A glimpse of teenage life in ancient Rome - Ray Laurence

Een glimp van het leven in het Oude Rome - Ray Laurence

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Vertaald door: Tommy van Son Nagekeken door: Christel Foncke

It's March the 17th in A.D. 73.

Het is 17 maart 73 na Christus.

We're visiting ancient Rome to watch the Liberalia,

We bezoeken het antieke Rome om de Liberalia te bekijken,

an annual festival that celebrates the liberty of Rome's citizens.

een jaarlijks festival om de vrijheid van de burgers van Rome te vieren.

We're looking in at a 17-year-old named Lucius Popidius Secundus.

We kijken wat de 17-jarige Lucius Popidius Secundus aan het doen is.

He's not from a poor family, but he lives in the region known as the Subura,

Hij komt niet uit een arme familie, maar woont in de Subura,

a poorer neighborhood in Rome, yet close to the center of the city.

een arme buurt in Rome, vlakbij het centrum van de stad.

(Gong)

The tenants of these apartments are crammed in,

De huurders van deze appartementen zitten op elkaar gepakt,

(Grunting)

which poses considerable risk.

wat flinke gevaren met zich meebrengt.

Fires are frequent and the smell of ash and smoke in the morning is not uncommon.

Het brandt regelmatig en de geur van as en rook in de ochtend is niet ongewoon.

Lucius, who awoke at dawn, has family duties to perform today.

Lucius, die bij zonsopgang is opgestaan, doet vandaag taken voor de familie.

(Cheering)

Zijn 15-jarige broer wordt volwassen.

His 15-year-old brother is coming of age.

Half the children in ancient Rome die before they reach adulthood,

De helft van alle kinderen in het oude Rome sterft voordat ze volwassen worden,

so this is a particularly important milestone.

dus dit is een heel belangrijke mijlpaal.

Lucius watches his brother stand in his new toga

Lucius kijkt naar zijn broer die in zijn nieuwe toga voor het huisaltaar met de beschermgoden staat

before the household shrine with its protective deities,

as he places his bulla, a protective amulet,

als hij zijn bulla, een beschermende amulet, op het altaar plaatst en een dankgebed uitspreekt.

in the shrine with a prayer of thanks.

The bulla had worked. It had protected him.

De bulla heeft gewerkt. Het heeft hem beschermd.

Unlike many others, he had survived to become an adult.

In tegenstelling tot veel anderen wordt hij een volwassen man.

At 17, Lucius has almost completed his education.

Op zijn zeventiende heeft Lucius bijna zijn opleiding afgerond.

He has learned to speak well, make public speeches,

Hij spreekt bekwaam en houdt openbare toespraken

and how to read and write both Latin and Greek.

en hij leest en schrijft zowel in Latijn als in Grieks.

His father has taught him the types of things

Zijn vader leerde hem het soort dingen dat je niet in de klas leert:

you can't learn in the classroom:

how to run,

rennen, zwemmen, vechten.

how to swim,

and how to fight.

Lucius could choose, at 17, to become a military tribune

Lucius kan op zijn zeventiende kiezen om krijgstribuun te worden

and command soldiers on the edge of the Empire.

en het commando te voeren over soldaten aan de rand van het Rijk.

But in other ways, Lucius is still a child.

Op andere gebieden is Lucius nog een kind.

He's not trusted to arrange business deals.

Hij is nog niet bevoegd om zakelijke transacties uit te voeren.

His father will take care of that until he is 25.

Zijn vader zal dat doen totdat hij 25 is.

And Dad will arrange Lucius' marriage to a girl 10 years younger.

Pa regelt ook Lucius' huwelijk met een meisje dat tien jaar jonger is.

His dad has his eye on a family with a 7-year-old daughter.

Zijn pa heeft een familie met een 7-jarige dochter op het oog.

Back to the Liberalia.

Terug naar de Liberalia.

As Lucius leaves with his family,

Lucius gaat met zijn familie op pad. De winkels zijn open en mensen doen de gebruikelijke dingen.

the shops are open as the population goes about its business.

The streets are full of itinerant traders selling trinkets

De straten staan vol met rondreizende handelaren die snuisterijen verkopen

and people bustling from place to place.

en mensen reppen zich van plek naar plek.

Large wagons are not allowed in the city until after the ninth hour

Grote wagens zijn pas na het negende uur toegestaan in de stad,

but the streets are still crowded.

maar de straten zijn nog steeds propvol.

Fathers and uncles take the kids to the Forum Augustus

Vaders en ooms nemen de kinderen mee naar het Forum van Augustus

to see statues of Rome's famous warriors

om de standbeelden van de beroemde krijgers van Rome te zien,

like Aeneas, who led Rome's ancestors, the Trojans, to Italy.

zoals die van Aeneas, die de voorvaderen van Rome, de Trojanen naar Italië leidde.

And Romulus, Rome's founder.

En Romulus, de stichter van Rome.

And all the great generals of the Republic from more than 100 years earlier.

En al de grote generaals van de Republiek van meer dan honderd jaar geleden.

Lovingly, we can imagine fathers and guardians

We kunnen ons voorstellen dat vaders en voogden met hun nu volwassen kinderen

with their now adult children

remembering stories of Rome's glory

zich de verhalen van de glorie van Rome herinneren.

and re-telling the good deeds and sayings of the great men of the past:

Ze vertellen over de goede daden en uitspraken van de grote mannen uit het verleden.

lessons on how to live well,

Lessen hoe goed te leven en de waanzin van de jeugd te overwinnen.

and to overcome the follies of youth.

There is a sense of history in this place, relevant to their present.

Een gevoel van de geschiedenis hangt hier in de lucht, relevant voor hun heden.

Romans made an empire without end in time and space.

De Romeinen maakten een rijk zonder einde in tijd en ruimte.

(Thump)

Rome was destined to be eternal through warfare.

Rome was voorbestemd oneindig te zijn door de oorlogsvoering.

Wars were a fact of life, even in A.D. 73.

Oorlogen waren een onderdeel van het leven, zelfs in 73 na Christus.

There are campaigns in the north of England and into Scotland,

Er zijn oorlogen in het noorden van Engeland

en in Schotland,

to the north of the River Danube into Romania,

ten noorden van de rivier de Donau naar Roemenië,

and on the frontier between Syria and Iraq to the east.

en aan de grens tussen Syrië en Irak in het oosten.

It's now the eighth hour -- time to head for the baths.

Het is nu het achtste uur -- tijd om naar het badhuis te gaan.

Lucius and his family head up the Via Lata, the wide street,

Lucius en zijn familie gaan over de Via Lata, de brede straat,

to the Campus Martius, and the enormous Baths of Agrippa.

naar het Marsveld en de enorme Badhuizen van Agrippa.

The family members leave the clients and freedmen outside,

De familieleden laten de cliënten en de vrijgelatenen buiten achter

and enter the baths with their peer group.

en betreden het badhuis met hun groep van gelijken.

Baths would change from dark, steamy rooms to light ones.

Baden wisselden af van donkere stoomkamers tot lichte.

The Romans had perfected window glass.

De Romeinen hadden glazen ramen geperfectioneerd.

Everyone moves from the cold room

Iedereen bewoog zich van de koude kamer

to the tepid room

naar de lauwe kamer

and to the very hot room.

naar de hele hete kamer.

(Man) Oops!

More than an hour later, the bathers leave

Meer dan een uur later vertrekken de bezoekers

massaged, oiled,

gemasseerd, gebalsemd en het vuil afgeschraapt.

(Whistling)

and have been scraped down with a strigil

to remove the remaining dirt.

At the ninth hour, seven hours after they left home,

Op het negende uur, zeven uur nadat ze hun huis verlieten,

the men return for a celebratory dinner.

komen de mannen thuis voor een feestmaal.

Dinner is an intimate affair,

Het diner is een intieme zaak, met negen mensen liggend rond een lage tafel.

with nine people reclining around the low table.

Slaves attend to their every need

Slaven zorgen dat ze niets tekortkomen

if the diners, through gestures, demand more food and wine.

als de eters via gebaren meer eten en wijn eisen.

As the day closes, we can hear the rumble of wagons outside.

Wanneer de dag ten einde loopt, horen we het gerommel van wagens buiten.

The clients and freedmen,

De cliënten en vrijgelatenen, met een stevige -- doch inferieure -- maaltijd achter de kiezen,

with a meal of robust -- if inferior -- food inside them,

shuffle off to the now tepid baths

sloffen naar de nu lauwe baden voordat ze naar hun appartementen terugkeren.

before returning to their apartment blocks.

Back at Lucius' house, the drinking continues into the night.

Bij Lucius thuis gaat het drinken door tot in de nacht.

Lucius and his stepbrother don't look too well.

Lucius en zijn stiefbroer zien er niet zo goed uit.

A slave stands by in case either of them needs to vomit.

Een slaaf is paraat voor het geval één van hen moet overgeven.

With hindsight, we know Lucius' future.

Terugblikkend weten we Lucius' toekomst.

In 20 years' time, the Emperor Vespasian's youngest son, Domitian, as emperor,

Over twintig jaar zal Domitianus, de jongste zoon van de keizer Vespasianus

will enact a reign of terror.

een schrikbewind voeren. Zal Lucius overleven?

Will Lucius survive?

(Drums)