The world’s most mysterious book - Stephen Bax

Najbardziej tajemnicza księga na świecie - Stephen Bax

Tłumaczenie: Małgorzata Ciborska Korekta: Barbara Guzik

Deep inside Yale University's Beinecke Rare Book and Manuscript Library

W czeluściach biblioteki Beinecke Uniwersytetu Yale

lies the only copy of a 240-page tome.

znajduje się jedyny egzemplarz tomu liczącego 240 stron.

Recently carbon dated to around 1420,

Dzięki metodzie radiowęglowej datuje się go na rok około 1420.

its vellum pages features looping handwriting

Welinowe strony zapełnione są pełnym zawijasów pismem

and hand-drawn images seemingly stolen from a dream.

i ręcznie rysowanymi obrazami, jakby wykradzionymi ze snów.

Real and imaginary plants,

Tekst uzupełniony jest o rysunki prawdziwych i wymyślonych roślin,

floating castles,

lewitujących zamków,

bathing women,

kąpiących się kobiet,

astrology diagrams,

wykresów astrologicznych,

zodiac rings,

pierścieni zodiakalnych

and suns and moons with faces accompany the text.

i twarzy słońc i księżyców.

This 24x16 centimeter book is called the Voynich manuscript,

Księga ma wymiary 24 na 16 centymetrów i nazywana jest manuskryptem Wojnicza.

and its one of history's biggest unsolved mysteries.

Stanowi jedną z największych nierozwiązanych zagadek w historii.

The reason why?

Dlaczego?

No one can figure out what it says.

Nikt nie może rozgryźć treści manuskryptu.

Jego nazwa pochodzi od nazwiska Michała Wojnicza,

The name comes from Wilfrid Voynich,

a Polish bookseller who came across the document at a Jesuit college

polskiego antykwariusza, który natknął się na dokument w klasztorze Jezuitów

in Italy in 1912.

we Włoszech w 1912 roku.

He was puzzled.

Wojnicz był zaintrygowany.

Who wrote it?

Kto napisał książkę?

Where was it made?

Gdzie powstała?

What do these bizarre words and vibrant drawings represent?

Co oznaczają dziwne słowa i olśniewające rysunki?

What secrets do its pages contain?

Jakie tajemnice skrywają te strony?

He purchased the manuscript from the cash-strapped priest at the college,

Wojnicz nabył manuskrypt od biednego Jezuity w klasztorze

and eventually brought it to the U.S.,

i po jakimś czasie zabrał go do Ameryki,

where experts have continued to puzzle over it for more than a century.

gdzie od ponad stu lat stanowi zagadkę dla znawców.

Według kryptologów, pismo w książce ma wszelkie cechy prawdziwego języka,

Cryptologists say the writing has all the characteristics of a real language,

tyle że nikt go wcześniej nie widział.

just one that no one's ever seen before.

What makes it seem real is that in actual languages,

Wydaje się on autentyczny, bo w istniejących językach

letters and groups of letters appear with consistent frequencies,

litery i ich zbitki pojawiają się z regularną częstotliwością,

and the language in the Voynich manuscript

a język manuskryptu Wojnicza

has patterns you wouldn't find from a random letter generator.

zawiera schematy językowe nie będące losowym wytworem.

Other than that, we know little more than what we can see.

Wiemy bardzo niewiele poza tym, co jest widoczne.

The letters are varied in style and height.

Litery różnią się stylem i wielkością.

Some are borrowed from other scripts, but many are unique.

Niektóre są zapożyczone z innych języków, ale większość to wyłączna cecha rękopisu.

The taller letters have been named gallows characters.

Dłuższe litery nazwano "gallows", czyli "szelki".

The manuscript is highly decorated throughout

Cały manuskrypt jest bogato zdobiony

with scroll-like embellishments.

wstęgowymi dekoracjami.

It appears to be written by two or more hands,

Wygląda, jakby został napisany przez dwie lub więcej osób,

with the painting done by yet another party.

a rysunki wykonano jeszcze inną ręką.

Over the years, three main theories about the manuscript's text have emerged.

Do tej pory pojawiły się trzy główne teorie dotyczące rękopisu.

The first is that it's written in cypher,

Pierwsza mówi, że napisany jest szyfrem,

a secret code deliberately designed to hide secret meaning.

którego celem było ukrycie tajnej treści manuskryptu.

The second is that the document is a hoax

Druga teoria twierdzi, że dokument jest żartem.

written in gibberish to make money off a gullible buyer.

Bełkotem przelanym na papier, żeby wyłudzić pieniądze od naiwnego kupca.

Some speculate the author was a medieval con man.

Są tacy, którzy twierdzą, że autor był średniowiecznym oszustem.

Others, that it was Voynich himself.

Inni mówią, że autorem był sam Wojnicz.

The third theory is that the manuscript is written in an actual language,

Trzecia teoria mówi, że manuskrypt napisany jest w prawdziwym języku,

but in an unknown script.

którego zapis nie jest nam znany.

Perhaps medieval scholars were attempting to create an alphabet

Może średniowieczni uczeni próbowali stworzyć alfabet dla języka,

for a language that was spoken but not yet written.

którym posługiwano się w mowie, ale nie w piśmie.

In that case, the Voynich manuscript might be like the rongorongo script

W takim przypadku manuskrypt Wojnicza mógłby być jak pismo rongo-rongo

invented on Easter Island,

stworzone na Wyspie Wielkanocnej.

now unreadable after the culture that made it collapsed.

Po upadku tamtejszej kultury pismo to jest dla nas nieczytelne.

Though no one can read the Voynich manuscript,

Nikt nie umie odczytać manuskryptu Wojnicza,

that hasn't stopped people from guessing what it might say.

ale cały czas ktoś próbuje odgadnąć jego treść.

Those who believe the manuscript was an attempt to create

Ci, którzy uważają, że manuskrypt to próba stworzenia

a new form of written language

nowej formy języka pisanego,

speculate that it might be an encyclopedia

spekulują, że może on być encyklopedią

containing the knowledge of the culture that produced it.

zawierającą wiedzę na temat kultury, której dziełem jest rękopis.

Others believe it was written by the 13th century philosopher Roger Bacon,

Inni wierzą, że autorem był trzynastowieczny filozof Roger Bacon,

who attempted to understand the universal laws of grammar,

który próbował zrozumieć uniwersalne prawa gramatyki,

or in the 16th century by the Elizabethan mystic John Dee,

lub że stworzył go w szesnastym wieku elżbietański mistyk John Dee,

who practiced alchemy and divination.

który zajmował się alchemią i wróżbiarstwem.

More fringe theories that the book was written by a coven of Italian witches,

Skrajne teorie zakładają, że autorkami są włoskie wiedźmy

or even by Martians.

czy też Marsjanie.

After 100 years of frustration,

Po stu latach frustracji

scientists have recently shed a little light on the mystery.

naukowcom udało się niedawno rzucić nieco światła na tę tajemnicę.

The first breakthrough was the carbon dating.

Pierwszym przełomem było datowanie radiowęglowe.

Also, contemporary historians have traced the provenance of the manuscript

Współczesnym historykom udało się też ustalić pochodzenie manuskryptu.

back through Rome and Prague to as early as 1612,

Odtworzono jego drogę przez Rzym i Pragę aż do 1612 roku,

when it was perhaps passed from Holy Roman Emperor Rudolf II

kiedy to święty cesarz rzymski Rudolf II przekazał rękopis

to his physician, Jacobus Sinapius.

swojemu lekarzowi, Jakubowi Hořčický’emu.

In addition to these historical breakthroughs,

Przełomowym odkryciom w zakresie historii

linguistic researchers recently proposed the provisional identification

towarzyszą orientacyjne ustalenia lingwistów

of a few of the manuscript's words.

dotyczące kilku słów z rękopisu.

Could the letters beside these seven stars spell Tauran,

Czy litery przy siedmiu gwiazdach mogą tworzyć słowo Tauran,

a name for Taurus,

czyli Taurus, po łacinie byk,

a constellation that includes the seven stars called the Pleiades?

gwiazdozbiór zawierający siedem gwiazd zwanych Plejadami?

Could this word be Centaurun for the Centaurea plant in the picture?

Czy to może być Centaurun, jak Centaurea, czyli chaber na obrazku?

Perhaps, but progress is slow.

Możliwe, lecz prace postępują mozolnie.

If we can crack its code, what might we find?

Czego możemy się dowiedzieć, jeśli uda nam się złamać szyfr?

The dream journal of a 15th-century illustrator?

Czy jest to dziennik snów piętnastowiecznego ilustratora?

A bunch of nonsense?

Stek bzdur?

Or the lost knowledge of a forgotten culture?

Czy może wiedza zapomnianej cywilizacji?

What do you think it is?

A według was, co to jest?