What sex ed doesn’t tell you about your brain - Shannon Odell

Translator: 06 - Nông Thành Đạt Reviewer: My Den

While we often talk about puberty’s effect on the body,

Trong khi chúng ta thường nói về ảnh hưởng của dậy thì đối với cơ thể,

what gets overlooked are the fascinating changes that happen in the brain.

điều mà chúng ta bỏ qua là những thay đổi thú vị diễn ra trong bộ não.

I’ve been sent here to talk to you about puberty.

Tôi ở đây để nói với bạn về tuổi dậy thì.

Any questions?

Bạn có câu hỏi nào không?

During puberty, your reproductive organs grow and mature.

Khi dậy thì, các cơ quan sinh sản của bạn sẽ phát triển.

Any questions?

Có câu hỏi nào không?

Sự “chín muồi” này cho phép bạn trở thành một người trưởng thành quyến rũ.

This ripening allows you to become a sexually mature adult.

There are so many other changes to your body

Cơ thể bạn sẽ có rất nhiều sự thay đổi khác

that puberty can seem almost magical.

mà dậy thì thật sự kì diệu.

I think I'll take it from here.

Tôi sẽ tiếp tục câu chuyện.

Puberty, in fact, begins in the brain.

Thực tế thì dậy thì bắt đầu từ não bộ.

At some point, usually between the ages of 9 and 14,

Ở một vài thời điểm, thường từ 9 tuổi đến 14 tuổi,

puberty is triggered when a region known as the hypothalamus

dậy thì xảy ra khi “Vùng dưới đồi”

releases waves of a specialized hormone.

sản sinh ra nhiều hóc-môn chuyên hóa.

As convenient as it would be to go to sleep a child and wake up an adult,

Nó giống như khi ngủ thì là một đứa bé nhưng tỉnh dậy đã thành người lớn,

this maturation is slow,

quá trình trưởng thành diễn ra khá chậm,

and puberty lasts as long as 4 to 5 years.

dậy thì thường mất 4 đến 5 năm.

And during this extended process,

Trong quá trình này,

the brain undergoes its own transformation,

não bộ trải qua những biến đổi riêng,

thanks to two of puberty’s key players— estrogen and testosterone.

nhờ vào hai nhân tố chính của dậy thì - estrogen và testoterone.

Produced in the developing testes and ovaries,

Được sinh ra ở tinh hoàn và buồng trứng đang phát triển,

these hormones hitch a ride to the brain via the bloodstream.

những hóc-môn này di chuyển đến não thông qua mạch máu.

Once there, they interact with receptors on neurons,

Đến nơi, chúng tác động với thụ thể trên nơ-ron,

changing the way the individual cells work and function

làm thay đổi cách từng tế bào làm việc và chức năng

by making them more or less excitable, altering their growth,

khiến chúng kích động hơn hoặc không, thay đổi sự phát triển của chúng,

or reshaping their connections.

hoặc xây dựng lại sự liên kết giữa chúng.

Cumulatively, this can change how you feel, think, and behave.

Tóm lại, nó có thể thay đổi cách bạn cảm thấy, nghĩ hoặc hành xử.

For example, hormones remodel and develop the limbic system,

Ví dụ, các hóc-môn tái mô hình và phát triển hệ Limpic,

a collection of brain regions responsible for emotional behavior.

một vùng của não bộ chịu trách nhiệm xử lý hành xử cảm xúc.

Research in animal models suggests that the amygdala undergoes changes

Nghiên cứu trên mô hình động vật chỉ ra hạch hạnh nhân trải qua những thay đổi

in size and connectivity during puberty.

về kích thước và liên kết trong dậy thì.

The amygdala’s function is wide-ranging,

Hạch hạnh nhân có khá nhiều chức năng,

from detecting threats in your environment,

từ phát hiện nguy hiểm ở môi trường xung quanh,

to helping you recognize emotions in your friend’s faces.

tới giúp ta nhận dạng cảm xúc trên mặt của bạn mình.

Its development allows you to better connect with your peers,

Sự phát triển này cho phép ta có thể thấu hiểu bạn bè hơn,

while priming your brain for learning and discovery.

trong khi chuẩn bị cho não bộ học tập và khám phá.

Likewise, puberty organizes and restructures the nucleus accumbens

Tương tự, dậy thì tổ chức và tái cấu trúc “Nhân nằm”

involved in reward and sensation-seeking.

bao gồm nhận thưởng và tìm kiếm cảm giác.

Activity in this dopamine hub is thought to drive

Hoạt động trong dopamine này được cho là thúc đẩy

the pleasurable sensations we feel when doing rewarding activities,

những cảm giác thỏa mãn khi ta nhận được khen thưởng,

like spending time with friends or having new experiences.

như dành thời gian với bạn bè hay có những trải nghiệm mới.

Several studies have found

Một vài nghiên cứu chỉ ra

that as hormone levels increase through puberty,

mức độ hóc-môn tăng trong kì dậy thì,

so does the response of the nucleus accumbens.

tương tác của nhân nằm cũng vậy.

As a result, exploration and social engagement may feel

Do đó, sự khám phá và tham gia xã hội có thể thấy

that much more important during adolescence.

nhiều sự quan trọng trong thời kì người lớn.

Khi những cảm xúc này và hệ thần kinh tưởng tượng phát triển nhanh chóng,

As these emotion and reward centers rapidly develop,

their connections with higher cortical brain regions tend to do so

liên kết với vùng vỏ não ở phía trên có xu hướng

on an extended timeline.

tốn nhiều thời gian hơn.

These cortical regions, which help impose emotional regulation and impulse control,

Các vùng vỏ não mà giúp đưa ra các quy luật cảm xúc và kiểm soát xung đột,

continue to grow well past puberty, into your 20s.

sẽ tiếp tục phát triển qua thời dậy thì, cho đến khi bạn 20 tuổi.

While teens are often unfairly stereotyped as rash or impulsive,

Trong khi thanh thiếu niên thường xem

là vụng về hay khó kiểm soát,

research reveals a more complex story.

nghiên cứu chỉ ra một chuyện phức tạp hơn.

Teens are just as capable as adults of making thoughtful decisions

Thiếu niên có thể đưa ra quyết định chín chắn như người lớn

when given the time and space.

khi có đủ thời gian và không gian.

It’s only during high stress or in the heat of the moment

Chỉ khi dưới áp lực lớn hoặc trong một khoảnh khác nào đó

that teens may find it more difficult to manage emotions.

thanh thiếu niên mới cảm thấy khó để kiểm soát cảm xúc

Further, this lengthy cortical development allows adolescent brains

Hơn nữa, sự phát triển vỏ não kéo dài

cho phép bộ não của thiếu niên duy trì khả năng thích ứng

to remain adaptable as they learn and grow in new situations,

khi họ học và phát triển trong những tình huống mới,

form their identities, and build the skill sets needed for adulthood.

hình thành bản sắc của họ, và xây dựng kỹ năng cần thiết cho tuổi trưởng thành.

For all we know about the effects of puberty on the brain,

Với những điều chúng ta biết về ảnh hưởng của tuổi dậy thì trên não,

there remain many unanswered questions.

vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp.

What sets off the initial puberty signal in the brain?

Điều gì đưa ra những tín hiệu ban đầu của tuổi dậy thì trong não?

Why is the average onset of puberty shifting earlier?

Tại sao lại bắt đầu dậy thì sớm hơn?

And, while hormones may seem powerful, they may not be the full story.

Và khi hóc-môn trở nên mạnh mẽ, đó có thể không phải là câu chuyện đầy đủ.

Experiences you have during adolescence may be just as influential

Kinh nghiệm bạn có trong thời niên thiếu có thể chỉ là có ảnh hưởng

as hormones in shaping and maturing the developing brain.

như hóc-môn trong việc hình thành và xây dựng bộ não đang phát triển.

So while all these physical and mental changes can make you feel

Vì vậy, những thay đổi vật chất và tinh thần này có thể làm bạn cảm thấy

as if puberty is in control,

như là sự dậy thì đang kiểm soát bạn,

you have more power than you think.

nhưng bạn có quyền lực nhiều hơn bạn nghĩ.

The everyday choices you make,

Lựa chọn hằng ngày của bạn,

from learning new skills, to being a good friend, to setting boundaries,

từ việc học kĩ năng mới, trở thành một người bạn tốt, thiết lập giới hạn

ultimately steer the path of who you are and will become.

sẽ chỉ cho bạn con đường về con người bạn đang và sẽ trở thành.

Any questions?

Còn câu hỏi nào không?