The coolest animal you know nothing about ... and how we can save it | Patrícia Medici

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

ئەمە یەکێکە لە سەرسوڕهێنەرترین گیاندەرەکانی سەر زەوی.

ئەمە پێی دەوترێت تاپیر.

This is one of the most amazing animals on the face of the Earth.

ئەمە، ئەمە بێچووە تاپیرێکە،

جوانترین گیانداری بێچوو لە شانشینی ئاژەڵاندا.

This is a tapir.

Now this, this is a baby tapir,

(پێکەنین)

هەتا ئێستا.

هیچ ڕکابەرییەک نییە.

the cutest animal offspring in the animal kingdom.

بیست ساڵی پێشووی ژیانم تەرخان کردووە بۆ

(Laughter)

توێژینەوە و پاراستنی گیاندارەکانی تاپیر لە بەڕازیل، و

By far.

There is no competition here.

بەڕاستی زۆر سەرسوڕهێنەر بووە.

I have dedicated the past 20 years of my life

بەڵام لە ئێستادا، زۆر بە قوڵی بیردەکەمەوە

to the research and conservation of tapirs in Brazil,

لە کاریگەری ئیشەکەم.

and it has been absolutely amazing.

پرسیار لەخۆم دەکام دەربارەی ئەو ڕۆڵە گرنگانەی گێڕاومن

But at the moment, I've been thinking really, really hard

بۆ پاراستنی ئەم گیاندارانەی کە زۆرم خۆشدەوێن.

about the impact of my work.

ئایا کاریگەر بووم

I've been questioning myself about the real contributions I have made

لە پاراستنی ڕزگاربوونیان؟

for the conservation of these animals I love so much.

ئەوەی پێویستە ئەیکەم؟

پێموابێت پرسیارە گەورەکە ئەمەیە،

Am I being effective

ئایا من توێژینەوە لەسەر تاپیرەکان دەکەم و ڕۆڵ دەگێڕم لە پاراستنیان،

in safeguarding their survival?

Am I doing enough?

یان تەنیا لەناوچوونیان تۆماردەکەم؟

I guess the big question here is,

am I studying tapirs and contributing to their conservation,

جیهان دووچاری چەندین قەیرانی پاراستنی گیانداران بۆتەوە.

or am I just documenting their extinction?

هەموو ئەوە ئەزانین. هەواڵەکانی ڕۆژانەی داگیرکردووە.

دارستانە باراناوییەکان و ژینگەکانی تر بەردەوام لەناودەبرێن،

The world is facing so many different conservation crises.

گۆڕانی کەش و هەوا، و نزیکبوونەوی چەندین گیاندار لە لێواری لەناوچوون:

We all know that. It's all over the news every day.

Tropical forests and other ecosystems are being destroyed,

پڵنگ، شێر، فیل، کەرکەدەن، تاپیر.

climate change, so many species on the brink of extinction:

ئەمە تاپیری نزماییەکانە، ئەو جۆرە تاپیرەی ئیشی لەسەر ئەکەم،

tigers, lions, elephants, rhinos, tapirs.

گەورەترین شیردەری وشکانی ئەمریکای باشوور.

زۆر گەورەن. زۆر بەهێزن.

This is the lowland tapir, the tapir species I work with,

گەورەکانیان نزیک دەبنەوە لە ٣٠٠ کیلۆ.

the largest terrestrial mammal of South America.

ئەوە نیوەی قەبارەی ئەسپێکە.

زۆر جوانن.

They're massive. They're powerful.

تاپیر بە زۆری لە دارستانە باراناوییەکانە وەک ئەمازۆنن، و

Adults can weigh up to 300 kilos.

That's half the size of a horse.

پێویستیان بە شوێنی زۆرە

They're gorgeous.

Tapirs are mostly found in tropical forests such as the Amazon,

بۆ دۆزینەوەی هەموو ئەو پێکهاتانەی پێویستیانە بۆ زاوزێکردن و ڕزگاربوون.

and they absolutely need large patches of habitat

بەڵام ژینگەکەیان خەریکە لەناودەبرێت، و

in order to find all the resources they need to reproduce and survive.

بەهۆی ڕاوکردنەوە لە چەندین بەشی ژینگەی جوگرافی خۆیان نەماون.

But their habitat is being destroyed,

وەک دەشبینن، ئەمە زۆر شتێکی خراپە

and they have been hunted out of several parts of their geographic distribution.

چونکە تاپیرەکان زۆر گرنگن بۆ ئەو ژینگانەی تێیدا هەڵکەوتوون.

And you see, this is very, very unfortunate

ڕووەک خۆرن.

لەسەدا پەنجای خۆراکەکەیان پێکدێت لە میوە، و

because tapirs are extremely important for the habitats where they are found.

کاتێک میوەکە دەخۆن، تۆوەکانیش قوت دەدەن،

They're herbivores.

کە لە ڕێگەی پیساییەکەیانەوە بە ژینگەکەیان بڵاودەبێتەوە.

Fifty percent of their diet consists of fruit,

ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە وێنەکێشان و هێشتنەوەی

and when they eat the fruit, they swallow the seeds,

which they disperse throughout the habitat through their feces.

پێکهاتە و فراوانی دارستانەکە، و

لەبەر ئەو هۆکارەش، تاپیرەکان ناسراون بە باخەوانەکانی دارستان.

They play this major role in shaping and maintaining

the structure and diversity of the forest,

ئەوە سەرسوڕهێنەر نییە؟

ئەگەر بیری لێکەنەوە،

and for that reason, tapirs are known as gardeners of the forest.

لەناوچوونی تاپیرەکان کاریگەرییەکی زۆری دەبێت

لەسەر فرەچەشنی زیندەوەرانی ژینگەکانیان.

Isn't that amazing?

ساڵی ١٩٩٦ دەستم کرد بە کارکردن لەسەر تاپیر، گەنج بووم، و تازە لە کۆلێژ دەرچوبووم، و

If you think about it,

the extinction of tapirs would seriously affect

biodiversity as a whole.

توێژینەوەیەکی تازە و پێشەنگ و پرۆگرامێکی پاراستن بوو.

I started my tapir work in 1996, still very young, fresh out of college,

لەو کاتەدا، بە نزیکەیی هیچ زانیارییەکمان لەسەر تاپیرەکان نەبوو،

زیاتر لەبەر ئەوەی توێژینەوە لەسەریان زۆر قورس بوو.

and it was a pioneer research and conservation program.

گیاندارێکی شەوانە، و گۆشەگیر و زۆر فێڵبزان، و

At that point, we had nearly zero information about tapirs,

دەستمان کرد بە وەرگرتنی چەندین زانیاری بنچینەیی دەربارەیان.

mostly because they're so difficult to study.

They're nocturnal, solitary, very elusive animals,

بەڵام ئەو شتە چییە کە پارێزەری ژینگەیی ئەیەوێت؟

and we got started getting very basic data about these animals.

یەکەم شت زانیاریمان ئەوێت.

توێژینەوەی مەیدانیمان ئەوێت.

پێویستمان بەو کۆمەڵە زانیاریانە هەیە بۆ پشتیوانیکردنی کاری پاراستن، و

But what is it that a conservationist does?

Well, first, we need data.

پێم وتن توێژینەوە لەسەر تاپیرەکان کارێکی زۆر قورسە،

We need field research.

بۆیە پێویستە پشت بە شێوازی ناڕاستەوخۆ ببەستین بۆ ئەو کارە.

We need those long-term datasets to support conservation action,

پێویستە بیانگرین و سڕیان بکەین

and I told you tapirs are very hard to study,

بۆ ئەوەی بتوانین ئێخەی جی پی ئێس لە ملیان ببەستین و

so we have to rely on indirect methods to study them.

شوێن جوڵەکانیان بکەوین،

ئەوەش تەکنیکێکە لەلایەن چەندین زانای تری جیهانەوە بەکاردێت. و

We have to capture and anesthetize them

so that we can install GPS collars around their necks

دەشتوانین زانیاری کۆبکەینەوە لەسەر ئەوەی چۆن شوێنەکان بەکاردێنن،

and follow their movements,

which is a technique used by many other conservationists around the world.

چۆن بەناو شوێنەکانا دەگەڕێن،

شوێنەکانی گرنگە بۆیان کوێن، و

زۆر شتی تریش.

And then we can gather information about how they use space,

دواتر، پێویستە ئەوە بڵاوبکەینەوە کە فێری دەبین.

how they move through the landscape,

پێویستە زانیاری بە خەڵک بەین لەسەر تاپیرەکان و

what are their priority habitats,

and so much more.

ئەم گیاندارانە چەندێک گرنگن.

Next, we must disseminate what we learn.

شتێکی سەرسوڕهێنەریشە کە چەند کەس لەسەر زەوی

We have to educate people about tapirs

نازانن تاپیر چییە.

and how important these animals are.

ڕاستییەکەی، زۆر کەس وا دەزانن ئەمە تاپیرە.

And it's amazing how many people around the world

با پێتان بڵێم، ئەمە تاپیر نییە.

do not know what a tapir is.

(پێکەنین)

In fact, many people think this is a tapir.

ئەمە مێروولەخۆرێکی گەورەیە.

تاپیرەکان قەت مێروولە ناخۆن. قەت.

Let me tell you, this is not a tapir.

(Laughter)

ئینجا دواتر پێویستە ڕاهێنان و بنیاتنانی توانا دابینکەین.

This is a giant anteater.

Tapirs do not eat ants. Never. Ever.

ئەوە ئەرکی ئێمەیە ژینگە پارێزەکانی داهاتوو ئامادە بکەین.

And then next we have to provide training, capacity building.

خەریکە چەندین شەڕی ژینگەپارێزی دەدۆڕێنین، و

پێویستمان بەوەیە خەڵکی زیاتر ئەوە بکات کە دەیکەین، و

It is our responsibility to prepare the conservationists of the future.

پێویستیان بە شارەزایی پێویستە و پێویستیان بە حەزیشە بۆ ئەوە.

We are losing several conservation battles,

دەرئەنجام، ئێمەی ژینگەپارێز،

and we need more people doing what we do,

پێویستە بتوانین زانیارییەکانمان بەکاربێنین،

and they need the skills, and they need the passion to do that.

زانیارییە کۆکراوەکانمان بەکاربێنین

بۆ پشتیوانیکردنی کاری ژینگەپارێزی کردەیی.

Ultimately, we conservationists,

we must be able to apply our data,

یەکەم پرۆگرامی تاپیرمان

to apply our accumulated knowledge

لە دارستانی ئەتڵەسی بوو

لە بەشی خۆرهەڵاتی بەڕازیل،

to support actual conservation action.

یەکێک لەو ناوچانەی زەوی کە زۆرترین مەترسی لەسەرە.

Our first tapir program

لەناوبردنی دارستانی ئەتڵەسی

took place in the Atlantic Forest

هێندەی سەرەتاکانی ١٥٠٠ دەستی پێکرد،

in the eastern part of Brazil,

کاتێک پورتوگالییەکان گەشتنە بەڕازیل،

one of the most threatened biomes in the world.

دەستیان بە نیشتەجێبوون کرد لە بەشی خۆرهەڵاتی ئەمریکای باشور.

The destruction of the Atlantic Forest

began in the early 1500s,

ئەم دارستانە خەریکبوو بە تەواوەتی بسڕدرێتەوە بۆ مەبەستی

when the Portuguese first arrived in Brazil,

دار، کشتوکاڵ، ئاژەڵداری و بنیاتنانی شارەکان، و

beginning European colonization in the eastern part of South America.

This forest was almost completely cleared

ئەمڕۆ تەنیا لەسەدا حەوتی دارستانی ئەتڵەسی

for timber, agriculture, cattle ranching and the construction of cities,

وەک خۆی ماوەتەوە.

تاپیرەکانیش بە ژمارەی زۆر بچووک و دابڕاو لە یەکتری ماونەتەوە.

and today only seven percent of the Atlantic forest

is still left standing.

لە دارستانی ئەتڵەسی، بۆمان دەرکەوت بەناو ناوچە کراوەکانی

And tapirs are found in very, very small, isolated, disconnected populations.

زەوی و زاری کشتوکاڵیدا دەڕۆن

لە پارچەیەکی دارستانەوە بۆ پارچەیەکی تری دارستانەکە.

In the Atlantic Forest, we found out that tapirs move through open areas

بۆیە کارکردنمان لەسەر ئەم ناوچەیە

of pastureland and agriculture

بەکارهێنانی زانیارییەکانی سەر تاپیرەکان بوو بۆ زانینی شوێنەکانی دەکرێت

going from one patch of forest to patch of forest.

بکرێت بە ناوچەی سرووشتی بۆ بەستنەوەی

So our main approach in this region

ئەو پارچە دارستانانە پێکەوە،

was to use our tapir data to identify the potential places

ژینگەکان ببەستینەوە

بۆ ئەوەی تاپیرەکان و گیاندارەکانی تر بتوانن بە سەلامەتی بپەڕنەوە.

for the establishment of wildlife corridors

in between those patches of forest,

دوای دوانزە ساڵ لە دارستانی ئەتڵەسی،

reconnecting the habitat

ساڵی ٢٠٠٨، هەوڵەکانمان بۆ پاراستنی تاپیرەکان فراوانکرد بۆ پانتاناڵ

so that tapirs and many other animals could cross the landscape safely.

After 12 years in the Atlantic Forest,

لە بەشی خۆرئاوای بەڕازیل

لە نزیک سنوری بۆلیڤیا و پاراگوای.

in 2008, we expanded our tapir conservation efforts to the Pantanal

ئەمە گەورەترین ناوچەی بەردەوامی زەوییە نزمەکانی تەنیشت ڕووبارەکانە،

in the western part of Brazil

near the border with Bolivia and Paraguay.

شوێنێکی سەرسوڕهێنەرە و

یەکێکە لە گرنگترین سەنگەرەکان بۆ تاپیرەکانی ناوچە نزماییەکانی ئەمریکای باشور.

This is the largest continuous freshwater floodplain in the world,

کارکردنیش لە پانتاناڵ بەڕاستی زۆر دڵخۆشکەر بوو بۆمان

an incredible place

and one of the most important strongholds for lowland tapirs in South America.

چونکە ژمارەیەکی زۆر لە تاپیری تەندروستمان دۆزییەوە لە ناوچەکە، و

And working in the Pantanal has been extremely refreshing

توانیمان توێژینەوە لەسەر تاپیرەکان بکەین

لە سرووشتیترین هەلومەرجدا کە هەبێت،

because we found large, healthy tapir populations in the area,

دوور لە هەموو مەترسییەک.

and we have been able to study tapirs

لە پانتاناڵ، جگە لە ئێخەی جی پی ئێس، تەکنیکێکی تریش بەکاردێنین:

in the most natural conditions we'll ever find,

تەڵەی کامێرا.

very much free of threats.

ئەم کامێرایە هەستەوەری جوڵەی پێوەیە و

In the Pantanal, besides the GPS collars, we are using another technique:

وێنەی ئاژەڵەکان دەگرێت کاتێک بە بەردەمیدا دەڕۆن.

بۆیە سوپاس بۆ ئەم ئامێرە سەرسوڕهێنەرانە،

camera traps.

This camera is equipped with a movement sensor

توانیومانە زانیاری بەنرخ کۆ بکەینەوە لەسەر

and it photographs animals when they walk in front of it.

زاوزێی تاپیرەکان و پەیوەندی کۆمەڵایەتیان

So thanks to these amazing devices,

کە پارچەی زۆر گرنگی مەتەڵەکەن

we have been able to gather precious information

کاتێک هەوڵدەدەین پەرە بە ستراتیجییەکانی پاراستن بەین.

about tapir reproduction and social organization

ئێستاش، ساڵی ٢٠١٥، دووبارە کارەکانمان فراوان ئەکەین

which are very important pieces of the puzzle

when you're trying to develop those conservation strategies.

بۆ سێرادۆی بەرازیل،

دەشتاییە گژوگیایاوییە کراوەکان و دارستانە دەوەنەکانی ناوەڕاستی بەڕازیل.

And right now, 2015, we are expanding our work once again

ئەمڕۆ ئەم ناوچەیە ناوەندی پەرەسندنی ئابوری وڵاتەکەمە،

to the Brazilian Cerrado,

the open grasslands and shrub forests in the central part of Brazil.

کە ژینگە سرووشتییەکان و ژیانی سرووشتی تیایاندا

Today this region is the very epicenter of economic development in my country,

بە چەندین مەترسی هەمەجۆر بەخێرایی خەریکە دەسڕدرێنەوە،

لەوانە: کردن بە شوێنی ئاژەڵداری،

where natural habitat and wildlife populations

کردن بە شوێنی چاندنی قامیشی شەکر و پاقلەی سۆیا، و

are rapidly being eradicated by several different threats,

ڕاوکردنیان، و بوون بەژێر ئوتومبێلەوە. و

including once again cattle ranching,

بەجۆرێک، هێشتا تاپیرەکان ماون،

large sugarcane and soybean plantations,

کە ئەوەش هیوایەکی زۆرم ئەیاتێ.

poaching, roadkill, just to name a few.

بەڵام ئەبێ بڵێم دەستپێکردنی ئەم پرۆگرامە نوێیە لە سێرادۆ

And somehow, tapirs are still there,

کەمێک بە ئاگای هێنامەوە.

which gives me a lot of hope.

کاتێک دەگەڕێیت و

But I have to say that starting this new program in the Cerrado

تاپیری مردوو دەبینیت لەسەر ڕێگا خێراکان و

was a bit of a slap in the face.

دەبینیت تاپیرەکان لەناو شوێنەکانی چاندنی قامیشی شەکردا بوون

When you drive around

and you find dead tapirs along the highways

کە نابێ لەوێدا بن، و

قسە لەگەڵ مناڵەکانی ناوچەکە دەکەیت و تامی گۆشتی تاپیریان کردووە

and signs of tapirs wandering around in the middle of sugarcane plantations

چونکە خێزانەکانیان ڕاویان دەکەن و دەیانخۆن،

where they shouldn't be,

and you talk to kids and they tell you that they know how tapir meat tastes

بەڕاستی ئازاری دڵی دام.

دۆخەکەی سێرادۆ وایلێکردم درک بەو شتە بکەم --

because their families poach and eat them,

کەمێک پەلە بکەم.

it really breaks your heart.

پێچەوانەی شەپۆلەکە مەلە دەکەم.

The situation in the Cerrado made me realize --

وایلێکردم درک بەوە بکەم کە سەرەڕای دوو دەیە کارکردنی قورس

it gave me the sense of urgency.

بۆ ڕزگارکردنی ئەم گیاندارانە، هێشتا کاری زۆرمان ماوە بیکەین

I am swimming against the tide.

ئەگەر بمانەوێت ڕێگە بگرین لە لەناوچوونیان.

It made me realize that despite two decades of hard work

پێویستە ڕێگا بدۆزینەوە بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشانە.

trying to save these animals, we still have so much work to do

بەڕاستی پێویستە، و دەشزانن چی؟

if we are to prevent them from disappearing.

گەشتووینەتە سەر خاڵێک لە جیهانی پاراستنی گیانداراندا

We have to find ways to solve all these problems.

کە پێویستە لە دەرەوەی سندوقەکە بیرکەینەوە.

We really do, and you know what?

پێویستە زۆر داهێنەرتر بین لە باری ئێستای خۆمان. و

We really came to a point in the conservation world

پێشم وتن، بوون بەژێر ئوتومبێلەوە کێشەیەکی گەورەیە،

where we have to think out of the box.

We'll have to be a lot more creative than we are right now.

بۆیە بیرۆکەی ئەوەمان داهێنا لێزگەی فسفۆڕ بکەین

بە ئێخە جی پی ئێسەکانی ئەیکەین بە تاپیرەکانەوە.

And I told you, roadkill is a big problem for tapirs in the Cerrado,

ئەمانە هەمان لێزگەکانن کە دەکرێن بە ئوتومبێلە گەورەکانەوە

so we just came up with the idea of putting reflective stickers

بۆ ڕێگەگرتن لە پێکدادان.

تاپیرەکان دوای تاریکبوون لە ڕێگاکان ئەپەڕنەوە،

on the GPS collars we put on the tapirs.

بۆیە هیوادارین لێزگەکان یارمەتیدەربێت شۆفێرەکان بتوانن بیانبینن

These are the same stickers used on big trucks

to avoid collision.

Tapirs cross the highways after dark,

کاتێک لە ڕێگاکە دەپەڕنەوە، و

بتوانن کەمێک خاوی بکەنەوە.

so the stickers will hopefully help drivers see this shining thing

بۆ ئێستا، ئەمە تەنیا بیرۆکەیەکی شێتانەیە.

جارێ نازانین. بزانین هیچ لە کوشتنی تاپیرەکان کەمدەکاتەوە.

crossing the highway,

and maybe they will slow down a little bit.

بەڵام مەبەستەکە ئەوەیە، لەوانەیە ئەمە ئەو جۆرە شتەبێت کە پێویستە بکرێت. و

For now, this is just a crazy idea.

We don't know. We'll see if it will reduce the amount of tapir roadkill.

هەرچەندە ئێستا لە ململانێدام لەگەڵ هەموو ئەو پرسیارانەدا

But the point is, maybe this is the kind of stuff that needs to be done.

لە مێشکی خۆمدا،

ڕێکەوتنێکم هەیە لەگەڵ تاپیرەکان.

And although I'm struggling with all these questions

لە ناخی دڵمەوە دەزانم

پاراستنی تاپیرەکان ئامانجی ژیانمە.

in my mind right now,

ئەمە حەزی منە.

I have a pact with tapirs.

بەتەنیاش نیم.

ئەم تۆڕە فراوانەی پشتیوانیکەرانم هەیە، و

I know in my heart

that tapir conservation is my cause.

بە هیچ شێوەیەک ناوەستم.

This is my passion.

I am not alone.

بەردەوام دەبم لەم کارە، لەوانەیە بۆ هەتا هەتایە بەردەوام بم. و

I have this huge network of supporters behind me,

ئەمەش بۆ پاتریشیا دەکەم، ئەوەی لەسەر خۆم ناونراوە،

and there is no way I'm ever going to stop.

I will continue doing this, most probably for the rest of my life.

یەکێک لە یەکەمین تاپیرەکانی گرتمان و توێژینەوەمان لەسەر کرد لە دارستانی ئەتڵەسی

And I'll keep doing this for Patrícia, my namesake,

چەندین ساڵ لەمەوبەر؛

بۆ ریتا و ڤینسینتی بێچووی لە پانتاناڵ.

one of the first tapirs we captured and monitored in the Atlantic Forest

بەردەوامیش دەبم لەمە بۆ تێد، بێچووە تاپیرێک کە

many, many years ago;

for Rita and her baby Vincent in the Pantanal.

کانوونی یەکەمی پار گرتمان لە دارستانەکانی پانتاناڵ.

بەردەوامیش دەبم لەمە

And I'll keep doing this for Ted, a baby tapir we captured

بۆ ئەو سەدان تاپیرەی کە شەرەفی ئەوەم هەبووە پێیان بگەم

in December last year also in the Pantanal.

بەدرێژایی ساڵەکان و

زۆرێکی تر لەوانەی ئەزانم دەیانبینم لە داهاتوودا.

And I will keep doing this

for the hundreds of tapirs that I've had the pleasure to meet

ئەم گیاندارانە شایەنی ئەوەن کە ئاگامان لێیان بێت.

over the years

پێویستیان پێمە. پێویستیان پێمانە.

and the many others I know I will encounter in the future.

دەشزانن چی؟ ئێمە مرۆڤ شایەنی ئەوەین لە جیهانێکدا بژین

These animals deserve to be cared for.

They need me. They need us.

کە بتوانین بچینە دەرەوە بۆ بینین و سوود بینین

And you know? We human beings deserve to live in a world

نەک هەر لە تاپیرەکان

بەڵکو هەموو بوونەوەرە جوانەکانی تریش،

where we can get out there and see and benefit from

لە ئێستا و لە داهاتووشدا.

زۆر سوپاس بۆ ئێوە.

not only tapirs

(چەپڵەلێدان)

but all the other beautiful species,

now and in the future.

Thank you so much.

(Applause)