What sex ed doesn’t tell you about your brain - Shannon Odell

Tłumaczenie: Mateusz Sieminski Korekta: Ola Królikowska

While we often talk about puberty’s effect on the body,

Dużo mówi się o wpływie dojrzewania na nasze ciało,

what gets overlooked are the fascinating changes that happen in the brain.

ale często pomija się fascynujące zmiany zachodzące w naszym mózgu.

I’ve been sent here to talk to you about puberty.

Poproszono mnie, żebym porozmawiał z wami o dojrzewaniu.

Any questions?

Jakieś pytania?

During puberty, your reproductive organs grow and mature.

Podczas okresu dojrzewania narządy płciowe rosną i dojrzewają.

Any questions?

Jakieś pytania?

This ripening allows you to become a sexually mature adult.

Dzięki temu procesowi stajecie się osobami dojrzałymi płciowo.

There are so many other changes to your body

W waszych ciałach zachodzi wiele innych zmian,

that puberty can seem almost magical.

przez co dojrzewanie może wydawać się prawie magią.

I think I'll take it from here.

Pozwól, że ja zajmę się resztą.

Puberty, in fact, begins in the brain.

Tak naprawdę dojrzewanie zaczyna się w mózgu.

At some point, usually between the ages of 9 and 14,

W pewnym momencie, zwykle między 9. a 14. rokiem życia,

puberty is triggered when a region known as the hypothalamus

dojrzewanie jest inicjowane, kiedy ośrodek zwany podwzgórzem

releases waves of a specialized hormone.

zaczyna uwalniać specjalny hormon.

As convenient as it would be to go to sleep a child and wake up an adult,

Zaśnięcie jako dziecko i obudzenie się jako dorosły byłoby wygodne,

this maturation is slow,

ale ten proces jest powolny,

and puberty lasts as long as 4 to 5 years.

bo dojrzewanie trwa od 4 do 5 lat.

And during this extended process,

Podczas tego długiego procesu

the brain undergoes its own transformation,

mózg przechodzi własną przemianę

thanks to two of puberty’s key players— estrogen and testosterone.

dzięki estrogenowi i testosteronowi.

Produced in the developing testes and ovaries,

Hormony te są produkowane przez jajniki i jądra,

these hormones hitch a ride to the brain via the bloodstream.

a do mózgu docierają przez krwioobieg.

Once there, they interact with receptors on neurons,

Po dotarciu oddziałują na receptory w neuronach

changing the way the individual cells work and function

i zmieniają sposób działania poszczególnych komórek.

by making them more or less excitable, altering their growth,

Pobudzając lub osłabiając je,

wpływają na ich wzrost lub zmieniają ich połączenia.

or reshaping their connections.

To wpływa na nasze samopoczucie, myślenie i zachowanie.

Cumulatively, this can change how you feel, think, and behave.

For example, hormones remodel and develop the limbic system,

Przykładowo hormony przekształcają i rozwijają układ limbiczny,

a collection of brain regions responsible for emotional behavior.

czyli układ struktur w mózgu regulujących zachowania emocjonalne.

Research in animal models suggests that the amygdala undergoes changes

Badania na modelach zwierzęcych pokazują, że ciało migdałowate zmienia się

in size and connectivity during puberty.

podczas dojrzewania pod kątem rozmiaru i łączliwości.

The amygdala’s function is wide-ranging,

Ciało migdałowate ma zróżnicowane funkcje.

from detecting threats in your environment,

Pomaga nam identyfikować zagrożenia

to helping you recognize emotions in your friend’s faces.

i rozpoznawać emocje na twarzach znajomych.

Its development allows you to better connect with your peers,

Jego rozwój pozwala lepiej komunikować się ze znajomymi,

while priming your brain for learning and discovery.

jednocześnie przygotowując mózg do uczenia się i odkrywania.

Likewise, puberty organizes and restructures the nucleus accumbens

Dojrzewanie porządkuje i przekształca też jądro ogoniaste

involved in reward and sensation-seeking.

zaangażowane w nagradzanie i poszukiwanie wrażeń.

Activity in this dopamine hub is thought to drive

Aktywność w ośrodku dopaminowym wydaje się powiązana

the pleasurable sensations we feel when doing rewarding activities,

z uczuciem, które odczuwamy, wykonując przyjemne czynności

like spending time with friends or having new experiences.

jak spotkania ze znajomymi czy próbowanie nowych rzeczy.

Several studies have found

Kilka badań naukowych wykazało,

that as hormone levels increase through puberty,

że wzrost poziomu hormonów podczas okresu dojrzewania

so does the response of the nucleus accumbens.

wiąże się ze wzrostem aktywności neuronów w jądrze półleżącym.

As a result, exploration and social engagement may feel

Dlatego zdobywanie nowych doświadczeń i zaangażowanie społeczne

that much more important during adolescence.

wydaje się ważniejsze podczas okresu dojrzewania.

As these emotion and reward centers rapidly develop,

Szybki rozwój ośrodków emocji i nagrody

their connections with higher cortical brain regions tend to do so

oznacza, że ich połączenia z wyższymi ośrodkami korowymi

on an extended timeline.

rozwijają się dłużej.

These cortical regions, which help impose emotional regulation and impulse control,

Ośrodki korowe mózgu, które odpowiadają za regulowanie emocji i impulsywności,

continue to grow well past puberty, into your 20s.

rozwijają się jeszcze po okresie dojrzewania, nawet po 20. roku życia.

While teens are often unfairly stereotyped as rash or impulsive,

Chociaż istnieją krzywdzące stereotypy o impulsywności nastolatków,

research reveals a more complex story.

badania naukowe pokazują, że jest to bardziej skomplikowane.

Teens are just as capable as adults of making thoughtful decisions

Nastolatki mogą podejmować równie przemyślane decyzje co dorośli,

when given the time and space.

jeśli tylko mają na to czas i miejsce.

It’s only during high stress or in the heat of the moment

Jedynie podczas stresujących i napiętych sytuacji

that teens may find it more difficult to manage emotions.

nastolatkowie mogą mieć problemy z kontrolowaniem emocji.

Further, this lengthy cortical development allows adolescent brains

W dodatku ten długi proces rozwoju ośrodków korowych mózgu umożliwia

to remain adaptable as they learn and grow in new situations,

nastolatkom lepszą adaptację podczas nauki nowych rzeczy i dorastania,

form their identities, and build the skill sets needed for adulthood.

na przykład odkrywając własną tożsamość lub ucząc się przydatnych umiejętności.

For all we know about the effects of puberty on the brain,

Wiele z pytań dotyczących wpływu dojrzewania na nasz mózg

there remain many unanswered questions.

pozostaje bez odpowiedzi.

What sets off the initial puberty signal in the brain?

Co rozpoczyna proces dojrzewania w mózgu?

Why is the average onset of puberty shifting earlier?

Dlaczego początek okresu dojrzewania występuje coraz wcześniej?

And, while hormones may seem powerful, they may not be the full story.

Hormony pełnią ważną rolę, ale to tylko fragment większej układanki.

Experiences you have during adolescence may be just as influential

Doświadczenia z czasów dojrzewania mogą mieć taki sam wpływ

as hormones in shaping and maturing the developing brain.

na kształtowanie i dojrzewanie mózgu jak hormony.

So while all these physical and mental changes can make you feel

Nawet jeśli przez fizyczne i psychiczne zmiany odczuwamy,

as if puberty is in control,

że dojrzewanie ma kontrolę nad naszym życiem,

you have more power than you think.

jesteśmy silniejsi, niż nam się wydaje.

The everyday choices you make,

Podejmując codzienne decyzje

from learning new skills, to being a good friend, to setting boundaries,

związane z nauką nowych umiejętności, koleżeństwem lub wyznaczaniem granic,

ultimately steer the path of who you are and will become.

kształtujemy to, kim jesteśmy i kim się staniemy.

Any questions?

Jakieś pytania?