Julian Baggini: Is there a real you?

Tłumaczenie: Marek Wilkowski Korekta: Rysia Wand

Is there a real you?

Czy istnieje prawdziwe ja?

This might seem to you like a very odd question.

To pytanie może zabrzmieć dziwnie.

Because, you might ask,

how do we find the real you,

Moglibyście zapytać,

jak znaleźć prawdziwe ja,

how do you know what the real you is?

jak rozpoznać, czym jest prawdziwe ja?

And so forth.

I tak dalej.

But the idea that there must be a real you,

Ale idea, że gdzieś istnieje prawdziwe ja,

surely that's obvious.

jest oczywista.

If there's anything real in the world, it's you.

Jeśli istnieje cokolwiek rzeczywistego na tym świecie, to właśnie Ja.

Well, I'm not quite sure.

Nie jestem pewien.

At least we have to understand a bit better what that means.

Musimy zrozumieć trochę lepiej, co to właściwie oznacza.

Now certainly, I think there are lots of things in our culture around us

Jest wiele rzeczy w naszej kulturze,

which sort of reinforce the idea

które potwierdzają,

that for each one of us, we have a kind of a core, an essence.

że w każdym z nas jest jakaś istota, jakiś rdzeń.

There is something about what it means to be you which defines you,

Coś, co każdego z nas określa

and it's kind of permanent and unchanging.

i pozostaje niezmienne.

Najbardziej prymitywnym przykładem

The most kind of crude way in which we have it,

are things like horoscopes.

są horoskopy.

You know, people are very wedded to these, actually.

Niektórzy są z nimi silnie związani.

People put them on their Facebook profile

Dodają je na profilach na Facebooku,

jak gdyby miały znaczenie,

as though they are meaningul,

you even know your Chinese horoscope as well.

niektórzy znają nawet swój chiński horoskop.

There are also more scientific versions of this,

Są nawet bardziej naukowe przykłady,

all sorts of ways of profiling personality type,

jak wszelkiego rodzaju testy osobowości,

such as the Myers-Briggs tests, for example.

na przykład MBTI.

I don't know if you've done those.

Nie wiem, czy je robiliście.

A lot of companies use these for recruitment.

Wiele firm używa ich podczas rekrutacji.

You answer a lot of questions,

Odpowiada się na wiele pytań

and this is supposed to reveal something about your core personality.

i to ma określić naszą osobowość.

And of course, the popular fascination with this is enormous.

Fascynacja tym jest ogromna.

In magazines like this, you'll see,

W czasopismach tego typu

in the bottom left corner, they'll advertise in virtually every issue

w lewym dolnym rogu

niemal w każdej jest coś o osobowości.

some kind of personality thing.

And if you pick up one of those magazines,

Jeśli weźmie się taki magazyn,

it's hard to resist, isn't it?

ciężko się oprzeć, prawda?

Doing the test to find what is your learning style,

Robi się testy, by sprawdzić predyspozycje do uczenia się,

what is your loving style, or what is your working style?

style miłości i pracy.

Are you this kind of person or that?

Czy jest się taką osobą, czy inną.

So I think that we have a common-sense idea

Myślę, że zdajemy sobie sprawę,

that there is a kind of core or essence of ourselves

że istnieje jakiś rdzeń, nasza esencja,

to be discovered.

czekająca na odkrycie.

And that this is kind of a permanent truth about ourselves,

I to jest właśnie coś w rodzaju niepodważalnej prawdy o nas,

something that's the same throughout life.

coś niezmiennego w naszym życiu.

Well, that's the idea I want to challenge.

Właśnie z tą myślą chcę się zmierzyć.

And I have to say now, I'll say it a bit later,

Wyjaśnię to trochę później

but I'm not challenging this just because I'm weird,

i nie mówię o tym, bo jestem dziwny.

the challenge actually has a very, very long and distinguished history.

Próba odpowiedzi na to pytanie ma bardzo długą historię.

Here's the common-sense idea.

Zdroworozsądkowo.

There is you.

Tutaj jesteś ty.

You are the individuals you are, and you have this kind of core.

Każdy z nas ma coś, co go określa.

Now in your life, what happens is that you, of course,

W ciągu swojego życia

accumulate different experiences and so forth.

zbieracie różne doświadczenia,

So you have memories,

więc macie wspomnienia,

and these memories help to create what you are.

a one pomagają tworzyć własne Ja.

You have desires, maybe for a cookie,

Macie pragnienia, takie jak ochota na ciastko,

maybe for something that we don't want to talk about

może na coś, o czym nie chcemy mówić

at 11 o'clock in the morning in a school.

w szkole przed południem.

You will have beliefs.

Nabieracie przekonań.

To jest tablica rejestracyjna kogoś z USA.

This is a number plate from someone in America.

I don't know whether this number plate, which says "messiah 1,"

Nie wiem, czy ta tablica "Mesjasz 1"

indicates that the driver believes in the messiah,

sugeruje, że kierowca wierzy w mesjasza,

or that they are the messiah.

czy że on sam jest mesjaszem.

Either way, they have beliefs about messiahs.

W każdym razie ma przekonania o mesjaszu.

We have knowledge.

Posiadamy wiedzę,

We have sensations and experiences as well.

doznania i doświadczenia.

It's not just intellectual things.

To nie tylko kwestia intelektu.

So this is kind of the common-sense model, I think,

To jest ogólny zarys koncepcji,

of what a person is.

kim jest człowiek.

There is a person who has all the things that make up our life experiences.

Człowiek to suma życiowych doświadczeń.

But the suggestion I want to put to you today

Chcę wam dzisiaj powiedzieć,

is that there's something fundamentally wrong with this model.

że coś nie zgadza się w tej koncepcji.

And I can show you what's wrong with one click.

Mogę to udowodnić za pomocą jednego kliknięcia.

Which is there isn't actually a "you" at the heart of all these experiences.

W środku tego wszystkiego nie ma czegoś takiego jak ty.

Strange thought? Well, maybe not.

Niepokojące? Może niekoniecznie.

What is there, then?

Co tam jest?

Well, clearly there are memories, desires, intentions, sensations,

Z pewnością wspomnienia, pragnienia, zamiary, doznania

and so forth.

i tak dalej.

But what happens is these things exist,

To wszystko istnieje

and they're kind of all integrated,

i tworzy w jakiś sposób całość.

they're overlapped, they're connected in various different ways.

To wszystko nachodzi na siebie i łączy się na różne sposoby.

They're connecting partly, and perhaps even mainly,

Łączą się ze sobą,

because they all belong to one body and one brain.

ponieważ należą do jednego ciała i mózgu.

But there's also a narrative, a story we tell about ourselves,

Istnieje też historia, opowieść o nas,

the experiences we have when we remember past things.

przeżycia, które mamy, gdy przypominamy sobie przeszłość.

We do things because of other things.

Robimy coś ze względu na coś.

So what we desire is partly a result of what we believe,

To, czego pragniemy, jest po części efektem tego, w co wierzymy,

and what we remember is also informing us what we know.

a to, co pamiętamy, składa się na naszą wiedzę.

And so really, there are all these things,

Zatem te wszystkie

like beliefs, desires, sensations, experiences,

wierzenia, pragnienia odczucia i doświadczenia,

they're all related to each other,

są ze sobą powiązane

and that just is you.

i to właśnie tworzy ciebie.

In some ways, it's a small difference from the common-sense understanding.

Z jednej strony to mała różnica w zdroworozsądkowym zrozumieniu.

In some ways, it's a massive one.

Z drugiej - ogromna.

It's the shift between thinking of yourself

To zmiana sposobu myślenia o sobie

as a thing which has all the experiences of life,

jako o czymś, co posiada wszystkie życiowe doświadczenia,

and thinking of yourself as simply that collection

a czymś, co jest po prostu zbiorem

of all experiences in life.

tych doświadczeń.

You are the sum of your parts.

Jesteś całością złożoną z części.

Now those parts are also physical parts, of course,

Również w sensie fizycznym,

brains, bodies and legs and things,

mózg, ciało, nogi i reszta,

but they aren't so important, actually.

ale to nie jest aż tak istotne.

If you have a heart transplant, you're still the same person.

Po przeszczepie serca wciąż jest tą samą osobą.

If you have a memory transplant, are you the same person?

Po przeszczepie wspomnień, czy to wciąż ta sama osoba?

If you have a belief transplant, would you be the same person?

Po przeszczepie wartości, czy wciąż będzie się tą samą osobą?

Now this idea, that what we are, the way to understand ourselves,

Koncepcja, że to, czym jesteśmy, to, jak możemy siebie zrozumieć,

is as not of some permanent being, which has experiences,

nie jako niezmienną istotę, obdarzoną doświadczeniem,

but is kind of a collection of experiences,

ale jako zbiór doświadczeń,

might strike you as kind of weird.

może wydać się dziwna.

But actually, I don't think it should be weird.

Ale tak naprawdę nie uważam, że to dziwne.

In a way, it's common sense.

Na swój sposób to rozsądne.

Because I just invite you to think about, by comparison,

Pomyślcie dla porównania

think about pretty much anything else in the universe,

o czymś zupełnie innym we wszechświecie,

maybe apart from the very most fundamental forces or powers.

może oprócz najbardziej podstawowych sił i praw.

Let's take something like water.

Weźmy wodę.

Now my science isn't very good.

Moja wiedza tu nie jest zbyt rozległa.

We might say something like water has two parts hydrogen

Moglibyśmy powiedzieć, że woda posiada

dwie cząsteczki wodoru i jedną tlenu, zgadza się?

and one parts oxygen, right?

We all know that.

Wszyscy to wiemy.

I hope no one in this room thinks that what that means

Mam nadzieję, że nikt z obecnych nie sądzi, że to oznacza,

is there is a thing called water, and attached to it

że gdzieś jest coś zwane wodą, a do tego przyczepione są

are hydrogen and oxygen atoms,

atomy wodoru i tlenu

and that's what water is.

i to właśnie jest woda.

Of course we don't.

Oczywiście, że nie.

We understand, very easily, very straightforwardly,

Rozumiemy, z łatwością,

that water is nothing more

że woda jest tylko

than the hydrogen and oxygen molecules suitably arranged.

odpowiednio połączonymi cząsteczkami wodoru i tlenu.

Everything else in the universe is the same.

Wszystko inne działa tak samo.

There's no mystery about my watch, for example.

Nie ma nic niezwykłego w moim zegarku.

We say the watch has a face, and hands,

Mówimy, że zegarek ma tarcze i wskazówki

and a mechanism and a battery,

oraz mechanizm i baterie.

But what we really mean is,

Ale naprawdę nie myślimy,

we don't think there is a thing called the watch

że istnieje coś zwane zegarkiem

to which we then attach all these bits.

do czego doczepiamy te wszystkie elementy.

We understand very clearly that you get the parts of the watch,

Rozumiemy doskonale, że składamy części

you put them together, and you create a watch.

i w ten sposób powstaje zegarek.

Now if everything else in the universe is like this,

Jeśli wszystko we wszechświecie działa w ten sposób,

why are we different?

czemu mielibyśmy być inni?

Why think of ourselves

Dlaczego mielibyśmy być

as somehow not just being a collection of all our parts,

czymś złożonym z części,

but somehow being a separate, permanent entity which has those parts?

a nie czymś, co te części posiada?

Now this view is not particularly new, actually.

To właściwie nie jest nowe spojrzenie,

It has quite a long lineage.

ma dość długi rodowód.

Znajdziecie je w buddyzmie,

You find it in Buddhism,

you find it in 17th, 18th-century philosophy

w filozofii XVII i XVIII wieku,

going through to the current day, people like Locke and Hume.

a także we współczesności czy w dziełach Locke'a i Hume'a.

But interestingly, it's also a view

Ale co ciekawe, ten pomysł

increasingly being heard reinforced by neuroscience.

znajduje swoje oparcie we współczesnej neurobiologii.

This is Paul Broks, he's a clinical neuropsychologist,

Paul Broks, neuropsycholog kliniczny,

and he says this:

stwierdził:

"We have a deep intuition that there is a core,

"Mamy silne przeczucie istnienia rdzenia, esencji,

an essence there, and it's hard to shake off,

i trudno je odeprzeć,

probably impossible to shake off, I suspect.

może nawet się nie da.

But it's true that neuroscience shows that there is no centre in the brain

Jednak neurobiologia pokazuje, że nie ma w mózgu żadnego centrum,

where things do all come together."

gdzie wszystko się łączy".

So when you look at the brain,

Patrząc na mózg

and you look at how the brain makes possible a sense of self,

i na to, jak daje nam poczucie istnienia,

you find that there isn't a central control spot in the brain.

zauważycie, że nie ma centralnego ośrodka kontrolującego w mózgu.

There is no kind of center where everything happens.

Nie ma żadnego jądra, skąd wszystko jest sterowane.

There are lots of different processes in the brain,

W mózgu zachodzi wiele różnych procesów,

all of which operate, in a way, quite independently.

a każdy z nich odbywa się w dość niezależny sposób.

But it's because of the way that they relate

Jednak z ich wzajemnych relacji

that we get this sense of self.

bierze się poczucie własnego Ja.

The term I use in the book, I call it the ego trick.

Pojęcie, jakiego użyłem w książce, nazywam sztuczką ego,

It's like a mechanical trick.

to swego rodzaju sztuczka.

Techniczny wybieg.

It's not that we don't exist,

To nie tak, że nie istniejemy,

it's just that the trick is to make us feel that inside of us

po prostu jesteśmy zwodzeni,

is something more unified than is really there.

że w nas jest coś bardziej jednolitego niż w rzeczywistości.

Now you might think this is a worrying idea.

Może myślicie, że to niepokojące.

You might think that if it's true,

Jeśli to prawda,

that for each one of us there is no abiding core of self,

że nie ma w nas żadnego stałego jestestwa,

no permanent essence,

żadnej niezmiennej esencji,

does that mean that really, the self is an illusion?

czy to oznacza, że jaźń jest iluzją?

Does it mean that we really don't exist?

Czy to oznacza, że nie istniejemy?

There is no real you.

Prawdziwe ja nie istnieje.

Well, a lot of people actually do use this talk of illusion and so forth.

Wiele osób korzysta z koncepcji iluzji.

These are three psychologists, Thomas Metzinger, Bruce Hood,

Psycholodzy Thomas Metzinger, Bruce Hood,

Susan Blackmore,

Susan Blackmore.

a lot of these people do talk the language of illusion,

Wielu z nich mówi o iluzji.

the self is an illusion, it's a fiction.

Własne ja jest iluzją, fikcją.

But I don't think this is a very helpful way of looking at it.

Ale nie sądzę, żeby to ułatwiało spojrzenie na problem.

Go back to the watch.

The watch isn't an illusion, because there is nothing to the watch

Wróćmy do zegarka, nie jest on iluzją,

bo nie jest on niczym innym,

other than a collection of its parts.

niż zbiorem elementów.

In the same way, we're not illusions either.

Tak samo my też nie jesteśmy iluzją.

The fact that we are, in some ways, just this very, very complex collection,

Fakt, że jesteśmy po prostu wielką skomplikowaną kompozycją,

ordered collection of things,

uporządkowaną składanką,

does not mean we're not real.

nie oznacza, że nie istniejemy.

I can give you a very sort of rough metaphor for this.

Użyję prostej metafory,

Let's take something like a waterfall.

wyobraźcie sobie wodospad,

These are the Iguazu Falls, in Argentina.

na przykład wodospad Iguazu w Argentynie.

Now if you take something like this,

Myśląc o czymś takim,

you can appreciate the fact that in lots of ways,

można docenić fakt, że w rzeczywistości

there's nothing permanent about this.

nie ma w nim nic trwałego.

For one thing, it's always changing.

Zawsze się zmienia.

The waters are always carving new channels.

Woda zawsze żłobi nowe koryta,

with changes and tides and the weather,

wraz ze zmianami, przepływem, pogodą

some things dry up, new things are created.

pewne rzeczy wysychają, nowe powstają.

Of course the water that flows through the waterfall

Także woda tworząca wodospad

is different every single instance.

jest inna w każdej chwili.

But it doesn't mean that the Iguazu Falls are an illusion.

Ale to nie oznacza, że wodospad Iguazu to iluzja,

It doesn't mean it's not real.

to nie oznacza, że nie istnieje.

What it means is we have to understand what it is

Oznacza to, że trzeba zrozumieć, czym jest,

as something which has a history,

czymś z historią,

has certain things that keep it together,

czymś składającym się z współtworzących elementów,

but it's a process, it's fluid, it's forever changing.

ale to proces, który jest płynny, zawsze się zmienia.

Now that, I think, is a model for understanding ourselves,

Myślę, że to jest właśnie sposób na zrozumienie nas samych

and I think it's a liberating model.

i myślę, że on nas uwalnia.

Because if you think that you have this fixed, permanent essence,

Myśląc, że posiadacie tę sztywną i stałą esencję,

which is always the same, throughout your life, no matter what,

która jest niezmienna przez całe wasze życie,

in a sense you're kind of trapped.

w pewnym sensie bylibyście więźniami.

You're born with an essence,

Rodzilibyście się jako esencja

that's what you are until you die,

i pozostawalibyście nią aż do śmierci,

if you believe in an afterlife, maybe you continue.

a jeśli wierzycie w życie pozagrobowe - może i dłużej.

But if you think of yourself as being, in a way,

Lecz gdy pomyślicie o sobie

not a thing as such, but a kind of a process,

nie jako o osobie,

ale w kategorii procesu,

something that is changing,

czegoś zmiennego,

then I think that's quite liberating.

myślę, że to dość wyzwalające,

Because unlike the the waterfalls,

ponieważ w przeciwieństwie do wodospadów

we actually have the capacity to channel

mamy zdolność do kierowania

the direction of our development for ourselves to a certain degree.

swoim rozwojem.

Now we've got to be careful here, right?

Powinniśmy być tu ostrożni.

If you watch the X-Factor too much, you might buy into this idea

Przez zbyt duże dawki X-Factor można uwierzyć,

that we can all be whatever we want to be.

że możecie być wszystkim, czym zechcecie.

That's not true.

To nieprawda.

I've heard some fantastic musicians this morning,

Słyszałem dziś rano niesamowitych muzyków

and I am very confident that I could in no way be as good as them.

i jestem pewien, że nie mógłbym być tak dobry jak oni.

I could practice hard and maybe be good,

Mógłbym ciężko pracować i może być w tym dobry,

but I don't have that really natural ability.

ale nie posiadam tej naturalnej zdolności.

There are limits to what we can achieve.

Są ograniczenia w tym, co możemy osiągnąć.

There are limits to what we can make of ourselves.

Są ograniczenia w tym, kim możemy się stać.

But nevertheless, we do have this capacity

Niemniej jednak posiadamy tę zdolność

to, in a sense, shape ourselves.

w jakimś sensie, kształtowania siebie.

The true self, as it were then,

Prawdziwe ja zatem,

is not something that is just there for you to discover,

nie jest czymś do odkrycia przez was,

you don't sort of look into your soul and find your true self,

nie da się spojrzeć na duszę i znaleźć tam prawdziwego Ja.

What you are partly doing, at least,

Częściowo tworzycie

is actually creating your true self.

swoje prawdziwe ja.

And this, I think, is very, very significant,

I to, myślę, jest niezwykle istotne.

particularly at this stage of life you're at.

Zwłaszcza w tej fazie waszego życia.

You'll be aware of the fact

Będziecie świadomi faktu,

how much of you changed over recent years.

jak bardzo zmieniliście się w ciągu ostatnich lat.

If you have any videos of yourself, three or four years ago,

Jeśli macie filmy ze sobą sprzed trzech, czterech lat,

you probably feel embarrassed because you don't recognize yourself.

prawdopodobnie czujecie się zażenowani, bo nie poznajecie siebie.

So I want to get that message over, that what we need to do

Próbuję wam powiedzieć, że powinniśmy patrzeć na siebie

is think about ourselves as things that we can shape,

jako na istoty, które możemy kształtować i zmieniać.

and channel and change.

This is the Buddha, again:

To ponownie Budda.

"Well-makers lead the water,

"Budowniczy studni kierują wodą,

fletchers bend the arrow,

wytwórca strzał nagina je,

carpenters bend a log of wood,

stolarz kształtuje drewno,

wise people fashion themselves."

mądrzy ludzie kształtują siebie".

And that's the idea I want to leave you with,

Z tą koncepcją chcę was zostawić:

that your true self is not something that you will have to go searching for,

wasze prawdziwe ja to nie coś, czego musicie szukać,

as a mystery, and maybe never ever find.

jakaś tajemnica, której może nigdy nie rozwiążecie.

To the extent you have a true self,

W temacie własnego ja,

it's something that you in part discover,

to coś, co częściowo odkrywacie,

but in part create.

ale też częściowo tworzycie.

and that, I think, is a liberating and exciting prospect.

I myślę, że to jest właśnie wyzwalające i ekscytujące.

Thank you very much.

Dziękuję za uwagę.

(Brawa)