How blood pressure works - Wilfred Manzano

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: Myo Aung

If you lined up all the blood vessels in your body,

ခင်ဗျား ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိသမျှ သွေးကြောတွေ အားလုံး တန်းစီလိုက်မယ်ဆိုရင်၊

they'd be 95,000 kilometers long

၉၅ ၀၀၀ ကီလိုမီတာတောင် ရှည်လျားနိုင်ပါတယ်

and everyday, they carry the equivalent of over 7,500 liters of blood,

နေ့စဉ်နေ့တိုင်း ၇၅၀၀ လီတာနဲ့ညီတဲ့ သွေးပမာဏကို သယ်ဆောင်ပေးကြတယ်၊

though that's actually the same four or five liters recycled over and over,

လေး - ငါး လီတာပဲ ရှိတဲ့ သွေးတွေကို ထပ်ခါထပ်ခါ ပြန်လည်အသုံးပြုတာ ဟုတ်ပေမဲ့

delivering oxygen, and precious nutrients

အောက်ဆီဂျင် နဲ့ သကြားဓာတ် နဲ့ အမိုင်နို အက်ဆစ်လို

like glucose and amino acids to the body's tissues.

အဖိုးတန် အာဟာရတွေကို ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ တစ်သျှူးတွေဆီ သယ်ပို့ပေးတယ်။

All that blood exerts a force on the muscular walls of the blood vessels.

အဲဒီ သွေးတွေအားလုံးက သွေးကြောတွေရဲ့ ကြွက်သားနံရံတွေမှာ ဖိအားသက်ရောက်စေတယ်။

That force is called blood pressure,

အဲဒီအားကို သွေးဖိအား (သွေးပေါင်) လို့ ခေါ်ဝေါ်ကြကာ၊

and it rises and falls with the phases of the heartbeat.

နှလုံးခုန်တာနဲ့အတူ တက်လိုက် ကျလိုက်ဖြစ်နေတတ်တယ်။

It's highest during systole,

နှလုံးရဲ့ ညှစ်စဉ် ကာလအတွင်းမှာ၊

when the heart contracts to force blood through the arteries.

နှလုံးက သွေးတွေကို သွေးလွှတ်ကြောတလျှောက် ညှစ်ပေးချိန်မှာ ဖိအား ကအမြင့်ဆုံးပဲ။

This is your systolic blood pressure.

အဲဒါက Systolic Blood Pressure (အပေါ်သွေး) ပါ။

When the heart is at rest between beats,

နှလုံးခုန်ချက်တွေကြားမှာ နှလုံးက အနားယူနေခိုက်မှာ

blood pressure falls to its lowest value, the diastolic pressure.

သွေးဖိအားက အနိမ့်ဆုံး diastolic pressure သို့ကျသွားတယ် .. (အောက်သွေး) ဖြစ်ပါတယ်

A typical healthy individual produces a systolic pressure

ပုံမှန်ကျန်းမာတဲ့လူတိုင်းဟာ အပေါ်သွေး ( systolic pressure)

between 90 and 120 millimeters of mercury,

ပြဒါးတိုင်ရဲ့ ၉၀ နဲ့ ၁၂၀ မီလီမီတာ ကြားမှာရှိတတ်ကာ၊

and diastolic pressure between 60 and 80.

diastolic pressure (အောက်သွေး)က ၆၀ နဲ့ ၈၀ အကြား ရှိတတ်တယ်။

Taken together, a normal reading is a bit less than 120 over 80.

အတူတွဲကြည့်လိုက်ရင် ပုံမှန် ၁၂၀/၈၀ ရှိတတ်ပါတယ်။

The blood traverses the landscape of the body

သွေးတွေက ခန္ဓာကိုယ် တပြင်လုံးကိုဖြတ်ထားတဲ့

through the pipes of the circulatory system.

သွေးလည်ပတ်မှုစနစ် ရဲ့ ပိုက်လိုင်းတွေဖြင့် ကူးဖြတ် စီးဆင်းပါတယ်။

In any plumbing system,

မည်သည့် ပိုက်လိုင်း စနစ်ထဲမှာမဆို၊

several things can increase the force on the walls of the pipes:

ပိုက်ရဲ့နံရံပေါ်သို့ ဖိအားတိုးစေနိုင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေ အများကြီးပါ-

the properties of the fluid,

အရည်ရဲ့ အချင်းလက္ခဏာများ၊

extra fluid,

အရည်များ ပိုစီးဝင်ခြင်း၊

or narrower pipes.

ဒါမှမဟုတ် ပိုက်တွေကျဉ်းတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

So if the blood thickens,

ဒါကြောင့် သွေးပြစ်လာမယ်ဆိုရင်၊

a higher pressure is needed to push it, so the heart will pump harder.

အဲဒါကို တွန်းပို့ဖို့ တွန်းအားပိုလိုလို့ နှလုံးဟာ ပိုပြီးညှစ်ပေးရပါတယ်။

A high-salt diet will lead to a similar result.

ဆားများများကို စားသောက်ရင်လည်း အလားတူ ရလဒ်ကို ကြုံရမယ်။

The salt promotes water retention,

ဆားတွေက ရေတွေကို ဆွဲယူတတ်တယ်၊

and the extra fluid increases the blood volume and blood pressure,

အရည် ပိုများလာခြင်းက သွေးပမာဏကိုရော၊ သွေးဖိအား (သွေးပေါင်) ကိုပါ မြင့်တက်စေကာ၊

and stress, like the fight or flight response,

တိုက်ခိုက်မှု ဒါမှမဟုတ် တိုက်ခိုက်မှုအား တုံ့ပြန်ချိန်မှာလို ဖိစီးလျက်၊

releases hormones, like epinephrine and norepinephrine

epinephrine နှင့် norepinephrine ဟိုမုန်းတွေကိုလွှတ်ထုတ်ပေးရာ၊

that constrict key vessels,

အဓိကရ သွေးကြောတွေကို ကျဉ်းစေပါတယ်၊

increasing the resistance to flow and raising the pressure upstream.

ဒါကြောင့် သွေးစီးဆင်းဖို့ အတားအဆီးလို ဖြစ်ပြီး ဖိအားတက်စေပါတယ်။

Blood vessels can usually handle these fluctuations easily.

ပုံမှန်အားဖြင့် သွေးကြောတွေက အဲဒီလို အတက်အကျတွေကို လွယ်ကူစွာ ကိုင်တွယ်နိုင်တယ်။

Elastic fibers embedded in their walls make them resilient,

သွေးကြောနံရံတွေထဲရှိ ဆန့်ကျုံ့နိုင်ကြတဲ့ ဖိုင်ဘာမျှင်တွေက အဲဒီဒဏ်ကို ခံယူနိုင်တယ်၊

but if your blood pressure regularly rises above about 140 over 90,

ဒါပေမဲ့ သွေးပေါင်ချိန်က ကျွန်တော်တို့က သွေးတိုးနေပြီလို့ခေါ်ကြတဲ့

what we call hypertension, and stays there,

၁၄၀/၉၀ ထက် ပုံမှန် မြင့်နေလျက်၊ အဲဒီမှာပဲ ရှိနေမယ် ဆိုရင်၊

it can cause serious problems.

ဆိုးရွားတဲ့ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

That's because the extra strain on the arterial wall

ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သွေးလွှတ်ကြောနံရံသို့ ပိုမိုဝန်ပိခြင်းက

can produce small tears.

စုတ်ပြဲမှု ဒဏ်ရာလေးတွေ ဖြစ်စေလို့ပါ။

When the injured tissue swells up,

ထိခိုက်မိတဲ့ တစ်သျှူး ရောင်လာတဲ့ အခါ၊

substances that respond to the inflammation,

ရောင်ကိုင်းမှုကို တုံ့ပြန်ကုစားတတ်တဲ့ ပစ္စည်းလေးတွေ၊

like white blood cells, collect around the tears.

သွေးဖြူဥဆဲလ် လိုမျိုးတွေဟာ ပြဲနေတဲ့ နေရာနားမှာ လာစုကြတယ်။

Fat and cholesterol floating in the blood latch on, too,

သွေးထဲမျောနေတဲ့ အဆီ နှင့် ကိုလက်စထရော ကပါ လာကပ်ကြတယ်၊

eventually building up to form a plaque

နောက်ဆုံးမှာတော့ အခဲလေးတစ်ခုအဖြစ် ကပ်တွယ်လာကြရာ၊

that stiffens and thickens the inner arterial wall.

သွေးလွှတ်ကြော အတွင်းနံရံကို မာတောင့် လာစေပါတယ်။

This condition is called atherosclerosis,

ဒီအခြေအနေကို atherosclerosis ရောဂါလို့ ခေါ်ဝေါ်ကြကာ၊

and it can have dangerous consequences.

အဲဒီက အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အကျိုးဆက်တွေရှိနိုင်တယ်။

If the plaque ruptures, a blood clot forms on top of the tear,

စောစောက အခဲလေးပေါက်ထွက်သွားရင်၊ စုတ်ပြဲတဲ့နေရာမှာ သွေးခဲလာမှာဖြစ်ရာ၊

clogging the already narrowed pipe.

ကျဉ်းနေပြီးသား ပိုက်ကို တစ်ဆို့သွားစေတယ်။

If the clot is big enough,

သွေးခဲမှုက ကြီးတယ်ဆိုရင်၊

it can completely block the flow of oxygen and nutrients to cells downstream.

အောက်ဆီဂျင်နဲ့ အာဟာရ စီးဆင်းမှုကို လုံးဝပိတ်ဆို့ပစ်နိုင်ပါတယ်။

In vessels that feed the heart,

နှလုံးအား အာဟာရထောက်ပံ့တဲ့သွေးကြော

that will cause a heart attack,

ဖြစ်ပါက နှလုံးလေရိုက်နိုင်တယ်၊

when oxygen-deprived cardiac muscle cells start to die.

အောက်ဆီဂျင် ပြတ်သွားတဲ့ နှလုံးကြွက်သား ဆဲလ်တွေ သေလာကြတော့မှာပါ။

If the clot cuts off blood flow to the brain,

ခဲနေတဲ့သွေးက ဦးနှောက် သွေးလမ်းကြောင်းကို ပိတ်ဆို့ရင်၊

it causes a stroke.

လေဖြတ်ခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။

Dangerously clogged blood vessels can be widened

အန္တရာယ်ရှိလောက်အောင် ပိတ်နေတဲ့ သွေးကြောတွေကို

by a procedure called an angioplasty.

angioplasty လို့ခေါ်တဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ ချဲ့လို့ရပါတယ်။

There, doctors thread a wire through the vessel

အဲဒီမှာ ဆရာဝန်များက သွေးကြောမှတဆင့် ဝါယာလေးကို ပိတ်ဆို့နေတဲ့

to the obstructed site,

နေရာရောက်အထိ ရောက်အောင် ပို့ကြတယ်၊

and then place a deflated balloon catheter over the wire.

ထို့နောက် လေထုတ်ထားတဲ့ balloon catheter ကို အဲဒီမှာ နေရာချပေးကြတယ်၊

When the balloon is inflated, it forces the passageway open again.

အဲဒီ ပူဖောင်းလေးကို လေထိုးပေးလိုက်တော့ သွေးလမ်းကြောင်းကို ပြန်ဖွင့်နိုင်မယ်။

Sometimes a rigid tube called a stent

တစ်ခါတစ်ရံ stent ခေါ် နံရံကို ပင့်ထောက်ပေးတဲ့ ကွင်းလေးကို

is placed in a vessel to held hold it open,

သွေးကြောထဲထည့်ပြီး သွေးကြောကို ပြန်ဖွင့်ပေးခြင်းဖြင့်၊

letting the blood flow freely

သွေးတွေ စီးဆင်းလာလို့၊ အောက်ဆီဂျင်

to replenish the oxygen-starved cells downstream.

ငတ်မွတ်နေတဲ့ ဆဲလ်တွေထံ အာဟာရကို ပြန်ဖြည့်တင်းပေးလာနိုင်တာပေါ့။

Staying flexible under pressure is a tough job for arteries.

ဖိအားအောက်မှာ သွေးလွှတ်ကြောတွေ ပျော့ပြောင်းလျက်ရှိနေဖို့ အတော့ကိုမလွယ်ပါ။

The fluid they pump is composed of substances

သူတို့ ပို့လွှတ်ရတဲ့ အရည်တွေထဲ ပါတဲ့အရာတွေဟာ

that can get sticky and clog them,

ပြစ်လာကာ ၎င်းတို့ကို ပိတ်ဆို့ပစ်နိုင်တယ်။

and your typical healthy heart beats about 70 times a minute,

ပြီးတော့ ပုံမှန်ကျန်းမာတဲ့ သင့်နှလုံးက တစ်မိနစ်ကို အကြိမ် ၇၀ လောက် ခုန်တယ်

and at least 2.5 billion times during an average lifetime.

ပျမ်းမျှ လူ့သက်တမ်း အတွင်းမှာ အနည်းဆုံး အကြိမ်ရေ သန်းပေါင်း ၂၅၀၀ လောက်ခုန်နေတယ်။

That may sound like an insurmountable amount of pressure,

အဲဒါက ဘယ်လိုမှမဖြစ်နိုင်လောက်တဲ့ ဖိအားလို့ ထင်စရာ ရှိပေမဲ့၊

but don't worry, your arteries are well suited for the challenge.

မပူပါနဲ့၊ သင့်သွေးကြောတွေ စိန်ခေါ်မှုအတွက် အသင့် ပြင်ဆင်ထားပြီးသားပါ။