Are Elvish, Klingon, Dothraki and Na'vi real languages? - John McWhorter

Είναι τα Ξωτικίστικα, τα Ντοθράκι και τα Να'βι πραγματικές γλώσσες; - Τζον Μακ Βόρτεν

Μετάφραση: Dimitra Papageorgiou Επιμέλεια: Constantine Anetakis

To many, one of the coolest things about "Game of Thrones"

Για πολλούς θεατές, ένα από τα καλύτερα στοιχεία

της σειράς «Το Παιχνίδι του Στέμματος»

is that the inhabitants of the Dothraki Sea

είναι που οι κάτοικοι της Θάλασσας των Ντοθράκι

have their own real language.

έχουν δική τους, πραγματική γλώσσα.

And Dothraki came hot on the heels

Η γλώσσα Ντοθράκι, ήρθε αμέσως μετά

of the real language that the Na'vi speak in "Avatar,"

την πραγματική γλώσσα που μιλούσαν οι Να'βι στην ταινία «Άβαταρ»

which, surely, the Na'vi needed

που φυσικά την χρειάζονταν

when the Klingons in "Star Trek" have had their own whole language since 1979.

αφού οι Κλίνγκονς στο «Σταρ Τρεκ»

είχαν δική τους άρτια γλώσσα

από το 1979.

And let's not forget the Elvish languages

Να μην ξεχάσουμε και τα Ξωτικίστικα

in J.R.R. Tolkien's "Lord of the Rings" trilogy,

στην τριλογία του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, «ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών»

especially since that was the official grandfather

αφού ειδικά αυτός είναι ο επίσημος παππούς

of the fantasy conlangs.

των κατασκευασμένων γλωσσών του φανταστικού.

"Conlang" is short for "constructed language."

Κόνλανγκ είναι μια σύντμηση που σημαίνει κατασκευασμένη γλώσσα.

They're more than codes like Pig Latin,

Είναι κάτι περισσότερο από τα κορακίστικα,

and they're not just collections of fabricated slang like the Nadsat lingo

και δεν αποτελούν απλά συλλογές

κατασκευασμένων λέξεων αργκό όπως η Νάντσατ

that the teen hoodlums in "A Clockwork Orange" speak,

που χρησιμοποιείται από τα νεαρά αλάνια

στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι»,

where "droog" from Russian happens to mean "friend."

όπου «ντρουγκ» από τα Ρώσικα

τυχαίνει να σημαίνει φίλος.

What makes conlangs real languages isn't the number of words they have.

Αυτό που κάνει τις κατασκευασμένες γλώσσες πραγματικές

δεν είναι ο αριθμός των λέξεων.

It helps, of course, to have a lot of words.

Βοηθάει φυσικά να υπάρχουν πολλές λέξεις.

Dothraki has thousands of words.

Η γλώσσα Ντοθράκι έχει χιλιάδες λέξεις.

Η Να'βι ξεκίνησε με 1500 λέξεις.

Na'vi started with 1,500 words.

Fans on websites have steadily created more.

Οι θαυμαστές της στο διαδίκτυο πλάθουν συνεχώς περισσότερες.

But we can see the difference between vocabulary alone

Μπορούμε όμως να δούμε τη διαφορά

μεταξύ του λεξιλογίου και μόνο

and what makes a real language

και αυτού που κάνει μια γλώσσα πραγματική

from a look at how Tolkien put together grand old Elvish,

ρίχνοντας μια ματιά στον τρόπο που ο Τόλκιν

δημιούργησε τα Υψηλά Παλαιά Ξωτικίστικα

a conlang with several thousands words.

μια κατασκευασμένη γλώσσα με αρκετές χιλιάδες λέξεις.

Άλλωστε, μπορεί ν' αποστηθίσετε 5.000 λέξεις στα Ρωσικά

After all, you could memorize 5,000 words of Russian

and still be barely able to construct a sentence.

και πάλι μετά βίας να είστε σε θέση να κατασκευάσετε μία πρόταση.

A four-year-old would talk rings around you.

Ένα τετράχρονο παιδί, θα αγόρευε μπροστά σας.

That's because you have to know how to put the words together.

Αυτό συμβαίνει επειδή χρειάζεται να γνωρίζετε

πώς να συνδυάζετε τις λέξεις.

That is, a real language has grammar.

Δηλαδή, μια αληθινή γλώσσα, έχει γραμματική.

Τα Ξωτικίστικα έχουν.

Elvish does.

In English, to make a verb past, you add an "-ed."

Στα Ελληνικά, για να βάλετε κάποια ρήματα στον αόριστο,

πρέπει να προσθέσετε τη συλλαβική αύξηση «ε-».

Wash, washed.

Πλένω, έπλυνα.

In Elvish, "wash" is "allu"

Στα Ξωτικίστικα το πλένω είναι «άλου»

and "washed" is "allune."

και το έπλυνα είναι «άλουνε»

Real languages also change over time.

Οι πραγματικές γλώσσες αλλάζουν επίσης με τον καιρό.

There's no such thing as a language

Δεν γίνεται μια γλώσσα

να είναι ίδια σήμερα,

that's the same today as it was a thousand years ago.

όπως ήταν πριν από χιλιάδες χρόνια.

As people speak, they drift into new habits,

Καθώς οι άνθρωποι μιλούν, παρασύρονται σε νέες συνήθειες,

shed old ones,

εγκαταλείπουν τις παλιές,

make mistakes, and get creative.

κάνουν λάθη,

και γίνονται δημιουργικοί.

Today, one says,

Σήμερα κάποιος λέει,

"Give us today our daily bread."

«Δώσε μας το καθημερινό ψωμί».

In Old English, they said,

Στα Αρχαία Ελληνικά, έλεγαν,

"Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg."

«Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον, δὸς ἡμῖν σήμερον».

Οι καταστάσεις αλλάζουν και για τις κατασκευασμένες γλώσσες.

Things change in conlangs, too.

Tolkien charted out ancient and newer versions of Elvish.

Ο Τόλκιν δημιούργησε αρχαία

και νεότερα Ξωτικίστικα.

When the first Elves awoke at Cuiviénen,

Όταν ξύπνησαν τα πρώτα Ξωτικά στη λίμνη Κουιβιένεν,

in their new language,

στη νέα τους γλώσσα,

the word for "people" was "kwendi,"

η λέξη για τους ανθρώπους ήταν «κουέντι»,

but in the language of one of the groups that moved away, Teleri,

αλλά στη γλώσσα μιας εκ των ομάδων

που έφυγαν, τους Τελέρι,

over time, "kwendi" became "pendi,"

με τον καιρό η λέξη «κουέντι» έγινε «πέντι»,

with the "k" turning into a "p."

το «π» αντικατέστησε το «κου».

Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις πραγματικές γλώσσες,

And just like real languages, conlangs like Elvish split off into many.

οι κατασκευασμένες, όπως τα Ξωτικίστικα, χωρίζονται σε περισσότερες.

When the Romans transplanted Latin across Europe,

Όταν οι Ρωμαίοι εμφύτευσαν τα Λατινικά σε όλη την Ευρώπη,

French, Spanish, and Italian were born.

γεννήθηκαν τα Γαλλικά, τα Ισπανικά και τα Ιταλικά.

When groups move to different places,

Όταν ομάδες ανθρώπων μετακινούνται σε διαφορετικούς τόπους,

over time, their ways of speaking grow apart,

με τον καιρό ο τρόπος ομιλίας τους διαφοροποιείται

just like everything else about them.

όπως και όλα όσα τους αφορούν.

Thus, Latin's word for hand was "manus,"

Έτσι, η Λατινική λέξη για το χέρι ήταν «μάνους»,

but in French, it became "main,"

αλλά στα Γαλλικά, έγινε «μαν»,

while in Spain it became "mano."

ενώ στα Ισπανικά, έγινε «μάνο».

Tolkien made sure Elvish did the same kind of thing.

Ο Τόλκιν φρόντισε στα Ξωτικίστικα να συμβαίνει ακριβώς το ίδιο.

While that original word "kwendi" became "pendi"

Όταν η αρχική λέξη «κουέντι» έγινε «πέντι»

among the Teleri,

ανάμεσα στους Τελέρι,

among the Avari, who spread throughout Middle Earth,

για τους Αβάρι, που διασκορπίστηκαν σε όλη τη Μέση Γη,

it became "kindi" when the "w" dropped out.

η λέξη έγινε «κίντι»

όταν έφυγε το «ου»

Οι Ξωτικίστικες παραλλαγές που εξέλιξε περισσότερο ο Τόλκιν,

The Elvish varieties Tolkien fleshed out the most

είναι οι γλώσσες Κουένια και Σίνταριν,

are Quenya and Sindarin,

and their words are different in the same way French and Spanish are.

και οι λέξεις τους είναι διαφορετικές

με τον ίδιο τρόπο που διαφέρουν τα Γαλλικά από τα Ισπανικά.

Quenya has "suc" for "drink,"

Στην Κουένια λένε «σουκ» για τη λέξη πίνω,

Sindarin has "sog."

στη Σίνταριν λένε «σογκ».

And as you know, real languages are messy.

Όπως ξέρετε οι πραγματικές γλώσσες είναι χαοτικές.

That's because they change,

Αυτό συμβαίνει επειδή αλλάζουν,

and change has a way of working against order,

και η αλλαγή έχει έναν τρόπο να πηγαίνει ενάντια στην τάξη,

just like in a living room or on a bookshelf.

όπως ακριβώς συμβαίνει σ' ένα καθιστικό

ή σε μια βιβλιοθήκη.

Real languages are never perfectly logical.

Οι πραγματικές γλώσσες δεν είναι ποτέ απόλυτα λογικές.

That's why Tolkien made sure that Elvish had plenty of exceptions.

Γι' αυτό ο Τόλκιν φρόντισε

τα Ξωτικίστικα να έχουν πολλές εξαιρέσεις.

Πολλά ρήματα κλίνονται με τρόπους

Lots of verbs are conjugated in ways you just have to know.

που απλά θα πρέπει να τους ξέρεις.

Take even the word "know."

Πάρτε για παράδειγμα το ρήμα «λέγω».

In the past, it's "knew,"

Στον Αόριστο είναι «είπα»,

which isn't explained by any of the rules in English.

το οποίο δεν ακολουθεί κάποιον κανόνα των Ελληνικών.

Ας είναι.

Oh well.

In Elvish, "know" is "ista,"

Στα Ξωτικίστικα, η λέξη ξέρω είναι «ίστα»,

but "knew" is "sinte."

αλλά η λέξη ήξερα είναι «σίντε».

Oh well.

Ας είναι.

Στην πραγματικότητα, πάντως,

The truth is, though, that Elvish is more a sketch for a real language

τα Ξωτικίστικα είναι μάλλον το σκαρίφημα για μια πραγματική γλώσσα,

than a whole one.

παρά μια άρτια γλώσσα.

Για τον Τόλκιν, τα Ξωτικίστικα ήταν περισσότερο ένα χόμπι

For Tolkien, Elvish was a hobby

rather than an attempt to create something people could actually speak.

παρά μια προσπάθεια να δημιουργήσει κάτι

που οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ομιλούν.

Much of the Elvish the characters in the "Lord of the Rings" movies speak

Τα περισσότερα από τα Ξωτικίστικα

που μιλούν οι χαρακτήρες στην ταινία «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών»

has been made up since Tolkien by dedicated fans of Elvish

έχουν επινοηθεί μετά τον Τόλκιν

από αφοσιωμένους θαυμαστές των Ξωτικίστικων

based on guesses as to what Tolkien would have constructed.

που βασίζονται σε εικασίες για το πώς

θα τα κατασκεύαζε ο Τόλκιν.

That's the best we can do for Elvish because there are no actual Elves around

Αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε με τα Ξωτικίστικα

μια που δεν υπάρχουν αληθινά Ξωτικά τριγύρω

to speak it for us.

να τα μιλήσουν για μας.

But the modern conlangs go further.

Όμως οι μοντέρνες κατασκευσμένες γλώσσες πηγαίνουν μακρύτερα.

Dothraki, Na'vi, and Klingon are developed enough

Οι γλώσσες Ντοθράκι, Να'βί και Κλίνγκον, έχουν εξελιχθεί αρκετά,

that you can actually speak them.

ώστε να μπορείτε να τις μιλήσετε.

Here's a translation of "Hamlet" into Klingon,

Εδώ έχουμε μια μετάφραση του Άμλετ στα Κλίνγκον

although performing it would mean getting used

παρόλο που για να την αποδώσετε, θα έπρεπε να συνηθίσετε

να προφέρετε το k με τη σταφυλή σας,

to pronouncing "k" with your uvula,

that weird, cartoony thing hanging in the back of your throat.

αυτό το παράξενο πραγματάκι που κρέμεται

στο πίσω μέρος του λαιμού σας.

Believe it or not, you actually do that in plenty of languages around the world,

Είτε το πιστεύετε, είτε όχι

αυτό συμβαίνει σε πολλές

γλώσσες στον κόσμο,

like Eskimo ones.

όπως σ' αυτές των Εσκιμώων.

Pronouncing Elvish is much easier, though.

Η προφορά των Ξωτικίστικων είναι πολύ πιο εύκολη, πάντως.

Ας κλείσουμε λοιπόν για τώρα

So, let's take our leave for now

from this introduction to conlangs in Elvish

αυτή την εισαγωγή στις κατασκευασμένες γλώσσες,

and the other three conlangs discussed

στα Ξωτικίστικα και στις άλλες τρεις γλώσσες που συζητήθηκαν

with a heartfelt quad-conlangual valedictory:

με έναν εγκάρδιο τέτρα-κατασκευασμένο αποχαιρετισμό:

«Α να μάριε»

"A Na Marie!"

"Hajas!"

«Χατζάς»

Na'vi's "Kiyevame!"

«Κιγιαβάμε!» των Να'βί

"Qapla!"

«Κουάπλα!»

and "Goodbye!"

και «Αντίο!»