The myth behind the Chinese zodiac - Megan Campisi and Pen-Pen Chen

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

What's your sign?

သင့်ရဲ့ ရာသီရုပ်က ဘာလဲ။

In Western astrology,

အနောက်တိုင်း နက္ခတ္တဗေဒမှာတော့

it's a constellation determined by when your birthday falls in the calendar.

ပြက္ခဒိန်ထဲမှာ သင့်မွေးရက် ကျရောက်တဲ့ အချိန်ကနေ သတ်မှတ်ထားတဲ့ တာရာတစ်လုံးပါ။

But according to the Chinese zodiac, or shēngxiào,

ဒါပေမဲ့ တရုတ် ရာသီခွင် သို့မဟုတ် shēngxiào အရတော့

it's your shǔxiàng, meaning the animal assigned to your birth year.

ဒါဟာ သင့်ရဲ့ shuxiang ပါ၊ သင့်မွေးနှစ်ကို သတ်မှတ်ပေးတဲ့ အကောင်လို့ ဆိုလိုတယ်။

And of the many myths explaining these animal signs and their arrangement,

ဒီအကောင် ရာသီရုပ်တွေနဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ အစီအစဉ်ကို ရှင်းပြတဲ့ ဒဏ္ဍာရီများစွာအနက်

the most enduring one is that of the Great Race.

အဓွန့်ရှည်ဆုံးတစ်ခုကတော့ The Great Race ပါ။

As the story goes, Yù Dì, or Jade Emperor, Ruler of the Heavens,

ဇာတ်လမ်းအရတော့ Yù Dì (သို့) ကျောက်စီမ်း ဧကရာဇ်၊ မိုးနတ်မင်းဟာ

wanted to devise a way to measure time, so he organized a race.

အချိန်ကိုတိုင်းတာဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခုကို ထွင်ချင်တော့ ပြိုင်ပွဲတစ်ခုကို ကျင်းပတယ်။

The first twelve animals to make it across the river

မြစ်ကိုဖြတ်နိုင်တဲ့ ပထမဆုံး ၁၂ ကောင်ဟာ ရောက်တဲ့ နေရာအရ

would earn a spot on the zodiac calendar in the order they arrived.

ပြက္ခဒိန်ပေါ်က ရာသီခွင်ထဲမှာ နေရာတစ်ခု ရကြလိမ့်မယ်။

The rat rose with the sun to get an early start,

စောစော စဖို့ ကြွက်က နေနဲ့အတူ ထလာခဲ့ပေမဲ့

but on the way to the river,

မြစ်ဆီ သွားတဲ့လမ်းမှာ

he met the horse, the tiger, and the ox.

မြင်း၊ ကျား၊ နွားတို့နဲ့ ဆုံတွေ့ခဲ့တယ်။

Because the rat was small and couldn't swim very well,

ကြွက်က အကောင်သေးပြီး ရေကောင်းကောင်း မကူးတတ်တာကြောင့်

he asked the bigger animals for help.

ပိုကြီးတဲ့ အကောင်တွေကို အကူအညီတောင်းတယ်။

While the tiger and horse refused,

ကျားနဲ့ မြင်းက ငြင်းဆိုခဲ့ပေမဲ့

the kind-hearted ox agreed to carry the rat across.

ကြင်နာစိတ်ရှိတဲ့ နွားက ကြွက်ကို မြစ်တစ်ဖက် ဆီ သယ်သွားဖို့ သဘောတူခဲ့တယ်။

Yet, just as they were about to reach the other side,

သို့ပေမည့် တစ်ဖက်ကမ်းကို သူတို့ ရောက်တော့မယ့်အခိုက်မှာ

the rat jumped off the ox's head and secured first place.

ကြွက်က နွားရဲ့ ခေါင်းကနေ ခုန်ပြီး ပထမနေရာကို ရယူနိုင်ခဲ့တယ်။

The ox came in second,

နွားက ဒုတိယ ရောက်လာခဲ့တယ်။

with the powerful tiger right behind him.

သူ့နောက်က အားသန်တဲ့ ကျားနဲ့အတူပါ။

The rabbit, too small to battle the current,

ယုန်က ရေစီးကြောင်းကို အံတုဖို့ ငယ်လွန်းတယ်။

nimbly hopped across stones and logs to come in fourth.

စတုတ္ထနေရာ ရဖို့ ကျောက်တုံးတွေ၊ သစ်တုံးတွေကို သွက်လက်စွာ ခုန်သွားတယ်။

Next came the dragon, who could have flown directly across,

နောက် ရောက်တာက နဂါးပါ၊ တိုက်ရိုက် ပျံပြီး ခုန်နိုင်ပေမဲ့

but stopped to help some creatures she had encountered on the way.

လမ်းမှာ သူတွေ့ခဲ့ရတဲ့ အကောင်တွေကို ရပ်ပြီး ကူညီခဲ့သူပါ။

After her came the horse, galloping across the river.

သူ့နောက်မှာတော့ မြစ်ကို ကဆုန်စိုင်း ဖြတ်ရင်း မြင်းရောက်လာတယ်။

But just as she got across, the snake slithered by.

ဒါပေမဲ့ သူ ဖြတ်ကူးစဉ်မှာ မြွေက လျှောတိုက် ဝင်လာတယ်။

The startled horse reared back, letting the snake sneak into sixth place.

လန့်သွားတဲ့ မြင်းက နောက်လှည့် ပတပ်ရပ်ကာ မြွေကို ဆဌမနေရာကို ခိုးဝင်စေတယ်။

The Jade Emperor looked out at the river

ကျောက်စီမ်း ဧကရာဇ်ဟာ မြစ်ကို ကြည့်တော့

and spotted the sheep, the monkey, and the rooster all atop a raft,

သိုး၊ မျောက်နဲ့ ကြက်ဖတို့အားလုံးကို ဖောင်တစ်ခုထိပ်မှာ တွေ့မိတယ်၊

working together to push it through the weeds.

ပေါင်းမြက်တွေကိုဖြတ်ပြီး ဖောင်ကို တွန်းဖို့ လုပ်နေတာပါ။

When they made it across,

ကူးဖြတ်ပြီးတဲ့အခါ

the trio agreed to give eighth place to the sheep,

သုံးဦးသားဟာ သူတို့တွေထဲမှာ နှစ်သိမ့်မှု အပေးဆုံးနဲ့

who had been the most comforting and harmonious of them,

သဟဇာတအဖြစ်ဆုံး သိုးကို အဌမ နေရာပေးပြီး

followed by the monkey and the rooster.

နောက်ကနေ မျောက်နဲ့ ကြက်ဖကို ထားဖို့သဘောတူခဲ့ကြတယ်။

Next came the dog, scrambling onto the shore.

နောက် ရောက်လာတာက ကမ်းပေါ်ကို ကုတ်ကတ်ဖက်တွယ်လာတဲ့ ခွေးပါ၊

He was a great swimmer,

တော်တဲ့ ရေကူးသမားပေမဲ့

but frolicked in the water for so long that he only managed to come in eleventh.

ဆယ့်တစ်ယောက်မြောက်နေရာကို ရောက်နိုင်ဖို့ ရေထဲမှာ အကြာကြီး ဆော့ကစားနေခဲ့တယ်။

The final spot was claimed by the pig,

နောက်ဆုံးနေရာကို တော့ ဝက်က ရယူသွားတယ်။

who had gotten hungry and stopped to eat and nap

နောက်ဆုံး ယက်ကန်ယက်နဲ့ ပန်းတိုင်ကို မရောက်မီ

before finally waddling across the finish line.

ဆာလောင်ပြီး စားဖို့နဲ့ တစ်မှေးအိပ်ဖို့ ရပ်နားခဲ့တဲ့သူပေါ့။

And so, each year is associated with one of the animals in this order,

ဒီလိုနဲ့ တစ်နှစ်စီဟာ နှစ် ၆၀ တိုင်းမှာ အစပြန်ကောက်တဲ့

with the cycle starting over every 60 years.

ဒီအစီအစဉ်ထဲက အကောင် တစ်ကောင်နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။

Why 60 and not twelve?

ဘာလို့ ဆယ့်နှစ်မဟုတ်ဘဲ ၆၀ ဖြစ်တာလဲ။

Well, the traditional Chinese calendar is made up of two overlapping systems.

ကောင်းပြီ၊ တရုတ်ရိုးရာ ပြက္ခဒိန်ဟာ ထပ်နေတဲ့ စနစ်နှစ်ခုနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

The animals of the zodiac are associated with what's called

ရာသီခွင်ရဲ့ အကောင်းတွေဟာ လောကီရေးရာ ကိုင်းခွဲ ၁၂ ခု

the Twelve Earthly Branches, or shí'èrzhī.

(သို့) shí'èrzhī လို့ခေါ်တာနဲ့ ဆက်စပ်တယ်။

Another system, the Ten Heavenly Stems, or tiāngān,

နောက်စနစ်တစ်ခုက ကောင်းကင်ဘုံနဲ့ဆိုင်တဲ့ ပင်စည် ၁၀ ခု (သို့) tiāngān နဲ့

is linked with the five classical elements

ဆက်စပ်တဲ့ ရှေးရိုး ဓာတ်တွေပါ။

of metal, xīn,

သတ္တု၊ xīn၊

wood, mù,

သစ်သား၊ mù၊

water, shuǐ,

ရေ၊ shuǐ၊

fire, huǒ,

မီး၊ huǒ နဲ့

and earth, tǔ.

မြေ၊ tǔ တို့ပါ။

Each element is assigned yīn or yáng,

ဓာတ်တစ်ခုစီကို ဆယ်နှစ် စက်ဝန်းဖန်တီးတဲ့

creating a ten-year cycle.

ယင် (သို့) ယန် သတ်မှတ် ထားတယ်။

When the twelve animals of the Earthly Branches

လောကီကိုင်းခွဲ ဆယ့်နှစ် ကောင်ဟာ ကောင်းကင်ဘုံ

are matched with the five elements

ပင်စည်တွေရဲ့ယင်နဲ့ယန် ပေါင်းထားတဲ့

plus the yīn or the yáng of the Heavenly Stems,

ဓာတ်ငါးပါးနဲ့ တွဲလိုက်တဲ့အခါ

it creates 60 years of different combinations,

မတူညီတဲ့ ပေါင်းစပ်မှုတွေရဲ့ နှစ် ၆၀ ကို ဖန်တီးပေးတယ်။

known as a sexagenary cycle, or gānzhī.

နှစ်ခြောက်ဆယ် စက်ဝန်း(သို့) gānzhī လို့ လူသိများပါတယ်။

So someone born in 1980 would have the sign of yáng metal monkey,

ဒီတော့ ၁၉၈၀ ခုနှစ်မှာ မွေးတဲ့သူဟာ ယန် သတ္တု မျောက် ရာသီရုပ်ဆိုပေမဲ့

while someone born in 2007 would be yīn fire pig.

၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ မွေးသူကတော့ ယင် မီး ဝက်ဖြစ်လိမ့်မယ်။

In fact, you can also have an inner animal based on your birth month,

တကယ်တမ်း သင့်မှာရှိနိုင်သေးတာက မွေးလကိုအခြေခံတဲ့ အတွင်းပိုင်း တစ်ကောင်၊

a true animal based on your birth date,

သင့်မွေးရက်ကို အခြေခံတဲ့ အကောင်စစ်စစ်တစ်ကောင်နဲ့

and a secret animal based on your birth hour.

မွေးနာရီကို အခြေခံတဲ့ လျှို့ဝှက်တဲ့ တစ်ကောင်ပါ။

It was the great race that supposedly determined

ဒါက ဘယ်အကောင်းတွေဟာ တရုတ် ရာသီခွင်မှာ ထည့်ထားတာကို

which animals were enshrined in the Chinese zodiac,

သတ်မှတ်တယ်လို့ ယူဆရတဲ့ အပြေးပြိုင်ပွဲကြီးဆိုပေမဲ့

but as the system spread through Asia,

ဒီစနစ်မှာ အာရှအနှံ့ ပျံ့ခဲ့တာကြောင့်

other cultures made changes to reflect their communities.

အခြားယဉ်ကျေးမှုတွေက သူတို့လူစုတွေကို ထင်ဟပ်ဖို့ အပြောင်းအလဲတွေလုပ်တယ်။

So if you consult the Vietnamese zodiac,

ဒီတော့ ဗီယက်နမ် ရာသီခွင်နဲ့ အကြံဉာဏ်ယူရင်

you may discover that you're a cat, not a rabbit,

သင်ဟာ ယုန်မဟုတ်ဘဲ၊ ကြောင်ဖြစ်နေတာ တွေ့ရှိနိင်ပါတယ်။

and if you're in Thailand,

သင်ဟာ ထိုင်းနိုင်ငံမှာဆိုရင်တော့

a mythical snake called a Naga replaces the dragon.

နဂါးကို နဂါးဆိုတဲ့ ဒဏ္ဍာရီလာ မြွေက နေရာယူထားတယ်။

So whether or not you place stock in what the zodiac says

တသီးပုဂ္ဂလတစ်ယောက်အဖြစ် သင့်အကြောင်းပြောတဲ့

about you as an individual,

ရာသီခွင်ထဲမှာ သင် ပုံသေရှိတာ၊ မရှိတာထက်

it certainly reveals much about the culture it comes from.

ဒါက ၎င်းက နောက်ခံ ယဉ်ကျေးမှုအကြောင်းကို အများကြီး ဖော်ပြပါတယ်။