Can the economy grow forever?

Translator: Besiana Zekaj Reviewer: Helena Bedalli

Let’s say you discover a magical gold coin that doubles every 25 years.

Le të themi se zbuluat një monedhë ari magjike që i dyfishohet vlera cdo 2 vjet.

75 years later, you’d only have eight coins.

75 vite më vonë, ju do të keni vetëm 8 monedha.

But 1,000 years later, you’d have over a trillion.

Por 1000 vite më vonë ju do të keni mbi trilion monedha.

And in just 4,600 years, your gold coins would outweigh the observable universe.

Dhe në 4600 vitet e ardhshme vlera e monedhës tuaj do të tejkalonte universin.

This periodic doubling is an example of exponential growth,

Ky shembull i rritjes së vlerës së monedhës tregon për rritjen eksponenciale,

and while we’re not in any danger of discovering a real-life golden goose-coin,

edhe pse mundësia e gjetjes se monedhës se artë magjike në të vërtetë nuk ekziston

something almost as consequential has been growing like this

por dicka me vlera të ngjashme është rritur

for the past 200 or so years: the global economy.

në 200 vjetët e fundit: ekonomia globale.

Many economists think that an eternally growing economy

Shumë ekonomistë mendojne se një rritje e përjetshme e ekonomisë

is necessary to keep improving people’s lives,

është e domosdoshme për të përmirësuar jetën e njerëzve,

and that if the global economy stops growing,

dhe nëse rritja ekonomike globale ndërpritet,

people would fight more over the fixed amount of value that exists,

njerëzit do të luftonin për vlerën fikse që ekziston

rather than working to generate new value.

në vend që të punonin për të krijuar vlera të reja.

That raises the question:

Kështu shtrohet pyetja: a është

is infinite growth possible on a finite planet?

e mundur rritja e pafundme e ekonomisë në një planet të fundëm?

We measure economic growth by tracking the total financial value

Matja e rritjes ekonomike bëhet duke përcjellë vlerat financiare

of everything a country (or the world) produces and sells on the market.

të cdo gjëje që prodhon dhe shet një vend (ose tërë bota) në treg.

These products can help us meet basic needs

Këto produkte na ndihmojnë në përditshmërinë tonë

or improve our individual and collective quality of life.

ose në përmirësimin e jetës individuale dhe kolektive.

But they also, crucially, take resources to invent, build, or maintain.

Por atyre ju duhet edhe lënda e parë për tu zbuluar, ndërtuar ose mirëmbajtur.

For example, this smartphone.

Për shembull, ky telefon.

It’s valuable in part because it contains aluminum, gallium, and silicon,

Ka njëfare vlere sepse përmban alumin, galium dhe silikon

all of which took energy and resources to mine, purify, and turn into a phone.

për të cilat duhet energji e burime per ti nxjerrë e pasuruar dhe kthyer ne telefon.

It’s also valuable because of all the effort that went

Po ashtu ka vlerë për gjithë punën që është bërë

into designing the hardware and writing the software.

në dizajnim të hardware dhe kodimin e software.

And it’s also valuable because a guy in a black turtleneck got up on stage

Vlerën ja rrit edhe njeriu me golf të zi që doli në skenë

and told you it was.

dhe ju tregoi rëndesinë e tij.

So how do we grow the total financial value of all things?

Si e rrisim vlerën financiare të gjërave?

One way is to make more things.

Një nga mënyrat është duke prodhuar më shumë.

Another way is to invent new things.

Mënyre tjetër është duke shpikur gjëra të reja.

However you do it, growing the economy requires resources and energy.

Sidoqoftë rritja ekonomike do burime dhe energji.

And eventually, won’t we just run out?

A harxhohen ato ndonjëherë?

To answer this question, let's consider what goes into the economy

Për tu përgjigjur duhet të shohim cka ndodh me ekonominë dhe

and what comes out of it:

cilat janë pasojat e saj: Për tu

its inputs are labor, capital— which you can think of as money—

zhvilluar ekonomia duhet fuqi punëtore, kapital me të cilën nënkuptohet para

and natural resources, like water or energy.

dhe burime natyrorë si ujë dhe energji.

Its output is value.

Vlera rrit prodhimin.

Over the past 200 years, economies have gotten exponentially more efficient

Në 200 vitet e funidt ekonomistët kanë dalë me efikas

at producing value.

në prodhimin e vlerave.

If we, as a species, are able to keep upgrading our economies

Nëse ne si qenie, jemi në gjendje të rrisim ekonominë

so that they get ever-more efficient,

dhe te bëhemi më efikas,

we could theoretically pump out more and more value using the same—

do të ishim në gjendje të prodhojmë më shume vlera duke përdorur

or, let’s be really ambitious here— fewer resources.

burimet e njëjta ose me pak.

So, how do we do that?

Si do të ishte e mundur

How do we increase efficiency?

një gjë e tillë? Si të rrisim efikasitetin?

With new technologies.

Me teknologjinë e re.

This is where we hit a snag.

Kjo është sfiduese.

New tech, in addition to making things more efficient,

Përdorimi i teknologjisë së re në rritjen e efikasitetit,

can also generate new demand, which ends up using more resources.

mund të prodhojë kërkesa të reja për përdorim të burimeve

We’re actually not in imminent danger of running out of most resources.

të cilat për momentin nuk janë në rrezik të zhdukjes ose në harxhim komplet të

But we have a much bigger and more immediate problem:

burimeve të mbetura. Ne kemi një problem më urgjent:

the global economy, and in particular those of rich countries,

ekonomia globale, e sidomos në vendet e zhvilluara,

is driving climate change and destroying valuable natural environments

po shkakton ngrohjen globale dhe shkatërron burimet natyrore

on which all of us depend—

nga të cilat varemi të gjithë-

soil, forests, fisheries, and countless other resources

toka, pyjet, peshqit dhe shumë burime tjera

that help keep our civilization running.

nga të cilat varet njerëzimi.

So, what should we do?

Cfarë mund të bëjmë?

This is where economists disagree.

Këtu ekonomistët kanë mendime të ndryshme.

Most economists think that new ideas will be able to fix most of these problems.

Shumica e ekonomistëve mendojnë se mund të rregullojmë shumicën e këtyre

They argue that,

problemeve. Ata mendojnë

in the same way that exponentially increasing resource and energy use

se, sic ka rezultuar rritja e vazhdueshme e burimeve dhe përdorimit të energjisë

have fueled exponential economic growth,

me rritjen ekonomike,

human ingenuity has also increased exponentially,

vetëdija njerëzore është rritur gjithashtu,

and will rise to meet these challenges in ways that we simply can't predict.

dhe do të vazhdojë të rritet në mënyrë që nuk mund të parashikojmë.

For example, between 2000 and 2014,

Për shembull, mes viteve 2000 dhe 2014,

Germany grew their GDP by 16%, while cutting CO2 emissions by 12%.

Gjermania ka rritur GDP e saj me16%, duke zvogëluar lirimin e CO2 me 12%.

That’s impressive, but it’s not cutting emissions fast enough

Eshtë mbresëlënëse, por kjo nuk mjafton sepse ende po liron

to limit warming to 1.5 degrees Celsius.

shumë CO2, që të jetë në gjendje të zvogelojë rritjen e temperatures

For this reason and others,

me 1.5 °C. Për këtë arsye

some economists think the solution is to reengineer our economies completely.

shumë ekonomistë mendojnë se zgjidhja është në riinxhinierimin e plotë

They make the case that what we should really be doing is weaning ourselves

të ekonomisë. Ata mendojnë se duhet të shkëputemi plotësisht

from the addiction to growth and shifting to a post-growth economy.

nga ideja e rritjes ekonomike në idenë e rritjes ekonomike pa shkaktuar

What would that look like?

dëme tjera. Si do të dukej?

A post-growth economy wouldn’t assume that the economy should grow;

Një rritje ekonomike pa shkaktuar dëme nuk parashikon të ketë rritje ekonomike;

instead, it would require us to focus on improving what we really need—

por do të kërkonte që ne të fokusohemi në përmirësismin e asaj cfarë na duhet në

things like renewable energy, healthcare, and public transportation.

të vërtetë si energjia e ripërtrishme, kujdesi shëndetësor dhe transporti

To do that, post-growth economists suggest that rich countries

publik.Për të bërë këtë ekonomistët mendojnë se vendet e zhvilluara

should do things like guarantee living wages,

duhet të sigurojnë paga jetësore, zvogëlojnë pasurinë

reduce wealth and income inequality,

e individëve, rritjen e barazisë së të

and ensure universal access to public services, like healthcare.

ardhurave, dhe të sigurojnë qasje në shërbimet publike si kujdesi shëndetësor.

In such an economy, people would be theoretically less dependent on their jobs

Në një ekonomi të tillë, njerëzit do të ishin më të pavarur nga një punë

to earn their living or get healthcare,

për të mbuluar shpenzimet jetësore,

so it might be more feasible to scale down production

dhe do të bëhej më e realizueshme për të përcjellë gjërat

of things deemed less necessary.

që nuk do të na duheshin domosdoshmërisht.

But this raises other questions: who gets to define what’s necessary?

Por lind pyetja: kush do të përcaktojë se cfarë është vërtetë e domosdoshme?

How would we resolve the inevitable disagreements?

Si do të zgjidheshin mospajtimet?

Could we really do away with entire industries?

A mund të largonim industri të caktuara plotësisht?

The “we’ll come up with new ideas to solve these problems” approach

Qasja e asaj se “do zhvillonim ide të reja për të zgjidhur këto probleme”

can seem as realistic as, well, a magical gold coin.

që do rezultonin mund të duket aq reale sa një monedhë magjike.

And the “we have to fundamentally change our economies” approach

Qasja e idesë se “duhet të ndryshojmë tërësisht ekonominë”

can seem politically daunting, particularly in rich countries.

mund të duket politikisht e lodhshme, sidomos në vendet e zhvilluara.

One way or another, we have to find a way to benefit everyone

Në një mënyrë ose tjetër duhet të gjejmë një mënyrë ku secili përfiton

while also taking care of our planet.

njëkohësisht duke u kujdesur për planetin tonë.