Are Elvish, Klingon, Dothraki and Na'vi real languages? - John McWhorter

Zijn Elfs, Klingon, Dothraki en Na'vi echte talen? - John McWhorter

Vertaald door: Miranda Schuchhard Nagekeken door: Els De Keyser

To many, one of the coolest things about "Game of Thrones"

Velen vinden het één van de tofste dingen

aan 'Game of Thrones'

is that the inhabitants of the Dothraki Sea

dat de inwoners van de Dothraki Sea

have their own real language.

hun eigen echte taal hebben.

And Dothraki came hot on the heels

En Dothraki kwam direct na

of the real language that the Na'vi speak in "Avatar,"

de echte taal die in 'Avatar' door de Na'vi wordt gesproken.

which, surely, the Na'vi needed

Die hadden ze zeker nodig

when the Klingons in "Star Trek" have had their own whole language since 1979.

want de Klingons in 'Star Trek'

hebben tenslotte al sinds 1979

hun eigen taal.

And let's not forget the Elvish languages

En laten we de Elfse talen niet vergeten

in J.R.R. Tolkien's "Lord of the Rings" trilogy,

uit J.R.R. Tolkiens trilogie 'In de ban van de ring',

especially since that was the official grandfather

vooral omdat hij de grootvader van de

of the fantasy conlangs.

fantasy-kunsttalen is.

"Conlang" is short for "constructed language."

Een kunsttaal staat voor een taal die ontworpen is.

They're more than codes like Pig Latin,

Het is meer dan geheimtaal, zoals Varkenslatijn,

and they're not just collections of fabricated slang like the Nadsat lingo

en het zijn niet alleen collecties

van verzonnen taal zoals Nadsat-lingo,

that the teen hoodlums in "A Clockwork Orange" speak,

dat de jonge misdadigers

in 'A Clockwork Orange' spreken,

where "droog" from Russian happens to mean "friend."

waar droog, uit het Russisch,

toevallig vriend betekent.

What makes conlangs real languages isn't the number of words they have.

Wat kunsttalen echte talen maakt,

is niet het aantal woorden dat ze tellen.

It helps, of course, to have a lot of words.

Het helpt natuurlijk wel om veel woorden te hebben.

Dothraki has thousands of words.

Dothraki heeft duizenden woorden.

Na'vi begon met 1.500 woorden.

Na'vi started with 1,500 words.

Fans on websites have steadily created more.

Fans hebben op verschillende websites steeds meer woorden gecreeërd.

But we can see the difference between vocabulary alone

Maar we kunnen het verschil zien

tussen alleen woordenschat

and what makes a real language

en een echte taal

from a look at how Tolkien put together grand old Elvish,

door te kijken naar hoe Tolkien

het geweldige Elfs heeft samengesteld,

a conlang with several thousands words.

een kunsttaal met duizenden woorden.

Het kan best dat je 5.000 Russische woorden leert,

After all, you could memorize 5,000 words of Russian

and still be barely able to construct a sentence.

maar nog steeds geen begrijpelijke zin kunt vormen.

A four-year-old would talk rings around you.

Een vierjarige zou je eruit kletsen.

That's because you have to know how to put the words together.

Dat komt omdat je moet weten hoe je de woorden samenvoegt.

That is, a real language has grammar.

Een echte taal heeft een grammatica.

Elfs heeft dat.

Elvish does.

In English, to make a verb past, you add an "-ed."

Om van een werkwoord de verleden tijd te maken

voeg je in het Engels '-ed' toe.

Wash, washed.

Wash, washed.

In Elvish, "wash" is "allu"

In het Elfs is 'wash' 'allu',

and "washed" is "allune."

en 'washed' is 'allune'.

Real languages also change over time.

Echte talen veranderen ook met de tijd.

There's no such thing as a language

Er is geen enkele taal die vandaag nog hetzelfde klinkt

that's the same today as it was a thousand years ago.

als duizend jaar geleden.

As people speak, they drift into new habits,

Wanneer mensen spreken, krijgen ze nieuwe gewoontes,

shed old ones,

werpen oude af,

make mistakes, and get creative.

ze maken fouten en worden creatief.

Today, one says,

Vandaag zegt men in het Engels:

"Give us today our daily bread."

"Give us today our daily bread"

In Old English, they said,

In Oud-Engels zei men:

"Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg."

"Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg".

In kunsttalen veranderen dingen ook.

Things change in conlangs, too.

Tolkien charted out ancient and newer versions of Elvish.

Tolkien bracht oudere

en nieuwere versies van Elfs in kaart.

When the first Elves awoke at Cuiviénen,

Toen de Eerste Elfen in Cuivienen ontwaakten,

in their new language,

was het woord voor mensen,

the word for "people" was "kwendi,"

in hun nieuwe taal, 'kwendi'.

but in the language of one of the groups that moved away, Teleri,

Maar in de talen van één van de groepen

die verhuisde, de Teleri,

over time, "kwendi" became "pendi,"

werd 'kwendi' in de loop der tijd 'pendi',

with the "k" turning into a "p."

de k werd een p.

En net als bij echte talen

And just like real languages, conlangs like Elvish split off into many.

splitsen kunsttalen zoals Elfs zich af in vele anderen.

When the Romans transplanted Latin across Europe,

Toen de Romeinen het Latijn door heel Europa verspreidden

French, Spanish, and Italian were born.

werden het Frans, Spaans en Italiaans geboren.

When groups move to different places,

Als groepen naar andere plaatsen verhuizen,

over time, their ways of speaking grow apart,

wordt hun manier van spreken ook anders,

just like everything else about them.

net als een heleboel andere dingen veranderen.

Thus, Latin's word for hand was "manus,"

Het Latijnse woord voor hand was 'manus',

but in French, it became "main,"

in het Frans werd het 'main',

while in Spain it became "mano."

terwijl het in het Spaans 'mano' werd.

Tolkien made sure Elvish did the same kind of thing.

Tolkien zorgde ervoor dat het Elfs ook zoiets deed.

While that original word "kwendi" became "pendi"

Terwijl het originele woord 'kwendi' 'pendi' werd voor de Teleri,

among the Teleri,

among the Avari, who spread throughout Middle Earth,

werd het voor de Avari, die in Midden-Aarde terechtkwamen

it became "kindi" when the "w" dropped out.

'kindi',

en kwam de w te vervallen.

De Elfse varianten die Tolkien het meeste uitwerkte,

The Elvish varieties Tolkien fleshed out the most

waren Quenya en Sindarijns.

are Quenya and Sindarin,

and their words are different in the same way French and Spanish are.

Hun woorden verschillen net zo

als Franse en Spaanse woorden.

Quenya has "suc" for "drink,"

In Quenya betekent 'suc' drinken,

Sindarin has "sog."

in Sindarijns is het 'sog'.

And as you know, real languages are messy.

En zoals je weet zijn talen onlogisch.

That's because they change,

Dat komt omdat ze veranderen

and change has a way of working against order,

en verandering gaat vaak tegen de logica in,

just like in a living room or on a bookshelf.

net zoals in een woonkamer

of op een boekenplank.

Real languages are never perfectly logical.

Echte talen zijn nooit helemaal logisch.

That's why Tolkien made sure that Elvish had plenty of exceptions.

Daarom zorgde Tolkien ervoor

dat het Elfs voldoende uitzonderingen had.

Veel werkwoorden hebben een vervoeging

Lots of verbs are conjugated in ways you just have to know.

die je gewoon moet weten.

Take even the word "know."

Neem het woord 'know'.

In the past, it's "knew,"

De verleden tijd is 'knew'.

which isn't explained by any of the rules in English.

Er is geen enkele regel in het Engels die dat kan verklaren.

Ach ja.

Oh well.

In Elvish, "know" is "ista,"

In het Elvish is 'know' 'ista',

but "knew" is "sinte."

maar 'knew' is 'sinte'.

Oh well.

Ach ja.

Eerlijk gezegd is het Elfs meer een schets van een echte taal

The truth is, though, that Elvish is more a sketch for a real language

than a whole one.

dan een complete taal.

Voor Tolkien was het Elfs meer een hobby

For Tolkien, Elvish was a hobby

rather than an attempt to create something people could actually speak.

dan een poging om iets te maken

dat mensen echt zouden spreken.

Much of the Elvish the characters in the "Lord of the Rings" movies speak

Veel van het Elfs dat de personages

spreken in de 'In de ban van de ring'-films

has been made up since Tolkien by dedicated fans of Elvish

is verzonnen na Tolkien

door toegewijde fans van het Elfs

based on guesses as to what Tolkien would have constructed.

en is gebaseerd op veronderstellingen over wat Tolkien

zou hebben bedacht.

That's the best we can do for Elvish because there are no actual Elves around

Meer kunnen we ook niet doen voor het Elfs

aangezien er geen echte Elfen zijn

to speak it for us.

om het te spreken.

But the modern conlangs go further.

Maar de moderne kunsttalen gaan nog verder.

Dothraki, Na'vi, and Klingon are developed enough

Dothraki, Na'vi en Klingon zijn ver genoeg ontwikkeld

that you can actually speak them.

om daadwerkelijk te spreken.

Here's a translation of "Hamlet" into Klingon,

Er is zelfs een Klingon-vertaling van Hamlet,

although performing it would mean getting used

al zou je wel moeten wennen

aan het uitspreken van de k via de huig,

to pronouncing "k" with your uvula,

that weird, cartoony thing hanging in the back of your throat.

dat rare cartooneske ding

achter in je keel.

Believe it or not, you actually do that in plenty of languages around the world,

Geloof het of niet, dat doe je in vele talen op de wereld,

like Eskimo ones.

zoals de Eskimo-talen.

Pronouncing Elvish is much easier, though.

Elfs spreken is veel makkelijker.

Laten we deze introductie tot de kunsttalen afsluiten

So, let's take our leave for now

from this introduction to conlangs in Elvish

and the other three conlangs discussed

in het Elfs en de drie andere kunsttalen die we hebben besproken,

with a heartfelt quad-conlangual valedictory:

met een vier-kunsttalige afscheidsspeech vanuit het hart:

"A na marie!"

"A Na Marie!"

"Hajas!"

"Hajas!"

Na'vi's "Kiyevame!"

Na'vi's "Kiyevame!"

"Qapla!"

"Qapla!"

and "Goodbye!"

en "Tot ziens!"