How do vitamins work? - Ginnie Trinh Nguyen

ဗီတာမင်တွေရဲ့ အရေးပါမှုက ဘာလဲ? - Ginnie Trinh Nguyen

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

A, C, E, D, B, K.

A, C, E, D, B, K.

No, this isn't some random, out of order alphabet.

အဲဒါ အင်္ဂလိပ် အက္ခရာတွေကို ကျပန်း ချရေးထားတာ မဟုတ်ပါ။

These are vitamins, and just like letters build words,

အဲဒါက ဗီတာမင်တွေပါ၊ စာလုံးတွေဖြင့် စကားလုံးကို တည်ဆောက်ရသလိုပဲ

they're the building blocks that keep the body running.

အဲဒီစာလုံးတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ် လှုပ်ရှားရန် ကူပေးကြတဲ့ ဆောက်လုပ်ရေး အတုံးကြီးတွေပါပဲ။

Vitamins are organic compounds we need to ingest in small amounts

ဗီတာမင်များဟာ ဇီဝဒြပ်ပေါင်းတွေ ဖြစ်ကြပြီး ကျွန်တော်တို့ လှုပ်ရှားနေထိုင်ရန်

to keep functioning.

အနည်းငယ်မျှသာ မျိုချရန်လိုပါတယ်။

They're the body's builders, defenders and maintenance workers,

၎င်းတို့ဟာ ခန္ဓာကိုယ်ကို ဆောက်လုပ်သူတွေ၊ ကာကွယ်သူတွေ ဖြစ်ပြီး လုပ်သားတွေဖြင့်

helping it to build muscle and bone, make use of nutrients,

ကြွက်သားနဲ့ အရိုးကို တည်ဆောက်ရာမှာ၊ အဟာရဓာတ်တွေကို အသုံးချရာမှာ ကူပေးတယ်၊

capture and use energy and heal wounds.

စွမ်းအင်ကို ထုတ်ယူပေးတယ်၊ ပြီးတော့ ဒဏ်ရာတွေကို ကုစားပေးတယ်။

If you need convincing about vitamin value,

ဗီတာမင်ရဲ့ အရေးပါမှုကို ခင်ဗျား နားလည်ချင်ရင်၊

just consider the plight of olden day sailors,

ခေတ်ဟောင်းတုန်းက သင်္ဘောသားတွေရဲ့ ဘဝကို ယူကြည့်နိုင်ပါတယ်၊

သူတို့ဟာ ပင်လယ်ခရီးထဲမှာ လတ်ဆတ်ပြီး ဗီတာမင် ကြွယ်ဝတဲ့ အစားအစာတွေ မရှိခဲ့ကြဘူး။

who had no access to vitamin-rich fresh produce.

They got scurvy.

သူတို့ဆီမှာ သွေးရောဂါ ဖြစ်လာတယ်။

But vitamin C, abundant in fruits and vegetables,

ဒါပေမဲ့ အသီးနဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်ထဲမှာ များစွာမှ ရှိတတ်တဲ့ ဗီတာမင် C ဟာ

was the simple antidote to this disease.

အဲဒီရောဂါအတွက် လွယ်ကူတဲ့ ဖြေဆေးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

While bacteria, fungi and plants produce their own vitamins,

ဗက်တီးရီးယာ၊ မှို နဲ့ အပင်တွေက ကိုယ်ပိုင် ဗီတာမင်တွေကို ထုတ်လုပ်နိုင်ပေမဲ့၊

our bodies can't, so we have to get them from other sources.

ကျွန်တော်တို့ ခန္ဓာကိုယ်က မထုတ်လုပ်နိုင်ဘဲ အခြားနေရာများမှ ရယူရပါတယ်။

So how does the body get vitamins from out there into here?

ဒီတော့ ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ဗီတာမင်တွေကို အပြင်မှအထဲကို ဘယ်လိုရယူတာလဲ?

That's dependent on the form these compounds take.

အဲဒီဒြပ်ပေါင်းတွေရဲ့ ပုံစံပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။

ဗီတာမင်တွေဟာ ပုံစံနှစ်မျိုးရှိတတ်ပါတယ်:

Vitamins come in two types:

lipid-soluble and water-soluble,

lipid-ထဲ ပျော်နိုင်တာနဲ့ ရေထဲ ပျော်နိုင်တာမျိုးပါ။

ကွဲလွဲမှုပုံစံကို လိုက်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်က ဗီတာမင်တွေ ပို့ဆောင်ပုံကို၊

and the difference between them determines how the body

transports and stores vitamins, and gets rid of the excess.

သိုလှောင်ပုံကို၊ ပြီးတော့ များလွန်နေရင် ဘယ်လို ထုတ်ပစ်ရမယ် ဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။

ရေထဲ​​ပျော်ကြတဲ့ထဲမယ် ဗီတာမင် C

The water-solubles are vitamin C

and B Complex vitamins that are made up of eight different types

ပြီးတော့ ရှစ်မျိုးအထိရှိတဲ့ B Complex ဗီတာမင်ပုံစံများ ပါဝင်ပြီး

၄င်းတို့ တစ်ခုချင်းစီရဲ့ တာဝန်တွေဟာ သူများနဲ့ မတူထူးပါတယ်။

that each do something unique.

These are dissolved in the watery parts of fruits, vegetables and grains,

အသီးတွေ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ သီးနှံများထဲက ရေတွေထဲမှာ ပျော်နေတတ်ပါတယ်၊

meaning their passage through the body is relatively straightforward.

၎င်းတို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ သွားတဲ့ ခရီးစဉ်ဟာ အတော်ကလေး ဖြောင့်တယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။

Once inside the system, these foods are digested

အထဲကို ရောက်သွားတဲ့ နောက်မှာ အဲဒီအစာတွေကို ချေဖျက်လိုက်လို့

and the vitamins within them are taken up directly by the bloodstream.

အထဲက ဗီတာမင်တွေကို ထုတ်ယူလိုက်လို့ စီးနေတဲ့သွေးထဲ တိုက်ရိုက် ရောက်သွားပါတယ်။

Because blood plasma is water-based,

သွေးရည်ကြည်ဟာ ရေကို အခြေခံထားတာမို့လို့၊

water-soluble vitamins C and B have their transport cut out for them

ရေထဲပျော်နိုင်တဲ့ ဗီတာမင် C နဲ့ B တို့အတွက် ပို့ဆောင်ရေး စနစ်လို ဖြစ်နေလို့

၎င်းတို့ဟာ ခန္ဓာကိုယ် အတွင်းမှာ လွတ်လပ်စွာ သွားလာနိုင်ကြပါတယ်။

and can move around freely within the body.

For lipid-soluble vitamins, dissolved in fat

အဆီထဲမှာ ပျော်တတ်တဲ့ lipid-ထဲပျော်တဲ့ ဗီတာမင်ကျတော့

and found in foods like diary, butter and oils,

နို့ထွက်ပစ္စည်းများ၊ ထောပတ်နဲ့ ဆီများထဲမှာ တွေ့ရတာတွေ ကျတော့၊

this trip into the blood is a little more adventurous.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ဝင်ရေးခရီးဟာ နဲနဲလေး စွန့်စားရတဲ့ ပုံစံမျိုးပါ။

These vitamins make it through the stomach and the intestine,

အဲဒီဗီတာမင်များဟာ အစာအိမ်နဲ့ အူများမှ ဖြတ်သွားရပါတယ်၊

where an acidic substance called bile flows in from the liver,

သည်းခြေရည်လို့ ခေါ်တဲ့ ငရဲမီးပါတဲ့ အရည်ကို အသည်းက ထုတ်လုပ်ပေးလိုက်ကာ၊

breaking up the fat and preparing it for absorption through the intestinal wall.

အဆီတွေကို ထုတ်ယူလျက် အူရဲ့ နံရံမှတစ်ဆင့် စုပ်ယူနိုင်အောင် ပြင်ဆင်ပေးပါတယ်။

အဆီထဲပျော်နေတဲ့ ဗီတာမင်တွေက ရေဆံတဲ့ သွေးရဲ့ သဘာဝကို အသုံးပြုမရနိုင်လို့

Because fat-soluble vitamins can't make use of the blood's watery nature,

they need something else to move them around,

၎င်းတို့ လည်ပတ်သွားလာရန် အတွက် နောက်တစ်မျိုး လိုအပ်ပါတယ်၊

and that comes from proteins that attach to the vitamins and act like couriers,

အဲဒါကို အသားဓာတ်က လုပ်ပေးကာ ဗီတာမင်တွေအတွက် ဆက်သားတွေလို ဖြစ်လာပါတယ်၊

transporting fat-solubles into the blood and around the body.

ဆီထဲ ပျော်နိုင်တာတွေကို သွေးနဲ့ ခန္ဓာ တလျှောက်လုံး ပို့ဆောင်ပေးကြပါတ်။

So, this difference between water- or fat-soluble vitamins

ဒီတော့၊ ရေထဲပျော်နိုင်ခြင်းနဲ့ အဆီထဲပျော်နိုင်ခြင်း ဆိုတဲ့ ခြားနားချက်က

determines how they get into the blood,

၎င်းတို့ သွေးထဲ ဝင်လာပုံကို ဆုံးဖြတ်ပေးရုံသာမက၊

but also how they're stored or rejected from the body.

၎င်းတို့ကို သိုလှောင်ပုံနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှ ထုတ်ပစ်ပုံကို ပြဌာန်းပေးပါတယ်။

The system's ability to circulate water-soluble vitamins

ရေထဲပျော်တဲ့ ဗီတာမင်တွေကို ခန္ဓာကိုယ်စနစ်က

သွေးစီးဆင်းမှုမှ တစ်ဆင့် လွယ်ကူစွာ ပို့ဆောင်နိုင်ခြင်းက

in the bloodstream so easily

means that most of them can be passed out equally easily via the kidneys.

၎င်းတို့ထဲက အများစုဟာ ကျောက်ကပ်မှ တစ်ဆင့် လွယ်ကူစွာ ထွက်သွားကြတာကို ဆိုလိုပါတယ်။

Because of that, most water-soluble vitamins

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ရေထဲပျော်တဲ့ ဗီတာမင် အများစုကို

need to be replenished on a daily basis through the food we eat.

နေ့စဉ်နဲ့အမျှ အစားအစာများထဲမှ တစ်ဆင့် အစားထိုးပေရန် လိုတာကို ထောက်ပြပါတယ်။

But fat-soluble vitamins have staying power

ဒါပေမဲ့ အဆီထဲပျော်တဲ့ ဗီတာမင်တွေကျတော့ ကျန်ရစ်နိုင်စွမ်း ရှိကြပါတယ်

because they can be packed into the liver and in fat cells.

၎င်းတို့ကို အသည်းထဲမှာ၊ အဆီဆဲလ်များထဲမှာ သိုလှောင်နိုင်လို့ပါ။

ခန္ဓာကိုယ်ဟာ အဲဒါတွေကို သိုလှောင်ခန်းလို သုံးနိုင်ပြီး၊

The body treats these parts like a pantry,

storing the vitamins there and rationing them out when needed,

ဗီတာမင်တွေကို အဲဒီမှာ သိုလှောင်ထားကာ လိုရင်လိုသလို ထုတ်သုံးနိုင်ပါတယ်၊

ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီဗီတာမင်တွေကို လိုတာထက် ပိုပြီး မစုစည်းသင့်ပါ၊

meaning we shouldn't overload on this type of vitamin

because the body is generally well stocked.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ယေဘုယျအားဖြင့် အဲဒါတွေ လုံလောက်စွာ ရှိနေလို့ပါ။

Once we figured the logistics of transport and storage,

ကျွန်တော်တို့က ပို့ဆောင်ပုံနဲ့ သိုလှောင်ပုံကို သိရှိလိုက်ရလို့၊

the vitamins are left to do the work they came here to do in the first place.

ဗီတာမင်တွေ ဦးစွာ လုပ်ကိုင်ကြရမယ့် တာဝန်တွေ ထမ်းဆောင်ပုံကို ကြည့်ရှုကြပါစို့။

Some, like many of the B Complex vitamins, make up coenzymes,

B Complex လို အချို့ဗီတာမင်ကျတော့ အင်ဇိုင်း အကူပစ္စည်းများ ဖြစ်လာကြကာ

whose job it is to help enzymes release the energy from food.

အစာထဲက စွမ်းအင်ကို ထုတ်လုပ်ပေးရာတွင် အင်ဇိုင်းများကို ကူပေးကြပါတယ်။

Other B vitamins then help the body to use that energy.

အခြားသော ဗီတာမင် B များက အဲဒီစွမ်းအင်ကို ခန္ဓာကိုယ် သုံးနိုင်ရေးကို ကူပေးပါတယ်။

From vitamin C, you get the ability to fight infection and make collagen,

ဗီတာမင် C ကျတော့၊ ကျွန်တော်တို့ကို ကူးစက်ရောဂါ တိုက်ခိုက်နိုင်စွမ်းကို ပေးပြီး

a kind of tissue that forms bones and teeth and heals wounds.

အရိုးများ နှင့် သွားများကို တည်ဆောက်ရင်း ဒဏ်ရာ ကုစားဖို့ collagen ဆိုတာ ထုတ်လုပ်တယ်။

Vitamin A helps make white blood cells, key in the body's defense,

ဗီတာမင် A က ခန္ဓာကိုယ်ကို ခုခံရာမှုထဲက သော့ချက်သွေးဖြူဆဲလ်များကို ကူထုတ်လုပ်တယ်၊

helps shape bones and improves vision by keeping the cells of the eye in check.

အရိုးကို ပုံသွင်းပေးကာ မျက်လုံးထဲက ဆဲလ်တွေကို စစ်ကြည့်နေပြီးအမြင်စွမ်းအင်ကို မြှင့်ပေးတယ်။

Vitamin D gathers calcium and phosphorus so we can make bones,

ဗီတာမင်Dက ထုံးဓာတ်နဲ့ မီးစုန်းဓာတ်ကို စုစည်းကာ အရိုးတည်ဆောက်မှုကို ကူပေးတယ်၊

and vitamin E works as an antioxidant,

ဗီတာမင် E က အဆိပ်ဖြေ ပစ္စည်းလို အလုပ်လုပ်တယ်၊

getting rid of elements in the body that can damage cells.

ဆဲလ်တွေကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ အရာတွေကို ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှ စွန့်ထုတ်ပစ်ပါတယ်။

Finally, from Vitamin K, we score the ability to clot blood,

နောက်ဆုံး ဗီတာမင် K ဆီမှ ကျွန်တော်တို့ဟာ သွေးရဲ့ ပြစ်ခဲနိုင်စွမ်းကို ရရှိပါတယ်၊

since it helps make the proteins that do this job.

အဲဒီအလုပ်ကို လုပ်ပေးရတဲ့ အသားဓာတ်ကို ၎င်းက ကူဖန်တီးပေးလို့ပါ။

Without this vitamin variety,

အဲဒီလို ဗီတာမင်မျိုးစုံသာ မရှိခဲ့ရင်၊

humans face deficiencies that cause a range of problems,

လူသားတို့ဟာ ပြဿနာ တသီကြီးကို ဖန်တီးမယ့် ချို့တဲ့မှု တသီကြီးကို ရင်ဆိုင်လာရမှာပါ၊

like fatigue, nerve damage, heart disorders,

ပင်ပန်းနွမ်းလျမှု၊ အာရုံကြော ပျက်စီးမှု၊ နှလုံး ပြဿနာတွေ၊

or diseases like rickets and scurvy.

ဒါမှမဟုတ် အရိုးပျော့နာနဲ့ စကရဗီလို ရောဂါတွေ ဖြစ်လာမှာပါ။

On the other hand, too much of any vitamin can cause toxicity in the body,

တစ်ဘက်မှကျတော့၊ ဗီတာမင် တစ်ခုများလွန်းရင် ခန္ဓာကိုယ်ကို အဆိပ်တက်လာစေနိုင်တယ်၊

so there goes the myth that loading yourself with supplements is a great idea.

လိုအပ်တာတွေကို ဆောင်းထားခြင်းဟာ ကောင်းတယ်လို့ ဆိုရိုးစကားရှိပေမဲ့၊

လက်တွေ့မှာကျတော့၊ မှန်ကန်တဲ့ ချိန်ခွင်လျှာမျှနေအောင် ထိန်းထားနိုင်မှသာ၊

In reality, it's all about getting the balance right,

and hitting that vitamin jackpot.

ဗီတာမင်ရဲ့ ဆုလာဘ်တွေကို အပြည့်အဝ ခံစားလို့ရနိုင်တာ တင်ပြလိုက်ပါတယ်။