The paradox of value - Akshita Agarwal

Çeviri: Ece Ünalan Gözden geçirme: Yunus ASIK

Imagine you're on a game show, and you can choose between two prizes:

Bir yarışma programında olduğunu düşün ve şu iki ödülden birini seçebilirsin:

a diamond

Bir elmas

or a bottle of water.

ya da bir şişe su.

It's an easy choice.

Basit bir seçim.

The diamonds are clearly more valuable.

Elmaslar şüphesiz daha değerlidir.

Şimdi tekrar aynı seçimi yapman gerektiğini düşün.

Now imagine being given the same choice again,

only this time, you're not on a game show,

Ama bu sefer bir yarışma programında değil,

but dehydrated in the desert after wandering for days.

çölde günlerce dolandıktan sonra susuz kalmış durumdasın.

Do you choose differently?

Seçimin farklı mı olur?

Why? Aren't diamonds still more valuable?

Neden? Elmaslar hâlâ daha değerli değil mi?

This is the paradox of value,

Bu, meşhur değer paradoksudur.

famously described by pioneering economist Adam Smith.

Öncü ekonomist Adam Smith tarafından tanımlanmıştır.

And what it tells us is that defining value is not as simple as it seems.

Bu bize, değer belirlemenin göründüğü kadar kolay olmadığını gösterir.

On the game show, you were thinking about each item's exchange value,

Yarışmada, malların değişim değerini düşünüyordun,

what you could obtain for them at a later time,

yani daha sonraki bir zamanda onlardan elde edebileceğin değeri.

but in an emergency, like the desert scenario,

Ama çöl senaryosu gibi acil bir durumda,

what matters far more is their use value,

çok daha önemli olan, malın kullanım değeridir,

how helpful they are in your current situation.

yani malın mevcut durumunda ne kadar yardımcı olduğu.

And because we only get to choose one of the options,

Seçeneklerden sadece birini seçebileceğimiz için de,

we also have to consider its opportunity cost,

fırsat maaliyetini düşünmemiz gerekir,

or what we lose by giving up the other choice.

yani öbür seçenekten vazgeçerek neler kaybettiğimizi.

After all, it doesn't matter how much you could get from selling the diamond

Ne de olsa elmas satmaktan ne kadar kazanabileceğin,

if you never make it out of the desert.

eğer çölden çıkmayı başaramazsan, çok da fark etmez.

Most modern economists deal with the paradox of value

Çağdaş ekonomistlerin çoğu değer paradoksuyla ilgilenir,

by attempting to unify these considerations

bu düşünceleri, fayda kavramı altında

birleştirmeye çalışır.

under the concept of utility,

Fayda, bir malın kişinin ihtiyaç ve isteklerini ne kadar karşıladığıdır.

how well something satisfies a person's wants or needs.

Utility can apply to anything from the basic need for food

Fayda, her şeye uyarlanabilir - temel bir ihtiyaç olan yiyecekten

to the pleasure of hearing a favorite song,

sevilen bir şarkıyı duyulunca alınan zevke -

and will naturally vary for different people and circumstances.

ve farklı kişiler ve koşullara göre doğal olarak değişir.

Piyasa ekonomisi, bize faydayı izlememiz için kolay bir yol sağlar.

A market economy provides us with an easy way to track utility.

Put simply, the utility something has to you

Basitçe anlatırsak, bir şeyin sana faydası,

is reflected by how much you'd be willing to pay for it.

o şey için ne kadar ödemeye istekli olduğunu ifade eder.

Now, imagine yourself back in the desert,

Şimdi, kendini tekrar çölde hayal et.

only this time, you get offered a new diamond or a fresh bottle of water

Ama bu sefer, sana her beş dakikada bir

yeni bir elmas veya bir şişe su sunuluyor.

every five minutes.

Çoğu insan gibiysen, önce yolculuğu bitirmeye yetecek kadar su,

If you're like most people, you'll first choose enough water to last the trip,

and then as many diamonds as you can carry.

sonra taşıyabileceğin kadar elmas alırsın.

This is because of something called marginal utility,

Bu, marjinal fayda denen bir şey yüzündendir.

and it means that when you choose between diamonds and water,

Elmas ve su arasında seçim yaptığında,

you compare utility obtained from every additional bottle of water

her bir fazladan şişe sudan sağlayabileceğin fayda ile

to every additional diamond.

her ilave elmastan sağlayabileceğin faydayı kıyaslarsın.

And you do this each time an offer is made.

Bu seçimi, sana her teklif yapıldığında yaparsın.

The first bottle of water is worth more to you than any amount of diamonds,

İlk su şişesi, herhangi bir miktar elmastan daha değerlidir.

but eventually, you have all the water you need.

Ama er ya da geç, ihtiyacın olan tüm suyu alırsın.

Bir süre sonra, her ilave su şişesi yük olmaya başlar.

After a while, every additional bottle becomes a burden.

That's when you begin to choose diamonds over water.

Bu noktada, su yerine elmasları seçmeye başlarsın.

And it's not just necessities like water.

Bu sadece su gibi ihtiyaçlarda geçerli değildir.

When it comes to most things, the more of it you acquire,

Çoğu şey için, ne kadar fazlasına sahip olursan,

the less useful or enjoyable every additional bit becomes.

o şeyin her fazladan kısmı daha az yararlı ve zevkli olmaya başlar.

This is the law of diminishing marginal utility.

Buna marjinal faydanın azalması prensibi denir.

You might gladly buy two or three helpings of your favorite food,

En sevdiğin yiyecekten memnuniyetle iki ya da üç porsiyon alırsın,

but the fourth would make you nauseated,

ama dördüncüsü seni kusacak hâle getirir

and the hundredth would spoil before you could even get to it.

ve yüzüncüsü, daha ona sıra gelemeden bozulur.

Or you could pay to see the same movie over and over until you got bored of it

Aynı filmi bıkana ya da tüm paranı bitirene kadar

tekrar izlemek için para verebilirsin.

or spent all of your money.

Either way, you'd eventually reach a point

Her iki durumda, eninde sonunda

where the marginal utility for buying another movie ticket became zero.

sinema bileti almanın marjinal faydasının sıfıra indiği bir noktaya ulaşırsın.

Utility applies not just to buying things, but to all our decisions.

Fayda kavramı sadece satın almaya değil, karar vermeye de uygulanabilir.

And the intuitive way to maximize it and avoid diminishing returns

Faydayı en yükseğe çıkarmanın ve azalan kazançlardan kaçınmanın içgüdüsel yolu,

is to vary the way we spend our time and resources.

zamanımızı ve kaynaklarımızı harcama yollarımızı çeşitlendirmektir.

After our basic needs are met,

Temel ihtiyaçlarımız karşılandıktan sonra,

we'd theoretically decide to invest in choices

kuramsal olarak,

seçtiğimiz şeyler bize faydalı ya da zevkliyse onlara yatırım yaparız.

only to the point they're useful or enjoyable.

Of course, how effectively any of us manage to maximize utility in real life

Tabii, faydayı gerçek hayatta ne kadar etkili bir şekilde maksimuma çıkardığımız,

is another matter.

tamamen ayrı bir konu.

But it helps to remember that the ultimate source of value comes from us,

Ama şunu hatırlamak yardımcı olabilir: Değerin temel kaynağı biziz,

the needs we share,

paylaştığımız ihtiyaçlarımız,

the things we enjoy,

zevk aldığımız şeyler

and the choices we make.

ve yaptığımız seçimler.