A glimpse of teenage life in ancient Rome - Ray Laurence

Antik Romalı bir gencin hayatından kısa bir kesit - Ray Laurence

Translator: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Elif Oral Gözden geçirme: Eren Gokce

It's March the 17th in A.D. 73.

MS 73 senesi, günlerden 17 Mart.

We're visiting ancient Rome to watch the Liberalia,

Antik Roma'ya Liberalia'yı seyretmeye gidiyoruz,

an annual festival that celebrates the liberty of Rome's citizens.

yani Romalıların her sene özgürlüklerini kutladıkları festivale.

We're looking in at a 17-year-old named Lucius Popidius Secundus.

Aradığımız kişi ise 17 yaşındaki Lucius Popidius Secundus.

He's not from a poor family, but he lives in the region known as the Subura,

Fakir bir aileden gelmemekle beraber, Subura olarak bilinen bölgede yaşamakta.

a poorer neighborhood in Rome, yet close to the center of the city.

Bu bölge Roma'nın yoksul semtlerinden biri, ancak şehrin merkezine de yakın.

(Gong)

(Gong sesi)

The tenants of these apartments are crammed in,

İnsanlar bu apartmanlara tıka basa doldurulmuş,

(Grunting)

(Homurdanmalar)

which poses considerable risk.

ki bu da yüksek risk taşıyor.

Fires are frequent and the smell of ash and smoke in the morning is not uncommon.

Çok sık yangın çıkıyor ve sabahları kül, duman kokuları oldukça sıradanlaşmış.

Lucius, who awoke at dawn, has family duties to perform today.

Erkenden uyanan Lucius'un gün boyu

yerine getirmesi gereken ailevi sorumlulukları var.

(Cheering)

(Neşeli sesler)

His 15-year-old brother is coming of age.

15 yaşındaki erkek kardeşi reşit olmak üzere.

Half the children in ancient Rome die before they reach adulthood,

Antik Roma'da çocukların yarısının yetişkin olamadan öldüğünü düşünürsek,

so this is a particularly important milestone.

bu yeterince önemli bir hadise.

Lucius watches his brother stand in his new toga

Lucius, yeni togasını giymiş ağabeyini seyrediyor.

before the household shrine with its protective deities,

Ağabeyi evin koruyucu tanrıların olduğu kutsal köşesinde,

as he places his bulla, a protective amulet,

koruyucu muskası "bulla"sını

in the shrine with a prayer of thanks.

bu kutsal tapınağa koyup şükür duası ediyor.

The bulla had worked. It had protected him.

Bulla işe yaramış ve ağabeyini korumuştu.

Unlike many others, he had survived to become an adult.

Zira birçoklarının aksine, o yetişkin olabilecek kadar yaşamayı başarmıştı.

At 17, Lucius has almost completed his education.

Lucius, 17 yaşında neredeyse tüm eğitimini tamamladı.

He has learned to speak well, make public speeches,

Etkili konuşmayı öğrenmiş, topluluklara hitabet becerileri kazanmıştı,

and how to read and write both Latin and Greek.

Latince ve Yunanca okuyup yazabiliyordu.

His father has taught him the types of things

Okulda öğrenemeyeceği türden şeyleri de

you can't learn in the classroom:

babası ona öğretiyordu:

how to run,

Nasıl koşulacağını,

how to swim,

nasıl yüzüleceğini,

and how to fight.

ve nasıl savaşılacağını.

Lucius could choose, at 17, to become a military tribune

Lucius, 17 yaşında yüksek rütbeli bir subay olmayı seçerek

and command soldiers on the edge of the Empire.

imparatorluk saflarında askerlere önderlik edebilirdi.

But in other ways, Lucius is still a child.

Ancak, bir yandan da Lucius hâlâ bir çocuk.

He's not trusted to arrange business deals.

Ticaret işlerinin altından kalkabilmesini kimse beklemiyor.

His father will take care of that until he is 25.

25 yaşına gelene kadar, onun yerine babası bu işlere bakacak.

And Dad will arrange Lucius' marriage to a girl 10 years younger.

Tabii ki yine babası Lucius'u evlendirmek için ondan 10 yaş küçük kız bulacak.

His dad has his eye on a family with a 7-year-old daughter.

Babasının gözleri 7 yaşında kızları olan bir ailenin üzerinde.

Back to the Liberalia.

Liberalia'ya geri dönelim.

As Lucius leaves with his family,

Lucius ailesiyle dışarı çıktığında,

the shops are open as the population goes about its business.

herkes işe koyulduğundan dükkânlar açık.

The streets are full of itinerant traders selling trinkets

Sokaklar incik boncuk satan seyyar satıcılarla dolu

and people bustling from place to place.

ve insanlar oradan oraya koşturuyorlar.

Large wagons are not allowed in the city until after the ninth hour

Büyük yük arabalarının dokuzuncu saate kadar şehre girmesi yasak,

but the streets are still crowded.

ama yine de sokaklar çok kalabalık.

Fathers and uncles take the kids to the Forum Augustus

Babalar ve amcalar çocukları Augustus Forumu'na

to see statues of Rome's famous warriors

Roma'nın ünlü savaşçılarının heykellerini görmeye götürüyorlar.

like Aeneas, who led Rome's ancestors, the Trojans, to Italy.

Mesela Romalıların ataları Truvalılara İtalya'ya dek önderlik eden Aeneas,

And Romulus, Rome's founder.

Roma'nın kurucusu Romulus

And all the great generals of the Republic from more than 100 years earlier.

ve 100 yılı aşkın cumhuriyet tarihindeki tüm büyük komutanlar.

Lovingly, we can imagine fathers and guardians

Bizler de içtenlikle babaların ve aile büyüklerinin

with their now adult children

artık yetişkin olmuş çocuklarıyla

remembering stories of Rome's glory

Roma'nın zafer dolu geçmişini yâd etmelerini

and re-telling the good deeds and sayings of the great men of the past:

ve geçmişin önemli isimlerinin nasıl iyi yaşanabileceğine dair derslerini,

lessons on how to live well,

nasıl gençlik çılgınlıklarından sıyrılabilineceğine dair

and to overcome the follies of youth.

güzel davranışları ve deyişlerini tekrar dile getirmelerini hayal edebiliriz.

There is a sense of history in this place, relevant to their present.

Bu mekânda onların yaşadıkları anla yakından ilgili bir tarih duygusu var.

Romans made an empire without end in time and space.

Romalıların kurduğu imparatorluğun ne zaman ne de mekân anlamında sonu var.

(Thump)

(Güm)

Rome was destined to be eternal through warfare.

Roma'nın kaderinde savaşlar sayesinde hiç yıkılmamak vardı.

Wars were a fact of life, even in A.D. 73.

Savaşlar hayatın bir gerçeğiydi, MS 73 yılında bile.

There are campaigns in the north of England and into Scotland,

İngiltere'nin kuzeyinden İskoçya'ya,

to the north of the River Danube into Romania,

Tuna Nehri'nin kuzeyinden Romanya'ya,

and on the frontier between Syria and Iraq to the east.

doğuda Suriye ve Irak arasındaki sınırlara kadar seferler düzenlenmiş.

It's now the eighth hour -- time to head for the baths.

Şimdi sekizinci saat, banyo zamanı!

Lucius and his family head up the Via Lata, the wide street,

Lucius ve ailesi geniş Via Lata sokağından

to the Campus Martius, and the enormous Baths of Agrippa.

Campus Martius'e ve devasa Agrippa hamamlarına doğru gidiyor.

The family members leave the clients and freedmen outside,

Alt sınıftan insanları ve azat edilmiş köleleri dışarıda bırakıp,

and enter the baths with their peer group.

aile üyeleri kendi akran grubundakilerle hamama giriyor.

Baths would change from dark, steamy rooms to light ones.

Hamamlar karanlık, buharlı ve aydınlık olarak ayrılıyor.

The Romans had perfected window glass.

Romalılar pencere camlarını da muazzam yapmışlardı.

Everyone moves from the cold room

Herkes soğuk odadan

to the tepid room

ılık odaya

and to the very hot room.

ve çok sıcak odaya geçiyordu.

(Man) Oops!

(Erkek sesi) Ah!

More than an hour later, the bathers leave

Bir saati geçmişken, banyodan çıkanlar

massaged, oiled,

masajlanmış, yağlanmış

(Whistling)

(Islık sesi)

and have been scraped down with a strigil

ve strigil (hamam kesesi) ile kalan kirleri

to remove the remaining dirt.

kazınmış olarak çıkıyordu.

At the ninth hour, seven hours after they left home,

Evden çıktıktan yedi saat sonra, dokuzuncu saatte,

the men return for a celebratory dinner.

erkekler ziyafet çekmeye akşam yemeğine eve geliyor.

Dinner is an intimate affair,

Akşam yemeği, dokuz kişinin alçak bir masa etrafında

with nine people reclining around the low table.

uzandığı samimi bir ortam.

Slaves attend to their every need

Yemektekiler daha fazla yemek ve şarap isterlerse,

if the diners, through gestures, demand more food and wine.

köleler yemektekilerin işaretleriyle her isteklerine koşuyorlar.

As the day closes, we can hear the rumble of wagons outside.

Gün biterken, yük arabalarının sesini duyabiliriz.

The clients and freedmen,

Alt sınıftan insanlar ve azat edilmiş köleler ise,

with a meal of robust -- if inferior -- food inside them,

karınları yiyeceklerle -- daha basit olsa da -- tok,

shuffle off to the now tepid baths

artık ılık hamamlara gidiyor

before returning to their apartment blocks.

ve sonrasında apartmanlarına dönüyorlar.

Back at Lucius' house, the drinking continues into the night.

Lucius'un evine dönecek olursak, geceye kadar içmeye devam ediliyor.

Lucius and his stepbrother don't look too well.

Lucius ve üvey kardeşi pek iyi görünmüyor.

A slave stands by in case either of them needs to vomit.

Kusmaları gerekirse diye yanı başlarında bir köle bekliyor.

With hindsight, we know Lucius' future.

Biraz öncesinden hareketle, Lucius'un geleceğini biliyoruz.

In 20 years' time, the Emperor Vespasian's youngest son, Domitian, as emperor,

20 sene sonra, İmparator Vespasian'ın en küçük oğlu Domitian, imparator olarak,

will enact a reign of terror.

bir korku iktidarı sürdürecek.

Will Lucius survive?

Lucius hayatta kalabilecek mi?

(Drums)

(Davul sesi)