The myth behind the Chinese zodiac - Megan Campisi and Pen-Pen Chen

Translator: Khánh Linh Phan Reviewer: Nguyen Ngoc Nguyen

What's your sign?

Cung Hoàng đạo của bạn là gì?

In Western astrology,

Trong Chiêm tinh học phương Tây,

it's a constellation determined by when your birthday falls in the calendar.

đó là một chòm sao được quyết định bởi ngày sinh của bạn.

But according to the Chinese zodiac, or shēngxiào,

Nhưng theo 12 con giáp của trung Quốc, hay shēngxiào,

it's your shǔxiàng, meaning the animal assigned to your birth year.

đó là shǔxiàng, nghĩa là con giáp cầm tinh năm sinh của bạn.

And of the many myths explaining these animal signs and their arrangement,

Và trong số những truyền thuyết giải thích sự hình thành của 12 con giáp,

the most enduring one is that of the Great Race.

câu chuyện lâu đời nhất nói về một cuộc đua.

As the story goes, Yù Dì, or Jade Emperor, Ruler of the Heavens,

Truyền thuyết kể rằng, Ngọc Hoàng, người đứng đầu Thiên Đàng,

wanted to devise a way to measure time, so he organized a race.

muốn tìm ra cách để tính toán thời gian nên đã tổ chức một cuộc đua.

The first twelve animals to make it across the river

Mười hai con vật đầu tiên vượt qua được dòng sông

would earn a spot on the zodiac calendar in the order they arrived.

sẽ có một vị trí trong lịch hoàng đạo theo thứ tự mà chúng về đích.

The rat rose with the sun to get an early start,

Con chuột thức dậy lúc mặt trời mọc để xuất phát sớm

but on the way to the river,

nhưng trên đường đến dòng sông,

he met the horse, the tiger, and the ox.

nó gặp ngựa, hổ và bò đực.

Because the rat was small and couldn't swim very well,

Vì chuột nhỏ và không thể bơi tốt,

he asked the bigger animals for help.

nó đã nhờ các con vật lớn hơn giúp đỡ.

While the tiger and horse refused,

Trong khi hổ và ngựa từ chối

the kind-hearted ox agreed to carry the rat across.

thì chú bò tốt bụng đã đồng ý chở chuột qua sông.

Yet, just as they were about to reach the other side,

Tuy nhiên, khi chúng chuẩn bị đến bờ bên kia,

the rat jumped off the ox's head and secured first place.

chuột nhảy khỏi người bò và về nhất.

The ox came in second,

Bò về thứ nhì

with the powerful tiger right behind him.

và hổ về thứ ba.

The rabbit, too small to battle the current,

Thỏ vì quá nhỏ bé để chống lại dòng nước xiết

nimbly hopped across stones and logs to come in fourth.

nên đã nhảy qua đá và khúc cây để về thứ tư.

Next came the dragon, who could have flown directly across,

Tiếp đến là rồng, tuy có thể bay thẳng qua sông,

but stopped to help some creatures she had encountered on the way.

nhưng nó đã dừng lại để giúp những con vật khác mà nó gặp trên đường.

After her came the horse, galloping across the river.

Sau rồng là ngựa, nó đang phi thật nhanh qua sông.

But just as she got across, the snake slithered by.

Thế nhưng, khi ngựa chuẩn bị đến đích thì rắn trườn qua.

The startled horse reared back, letting the snake sneak into sixth place.

Ngựa giật mình dừng lại, để cho rắn bò vào vị trí thứ sáu.

The Jade Emperor looked out at the river

Ngọc Hoàng nhìn ra dòng sông

and spotted the sheep, the monkey, and the rooster all atop a raft,

và thấy cừu, khỉ, gà đang ở trên một cái bè

working together to push it through the weeds.

và cùng nhau đẩy nó ra khỏi đám rong rêu.

When they made it across,

Khi chúng đến bờ bên kia,

the trio agreed to give eighth place to the sheep,

cả ba quyết định nhường vị trí thứ tám cho cừu,

who had been the most comforting and harmonious of them,

con vật hiền hòa nhất trong bọn,

followed by the monkey and the rooster.

sau đến khỉ và gà trống.

Next came the dog, scrambling onto the shore.

Tiếp đến là chó, đang cố bò lên bờ sông.

He was a great swimmer,

Chó là một tay bơi giỏi,

but frolicked in the water for so long that he only managed to come in eleventh.

nhưng do mải chơi đùa dưới nước nên chỉ đến đích ở vị trí thứ mười một.

The final spot was claimed by the pig,

Vị trí cuối cùng thuộc về lợn,

who had gotten hungry and stopped to eat and nap

nó vì đói nên đã dừng lại để ăn và ngủ một giấc ngắn

before finally waddling across the finish line.

trước khi bì bõm qua sông về đích.

And so, each year is associated with one of the animals in this order,

Từ đó, mỗi năm được cai trị bởi một con giáp theo thứ tự trên,

with the cycle starting over every 60 years.

tạo thành một chu kì bắt đầu lại mỗi 60 năm.

Why 60 and not twelve?

Tại sao lại là 60 mà không phải là 12?

Well, the traditional Chinese calendar is made up of two overlapping systems.

Bởi lịch Trung Hoa cổ được hình thành từ 2 hệ thống chồng chéo lên nhau.

The animals of the zodiac are associated with what's called

12 con giáp gắn liền với một hệ thống gọi là

the Twelve Earthly Branches, or shí'èrzhī.

Thập Nhị Chi, hay shí'èrzhī.

Another system, the Ten Heavenly Stems, or tiāngān,

Một hệ thống khác, Thập Thiên Can, còn gọi là tiāngān,

is linked with the five classical elements

được tạo thành bởi năm nguyên tố Ngũ Hành

of metal, xīn,

là Kim, xīn,

wood, mù,

Mộc, mù,

water, shuǐ,

Thủy, shuǐ,

fire, huǒ,

Hỏa, huǒ,

and earth, tǔ.

và Thổ, tǔ.

Each element is assigned yīn or yáng,

Mỗi nguyên tố được ghép với âm hay dương,

creating a ten-year cycle.

tạo thành một chu kì 10 năm.

When the twelve animals of the Earthly Branches

Khi 12 con giáp của Thập Nhị Chi

are matched with the five elements

được ghép với một nguyên tố trong Ngũ Hành

plus the yīn or the yáng of the Heavenly Stems,

và Âm hay Dương của Thiên Can,

it creates 60 years of different combinations,

nó tạo thành 60 năm từ các tổ hợp khác nhau,

known as a sexagenary cycle, or gānzhī.

gọi là Lục thập hoa giáp, hay Can Chi.

So someone born in 1980 would have the sign of yáng metal monkey,

Vậy nên, một người sinh vào năm 1980 sẽ mang tuổi Canh Thân

while someone born in 2007 would be yīn fire pig.

trong khi một người sinh năm 2007 sẽ mang tuổi Đinh Hợi.

In fact, you can also have an inner animal based on your birth month,

Trong thực tế, bạn còn có thể có một con giáp ẩn dựa vào tháng sinh,

a true animal based on your birth date,

một con giáp thực sự theo ngày sinh,

and a secret animal based on your birth hour.

và một con giáp bí mật theo giờ sinh của mình.

It was the great race that supposedly determined

Cuộc đua đó được xem như đã quyết định

which animals were enshrined in the Chinese zodiac,

những con vật được tôn thờ trong lịch Hoàng đạo của Trung Hoa,

but as the system spread through Asia,

nhưng khi hệ thống này được phổ biến khắp châu Á,

other cultures made changes to reflect their communities.

những nước khác đã thay đổi vái nét để phản ánh văn hóa của mình.

So if you consult the Vietnamese zodiac,

Vì thế, khi xem xét lịch Hoàng Đạo của Việt Nam,

you may discover that you're a cat, not a rabbit,

bạn có thể phát hiện rằng mình cầm tinh con mèo thay vì thỏ,

and if you're in Thailand,

và nếu như bạn ở Thái Lan,

a mythical snake called a Naga replaces the dragon.

một con rắn thần tên là Naga sẽ thay thế con rồng.

So whether or not you place stock in what the zodiac says

Vậy nên, dù bạn có tin vào những gì 12 con giáp

about you as an individual,

nói về bản thân mình hay không,

it certainly reveals much about the culture it comes from.

nó chắc chắn bộc lộ nhiều thứ về nền văn hóa xuất thân của nó.