A brief history of chess - Alex Gendler

Vertaald door: Annemarie Avezaat Nagekeken door: Peter van de Ven

The attacking infantry advances steadily,

De aanvallende infanterie komt gestaag dichterbij.

their elephants already having broken the defensive line.

De olifanten hebben de verdedigingslinie doorbroken.

The king tries to retreat, but enemy cavalry flanks him from the rear.

De koning wil vluchten, maar de cavalerie omsingelt hem.

Escape is impossible.

Ontsnappen is onmogelijk.

But this isn’t a real war–

Maar dit is geen echte oorlog.

nor is it just a game.

En ook niet zomaar een spel.

Over the roughly one-and-a-half millennia of its existence,

Gedurende de 1500 jaar na het ontstaan,

chess has been known as a tool of military strategy,

is het schaakspel bekend komen te staan als instrument voor militaire strategie,

a metaphor for human affairs, and a benchmark of genius.

een metafoor voor menselijke handelingen en een maatstaf voor begaafdheid.

While our earliest records of chess are in the 7th century,

De eerste gegevens van het schaakspel dateren uit de 7e eeuw,

legend tells that the game’s origins lie a century earlier.

maar volgens de legende is het spel een eeuw eerder ontstaan.

Supposedly, when the youngest prince of the Gupta Empire was killed in battle,

Verondersteld wordt dat toen de jongste Gupta-prins sneuvelde,

his brother devised a way of representing the scene to their grieving mother.

zijn broer voor hun rouwende moeder een voorstelling van de scène maakte.

Set on the 8x8 ashtapada board used for other popular pastimes,

Op een ashtapadabord met 8x8 velden, dat al voor andere spellen werd gebruikt,

a new game emerged with two key features:

ontstond een nieuw spel waarin twee elementen centraal stonden:

different rules for moving different types of pieces,

verschillende regels voor het verplaatsen van verschillende stukken,

and a single king piece whose fate determined the outcome.

en één koning, wiens lot de uitkomst bepaalde.

The game was originally known as chaturanga–

Het spel werd oorspronkelijk 'chaturanga' genoemd.

a Sanskrit word for "four divisions."

Dat is Sanskriet voor 'vier divisies'.

But with its spread to Sassanid Persia,

Door de verspreiding naar het Sassanidische Rijk

it acquired its current name and terminology–

kreeg het de huidige naam en terminologie:

"chess," derived from "shah," meaning king, and “checkmate” from "shah mat,"

'schaken' - afgeleid van 'shah' voor koning en 'schaakmat' van 'shah mat',

or “the king is helpless.”

ofwel: 'de koning is hulpeloos.'

After the 7th century Islamic conquest of Persia,

Na de islamitische verovering van Perzië in de 7e eeuw,

chess was introduced to the Arab world.

werd het schaakspel ingevoerd in de Arabische wereld.

Transcending its role as a tactical simulation,

Het diende niet alleen meer als een tactisch instrument,

it eventually became a rich source of poetic imagery.

maar werd nu ook een rijke bron van poëtisch beeldmateriaal.

Diplomats and courtiers used chess terms to describe political power.

Diplomaten en hovelingen beschreven politieke macht met schaaktermen.

Ruling caliphs became avid players themselves.

Regerende kaliefen werden zelf fanatieke schakers.

And historian al-Mas’udi considered the game a testament to human free will

De historicus al-Mas'udi zag het spel als een eerbetoon aan de vrije wil --

compared to games of chance.

dit in contrast tot kansspelen.

Medieval trade along the Silk Road carried the game to East and Southeast Asia,

In de middeleeuwen bereikte het spel via de zijderoute Oost- en Zuidoost-Azië,

where many local variants developed.

waar vele lokale varianten ontstonden.

In China, chess pieces were placed at intersections of board squares

In China werden de schaakstukken geplaatst

op het snijpunt van de bordvelden in plaats van erin,

rather than inside them, as in the native strategy game Go.

zoals in het lokale strategiespel Go.

The reign of Mongol leader Tamerlane saw an 11x10 board

De Mongoolse leider Tamerlane gebruikte een bord met 11x10 velden

with safe squares called citadels.

met veilige velden die 'citadel' werden genoemd.

And in Japanese shogi, captured pieces could be used by the opposing player.

In het Japanse shogi kon de tegenstander de geslagen stukken gebruiken.

But it was in Europe that chess began to take on its modern form.

Maar de moderne vorm van schaken ontstond in Europa.

By 1000 AD, the game had become part of courtly education.

Rond 1000 na Christus was het spel onderdeel van een hoofse opvoeding.

Chess was used as an allegory

Het schaakspel werd gebruikt als een allegorie

for different social classes performing their proper roles,

voor verschillende sociale klassen die hun eigen rol uitvoerden.

and the pieces were re-interpreted in their new context.

De stukken werden aangepast op basis van de nieuwe context.

At the same time, the Church remained suspicious of games.

In die tijd was de kerk wantrouwig tegenover spellen.

Moralists cautioned against devoting too much time to them,

Moralisten waarschuwden dat hier niet te veel tijd aan mocht worden besteed.

with chess even being briefly banned in France.

Het schaakspel werd zelfs kort verboden in Frankrijk.

Yet the game proliferated,

Maar het spel bleef opkomen

and the 15th century saw it cohering into the form we know today.

en in de 15e eeuw kreeg het de vorm zoals we die nu kennen.

The relatively weak piece of advisor was recast as the more powerful queen–

De relatief zwakke adviseur werd vervangen door de krachtigere dame,

perhaps inspired by the recent surge of strong female leaders.

mogelijk vanwege de recente opkomst van sterke vrouwelijke leiders.

This change accelerated the game’s pace,

Deze aanpassing versnelde het spel

and as other rules were popularized,

en doordat andere regels populairder werden,

treatises analyzing common openings and endgames appeared.

verschenen er artikelen met analyses van gangbare openingen en eindspelen.

Chess theory was born.

Zo ontstond de schaaktheorie.

With the Enlightenment era, the game moved from royal courts to coffeehouses.

De Verlichting bracht het spel van koningshuizen naar cafés.

Chess was now seen as an expression of creativity,

Schaken werd een uitdrukking van creativiteit.

encouraging bold moves and dramatic plays.

Brutale zetten en spectaculaire tactieken voerden nu de boventoon.

This "Romantic" style reached its peak in the Immortal Game of 1851,

Deze stijl bereikte zijn hoogtepunt in de onsterfelijke partij in 1851.

where Adolf Anderssen managed a checkmate

Adolf Anderssen wist zijn tegenstander schaakmat te zetten

after sacrificing his queen and both rooks.

door zijn dame en beide torens te offeren.

But the emergence of formal competitive play in the late 19th century

Maar de opkomst van officiële wedstrijden aan het einde van de 19e eeuw

meant that strategic calculation would eventually trump dramatic flair.

zorgde ervoor dat strategische berekening de voorkeur kreeg boven spektakel.

And with the rise of international competition,

Door de toenemende competitie

chess took on a new geopolitical importance.

kreeg het schaakspel een nieuwe, geopolitieke rol.

During the Cold War,

Tijdens de Koude Oorlog

the Soviet Union devoted great resources to cultivating chess talent,

investeerde de Sovjet Unie stevig in het ontwikkelen van schaaktalent

dominating the championships for the rest of the century.

en domineerde daarmee de kampioenschappen de rest van de eeuw.

But the player who would truly upset Russian dominance

Maar de speler die een einde maakte aan de Russische dominantie,

was not a citizen of another country

was geen burger van een ander land

but an IBM computer called Deep Blue.

maar een IBM-computer genaamd Deep Blue.

Chess-playing computers had been developed for decades,

Schaakcomputers werden al tientallen jaren ontwikkeld,

but Deep Blue’s triumph over Garry Kasparov in 1997

maar Deep Blue won van Garry Kasparov in 1997

was the first time a machine had defeated a sitting champion.

en was de eerste machine die een regerend kampioen versloeg.

Today, chess software is capable of consistently defeating

Tegenwoordig lukt het schaaksoftware keer op keer te winnen

the best human players.

van de beste menselijke schakers.

But just like the game they’ve mastered,

Maar net als het spel dat ze meester zijn,

these machines are products of human ingenuity.

zijn deze machines producten van menselijke vindingrijkheid.

And perhaps that same ingenuity will guide us out of this apparent checkmate.

En wellicht zal die vindingrijkheid ons helpen het schaakmat te ontlopen.