The paradox of value - Akshita Agarwal

Translator: Trân Lê Reviewer: Vi Phan

Imagine you're on a game show, and you can choose between two prizes:

Tưởng tượng bạn đang tham gia game show, và có thể chọn giữa hai giải thưởng

a diamond

một viên kim cương

or a bottle of water.

hay một chai nước.

It's an easy choice.

Đó là một lựa chọn dễ dàng.

The diamonds are clearly more valuable.

Kim cương rõ ràng là có giá trị hơn.

Now imagine being given the same choice again,

Bây giờ tưởng tượng cũng lựa chọn đó,

only this time, you're not on a game show,

nhưng lần này, bạn không chơi game show,

but dehydrated in the desert after wandering for days.

nhưng đang chết khát trong sa mạc sau bao ngày lang thang.

Do you choose differently?

Bạn sẽ chọn khác đi chứ?

Why? Aren't diamonds still more valuable?

Tại sao? Chẳng phải kim cương vẫn giá trị hơn sao?

This is the paradox of value,

Đây là nghịch lý của giá trị,

famously described by pioneering economist Adam Smith.

được diễn tả nổi tiếng bởi nhà kinh tế tiên phong Adam Smith.

And what it tells us is that defining value is not as simple as it seems.

Và cái nó cho ta biết là định nghĩa giá trị không dễ dàng như ta nghĩ.

On the game show, you were thinking about each item's exchange value,

Trong trò chơi truyền hình, bạn nghĩ về giá trị trao đổi của từng món,

what you could obtain for them at a later time,

cái mà bạn có thể đạt được từ chúng sau một khoảng thời gian,

but in an emergency, like the desert scenario,

nhưng trong tình huống khẩn cấp, như viễn cảnh ở sa mạc,

what matters far more is their use value,

Giá trị sử dụng của chúng, là điều quan trọng hơn cả,

how helpful they are in your current situation.

và chúng giúp ích được gì trong tình huống hiện tại.

And because we only get to choose one of the options,

Và vì chúng ta chỉ được chọn một trong các lựa chọn,

we also have to consider its opportunity cost,

chúng ta cũng sẽ tính đến cơ hội nó đáng giá,

or what we lose by giving up the other choice.

hay cái chúng ta sẽ đánh mất khi từ bỏ lựa chọn kia.

After all, it doesn't matter how much you could get from selling the diamond

Sau cùng, bạn thu được bao nhiêu từ việc bán kim cương không quan trọng

if you never make it out of the desert.

nếu bạn không thể thoát ra khỏi sa mạc.

Most modern economists deal with the paradox of value

Nhiều nhà kinh tế hiện đại đối mặt với nghịch lý về giá trị

by attempting to unify these considerations

bằng cách thử thống nhất các lựa chọn này

under the concept of utility,

dưới quan điểm hữu dụng,

how well something satisfies a person's wants or needs.

tức là một thứ làm thỏa mãn nhu cầu hay mong muốn của con người

Utility can apply to anything from the basic need for food

Tính hữu dụng có thể áp dụng cho bất cứ gì từ nhu cầu cơ bản về thức ăn

to the pleasure of hearing a favorite song,

đến sự thích thú khi nghe bài hát yêu thích,

and will naturally vary for different people and circumstances.

và với mỗi người hay mỗi trường hợp sẽ có sự khác biệt.

Nền kinh tế thị trường cho ta cách để dễ dàng lần theo sự tiện dụng.

A market economy provides us with an easy way to track utility.

Put simply, the utility something has to you

Đối với bạn, đơn giản là sự tiện dụng của một thứ

is reflected by how much you'd be willing to pay for it.

được phản ánh bởi số tiền bạn sẵn sàng bỏ ra mua nó.

Now, imagine yourself back in the desert,

Giờ hãy tưởng tượng lại mình ở giữa sa mạc,

only this time, you get offered a new diamond or a fresh bottle of water

lần này được chọn một viên kim cương mới hay một chai nước sạch

every five minutes.

mỗi năm phút.

Nếu bạn như mọi người, đầu tiên bạn lấy đủ nước cho chuyến đi

If you're like most people, you'll first choose enough water to last the trip,

and then as many diamonds as you can carry.

và sau đó lấy kim cương miễn bạn có thể mang theo được.

This is because of something called marginal utility,

Điều này là do "hữu dụng biên"

and it means that when you choose between diamonds and water,

nghĩa là khi bạn chọn giữa kim cương và nước,

you compare utility obtained from every additional bottle of water

bạn so sánh tính hữu dụng có được từ mỗi chai nước

to every additional diamond.

với mỗi viên kim cương cộng thêm.

And you do this each time an offer is made.

Và bạn làm điều này mỗi lần bạn được lựa chọn.

The first bottle of water is worth more to you than any amount of diamonds,

Chai nước đầu tiên có giá trị nhiều hơn mọi viên kim cương

but eventually, you have all the water you need.

nhưng sau cùng, bạn có đủ nước để dùng.

After a while, every additional bottle becomes a burden.

Sau một lúc, mỗi chai nước thêm vào trở thành gánh nặng.

That's when you begin to choose diamonds over water.

Đó là lúc bạn bắt đầu chọn kim cương thay cho nước.

And it's not just necessities like water.

Và không chỉ đối với những thứ cần thiết như nước

When it comes to most things, the more of it you acquire,

Đối với khá nhiều thứ, bạn càng nhận được từ nó bao nhiêu

the less useful or enjoyable every additional bit becomes.

thì mỗi phần thừa sẽ trở nên kém hữu dụng.

This is the law of diminishing marginal utility.

Đây là định luật thu nhỏ hữu dụng biên.

You might gladly buy two or three helpings of your favorite food,

Bạn có thể vui vẻ mua hai hay ba phần đồ ăn ưa thích

but the fourth would make you nauseated,

nhưng phần thứ tư sẽ khiến bạn muốn nôn

and the hundredth would spoil before you could even get to it.

và phần thứ một trăm sẽ bị ôi thiu trước khi bạn ăn

Or you could pay to see the same movie over and over until you got bored of it

Hay bạn có thể trả tiền để xem cùng một bộ phim nhiều lần đến chán

or spent all of your money.

hay sử dụng hết toàn bộ số tiền.

Either way, you'd eventually reach a point

Trường hợp nào bạn cũng sẽ đạt đỉnh điểm

where the marginal utility for buying another movie ticket became zero.

mà hữu dụng biên để mua thêm một vé xem phim bằng 0.

Tính hữu dụng ngoài áp dụng khi ta mua hàng mà với mọi quyết định của ta.

Utility applies not just to buying things, but to all our decisions.

And the intuitive way to maximize it and avoid diminishing returns

Và cách trực giác để tối đa hóa nó và tránh lợi ích biên giảm dần

is to vary the way we spend our time and resources.

là thay đổi cách ta tiêu xài thời gian và nguồn lực.

After our basic needs are met,

Sau khi đã đáp ứng những nhu cầu cơ bản,

we'd theoretically decide to invest in choices

theo lý thuyết ta sẽ quyết định đầu tư vào các sự lựa chọn

only to the point they're useful or enjoyable.

chỉ khi chúng hữu dụng và thích hợp.

Of course, how effectively any of us manage to maximize utility in real life

Đương nhiên, cách ta tối đa hóa hữu dụng ở thực tế có hiệu quả hay không

is another matter.

là một chuyện khác.

But it helps to remember that the ultimate source of value comes from us,

Nhưng nên nhớ chính ta quyết định nguồn gốc cuối cùng của giá trị,

the needs we share,

ta chia sẻ những nhu cầu,

the things we enjoy,

ta chọn những điều mình muốn

and the choices we make.

và ta đưa ra các lựa chọn.