Julian Baggini: Is there a real you?

Translator: Lu Shuster Reviewer: Hanna Baradzina

Is there a real you?

А ці ёсць сапраўдны ты?

This might seem to you like a very odd question.

Гэтае пытанне можа здацца даволі незвычайным.

Because, you might ask,

Таму што, вы можаце спытаць,

how do we find the real you,

як можна знайсці сапраўднага сябе,

how do you know what the real you is?

як можна зразумець, які ты -- сапраўдны?

And so forth.

І гэтак далей.

But the idea that there must be a real you,

Але ідэя таго, што ёсць ты сапраўдны,

surely that's obvious.

даволі відавочная.

If there's anything real in the world, it's you.

Калі ў свеце ёсць нешта рэальнае, то гэта ты.

Well, I'm not quite sure.

Толькі я не вельмі ўпэўнены.

At least we have to understand a bit better what that means.

Прынамсі нам трэба лепш зразумець, што гэта значыць.

Now certainly, I think there are lots of things in our culture around us

Вядома, я думаю, што ў нашай культуры нас акаляе шмат рэчаў,

which sort of reinforce the idea

якія нейкім чынам падтрымліваюць ідэю,

that for each one of us, we have a kind of a core, an essence.

што ў кожнага з нас ёсць ядро, свая сутнасць.

There is something about what it means to be you which defines you,

Ёсць нешта, што вызначае цябе,

and it's kind of permanent and unchanging.

і гэта быццам пастаяннае і нязменнае.

The most kind of crude way in which we have it,

Самы просты гэтаму прыклад --

are things like horoscopes.

рэчы накшталт гараскопаў.

You know, people are very wedded to these, actually.

Ведаеце, людзі ім вельмі адданыя.

People put them on their Facebook profile

Яны посцяць іх у сваім Фэйсбуку,

as though they are meaningul,

як быццам у іх ёсць нейкі сэнс,

you even know your Chinese horoscope as well.

вы нават ведаеце і свой кітайскі гараскоп.

There are also more scientific versions of this,

У гэтага ёсць больш навуковыя версіі,

all sorts of ways of profiling personality type,

розныя варыянты апісання тыпу асобы,

such as the Myers-Briggs tests, for example.

напрыклад, тэсты Маерса-Брыгза.

I don't know if you've done those.

Не ведаю, ці рабілі вы іх.

A lot of companies use these for recruitment.

Імі карыстаюцца пры наборы персаналу.

You answer a lot of questions,

Вы адказваеце на пытанні,

and this is supposed to reveal something about your core personality.

і гэта павінна нешта сказаць пра вашу індывідуальнасць.

And of course, the popular fascination with this is enormous.

І, вядома, захопленасць гэтым проста паўсюдная.

In magazines like this, you'll see,

У часопісах можна ўбачыць,

in the bottom left corner, they'll advertise in virtually every issue

як амаль у кожным нумары злева ўнізе рэкламуюць

some kind of personality thing.

нешта, звязанае з індывідуальнасцю.

And if you pick up one of those magazines,

І калі вы возьмеце такі часопіс,

it's hard to resist, isn't it?

супраціўляцца цяжка, так?

Doing the test to find what is your learning style,

Прайсці тэст, каб выявіць, як вы вучыцеся,

what is your loving style, or what is your working style?

як кахаеце ці як працуеце?

Are you this kind of person or that?

Вы такі чалавек ці іншы?

So I think that we have a common-sense idea

Такім чынам я думаю, ёсць даволі распаўсюджаная ідэя,

that there is a kind of core or essence of ourselves

што мы маем нейкае ядро, сваю сутнасць,

to be discovered.

якія трэба адкрыць.

And that this is kind of a permanent truth about ourselves,

І што гэта нязменная ісціна пра нас,

something that's the same throughout life.

нешта, што не змяняецца цягам жыцця.

Well, that's the idea I want to challenge.

І з гэтым я б хацеў паспрачацца.

And I have to say now, I'll say it a bit later,

І трэба зараз сказаць, і крыху пазней,

but I'm not challenging this just because I'm weird,

але я гэта раблю не толькі таму, што я дзівак,

the challenge actually has a very, very long and distinguished history.

у гэтай спрэчкі даволі доўгая гісторыя.

Here's the common-sense idea.

Гэтая распаўсюджаная думка наступная.

There is you.

Ёсць вы.

You are the individuals you are, and you have this kind of core.

Вы індывідуальнасці са сваёй сутнасцю.

Now in your life, what happens is that you, of course,

І ў сваім жыцці вы, вядома,

accumulate different experiences and so forth.

назапашваеце нейкі досвед і гэтак далей.

So you have memories,

У вас ёсць успаміны,

and these memories help to create what you are.

і яны дапамагаюць вам быць самімі сабой.

You have desires, maybe for a cookie,

Вы чагосьці жадаеце, магчыма, печыва,

maybe for something that we don't want to talk about

магчыма, нешта, пра што не хочацца размаўляць

at 11 o'clock in the morning in a school.

аб 11 гадзіне раніцы ў школе.

You will have beliefs.

У вас будуць перакананні.

This is a number plate from someone in America.

Гэта нечы рэгістрацыйны знак у Амерыцы.

I don't know whether this number plate, which says "messiah 1,"

Не ведаю, ці гэты знак, на якім напісана messiah 1,

indicates that the driver believes in the messiah,

значыць, што кіроўца верыць у Месію,

or that they are the messiah.

ці што ён і ёсць Месія.

Either way, they have beliefs about messiahs.

У любым выпадку, у яго ёсць перакананні наконт Месіі.

We have knowledge.

У нас ёсць веды.

We have sensations and experiences as well.

Таксама ёсць адчуванні і перажыванні.

It's not just intellectual things.

Гэта не толькі інтэлектуальныя рэчы.

So this is kind of the common-sense model, I think,

Гэта такая распаўсюджаная мадэль,

of what a person is.

таго, што уяўляе чалавек

There is a person who has all the things that make up our life experiences.

Чалавек з усім тым, што складае жыццёвы вопыт.

But the suggestion I want to put to you today

Але тое, што я прапаную сёння вам,

is that there's something fundamentally wrong with this model.

цалкам супярэчыць гэтай мадэлі.

And I can show you what's wrong with one click.

І я магу паказаць, што не так, адным клікам.

Which is there isn't actually a "you" at the heart of all these experiences.

Справа ў тым, што ў цэнтры ўсіх гэтых уражанняў няма ніякага "вы".

Strange thought? Well, maybe not.

Дзіўная думка? Магчыма, не.

What is there, then?

Што ж тады там?

Well, clearly there are memories, desires, intentions, sensations,

Дакладна, гэта ўспаміны, жаданні, намеры, адчуванні,

and so forth.

і гэтак далей.

But what happens is these things exist,

Але адбываецца так, што ўсё гэта разам

and they're kind of all integrated,

нібыта аб'ядноўваецца,

they're overlapped, they're connected in various different ways.

перакрываецца, звязваецца ўсімі магчымымі спосабамі.

They're connecting partly, and perhaps even mainly,

Яны звязваюцца часткова, магчыма, шмат у чым,

because they all belong to one body and one brain.

бо яны належаць аднаму целу і аднаму мозгу.

But there's also a narrative, a story we tell about ourselves,

Да таго ж ёсць аповед, гісторыя, якую мы распавядаем пра сябе,

the experiences we have when we remember past things.

уражанні, якія пакінулі мінулыя рэчы.

We do things because of other things.

На пэўныя учынкі нас матывуюць розныя рэчы.

So what we desire is partly a result of what we believe,

Таму нашыя жаданні -- часткова вынік нашых перакананняў,

and what we remember is also informing us what we know.

і нашы ўспаміны таксама кажуць пра нашыя веды.

And so really, there are all these things,

Такім чынам, ёсць усе гэтыя рэчы,

like beliefs, desires, sensations, experiences,

як перакананні, жаданні, адчуванні, уражанні,

they're all related to each other,

яны звязаныя адное з адным,

and that just is you.

і разам ствараюць вас.

In some ways, it's a small difference from the common-sense understanding.

З аднаго боку, адрозненне ад распаўсюджанай думкі маленькае.

In some ways, it's a massive one.

З іншага, яно вялікае.

It's the shift between thinking of yourself

Гэта розніца ў тым, ці думаць пра сябе

as a thing which has all the experiences of life,

як пра нешта асобнае, што мае разнастайны жыццёвы досвед,

and thinking of yourself as simply that collection

ці як пра сам збор

of all experiences in life.

рознага жыццёвага досведу.

You are the sum of your parts.

Вы -- сума вашых частак.

Now those parts are also physical parts, of course,

Яны таксама ўключаюць вашыя фізічныя часткі:

brains, bodies and legs and things,

мозг, цела, ногі і ўсё такое, --

but they aren't so important, actually.

але на самой справе яны не такія важныя.

If you have a heart transplant, you're still the same person.

Пасля трансплантацыі сэрца вы ўсё яшчэ той самы чалавек.

If you have a memory transplant, are you the same person?

Ці будзеце вы такім пасля трансплантацыі ўспамінаў?

If you have a belief transplant, would you be the same person?

Пасля трансплантацыі перакананняў?

Now this idea, that what we are, the way to understand ourselves,

Так, гэтая ідэя, што мы -- самі, спосаб зразумець сябе --

is as not of some permanent being, which has experiences,

гэта не нязменная з'ява, у якой ёсць пэўны досвед,

but is kind of a collection of experiences,

а з'яўляецца самой калекцыяй гэтага досведу,

might strike you as kind of weird.

можа здацца даволі дзіўнай.

But actually, I don't think it should be weird.

Але насамрэч, я не думаю, што яна дзіўная.

In a way, it's common sense.

У пэўным сэнсе, яна разумная.

Because I just invite you to think about, by comparison,

Таму што я прапаноўваю падумаць для параўнання

think about pretty much anything else in the universe,

пра ўсё што заўгодна ў свеце,

maybe apart from the very most fundamental forces or powers.

магчыма акрамя самых фундаментальных сіл.

Let's take something like water.

Напрыклад, пра ваду.

Now my science isn't very good.

Я ў навуцы не вельмі сільны.

We might say something like water has two parts hydrogen

Можна сказаць, што ў вады ёсць дзве малекулы вадароду

and one parts oxygen, right?

і адна кіслароду, так?

We all know that.

Мы ўсе гэта ведаем.

I hope no one in this room thinks that what that means

Спадзяюся, тут ніхто не думае, што гэта значыць,

is there is a thing called water, and attached to it

што існуе такая рэч, як вада, да якой прымацаваныя

are hydrogen and oxygen atoms,

атамы вадароду і кіслароду,

and that's what water is.

і што гэта і ёсць вада.

Of course we don't.

Мы так не думаем.

We understand, very easily, very straightforwardly,

Мы вельмі лёгка, проста разумеем,

that water is nothing more

што вада -- гэта нішто іншае,

than the hydrogen and oxygen molecules suitably arranged.

як малекулы вадароду і кіслароду, арганізаваныя ў пэўным парадку.

Everything else in the universe is the same.

Гэта тычыцца і ўсяго астатняга ў свеце.

There's no mystery about my watch, for example.

Вакол майго гадзінніка таксама няма ніякай таямніцы.

We say the watch has a face, and hands,

Мы кажам, што ў гадзінніку ёсць цыферблат, стрэлкі,

and a mechanism and a battery,

механізм, батарэя.

But what we really mean is,

Але мы маем на ўвазе, што

we don't think there is a thing called the watch

мы не лічым, быццам ёсць гадзіннік,

to which we then attach all these bits.

да якога прымацаваныя гэтыя часткі.

We understand very clearly that you get the parts of the watch,

Мы разумеем, што ёсць часткі гадзінніка,

you put them together, and you create a watch.

якія складаюцца разам і ствараюць гадзіннік.

Now if everything else in the universe is like this,

Тады калі гэта тычыцца ўсяго ў свеце,

why are we different?

то чым адрозніваемся мы?

Why think of ourselves

Навошта думаць пра сябе

as somehow not just being a collection of all our parts,

не проста як пра калекцыю нашых частак,

but somehow being a separate, permanent entity which has those parts?

а як пра асобную нязменную рэч, да якой далучаныя гэтыя часткі?

Now this view is not particularly new, actually.

Такі погляд не цалкам новы, насамрэч.

It has quite a long lineage.

У яго даволі доўгая гісторыя.

You find it in Buddhism,

Яго можна знайсці ў Будызме,

you find it in 17th, 18th-century philosophy

у філасофіі 17, 18 стагоддзяў,

going through to the current day, people like Locke and Hume.

аж да нашых дзён, да такіх людзей, як Локк і Юм.

But interestingly, it's also a view

Таксама цікава, што гэтую думку

increasingly being heard reinforced by neuroscience.

ўсё больш падтрымлівае нейранавука.

This is Paul Broks, he's a clinical neuropsychologist,

Гэта Пол Брокс, клінічны нейрапсіхолаг,

and he says this:

і ён кажа наступнае:

"We have a deep intuition that there is a core,

"У нас ёсць глыбокае чуццё, што існуе ядро,

an essence there, and it's hard to shake off,

сутнасць, і ад гэтага цяжка пазбавіцца,

probably impossible to shake off, I suspect.

нават немагчыма, як я мяркую.

But it's true that neuroscience shows that there is no centre in the brain

Але праўда ў тым, што нейранавука паказвае адсутнасць у мазгу цэнтра,

where things do all come together."

які б аб'ядноўваў усе часткі".

So when you look at the brain,

Таму калі вы звернеце ўвагу на мозг,

and you look at how the brain makes possible a sense of self,

і на тое, як робіцца магчымым самасвядомасць,

you find that there isn't a central control spot in the brain.

вы зразумееце, што ў мозгу няма цэнтральнай кантралюючай зоны.

There is no kind of center where everything happens.

Няма цэнтра, у якім бы ўсё адбывалася.

There are lots of different processes in the brain,

У мозгу адбываецца шмат розгых працэсаў,

all of which operate, in a way, quite independently.

якія, у вядомым сэнсе, даволі незалежныя.

But it's because of the way that they relate

Але дзякуючы таму, як яны звязаныя,

that we get this sense of self.

мы можам адчуваць сябе.

The term I use in the book, I call it the ego trick.

Тэрмін, які я выкарыстоўваю ў кнізе, я называю хітрасцю эга.

It's like a mechanical trick.

Яна быццам неўсвядомленая.

It's not that we don't exist,

Справа не ў тым, што мы не існуем,

it's just that the trick is to make us feel that inside of us

а ў тым, што яна прымушае нас думаць, што глыбока ўнутры

is something more unified than is really there.

ёсць нешта больш аб'яднанае, чым на самой справе.

Now you might think this is a worrying idea.

Гэтая ідэя можа выклікаць неспакой.

You might think that if it's true,

Вы можаце падумаць, што калі гэта праўда,

that for each one of us there is no abiding core of self,

то ніхто з нас не мае нязменнага ядра,

no permanent essence,

пастаяннай сутнасці,

does that mean that really, the self is an illusion?

ці значыць гэта, што "я" -- гэта ілюзія?

Does it mean that we really don't exist?

Ці значыць гэта, што нас насамрэч няма?

There is no real you.

Сапраўднага цябе няма.

Well, a lot of people actually do use this talk of illusion and so forth.

Так, шмат людзей кажуць пра існаванне такой ілюзіі.

These are three psychologists, Thomas Metzinger, Bruce Hood,

Тры псіхолагі -- Томас Метцынгер, Брус Худ,

Susan Blackmore,

Сьюзан Блэкмор --

a lot of these people do talk the language of illusion,

сапраўды кажуць пра ілюзію,

the self is an illusion, it's a fiction.

ілюзію свайго "я".

But I don't think this is a very helpful way of looking at it.

Але я не думаю, што гэты погляд нам можа дапамагчы.

Go back to the watch.

The watch isn't an illusion, because there is nothing to the watch

І зноў гадзіннік.

Гадзіннік не ілюзія, бо гэта нішто іншае,

other than a collection of its parts.

як калекцыя ўласных частак.

In the same way, we're not illusions either.

Такім жа чынам, мы таксама не ілюзіі.

The fact that we are, in some ways, just this very, very complex collection,

Тое, што ў некаторым родзе мы вельмі, вельмі складаная калекцыя,

ordered collection of things,

спарадкаваная калекцыя рэчаў,

does not mean we're not real.

не значыць, што мы не рэальныя.

I can give you a very sort of rough metaphor for this.

Прывяду спрошчаную метафару.

Let's take something like a waterfall.

Возьмем нешта накшталт вадаспаду.

These are the Iguazu Falls, in Argentina.

Гэта -- вадаспады Ігуазу ў Аргентыне.

Now if you take something like this,

З дапамогай гэтага прыкладу

you can appreciate the fact that in lots of ways,

вы зможаце зразумець той факт, што ў многіх адносінах

there's nothing permanent about this.

у іх няма нічога нязменнага.

For one thing, it's always changing.

З аднаго боку, яны змяняюцца.

The waters are always carving new channels.

Плынь вады заўсёды стварае новыя каналы.

with changes and tides and the weather,

са зменамі, прылівамі, умовамі надвор'я,

some things dry up, new things are created.

нешта высыхае, замест з'яўляецца новае.

Of course the water that flows through the waterfall

Вядома, вада ў вадаспадах

is different every single instance.

розная кожнае імгненне.

But it doesn't mean that the Iguazu Falls are an illusion.

Але гэта не значыць, што вадаспады Ігуазу -- ілюзія.

It doesn't mean it's not real.

Не значыць, што яны не рэальныя.

What it means is we have to understand what it is

Гэта значыць, што мы павінны зразумець, што яны --

as something which has a history,

гэта нешта са сваёй гісторыяй,

has certain things that keep it together,

з часткамі, што разам іх складаюць,

but it's a process, it's fluid, it's forever changing.

але гэта працэс, які пастаянна змяняецца.

Now that, I think, is a model for understanding ourselves,

Гэта я лічу мадэллю, якая дапаможа зразумець сябе.

and I think it's a liberating model.

і я думаю, гэта вызваленчая мадэль.

Because if you think that you have this fixed, permanent essence,

Бо калі вы думаеце, што вашая сутнасць зафіксаваная, пастаянная,

which is always the same, throughout your life, no matter what,

і не змяняецца цягам жыцця, нягледзячы ні на што,

in a sense you're kind of trapped.

у пэўным сэнсе вы ў пастцы.

You're born with an essence,

Вы нарадзіліся са сваёй сутнасцю,

that's what you are until you die,

вы такія да смерці,

if you believe in an afterlife, maybe you continue.

калі верыце ў замагільнае жыццё, то і пасля смерці.

But if you think of yourself as being, in a way,

Але калі вы думаеце пра сябе як пра сутнасць,

not a thing as such, but a kind of a process,

не як пра рэч, а як пра нейкі працэс,

something that is changing,

нешта, што змяняецца,

then I think that's quite liberating.

то тады я лічу, гэта дае волю.

Because unlike the the waterfalls,

Бо ў адрозненні ад вадаспадаў,

we actually have the capacity to channel

у нас ёсць магчымасць

the direction of our development for ourselves to a certain degree.

у пэўнай ступені змяняць напрамак свайго развіцця.

Now we've got to be careful here, right?

Таму трэба быць асцярожнымі, ці не так?

If you watch the X-Factor too much, you might buy into this idea

Калі вы зашмат глядзіце X-Factor, можна сур'ёзна паверыць,

that we can all be whatever we want to be.

што ўсе мы можам быць тымі, кім мы хочам.

That's not true.

Гэта не так.

I've heard some fantastic musicians this morning,

Раніцай я пачуў нейкіх фантастычных музыкаў,

and I am very confident that I could in no way be as good as them.

і я цалкам упэўнены, што ніколі не змог бы стаць такім, як яны.

I could practice hard and maybe be good,

Я мог бы шмат практыкавацца і стаць добрым музыкам,

but I don't have that really natural ability.

але ў мяне няма сапраўдных прыродных здольнасцяў.

There are limits to what we can achieve.

У таго, што мы можам дасягнуць, ёсць межы.

There are limits to what we can make of ourselves.

У таго, кім мы можам стаць, ёсць межы.

But nevertheless, we do have this capacity

Але тым не менш у нас ёсць магчымасць,

to, in a sense, shape ourselves.

у пэўным сэнсе, змяніць сябе.

The true self, as it were then,

Мы сапраўдныя -- гэта

is not something that is just there for you to discover,

не тое, што можна для сябе адкрыць,

you don't sort of look into your soul and find your true self,

вы не заглядваеце ў сваю душу і не знаходзіце там сябе.

What you are partly doing, at least,

Тое, што вы робіце, прынамсі, --

is actually creating your true self.

гэта ствараеце сапраўдных сябе.

And this, I think, is very, very significant,

І гэта, я лічу, вельмі, вельмі важна,

particularly at this stage of life you're at.

асабліва на гэтым жыццёвым этапе.

You'll be aware of the fact

Вы даведаецеся,

how much of you changed over recent years.

як вы змяніліся цягам апошніх год.

If you have any videos of yourself, three or four years ago,

Калі ў вас ёсць нейкія відэа сябе, зробленыя 3-4 гады таму,

you probably feel embarrassed because you don't recognize yourself.

вам, магчыма, сорамна, бо вы сябе не пазнаяце.

So I want to get that message over, that what we need to do

Я хачу данесці да вас, што трэба ўспрымаць сябе

is think about ourselves as things that we can shape,

як нешта, што можна сфармаваць,

and channel and change.

накіраваць і змяніць.

This is the Buddha, again:

І зноў Будда:

"Well-makers lead the water,

"Будаўнікі каналаў пускаюць ваду,

fletchers bend the arrow,

лучнікі выгінаюць стралу,

carpenters bend a log of wood,

цесляры падпарадкоўваюць сабе дрэва,

wise people fashion themselves."

мудрацы робяць саміх сябе."

And that's the idea I want to leave you with,

І з гэтым я хачу вас пакінуць:

that your true self is not something that you will have to go searching for,

вашая сутнасць не тое, што трэба пайсці шукаць,

as a mystery, and maybe never ever find.

як таямніцу, і можа ніколі не знайсці.

To the extent you have a true self,

Ваша сапраўдная сутнасць --

it's something that you in part discover,

гэта нешта, што вы часткова знаходзіце,

but in part create.

але часткова ствараеце.

and that, I think, is a liberating and exciting prospect.

І такая перспектыва, здаецца, вызваляе і хвалюе.

Thank you very much.

Вялікі дзякуй.