What is schizophrenia? - Anees Bahji

Translator: Nguyên Vương Reviewer: Kate Trinh

Schizophrenia was first identified more than a century ago,

Bệnh tâm thần phân liệt được xác định từ hơn một thế kỷ trước,

but we still don’t know its exact causes.

nhưng ta vẫn chưa biết rõ nguyên nhân căn bệnh.

It remains one of the most misunderstood and stigmatized illnesses today.

Ngày nay nó là một trong số những căn bệnh bị kì thị và hiểu lầm nhất.

So, let’s walk through what we do know— from symptoms to causes and treatments.

Hãy cùng điểm qua những gì ta đã biết - từ triệu chứng đến nguyên nhân và điều trị.

Schizophrenia is considered a syndrome,

Tâm thần phân liệt được xem là một hội chứng,

which means it may encompass a number of related disorders

tức là nó có thể bao gồm nhiều dạng rối loạn liên quan

that have similar symptoms but varying causes.

có triệu chứng giống nhau nhưng nguyên nhân khác nhau.

Every person with schizophrenia has slightly different symptoms,

Những người mắc bệnh tâm thần phân liệt có triệu chứng hơi khác nhau,

and the first signs can be easy to miss— subtle personality changes, irritability,

và những dấu hiệu đầu tiên dễ bị bỏ qua như sự thay đổi tính cách nhẹ, cau có hơn,

or a gradual encroachment of unusual thoughts.

hoặc dần hình thành các lối suy nghĩ bất thường.

Patients are usually diagnosed after the onset of psychosis,

Bệnh nhân thường được chuẩn đoán sau đợt rối loạn khởi phát đầu tiên,

which typically occurs in the late teens or early twenties for men

thường xảy ra vào giai đoạn thiếu niên hoặc đầu tuổi 20 đối với nam giới

and the late twenties or early thirties for women.

và giai đoạn cuối tuổi 20 hoặc đầu tuổi 30 đối với nữ giới.

A first psychotic episode can feature delusions, hallucinations,

Đợt rối loạn đầu tiên có thể bao gồm hoang tưởng, ảo giác,

and disordered speech and behavior.

và hành vi, lời nói hỗn loạn.

These are called positive symptoms,

Đó được gọi là triệu chứng dương tính,

meaning they occur in people with schizophrenia

chỉ xuất hiện ở người mắc bệnh tâm thần phân liệt

but not in the general population.

và không có ở người thường nói chung.

It’s a common misperception that people with schizophrenia

Nhiều người lầm tưởng là bệnh nhân tâm thần phân liệt

have multiple personalities,

có đa nhân cách,

nhưng các triệu chứng cho thấy sự ngắt đoạn trong quá trình tư duy,

but these symptoms indicate a disruption of thought processes,

rather than the manifestation of another personality.

chứ không phải sự hình thành nhân cách mới.

Schizophrenia also has negative symptoms,

Tâm thần phân liệt cũng có những triệu chứng âm tính,

these are qualities that are reduced in people with schizophrenia,

đó là sự thiếu hụt một số phản ứng ở bệnh nhân tâm thần phân liệt,

such as motivation, expression of emotion, or speech.

như thiếu động lực, khó bộc lộ cảm xúc hoặc giao tiếp.

There are cognitive symptoms as well, like difficulty concentrating,

Ngoài ra còn có các triệu chứng nhận thức, như là khó tập trung,

remembering information, and making decisions.

khó ghi nhớ thông tin và thiếu quyết đoán.

So what causes the onset of psychosis?

Vậy nguyên nhân của chứng rối loạn này là gì?

There likely isn’t one single cause, but a combination

Có khả năng không chỉ có một nguyên nhân, mà do nhiều yếu tố

of genetic and environmental risk factors that contribute.

về di truyền và môi trường tạo thành.

Schizophrenia has some of the strongest genetic links of any psychiatric illness.

Tâm thần phân liệt là một trong các bệnh tâm thần di truyền liên kết gen bền nhất.

Though about 1% of people have schizophrenia,

Mặc dù chỉ khoảng 1% dân số mắc bệnh tâm thần phân liệt,

children or siblings of people with schizophrenia are ten times likelier

người có anh, chị, em mắc bệnh tâm thần phân liệt sẽ có nguy cơ mắc bệnh

to develop the disease,

cao gấp mười lần,

and an identical twin of someone with schizophrenia

và nếu một người trong cặp sinh đôi cùng trứng bị tâm thần phân liệt

has a 40% chance of being affected.

người còn lại sẽ có 40% nguy cơ mắc bệnh.

Often, immediate relatives of people with schizophrenia

Thông thường, gia đình ruột thịt của người mắc bệnh

exhibit milder versions of traits associated with the disorder—

sẽ biểu lộ một số đặc điểm liên quan đến chứng rối loạn này ở mức độ nhẹ

but not to an extent that requires treatment.

nhưng không đến mức cần chữa trị.

Multiple genes almost certainly play a role,

Có nhiều gen gần như chắc chắn là nguyên nhân gây bệnh,

but we don’t know how many, or which ones.

nhưng ta không biết có bao nhiêu gen, và là những gen nào.

Environmental factors like exposure to certain viruses in early infancy

Yếu tố môi trường như tiếp xúc một số virus khi còn sơ sinh

might increase the chance that someone will develop schizophrenia,

sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt,

and use of some drugs, including marijuana,

và việc sử dụng một số chất kích thích, bao gồm cần sa,

may trigger the onset of psychosis

có thể kích hoạt đợt rối loạn đầu tiên

in highly susceptible individuals.

ở người nhạy cảm với chất kích thích.

These factors don’t affect everyone the same way.

Những yếu tố này không ảnh hưởng mọi người như nhau.

For those with very low genetic risk,

Với người ít nguy cơ di truyền,

no amount of exposure to environmental risk factors

dù có tiếp xúc với bao nhiêu yếu tố trên đi nữa

will lead them to develop schizophrenia;

cũng không khiến họ bị tâm thần phân liệt;

for those with very high risk, moderate additional risk might tip the balance.

Còn với người có nguy cơ di truyền cao, chỉ tiếp xúc ít cũng rất nguy hiểm.

The antipsychotic drugs used to treat schizophrenia have helped researchers

Thuốc chống loạn thần để chữa bệnh này đã giúp các nhà nghiên cứu

work backwards to trace signatures of the disorder in the brain.

quay về xuất phát điểm để tìm ra đặc trưng căn bệnh từ bộ não.

Traditional antipsychotics block dopamine receptors.

Thuốc chống loạn thần truyền thống ngăn cản thụ thể hấp thu dopamin.

They can be very effective in reducing positive symptoms,

Thuốc hiệu quả đối với việc giảm thiểu các triệu chứng dương tính,

which are linked to an excess of dopamine in particular brain pathways.

vì triệu chứng dương tính liên quan đến sự thừa dopamin ở một số đường dẫn thần kinh.

But the same drugs can make negative symptoms worse,

Nhưng loại thuốc này cũng có thể làm triệu chứng âm tính chuyển biến xấu,

and we’ve found that negative symptoms of schizophrenia may be tied

và ta đã phát hiện triệu chứng âm tính có thể liên quan tới

to too little dopamine in other brain areas.

sự thiếu hụt dopamin ở một số vùng não bộ.

Some people with schizophrenia show a loss of neural tissue,

Một số bệnh nhân tâm thần phân liệt bị suy giảm mô thần kinh,

and it’s unclear whether this atrophy is a result of the disease itself

và sự teo giảm này vẫn chưa được xác định là do mắc bệnh

or drug-induced suppression of signaling.

hay là do sự kìm hãm dẫn truyền thần kinh khi sử dụng thuốc.

Fortunately, newer generations of antipsychotics aim to address

May thay, nhiều loại thuốc chống loạn thần mới đang giải quyết

some of these issues by targeting multiple neurotransmitters,

một số vấn đề trên bằng việc tập trung vào nhiều chất dẫn truyền thần kinh,

like serotonin in addition to dopamine.

như là serotonin thay vì chỉ dopamin.

It’s clear that no one transmitter system is responsible for all symptoms,

Rõ ràng là không đường dẫn truyền riêng lẻ nào có thể gây ra hết mọi triệu chứng,

and because these drugs affect signaling throughout the brain and body,

và vì các loại thuốc này ảnh hưởng đến toàn não bộ và cơ thể,

they can have other side effects like weight gain.

nên chúng sẽ có tác dụng phụ như tăng cân.

In spite of these complications, antipsychotics can be very effective,

Dẫu vậy, thuốc chống loạn thần sẽ rất hiệu quả,

especially when combined with other interventions

nhất là khi kết hợp với các biện pháp chữa trị khác

like cognitive-behavioral therapy.

như liệu pháp nhận thức hành vi.

Electroconvulsive therapy, though it provides relatively short-lived relief,

Liệu pháp sốc điện, tuy chỉ mang hiệu quả tạm thời,

is also re-emerging as an effective treatment,

nhưng cũng đang được tái áp dụng như một biện pháp hiệu quả,

especially when other options have failed.

nhất là khi các biện pháp khác không thành công.

Early intervention is also extremely important.

Việc can thiệp từ sớm cũng rất quan trọng.

After months or years of untreated psychosis,

Sau nhiều tháng hoặc nhiều năm không chữa các rối loạn,

certain psychoses can become embedded in someone’s personality.

một vài rối loạn sẽ ăn sâu vào tính cách của bệnh nhân.

And yet, the dehumanizing stigma attached to this diagnosis

Ấy vậy mà sự dè bỉu thiếu nhân tính mỗi khi nhắc đến căn bệnh này

can prevent people from seeking help.

có thể khiến người bệnh e ngại tìm kiếm sự giúp đỡ.

People with schizophrenia are often perceived as dangerous,

Bệnh nhân tâm thần phân liệt thường bị cho là mối nguy hại,

but are actually much more likely to be the victims of violence

nhưng thật chất họ thường là những nạn nhân chịu sự bạo lực

than the perpetrators.

hơn là những phạm nhân.

And proper treatment may help reduce the likelihood of violence

Và sự chữa trị phù hợp có thể giảm thiểu nguy cơ bạo lực

associated with schizophrenia.

liên quan đến tâm thần phân liệt.

That’s why education— for patients, their families, and their communities—

Vì vậy mà sự giáo dục - cho bệnh nhân, gia đình và cộng đồng của bệnh nhân -

helps erode the stigma and improves access to treatment.

sẽ giúp xóa bỏ sự dè bỉu và nâng cao khả năng được điều trị.