A glimpse of teenage life in ancient Rome - Ray Laurence

Một kiểu mẫu thanh niên thời Rome cổ đại - Ray Laurence

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Ken Tran Reviewer: Nhu PHAM

It's March the 17th in A.D. 73.

Vào ngày 17 tháng 3 năm 73 sau Công nguyên,

We're visiting ancient Rome to watch the Liberalia,

chúng ta đang du ngoạn thành Rome cổ đại để tham dự lễ Liberalia,

an annual festival that celebrates the liberty of Rome's citizens.

lễ hội hàng năm nhằm kỷ niệm nền độc lập của cư dân Rome.

We're looking in at a 17-year-old named Lucius Popidius Secundus.

Chúng ta đang thấy cậu bé 17 tuổi tên là Lucius Popidus Secundus.

He's not from a poor family, but he lives in the region known as the Subura,

Cậu không xuất thân từ một gia đình nghèo, nhưng cậu sống trong khu vực được biết đến với tên Subura,

a poorer neighborhood in Rome, yet close to the center of the city.

một khu dành cho người nghèo ở Rome, nằm gần trung tâm thành phố.

(Gong)

The tenants of these apartments are crammed in,

Những người thuê nhà ở chung cư này bị nhồi nhét vào,

(Grunting)

which poses considerable risk.

những nơi mà chứa đựng những mối hiểm họa tiềm tàng.

Fires are frequent and the smell of ash and smoke in the morning is not uncommon.

Hỏa hoạn xảy ra thường xuyên, mùi hôi của tro và khói bốc lên vào buổi sáng chẳng phải là chuyện lạ.

Lucius, who awoke at dawn, has family duties to perform today.

Lucius, thức dậy vào buổi sáng, để chuẩn bị cho những công việc gia đình trong ngày.

(Cheering)

Người em trai 15 tuổi của cậu đã đến tuổi trưởng thành.

His 15-year-old brother is coming of age.

Half the children in ancient Rome die before they reach adulthood,

Một nửa số trẻ em ở thành Rome chết trước tuổi trưởng thành,

so this is a particularly important milestone.

vì thế đó là điểm mốc cực kỳ quan trọng.

Lucius watches his brother stand in his new toga

Lucisus ngắm nhìn cậu em trai trong bộ áo dài La Mã đứng trước ngôi đền thờ với những vị thần bảo vệ

before the household shrine with its protective deities,

as he places his bulla, a protective amulet,

khi cậu để lại chiếc huy hiệu, chiếc bùa hộ mệnh, vào bên trong ngôi đền với lời cảm tạ.

in the shrine with a prayer of thanks.

The bulla had worked. It had protected him.

Bùa hộ mệnh đã hiệu nghiệm. Nó đã bảo vệ cậu.

Unlike many others, he had survived to become an adult.

Không giống như nhiều đứa trẻ khác, cậu đã sống sót để trở thành một chàng thanh niên.

At 17, Lucius has almost completed his education.

Ở tuổi 17, Lucius gần như hoàn tất toàn bộ quá trình học tập.

He has learned to speak well, make public speeches,

Cậu được học cách nói năng lưu loát, thuyết trình nơi công cộng,

and how to read and write both Latin and Greek.

và có thể đọc viết được cả tiếng Latinh và Hy Lạp.

His father has taught him the types of things

Cha cậu dạy cho cậu một vài điều không có trong giáo trình ở lớp học:

you can't learn in the classroom:

how to run,

Chạy bộ, Bơi lội, và Chiến đấu.

how to swim,

and how to fight.

Lucius could choose, at 17, to become a military tribune

Đến tuổi 17, Lucius có thể lựa chọn để trở thành sĩ quan quân đội

and command soldiers on the edge of the Empire.

và chỉ huy binh lính ở vùng biên giới của đế chế.

But in other ways, Lucius is still a child.

Tuy nhiên, Lucius vẫn là một đứa trẻ.

He's not trusted to arrange business deals.

Cậu chưa được tin tưởng để được giao phó đại sự.

His father will take care of that until he is 25.

Cha cậu sẽ đảm đương việc đó cho đến khi cậu 25 tuổi.

And Dad will arrange Lucius' marriage to a girl 10 years younger.

Và cha cậu sẽ sắp xếp cho cậu một đám cưới với một cô bé nhỏ hơn cậu ... 10 tuổi.

His dad has his eye on a family with a 7-year-old daughter.

Ông đã để mắt đến gia đình có cô con gái chỉ mới ... 7 tuổi.

Back to the Liberalia.

Quay trở lại lễ hội Liberalia.

As Lucius leaves with his family,

Khi Lucius ra ngoài với gia đình, các cửa hiệu vẫn mở cửa chào đón khách hàng.

the shops are open as the population goes about its business.

The streets are full of itinerant traders selling trinkets

Đường phố tràn ngập các thương gia chuyên buôn nữ trang nhỏ lẻ

and people bustling from place to place.

và khách hàng đến từ khắp mọi nơi.

Large wagons are not allowed in the city until after the ninth hour

Những chiếc xe ngựa lớn thì không được phép vào thành phố cho đến sau 9 giờ tối

but the streets are still crowded.

nhưng phố xá vẫn đông đúc.

Fathers and uncles take the kids to the Forum Augustus

Các ông bố cùng các bậc chú bác đưa những đứa trẻ đến Quảng trường Augustus

to see statues of Rome's famous warriors

để nhìn lại các bức tượng của những chiến binh nổi tiếng thành Rome

like Aeneas, who led Rome's ancestors, the Trojans, to Italy.

như là Anaeus, người lãnh đạo tổ tiên của người Rome, những chiến binh Thành Troy, và Italy.

And Romulus, Rome's founder.

Và Romulus, người sáng lập Rome.

And all the great generals of the Republic from more than 100 years earlier.

Và các vĩ nhân khác của nền Cộng hòa cách đây hơn 100 năm.

Lovingly, we can imagine fathers and guardians

Với lòng ngưỡng mộ, chúng ta có thể mường tượng cảnh tượng các bậc cha chú và các vệ thần cùng với những người con cháu giờ đây đã trưởng thành của họ

with their now adult children

remembering stories of Rome's glory

gợi nhớ các câu chuyện vinh quang của thành Rome

and re-telling the good deeds and sayings of the great men of the past:

kể lại những chiến tích vĩ đại, hồi tưởng về những anh hùng trong quá khứ:

lessons on how to live well,

về các bài học làm sao để sống tốt hơn, và cách vượt qua những bồng bột tuổi trẻ.

and to overcome the follies of youth.

There is a sense of history in this place, relevant to their present.

Những cảm xúc từ quá khứ ở nơi đây, rất phù hợp với hoàn cảnh hiện tại của họ.

Romans made an empire without end in time and space.

Người Rome đã tạo nên một đế chế vĩ đại vượt không gian và thời gian.

(Thump)

Rome was destined to be eternal through warfare.

Rome tồn tại và nổi danh thông qua các cuộc chiến

Wars were a fact of life, even in A.D. 73.

Chiến tranh là một điều tất yếu của cuộc sống, ngay cả vào năm 73 sau CN.

There are campaigns in the north of England and into Scotland,

Đó là những chiến dịch đánh chiếm vùng Bắc nước Anh

và tiến vào Scotland,

to the north of the River Danube into Romania,

tấn công phía Bắc sông Danube để tiến vào Rumani,

and on the frontier between Syria and Iraq to the east.

và vùng biên giới nằm giữa Syria và Iraq ở phía Đông.

It's now the eighth hour -- time to head for the baths.

Bây giờ là 8 giờ tối - là lúc để đi tắm hơi,

Lucius and his family head up the Via Lata, the wide street,

Lucius và gia đình thẳng tiến đến đường Via Lata, một con phố rộng,

to the Campus Martius, and the enormous Baths of Agrippa.

dẫn đến khu vực Campus Matius, và nhà tắm rộng lớn của Agrippa.

The family members leave the clients and freedmen outside,

Các thành viên trong gia đình tạm biệt khách hàng và bảo các đầy tớ đợi ở ngoài,

and enter the baths with their peer group.

họ tiến vào phòng tắm cùng với nhóm người quen.

Baths would change from dark, steamy rooms to light ones.

Các phòng tắm chuyển từ tối, sang một phòng mờ hơi nước rồi đến một phòng sáng hơn.

The Romans had perfected window glass.

Người Rome có những cửa sổ kính cực kỳ hoàn hảo.

Everyone moves from the cold room

Mọi người di chuyển từ phòng lạnh

to the tepid room

sang phòng ấm

and to the very hot room.

rồi đến phòng rất nóng.

(Man) Oops!

More than an hour later, the bathers leave

Hơn một tiếng đồng hồ sau, những người tắm rời đi sau khi

massaged, oiled,

được mát xa, xức dầu thơm, và loại bỏ mọi dơ bẩn còn sót lại bằng dụng cụ làm sạch da.

(Whistling)

and have been scraped down with a strigil

to remove the remaining dirt.

At the ninth hour, seven hours after they left home,

Vào 9 giờ tối, 7 tiếng đồng hồ sau khi rời khỏi nhà,

the men return for a celebratory dinner.

mọi người trở về cho để thưởng thức bữa tối kỷ niệm.

Dinner is an intimate affair,

Dùng bữa tối là một hoạt động thân mật, với 9 người ngồi xung quanh một cái bàn thấp.

with nine people reclining around the low table.

Slaves attend to their every need

Các nô lệ cần phải luôn sẵn sàng đáp ứng mọi nhu cầu của họ

if the diners, through gestures, demand more food and wine.

nếu người dùng bữa, thông qua cử chỉ, yêu cầu thêm thức ăn và rượu.

As the day closes, we can hear the rumble of wagons outside.

Khi một ngày gần trôi qua, chúng ta có thể nghe thấy tiếng ồn của xe ngựa bên ngoài.

The clients and freedmen,

Khách khứa và người làm, có một bữa ăn thiết thực

with a meal of robust -- if inferior -- food inside them,

shuffle off to the now tepid baths

nếu tệ hơn một chút - cũng là được no bụng, trước khi trở về các khu chung cư.

before returning to their apartment blocks.

Back at Lucius' house, the drinking continues into the night.

Trở lại nhà Lucius, bữa tiệc vẫn tiếp tục cho tới nửa đêm

Lucius and his stepbrother don't look too well.

Lucius cùng người anh em cùng cha khác mẹ có vẻ không ổn lắm

A slave stands by in case either of them needs to vomit.

Người hầu sẽ đứng bên cạnh phòng khi cả hai muốn nôn mửa

With hindsight, we know Lucius' future.

Với sự nhận thức muộn màng, chúng ta có thể biết được tương lai của Lucius.

In 20 years' time, the Emperor Vespasian's youngest son, Domitian, as emperor,

Trong 20 năm tới, người con trẻ nhất của hoàng đế Vespasian, Domitian, với cương vị hoàng đế,

will enact a reign of terror.

sẽ tạo nên một triều đại khủng hoảng. Liệu Lucius có thể sống sót?

Will Lucius survive?

(Drums)