What is schizophrenia? - Anees Bahji

Prevodilac: Aleksandar Bošnjak Lektor: Ivana Korom

Schizophrenia was first identified more than a century ago,

Iako je šizofrenija prvi put otkrivena pre više od 100 godina

but we still don’t know its exact causes.

i dalje ne znamo šta je tačno prouzrokuje.

It remains one of the most misunderstood and stigmatized illnesses today.

Jedna je od najneshvaćenijih i stigmatizovanijih bolesti današnjice.

So, let’s walk through what we do know— from symptoms to causes and treatments.

Hajde da prođemo kroz ono što znamo, od simptoma do uzroka i lečenja.

Schizophrenia is considered a syndrome,

Šizofrenija se smatra sindromom,

which means it may encompass a number of related disorders

što znači da može da obuhvati nekoliko povezanih poremećaja

that have similar symptoms but varying causes.

koji imaju slične simptome ali varirajuće uzroke.

Every person with schizophrenia has slightly different symptoms,

Svaka osoba koja pati od šizofrenije ima malo drugačije simptome,

and the first signs can be easy to miss— subtle personality changes, irritability,

a prvi znaci se mogu lako propustiti - suptilna promena ličnosti, razdražljivost

or a gradual encroachment of unusual thoughts.

ili postepeno zadiranje u tokove neobičnih misli.

Patients are usually diagnosed after the onset of psychosis,

Pacijenti uglavnom dobiju dijagnozu nakon početka psihoze,

which typically occurs in the late teens or early twenties for men

koja se obično javlja kod tinejdžera ili kod muškaraca u ranim dvadesetim,

and the late twenties or early thirties for women.

i kasnim dvadesetim ili ranim tridesetim godinama kod žena.

A first psychotic episode can feature delusions, hallucinations,

Prva psihotična epizoda može da uključuje zablude, halucinacije

and disordered speech and behavior.

i neuredni govor i ponašanje.

These are called positive symptoms,

Ovo simptomi se zovu pozitivni,

meaning they occur in people with schizophrenia

što znači da se javljaju kod osoba koje pate od šizofrenije,

but not in the general population.

ali ne u opštoj populaciji.

It’s a common misperception that people with schizophrenia

Česta je pogrešna percepcija da osobe koje pate od šizofrenije

have multiple personalities,

imaju više ličnosti,

but these symptoms indicate a disruption of thought processes,

ali ovi simptomi ukazuju na prekid misaonih procesa,

rather than the manifestation of another personality.

pre nego na manifestaciju druge ličnosti.

Schizophrenia also has negative symptoms,

Šizofrenija takođe ima i negativne simptome,

these are qualities that are reduced in people with schizophrenia,

ovo su osobine koje su umanjene kod osoba koje pate od šizofrenije,

such as motivation, expression of emotion, or speech.

kao što je motivacija, ispoljavanje emocija ili govor.

There are cognitive symptoms as well, like difficulty concentrating,

Ovo su takođe i kognitivni simptomi, kao što je poteškoća sa koncentracijom,

remembering information, and making decisions.

pamćenje informacija i donošenje odluka.

So what causes the onset of psychosis?

Dakle šta uzrokuje početak psihoze?

There likely isn’t one single cause, but a combination

Verovatno postoji ne samo jedan uzrok, već kombinacija

of genetic and environmental risk factors that contribute.

genetskih faktora i faktora okruženja koji doprinose početku.

Schizophrenia has some of the strongest genetic links of any psychiatric illness.

Šizofrenija ima najjače genetske veze od bilo koje psihijatriske bolesti.

Though about 1% of people have schizophrenia,

Iako oko 1 posto ljudi pati od šizofrenije,

children or siblings of people with schizophrenia are ten times likelier

deca ili braća i sestre od osoba koje pate od šizofrenije imaju deset puta veću šansu

to develop the disease,

da dobiju ovu bolest,

and an identical twin of someone with schizophrenia

a jednojajčani blizanac nekoga ko pati od šizofrenije

has a 40% chance of being affected.

ima 40 posto šanse da dobije ovu bolest.

Often, immediate relatives of people with schizophrenia

Često, najbliža rodbina osoba koje pate od šizofrenije

exhibit milder versions of traits associated with the disorder—

pokazuje blaže verzije karakteristika koje su u vezi sa ovim poremećajem,

but not to an extent that requires treatment.

ali ne do te mere da im treba lečenje.

Multiple genes almost certainly play a role,

Više gena skoro sigurno igra ulogu,

but we don’t know how many, or which ones.

ali ne znamo koliko, niti koji su to geni.

Environmental factors like exposure to certain viruses in early infancy

Faktori okruženja kao što je izlaganje određenim virusima u ranom detinjstvu

might increase the chance that someone will develop schizophrenia,

mogu povećati šansu da neko razvije šizofreniju,

and use of some drugs, including marijuana,

i korišćenje nekih narkotika, uključujući marihuanu,

may trigger the onset of psychosis

može da izazove početak psihoze

in highly susceptible individuals.

kod vrlo osetljivih individua.

These factors don’t affect everyone the same way.

Ovi faktori ne utiču na sve na isti način.

For those with very low genetic risk,

Kod onih koji imaju veoma nizak genetski rizik,

no amount of exposure to environmental risk factors

bez obzira koliko se izlažu rizičnim faktorima okruženja

will lead them to develop schizophrenia;

ne može doći do razvijanja šizofrenije;

for those with very high risk, moderate additional risk might tip the balance.

kod onih sa veoma visokim rizikom, umeren dodatni rizik može biti odlučujući.

The antipsychotic drugs used to treat schizophrenia have helped researchers

Antipsihotici koji se koriste za lečenje šizofrenije su pomogli naučnicima

work backwards to trace signatures of the disorder in the brain.

da rade unazad kako bi pratili obeležja poremećaja u mozgu.

Traditional antipsychotics block dopamine receptors.

Tradicionalni antipsihotici blokiraju receptore dopamina.

They can be very effective in reducing positive symptoms,

Mogu biti veoma efektivni kod smanjivanja pozitivnih simptoma,

which are linked to an excess of dopamine in particular brain pathways.

koji su u vezi sa viškom dopamina u određenim moždanim putevima.

But the same drugs can make negative symptoms worse,

Nego, ovi isti lekovi mogu da pogoršaju negativne simptome,

and we’ve found that negative symptoms of schizophrenia may be tied

a otkrili smo da negativni simptomi mogu biti povezani sa

to too little dopamine in other brain areas.

premalo dopamina u drugim oblastima mozga.

Some people with schizophrenia show a loss of neural tissue,

Neke osobe koje pate od šizofrenije pokazuju gubitak nevrnog tkiva,

and it’s unclear whether this atrophy is a result of the disease itself

i nejasno je da li je ova atrofija rezultat same bolesti

or drug-induced suppression of signaling.

ili suzbijanja signalizacije koja se postiže lekovima.

Fortunately, newer generations of antipsychotics aim to address

Na sreću, novije generacije antipsihotika imaju za cilj da se bave

some of these issues by targeting multiple neurotransmitters,

nekim od ovih problema ciljajući na više neurotransmitera,

like serotonin in addition to dopamine.

kao što su serotonin pored dopamina.

It’s clear that no one transmitter system is responsible for all symptoms,

Jasno je da nije jedan sistem transmitera odgovoran za sve simptome,

and because these drugs affect signaling throughout the brain and body,

a zbog toga što ovi lekovi deluju na signaliziranje u celom telu i mozgu,

they can have other side effects like weight gain.

mogu imati druga neželjena dejstva kao što je dobijanje na težini.

In spite of these complications, antipsychotics can be very effective,

Uprkos ovim komplikacijama, antipsihotici mogu biti veoma efektivni,

especially when combined with other interventions

posebno kada se kombinuju sa drugim intervencijama

like cognitive-behavioral therapy.

kao što je kognitivno-bihejvioralna terapija

Electroconvulsive therapy, though it provides relatively short-lived relief,

Elektrokonvulzilna terpija, koja pruža relativno kratkoročno olakšanje,

is also re-emerging as an effective treatment,

takođe se ponovo javlja kao efektivno lečenje,

especially when other options have failed.

pogotovo kad ne uspeju druge opcije.

Early intervention is also extremely important.

Rana intervencija je takođe veoma bitna.

After months or years of untreated psychosis,

Nakon meseci ili godina nelečene psihoze,

certain psychoses can become embedded in someone’s personality.

neke psihoze mogu biti usađene u nečiju ličnost.

And yet, the dehumanizing stigma attached to this diagnosis

A još, dehumanizovana predrasuda vazana za ovu dijagnozu

can prevent people from seeking help.

može da spreči ljude da potraže pomoć.

People with schizophrenia are often perceived as dangerous,

Često se osobe koje pate od šizofrenije smatraju opasnim,

but are actually much more likely to be the victims of violence

ali su zapravo češće oni žrtve nasilja

than the perpetrators.

nego što su krivci.

And proper treatment may help reduce the likelihood of violence

Pravilno lečenje može pomoći u smanjenu verovatnoće od nasilja

associated with schizophrenia.

koja je povezana sa šizofrenijom.

That’s why education— for patients, their families, and their communities—

Zato edukacija za pacijente, njihove porodice i zajednice

helps erode the stigma and improves access to treatment.

pomaže da se razbije stigma i poboljša pristup lečenju.