feynman diagrams are complicated.

ήταν πως τα διαγράμματα Φάυνμαν είναι πολύπλοκα.

Είναι δύσκολα ολοκληρώματα.

They're difficult integrals.

If you could do all of them, you would have a very precise theory,

Αν μπορούσες να τα λύσεις όλα, θα είχες μια πολύ ακριβή θεωρία.

Αλλά δεν θα μπορούσες. Ήταν απλώς πολύ πολύπλοκα. .

but you couldn't -- they were just too complicated.

Κάποιοι προσπαθούσαν να τα λύσουν.

People were trying to do them.

Μπορούσες να κάνεις ένα διάγραμμα ενός κύκλου. Άσε τον ένα κύκλο.

You could do a one-loop diagram. Don't worry about one loop.

Ένας κύκλος, δύο κύκλοι -- ίσως να μπορούσες να λύσεις ένα διάγραμμα τριών κύκλων,

One loop, two loops -- maybe you could do a three-loop diagram,

αλλά πέρα απ' αυτό δεν θα μπορούσες να κάνεις τίποτα.

but beyond that, you couldn't do anything.

Ο Φάυνμαν είπε, "Ξεχάστε τα όλα αυτά.

Feynman said, "Forget all of that.

Just think of the proton

Απλώς σκεφθείτε το πρωτόνιο

as an assemblage, a swarm, of little particles."

ως ένα σύνολο μικρών σωματιδίων --

ένα σμήνος μικρών σωματιδίων".

He called them "partons."

Τα ονόμασε παρτόνια. Τα ονόμασε παρτόνια.

He said, "Just think of it as a swarm of partons moving real fast."

Είπε, "Απλώς σκεφθείτε το ως ένα σμήνος παρτονίων

κινούμενο πολύ γρήγορα".

Επειδή κινούνται πολύ γρήγορα,

Because they're moving real fast,

relativity says the internal motions go very slow.

η σχετικότητα λέει πως οι εσωτερικές κινήσεις είναι πολύ αργές.

Το ηλεκτρόνιο το χτυπάει ξαφνικά.

The electron hits it suddenly --

it's like taking a very sudden snapshot of the proton.

Είναι σαν να παίρνεις μια πολύ ξαφνική φωτογραφία του πρωτονίου.

Τι βλέπεις;

What do you see?

Βλέπεις ένα παγωμένο σύνολο παρτονίων.

You see a frozen bunch of partons.

They don't move,

Δεν κινούνται, και επειδή δεν κινούνται

and because they don't move during the course of the experiment,

κατά τη διάρκεια του πειράματος,

you don't have to worry about how they're moving.

δεν χρειάζεται να ανησυχείς για το πώς κινούνται.

Δεν χρειάζεται να ανησυχείς για τις δυνάμεις μεταξύ τους.

You don't have to worry about the forces between them.

Απλώς το σκέφτεσαι

You just get to think of it as a population of frozen partons."

ως ένα σύνολο

από παγωμένα παρτόνια.

This was the key to analyzing these experiments.

Αυτό ήταν το κλειδί στην ανάλυση τέτοιων πειραμάτων.

Άκρως αποδοτικό, πράγματι --

Extremely effective.

κάποιος είπε ότι η λέξη επανάσταση είναι μια άσχημη λέξη.

Somebody said the word "revolution" is a bad word.

Υποθέτω πως είναι, γι' αυτό δεν θα πω επανάσταση --

I suppose it is, so I won't say "revolution,"

but it certainly evolved very, very deeply our understanding of the proton,

αλλά σίγουρα εξέλιξε πολύ, πολύ βαθιά

την αντίληψή μας για το πρωτόνιο

and of particles beyond that.

και για τα σωματίδια πέρα από αυτό.

Well, I had some more that I was going to tell you

Λοιπόν, είχα κι άλλα τα οποία σκόπευα να σας πω

σχετικά με τη σχέση μου με το Φάυνμαν,

about my connection with Feynman,

what he was like,

πώς ήταν,

but I see I have exactly half a minute.

αλλά βλέπω πως έχω ακριβώς μισό λεπτό.

So I think I'll just finish up by saying:

Γι' αυτό νομίζω ότι απλώς θα τελειώσω

λέγοντας πως για την ακρίβεια δε νομίζω πως του Φάυνμαν θα του άρεσε αυτή η εκδήλωση.

I actually don't think Feynman would have liked this event.

Νομίζω ότι θα έλεγε,

I think he would have said, "I don't need this."

"Δεν τη χρειάζομαι".

But ...

Αλλά πώς πρέπει να τιμούμε το Φάυνμαν:

(Laughter)

How should we honor Feynman?

How should we really honor Feynman?

Πώς ακριβώς θα πρέπει να τιμούμε το Φάυνμαν:

I think the answer is we should honor Feynman

Νομίζω η απάντηση είναι πως θα πρέπει να τιμούμε το Φάυνμαν

by getting as much baloney out of our own sandwiches

αφαιρώντας όσο το δυνατό περισσότερη ανοησία

από τα σάντουιτς μας.

as we can.

Σας ευχαριστώ.

Thank you.

(Applause)

(Χειροκρότημα)