Are Elvish, Klingon, Dothraki and Na'vi real languages? - John McWhorter

Elfçe, Klingonca, Dothraki ve Na'vi dilleri gerçek diller midir? - John McWhorter

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Melike Karasu

To many, one of the coolest things about "Game of Thrones"

Birçoklarına göre, "Taht Oyunları"yla ilgili en harika şey

is that the inhabitants of the Dothraki Sea

Dothraki Denizi sakinlerinin kendilerine özgü

have their own real language.

gerçek dillerinin olması.

And Dothraki came hot on the heels

Dothraki, "Avatar"da Na'vi'lerin

of the real language that the Na'vi speak in "Avatar,"

konuştuğu gerçek dilin hemen ardından gelir,

which, surely, the Na'vi needed

ki "Uzay Yolu"ndaki Klingonlar, 1979'dan beri

when the Klingons in "Star Trek" have had their own whole language since 1979.

kendilerine ait tam bir dile sahip olduğundan

Na'vi'lerin de buna kesinlikle ihtiyaçları vardı.

And let's not forget the Elvish languages

Ve J.R.R. Tolkien'in "Yüzüklerin Efendisi"

in J.R.R. Tolkien's "Lord of the Rings" trilogy,

üçlemesindeki Elf dillerini unutmayalım,

especially since that was the official grandfather

özellikle de fantastik yapay dillerinin

of the fantasy conlangs.

resmi atası olduğu için.

"Conlang" is short for "constructed language."

İngilizce'de yapay dilin kısaltması "conlang"dır.

They're more than codes like Pig Latin,

Kuş dili gibi kodlamalardan daha fazlasıdırlar

and they're not just collections of fabricated slang like the Nadsat lingo

ve "Otomatik Portakal"daki genç serserilerin konuştuğu

that the teen hoodlums in "A Clockwork Orange" speak,

Nadsat dili gibi yalnızca uydurma argo koleksiyonu değillerdir,

where "droog" from Russian happens to mean "friend."

ki orada Rusça'dan "droog" arkadaş anlamına gelir.

What makes conlangs real languages isn't the number of words they have.

Yapay dilleri, gerçek dil yapan şey kelime sayıları değildir.

It helps, of course, to have a lot of words.

Elbette, çok sayıda kelime olması yararlı.

Dothraki has thousands of words.

Dothraki dilinde binlerce kelime var.

Na'vi started with 1,500 words.

Na'vi dili 1.500 kelime ile başlamıştır.

Fans on websites have steadily created more.

İnternet sitelerindeki hayranları, durmadan yenilerini oluşturdular.

But we can see the difference between vocabulary alone

Fakat, sadece sözcük dağarcığına sahip bir dil ile

and what makes a real language

gerçek dil arasındaki farkı,

from a look at how Tolkien put together grand old Elvish,

Tolkien'in binlerce kelimeye sahip yapay bir dil olan yüce ve kadim Elfçe'yi

a conlang with several thousands words.

nasıl oluşturduğuna bakarak görebiliriz.

After all, you could memorize 5,000 words of Russian

Nihayetinde Rusça'dan 5.000 kelime ezberlemeniz

and still be barely able to construct a sentence.

ve bunlardan zar zor bir cümle kurabilmeniz mümkün.

A four-year-old would talk rings around you.

Dört yaşındaki biri size göre daha rahat konuşabilir.

That's because you have to know how to put the words together.

Çünkü kelimeleri bir araya nasıl getireceğinizi bilmelisiniz.

That is, a real language has grammar.

Yani, gerçek bir dilin grameri vardır.

Elvish does.

Elfçe'nin var.

In English, to make a verb past, you add an "-ed."

İngilizce'de bir yüklemi geçmiş zaman yapmak için "-ed" eklersiniz.

Wash, washed.

"Wash, washed" (yıkamak, yıkadı).

In Elvish, "wash" is "allu"

Elfçe'de, yıkamak "allu"

and "washed" is "allune."

ve yıkadı "allune"dir.

Real languages also change over time.

Ayrıca, gerçek diller zamanla değişirler.

There's no such thing as a language

Binlerce yıl öncesiyle bugün aynı olan

that's the same today as it was a thousand years ago.

bir dil yoktur.

As people speak, they drift into new habits,

İnsanlar konuştukça, yeni alışkanlıklar edinir,

shed old ones,

eskilerini bırakır,

make mistakes, and get creative.

hatalar yapar ve yaratıcı olurlar.

Today, one says,

Bugün birisi şöyle der,

"Give us today our daily bread."

"Give us today our daily bread." (Bugün bize günlük ekmeğimizi ver.)

In Old English, they said,

Eski İngilizce'de şöyle derlerdi,

"Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg."

"Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg."

Things change in conlangs, too.

Bunlar yapay dillerde de değişir.

Tolkien charted out ancient and newer versions of Elvish.

Tolkien, Elfçe'nin eski ve yeni versiyonlarını ortaya koydu.

When the first Elves awoke at Cuiviénen,

İlk Elfler Cuiviénen'de

in their new language,

yeni dillerinde uyandığında

the word for "people" was "kwendi,"

insanlar anlamına gelen kelime "kwendi" idi,

but in the language of one of the groups that moved away, Teleri,

ama Teleri adındaki ayrılan gruplardan birinin dilinde,

over time, "kwendi" became "pendi,"

zamanla "kwendi", "pendi" oldu,

with the "k" turning into a "p."

yani "k", "p"ye döndü.

And just like real languages, conlangs like Elvish split off into many.

Gerçek diller gibi, Elfçe benzeri yapay diller de birçok kola ayrılır.

When the Romans transplanted Latin across Europe,

Romalılar Latince'yi Avrupa'ya getirdiklerinde,

French, Spanish, and Italian were born.

Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca doğdu.

When groups move to different places,

Gruplar farklı yerlere taşındıklarında,

over time, their ways of speaking grow apart,

zamanla konuşma biçimleri birbirlerinden farklılaşır,

just like everything else about them.

tıpkı her şeyde olduğu gibi.

Thus, Latin's word for hand was "manus,"

Böylece, "el" kelimesi Latince'de "manus" iken,

but in French, it became "main,"

Fransızca'da "main" olmuştur,

while in Spain it became "mano."

İspanyolca'da ise "mano".

Tolkien made sure Elvish did the same kind of thing.

Tolkien Elfçe'nin de aynı şekilde olmasına özen gösterdi.

While that original word "kwendi" became "pendi"

Orijinal "kwendi" kelimesi Teleri'ler arasında

among the Teleri,

"pendi" olsa da,

among the Avari, who spread throughout Middle Earth,

Orta Dünya'ya yayılan Avari'ler arasında,

it became "kindi" when the "w" dropped out.

"w" düşünce "kindi" hâline geldi.

The Elvish varieties Tolkien fleshed out the most

Tolkien'in en çok detaylandırdığı Elfçe çeşitleri,

are Quenya and Sindarin,

Quenya ve Sindarin'dir,

and their words are different in the same way French and Spanish are.

kelimeleri ise Fransızca ve İspanyolca'nın farklılaştığı şekildedir.

Quenya has "suc" for "drink,"

Quenya içeceğe "suc",

Sindarin has "sog."

Sindarin "sog" der.

And as you know, real languages are messy.

Ve bildiğiniz gibi, gerçek diller karmaşıktır.

That's because they change,

Bunun nedeni değişmeleridir

and change has a way of working against order,

ve değişimin, düzene karşı bir eğilimi vardır

just like in a living room or on a bookshelf.

aynı bir oturma odasında ya da kitaplıkta olduğu gibi.

Real languages are never perfectly logical.

Gerçek diller hiçbir zaman çok mantıklı değildir.

That's why Tolkien made sure that Elvish had plenty of exceptions.

Bu yüzden Tolkien, Elfçe'de çokça istisna olmasına dikkat etmiştir.

Lots of verbs are conjugated in ways you just have to know.

Bir sürü yüklem, bilmeniz gereken şekilde çekimlenmiştir.

Take even the word "know."

İngilizce "know" (bilmek) kelimesini ele alalım.

In the past, it's "knew,"

Geçmiş hâli "knew" (bildi),

which isn't explained by any of the rules in English.

İngilizce'deki herhangi bir kuralla açıklanamaz.

Oh well.

Ne yapalım.

In Elvish, "know" is "ista,"

Elfçe'de bilmek "ista",

but "knew" is "sinte."

bunun yanında bildi "sinte"dir.

Oh well.

İşte böyle.

The truth is, though, that Elvish is more a sketch for a real language

Ancak gerçek şu ki Elfçe komple bir dilden çok gerçek bir dilin

than a whole one.

taslağı gibidir.

For Tolkien, Elvish was a hobby

Tolkien için Elfçe,

rather than an attempt to create something people could actually speak.

insanların konuşabildiği bir dil yaratma çabası yerine bir hobiydi.

Much of the Elvish the characters in the "Lord of the Rings" movies speak

"Yüzüklerin Efendisi" filmlerindeki Elf karakterlerin çoğunun konuştukları,

has been made up since Tolkien by dedicated fans of Elvish

Tolkien'in kurgulayacağı şeyi tahmin ederek tutkulu Elfçe hayranları

based on guesses as to what Tolkien would have constructed.

tarafından Tolkien'den sonra uydurulmuştur.

That's the best we can do for Elvish because there are no actual Elves around

Elfçe için yapabileceğimiz en iyi şey bu, çünkü etrafımızda

to speak it for us.

bizimle konuşacak gerçek Elfler yok.

But the modern conlangs go further.

Ancak modern yapay diller daha ileri gider.

Dothraki, Na'vi, and Klingon are developed enough

Dothraki, Na'vi ve Klingon dilleri gerçekten konuşabileceğiniz

that you can actually speak them.

şekilde yeterince geliştirilmişlerdir.

Here's a translation of "Hamlet" into Klingon,

İşte "Hamlet"in Klingonca'ya tercümesi,

although performing it would mean getting used

onu sunmak "k"yi küçük dilinizle,

to pronouncing "k" with your uvula,

boğazınızın arkasında sallanan

that weird, cartoony thing hanging in the back of your throat.

o garip, karikatürümsü şeyle telaffuz etmek anlamına gelse de.

Believe it or not, you actually do that in plenty of languages around the world,

İster inanın, ister inanmayın,

bunu dünyanın dört bir yanındaki pek çok dilde yaparsınız,

like Eskimo ones.

Eskimolar gibi.

Pronouncing Elvish is much easier, though.

Ancak Elfçe'yi telaffuz etmek çok daha kolaydır.

So, let's take our leave for now

O zaman Elfçe'nin

from this introduction to conlangs in Elvish

ve anlattığımız diğer üç yapay dilin

and the other three conlangs discussed

tanıtımını şimdilik bırakalım,

with a heartfelt quad-conlangual valedictory:

tüm kalbimizle dört yapay dilde vedayla:

"A Na Marie!"

"A Na Marie!"

"Hajas!"

"Hajas!"

Na'vi's "Kiyevame!"

Na'vi dilinde "Kiyevame!"

"Qapla!"

"Qapla!"

and "Goodbye!"

ve "Hoşça kalın!"