Why do people join cults? - Janja Lalich

Zašto se ljudi pridružuju kultovima? - Janja Lalić (Janja Lalich)

Prevodilac: Milenka Okuka Lektor: Mile Živković

When Reverend Jim Jones founded the Peoples Temple in 1955,

Kada je velečasni Džim Džons 1955. osnovao Narodni hram,

few could have imagined its horrifying end.

malo je onih koji su mogli da zamisle njegov zastrašujući kraj.

This progressive religious movement rose in popularity and gained support

Ovom progresivnom religijskom pokretu je rasla popularnost i podrška

from some of San Francisco's most prominent politicians.

među nekim od najuvaženijih političara iz San Franciska.

But in 1977, amidst revelations of brainwashing and abuse,

Međutim, 1977. u sred razotkrivanja o ispiranju mozga i nasilju,

Jones moved with several hundred followers

Džons se preselio sa nekoliko stotina pristalica

to establish the commune of Jonestown in Guyana.

kako bi osnovao džonstaunsku komunu u Gvajani.

Billed as a utopian paradise, the colony was more like a prison camp,

Predstavljajući se kao utopijski raj, kolonija je više ličila na logor,

and when a congressional delegation arrived to investigate its conditions,

a kad je kongresna delegacija stigla da ispita uslove u koloniji,

Jones executed his final plan.

Džons je sproveo u delo poslednji plan.

On November 18, 1978, 909 men, women, and children died

18. novembra 1978, 909 muškaraca, žena i dece je umrlo

after being forced to drink poisoned Flavor Aid.

nakon što su ih naterali da popiju otrovan sok "flejvor ejd".

That grizzly image has since been immortalized as shorthand slang

Taj jezivi prizor je od tad ovekovečen kao sažeti sleng

for single-minded cult-like thinking,

za jednoumlje i razmišljanje nalik onom u kultu:

"They drank the Kool-aid."

"Popili su 'kul-ejd'."

Today, there are thousands of cults around the world.

Danas postoji na hiljade kultova širom sveta.

It's important to note two things about them.

Važno je zapamtiti dve stvari u vezi s njima.

First, not all cults are religious.

Prvo, nisu svi kultovi religiozni.

Some are political,

Neki su politički,

therapy-based,

zasnovani na terapiji,

focused on self-improvement,

usmereni na samounapređenje

or otherwise.

ili nešto slično.

And on the flip side,

A uprkos svemu,

not all new religions are what we're referring to as cults.

nisu sve nove religije ono što smatramo kultovima.

So what exactly defines our modern understanding of cults,

Pa, šta tačno definiše naše savremeno razumevanje kultova

and why do people join them?

i zašto im se ljudi pridružuju?

Broadly speaking, a cult is a group or movement

Uopšteno govoreći, kult je grupa ili pokret

with a shared commitment to a usually extreme ideology

sa zajedničkom posvećenošću često ekstremnoj ideologiji

that's typically embodied in a charismatic leader.

koju obično otelotvoruje harizmatični vođa.

And while few turn out as deadly as Jonestown or Heaven's Gate,

I, dok malo njih ispadne smrtonosno kao Džonstaun ili Rajska kapija,

which ended in a mass suicide of 39 people in 1997,

koja je okončana masovnim samoubistvom 39 ljudi 1997,

most cults share some basic characteristics.

većini kultova su zajedničke neke osnovne karakteristike.

A typical cult requires a high level of commitment from its members

Tipični kult zahteva od svojih članova visok stepen posvećenosti

and maintains a strict hierarchy,

i u njemu se održava stroga hijerarhija,

separating unsuspecting supporters and recruits

razdvajaju se naivni podržavaoci i regruti

from the inner workings.

od unutrašnjeg poslovanja.

It claims to provide answers to life's biggest questions

Oni tvrde da nude odgovore na najveća životna pitanja

through its doctrine,

kroz svoje doktrine,

along with the required recipe for change

zajedno sa željenim receptom za promenu

that shapes a new member into a true believer.

koji oblikuje novog člana u istinskog vernika.

And most importantly, it uses both formal and informal systems

I, najvažnije, koriste i formalne i neformalne sisteme

of influence and control to keep members obedient,

uticaja i kontrole kako bi držali članove u pokornosti,

with little tolerance for internal disagreement or external scrutiny.

netolerišući unutrašnja neslaganja ili spoljnji nadzor.

You might wonder whether some of these descriptions

Možda se pitate da li se neki od ovih opisa

might also apply to established religions.

mogu takođe primeniti na zvanične religije.

In fact, the world "cultus" originally described

Zapravo, reč "cultus" je prvobitno opisivala

people who cultivated the worship of certain gods

ljude koji su gajili obožavanje prema određenim bogovima

by performing rituals and maintaining temples.

izvodeći rituale i održavajući hramove.

But in time, it came to mean excessive devotion.

Ali vremenom je reč poprimila značenje prekomerne odanosti.

Many religions began as cults,

Mnoge religije su počele kao kultovi,

but integrated into the fabric of the larger society as they grew.

ali su se integrisale u tkivo šireg društva kako su rasle.

A modern cult, by contrast, separates its members from others.

Moderni kult, nasuprot tome, razdvaja svoje članove od drugih ljudi.

Rather than providing guidelines for members to live better lives,

Umesto svojim članovima da obezbedi uputstva kako da žive bolje,

a cult seeks to directly control them,

kult teži za direktnom kontrolom,

from personal and family relationships,

od ličnih i porodičnih veza

to financial assets and living arrangements.

do finansijskih dobara i životnog uređenja.

Cults also demand obedience to human leaders

Kultovi takođe zahtevaju pokornost ljudskim vođama,

who tend to be highly persuasive people

koji su obično ubedljivi ljudi

with authoritarian and narcissistic streaks

sa autoritarnim i narcisoidnim karakteristikama,

motivated by money, sex, power, or all three.

a motiviše ih novac, seks, moć ili sve troje.

While a cult leader uses personal charisma to attract initial followers,

Dok vođa kulta koristi sopstvenu harizmu da privuče prvobitne sledbenike,

further expansion works like a pyramid scheme,

dalje proširenje funkcioniše poput piramidalne sheme,

with early members recruiting new ones.

gde stariji članovi regrutuju nove.

Cults are skilled at knowing whom to target,

Kultovi su vešti u prepoznavanju ciljne grupe,

often focusing on those new to an area,

često se usredsređujući na one koji su novi u nekom mestu

or who have recently undergone some personal or professional loss.

ili koji su nedavno pretrpeli neki lični ili profesionalni gubitak.

Loneliness and a desire for meaning

Usamljenost i žudnja za smislom

make one susceptible to friendly people offering community.

čine pojedinca podložnim prijateljskim ljudima koji nude zajednicu.

Proces regrutovanja može da bude suptilan,

The recruitment process can be subtle,

sometimes taking months to establish a relationship.

ponekad su potrebni meseci da se uspostavi veza.

In fact, more than two-thirds of cult members are recruited by a friend,

Zapravo, više od dve trećine članova kulta je regrutovao prijatelj,

family member,

član porodice

or co-worker

ili kolega s posla

whose invitations are harder to refuse.

čije je pozivnice teže odbiti.

Once in the cult, members are subjected to multiple forms of indoctrination.

Kad postanu deo kulta, članove izlažu raznim oblicima indoktrinacije.

Some play on our natural inclination to mimic social behaviors or follow orders.

Neki se poigravaju našim prirodnim nagonom

da oponašamo društvena ponašanja i budemo poslušni.

Other methods may be more intense

Druge metode mogu da budu intenzivnije

using techniques of coercive persuasion involving guilt, shame, and fear.

i da koriste tehnike prisilnog ubeđivanja koje uključuju: krivicu, stid i strah.

And in many cases, members may willingly submit out of desire to belong

A u mnogim slučajevima,

članovi se svojevoljno prijavljuju iz želje za pripadanjem

and to attain the promised rewards.

i kako bi stekli obećane nagrade.

The cult environment discourages critical thinking,

Okruženje u kultu obeshrabruje kritičko razmišljanje

making it hard to voice doubts

zbog čega je teško formulisati sumnje

when everyone around you is modeling absolute faith.

dok svi su svi oko vas primer apsolutne vere.

The resulting internal conflict, known as cognitive dissonance,

Iz toga proizlazi unutrašnji konflikt, poznat kao kognitivna disonanca,

keeps you trapped,

koji vas drži u zarobljeništvu,

as each compromise makes it more painful to admit you've been deceived.

dok zbog svakog kompromisa postaje sve bolnije priznati da ste obmanuti.

And though most cults don't lead members to their death,

I, iako većina kultova ne vodi svoje članove u smrt,

they can still be harmful.

i dalje mogu da budu štetni.

By denying basic freedoms of thought, speech, and association,

Opovrgavajući osnosvne slobode: misli, govora i udruživanja,

cults stunt their members' psychological and emotional growth,

kultovi presecaju svojim članovima psihološki i emotivni rast,

a particular problem for children,

što je naročit problem za decu,

who are deprived of normal developmental activities and milestones.

kojoj su uskraćene normalne razvojne aktivnosti i prekretnice.

Nevertheless, many cult members eventually find a way out,

Uprkos tome, mnogi članovi kulta vremenom pronađu izlaz,

whether through their own realizations,

bilo sopstvenim razumom,

the help of family and friends,

uz pomoć porodice i prijatelja

or when the cult falls apart due to external pressure or scandals.

ili kad se kult raspadne zbog spoljnih pritisaka ili skandala.

Many cults may be hard to identify,

Mnoge kultove može da bude teško prepoznati,

and for some, their beliefs, no matter how strange,

a nekima su njihova ubeđenja, bez obzira na to koliko neobična,

are protected under religious freedom.

zaštićena pod religijskim slobodama.

But when their practices involve harassment,

Ali kad njihovi rituali uključuju zlostavljanje,

threats,

pretnje,

illegal activities,

nezakonite aktivnosti

or abuse,

ili nasilje,

the law can intervene.

zakon može da interveniše.

Believing in something should not come at the cost of your family and friends,

Verovanje u nešto ne bi trebalo da vas košta porodice i prijatelja,

and if someone tells you to sacrifice your relationships

a ako vam neko kaže da žrtvujete svoje veze

or morality for the greater good,

ili moralnost zarad opšteg dobra,

they're most likely exploiting you for their own.

najverovatnije vas iskorišćava zarad sopstvene dobrobiti.