The science of spiciness - Rose Eveleth

စပ္မႈရဲ႕ သိပၸံရွင္းလင္းခ်က္ - ရုိးဇ္ ဧဗဲလက္သ္

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

Why does your mouth feel like it's on fire

ကျွန်တော်တို့က စပ်တဲ့ ငရုတ်သီး စားလိုက်ရင်

when you eat a spicy pepper?

ပါးစပ်ထဲ ပူလောင်တာ ဘာဖြစ်လို့ ခံစားရလဲ?

And how do you soothe the burn?

လောင်နေတာကို သက်သာအောင် ဘယ်လို လုပ်သလဲ?

Why does wasabi make your eyes water?

ဝါဆာဘီ မျက်စိတွေကို မျက်ရည်ယိုစေတာ ဘာလို့လဲ?

And how spicy is the spiciest spice?

ပြီတော့ အစပ်ဆုံး ဆိုတာက ဘယ်လောက် စပ်တာများလဲ။

Let's back up a bit.

ခဏလေး စောင့်ကြရအောင်။

First, what is spiciness?

ပထမဥိးဆုံးအနေနဲ့ စပ်မှုဆိုတာက ဘာလဲ?

Even though we often say that something tastes spicy,

ကျွန်တော်တို့က တစ်ခုခုစားလိုက်လို့ စပ်တယ်လို့ မကြာခဏ ဆိုကြပေမဲ့

it's not actually a taste,

အဲဒါ ချိုခြင်း၊ ငံခြင်း၊ ချင်ခြင်းလို

like sweet or salty or sour.

အရသာ မဟုတ်ပါဘူး။

Instead, what's really happening

အဲဒီလိုမဟုတ်ဘဲ တကယ်ဖြစ်ပုံက

is that certain compounds in spicy foods

စပ်တဲ့ အစားအစာထဲက ဒြပ်ပေါင်း အချို့က

activate the type of sensory neurons

polymodal nociceptor လိုခေါ်တဲ့

called polymodal nociceptors.

အာရုံခံစားမှု neuron တွေကို ဆွပေးလိုက်ကြတာပါ။ .

You have these all over your body,

neuron တွေက ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးမှာ

including your mouth and nose,

ပါးစပ် နဲ့ နှာခေါင်း အပါအဝင်မှာ ရှိနေကာ

and they're the same receptors

လွန်ကဲတဲ့ အပူကြောင့် သက်ဝင်တဲ့

that are activated by extreme heat.

ခံစားမှု ကိရိယာနဲ့ အတူတူပါပဲ။

So, when you eat a chili pepper,

အဲဒါကြောင့် ငရုတ်သီးကို စားရင်

your mouth feels like it's burning

ပါးစပ်ထဲမှာ ပူလောင်တာ ခံစားလာရတာပါ။

because your brain actually thinks it's burning.

ဦးနှောက်က တကယ့် လောင်နေတယ်လို့ ထင်မှတ်နေလို့ပါပဲ။

The opposite happens when you eat something

ဒါနဲ့ ပရုတ်ပါတဲ့ အရာကို စားရင်

with menthol in it.

ပြောင်းပြန်ကို ခံစားရပါတယ်။

The cool, minty compound

အေးမြတဲ့ ပရုတ် ဒြပ်ပေါင်းက

is activating your cold receptors.

အအေးခံ အာရုံကိရိယာကို သက်ဝင်စေလိုပါ။

When these heat-sensitive receptors are activated,

အပူဆိုင်ရာ ခံစားရေးကိရိယာ တက်ကြွရင်

your body thinks it's in contact

ကျွန်တော်တိူ့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်က

with a dangerous heat source

အန္တရာယ်ရှိ အပူနဲ့ ထိတွေ့မှု

and reacts accordingly.

ယူဆပြီး လိုသလို တုံ့ပြန်တယ်။

This is why you start to sweat,

ကျွန်တော်တို့ ချွေးပြန်ပြီး

and your heart starts beating faster.

နှလုံးခုန်နှုန်း မြန်လာရပါတယ်။

The peppers have elicited

ဒီတော့ ငရုတ်သီးကြောင့်

the same fight-or-flight response

ခန္ဓာကိုယ် မကြာခဏ လုပ်သလို

with which your body reacts to most threats.

တိုက်မလား-ထွက်ပြေးမလား တုံ့ပြန်မှု ဖြစ်ပွားစေတယ်။

But you may have noticed that

မှတ်သားစရာ ကောင်းတာက

not all spicy foods are spicy in the same way.

စပ်တဲ့ အရာ အားလုံး စပ်ပုံစပ်နည်း မတူပါဘူး။

And the difference lies in the types of compounds involved.

၎င်းတို့ထဲ ပါဝင်နေကြတဲ့ ဒြပ်ပုံစံတွေ ခြားနားလို့ မတူကြတာပါ။

The capsaicin and piperine,

ငရုတ်ကောင်း နဲ့ ငရုတ်သီးစပ်ထဲတွေ့နိုင်တဲ့

found in black pepper and chili peppers,

capsaicin နဲ့ piperine ဒြပ်ပေါင်းတွေက

are made up of larger, heavier molecules

alkylamide များလို့ခေါ်တဲ့

called alkylamides,

ပါးစပ်ထဲ အချိန်ကြာစွာ ရှိနိုင်ကြတဲ့

and those mostly stay in your mouth.

ပိုကြီးလေးတဲ့ မော်လီကျူးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

Mustard, horseradish, and wasabi

မုန်ညင်းပျစ်ရည်၊ သင်္ဘောဒန့်သလွန်ပျစ်ရည် နဲ့

are made up of smaller molecules,

ဝါဆာဘီမှာ ကျတော့ isothiocyanate ခေါ်

called isothiocyanates,

ပိုသေးတဲ့ မော်လီကျူးတွေ ပါဝင်ကြလို့

that easily float up into your sinuses.

နှာခေါင်းအတွင်းပိုင်းဆီ လွယ်ကူစွာ လွင့်ပျံသွားနိုင်ပါတယ်။

This is why chili peppers burn your mouth,

ဒါကြောင့် ငရုတ်သီးစပ်က ပါးစပ်ကို ပူလောင်စေကာ

and wasabi burns your nose.

ဝါဆာဘီကျတော့ နှာခေါင်းကို လောင်စေခြင်းပါ။

The standard measure of a food's spiciness

အစာရဲ့ စပ်မှုကို တိုင်းထွာရေး စနစ်မှာ

is its rating on the Scoville scale,

Scoville စကေး ဖြစ်ပြီး

which measures how much its capsaicin content can be diluted

အဲဒီထဲပါဝင်နေတဲ့ capsaicin ကို လူသား အနေနဲ့ ခံစားလို့ မရနိုင်တော့တဲ့

before the heat is no longer detectable to humans.

အဆင့်ရောက်အောင် ရေဘယ်လောက် စပ်ပေးရမလဲ တိုင်းထွာတာပါ။

A sweet bell pepper gets 0 Scoville heat units,

ခေါင်းလောင်း ငရုတ်ချိုထဲမှာ Scoville ယူနစ် (၀) ရှိတယ်

while Tabasco sauce clocks in between 1,200-2,400 units.

နာမည်ကြီး Tabasco sauce ကျတော့ ယူနစ် ၁၂၀၀ -၂၄၀၀ အကြားမှာ ရှိပါတယ်။

The race to create the hottest pepper

ငရုတ်သီးးမျိုးထဲ ဘယ်ဟာအစပ်ဆုံးလဲ

is a constant battle,

တချိန်လုံး ပြိုင်နေကြရပေမဲ့

but two peppers generally come out on top:

နှစ်မျိုးကတော့ ထိပ်ဆုံးမှာ ရှိတတ်ကြပါတယ်-

The Trinidad Moruga Scorpion

ထရီနာဒ် နိုင်ငံက Moruga Scorpion

and the Carolina Reaper.

နဲ့ Carolina Reaper တို့ပါပဲ။

These peppers measure

၎င်းတို့ရဲ့ အတိုင်းအတာဟာ

between 1.5 and 2 million Scoville heat units,

ယူနစ် ၁.၅ သန်း နဲ့ ၂သန်း အကြားမှာ ရှီတတ်ကာ

which is about half the units found in pepper spray.

ငရုတ် အရည်မှုန်နဲ့ နှိုင်းရင် ယူနစ် တစ်ဝက်ခန့် ရှိပါတယ်။

So, why would anyone want to eat something

အဲဒီလို ပြင်းထန်စွာ နာကျင်စေတတ်တဲ့

that causes such high levels of pain?

အရာကို ဘာဖြစ်လို့များ စားချင်ရလဲ ဆိုပြီး မေးစရာ ရှိပါတယ်။

Nobody really knows when or why

လူသားဟာ ငရုတ်သီးအစပ်တွေ စားသုံးမှုကို

humans started eating hot peppers.

ဘယ်တုန်းက ဘာကြောင့် စခဲ့တယ်ဆိုတာ မသိရပါဘူး။

Archaeologists have found spices like mustard

ရှေးဟောင်း သုတေသန ပညာရှင်များတွေဟာ

along with human artifacts

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၂၃ ၀၀၀ တုန်းက လူသား အကြွင်းအကျန်ထဲ

dating as far back as 23,000 years ago.

မုန်ညင်းကိုလည်း တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။

But they don't know whether the spices were used

ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်ကို သုံးခဲ့တာက

for food or medication or just decoration.

စားဖို့လား ဆေးကုသဖို့လား ဒါမှမဟုတ် အလှ ပြင်ဆင်မှု အတွက်လား မသိရပါ။

More recently, a 6,000 year old crockpot,

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် ၆၀၀၀ က မြေအိုးမှာ

lined with charred fish and meat,

တူးချစ်သွားတဲ့ ငါး နဲ့ အသားကိုတွေ့ရှိခဲ့ရာ

also contained mustard.

မုန်ညင်းလည်း ပါဝင်နေခဲ့ပါတယ်။

One theory says that humans

နောက် အယူအဆ တစ်ခုအရ

starting adding spices to food

ဗက်တီးရီးယားတွေ သတ်ပစ်ရန်

to kill off bacteria.

ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်ကို သုံးလာတယ်။

And some studies show that spice developed

ပြီးတေား အချို့သော သုတေသနတွေအရ

mostly in warmer climates

အမွှေးအကြိုင်ဟာ ပိုးမွှားများတဲ့

where microbes also happen to be more prevalent.

ပိုပူတဲ့ ဒေသများမှာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခဲ့ပါတယ်။

But why we continue to subject ourselves

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီနေ့အထိကိုပဲ

to spicy food today

စပ်တဲ့အစာတွေနဲ့ စမ်းသပ်နေတာ

is still a bit of a mystery.

နည်းနည်းလေး အံ့ဩစရာ ကောင်းနေပါတယ်။

For some people,

တချို့လူတွေအတွက်

eating spicy food

စပ်တဲ့ အစာကို စားရတာ

is like riding rollercoasters;

ထိတ်လန့်စရာကြီးပါပဲ

they enjoy the ensuing thrill,

သူတို့ဟာ တစ်ခဏမှာ မခံသာတောင်

even if the immediate sensation is unpleasant.

အသည်းဖိုရတဲ့ ခံစားမှုကို နှစ်ခြိုက်ကြပါတယ်။

Some studies have even shown

အချို့လေ့လာမှုက ပြနေကြတာက

that those who like to eat hot stuff

အစပ်စားရတာ ကြိုက်နှစ်သက်သူဟာ

are more likely to enjoy other adrenaline-rich activities,

adrenaline ပွားများစေတဲ့ အခြားအရာများကို

like gambling.

လောင်းကစားမှုကိုပါ ကြိုက်ကြတယ်။

The taste for spicy food

အစပ် စားလိုခြင်းဟာ

may even be genetic.

မျိုးရိုးဗီဇ လိုက်နိုင်ပါတယ်။

And if you're thinking about training a bit,

တကယ်လို့များ အစပ်စားနိုင်မှုကို

to up your tolerance for spice,

ခံနိုင်ရည်ရှိရန် လေ့ကျင့်လိုရင်

know this:

သိထားသင့်တာက၊

According to some studies,

အချို့သော လေ့လာမှုတွေအရ

the pain doesn't get any better.

ခံစားရတဲ့ ဝေဒနာဟာ သက်သာ မလာနိုင်ပါဘူး။

You just get tougher.

ကိုယ်က ပိုပြီးခံစားနိုင်လာမယ်။

In fact, researchers have found

လက်တွေ့မှာ စပ်တဲ့ အစားအစာ စားရတာကို

that people who like to eat spicy foods

နှစ်ခြိုက်ကြသူတို့အတွက်

don't rate the burn any less painful

ပူစပ်မှု အဆင့်နှုန်းဟာ မကြိုက်ကြသူတို့နဲ့ စာရင်

than those who don't.

ကျဆင်းသွားတာမျိုး မဟုတ်ရပါဘူး။

They just seem to like the pain more.

ထိုသူတို့ဟာ အဲဒီလို ပူစပ်နာကျင်မှုကို ပိုကြိုက်လာကြတာပါ။

So, torment your heat receptors all you want,

အပူခံကိရိယာကို စိတ်ကြိုက် ညှင်းနိုင်ပေမဲ့

but remember, when it comes to spicy food,

စပ်တဲ့းအစာက ခင်ဗျားတို့ကို ပူလောင်စေမှာကိုတော့

you're going to get burned.

တစ်ချိန်လုံး မှတ်မိနေရန် လိုပါတယ်။