How blood pressure works - Wilfred Manzano

Çeviri: Umay Çelik Gözden geçirme: Sevkan Uzel

If you lined up all the blood vessels in your body,

Eğer vücudunuzdaki bütün damarları uç uca

they'd be 95,000 kilometers long

eklerseniz, 95,000 km uzunluğunda olur.

and everyday, they carry the equivalent of over 7,500 liters of blood,

Damarlarınız her gün yaklaşık 7,500 litre

civarında kan taşır, ve bu dolaşım aslında

though that's actually the same four or five liters recycled over and over,

vücununuzdaki 4-5 litre kanın

tekrar tekrar taşınmasıyla olur.

delivering oxygen, and precious nutrients

Kan ve okijen ile

amino asit ve glikoz gibi

like glucose and amino acids to the body's tissues.

değerli besin maddeleri

vücut dokularına taşınır.

All that blood exerts a force on the muscular walls of the blood vessels.

Bütün bu kan, kaslı damar duvarlarına

kuvvet uygular.

That force is called blood pressure,

Bu kuvvete, kan basıncı denir

ve bu basınç kalp atışının evrelerine

and it rises and falls with the phases of the heartbeat.

göre artar ve azalır.

It's highest during systole,

Sistol evresinde en yüksektir,

when the heart contracts to force blood through the arteries.

Sistol, kalbin kasılarak kanı damarlara

pompaladığı evredir.

This is your systolic blood pressure.

Bu basınca, sistolik kan basıncı denir.

When the heart is at rest between beats,

Kalbin atışlar arasında gevşeme evresindeyken,

blood pressure falls to its lowest value, the diastolic pressure.

kan basıncı en düşüktür,

buna diyastolik basınç denir.

A typical healthy individual produces a systolic pressure

Sağlıklı bir bireyin sistolik

between 90 and 120 millimeters of mercury,

kan basıncı 90 ile 120 milimetre civa, ve

diyastolik kan basıncı 60-80 aralığındadır

and diastolic pressure between 60 and 80.

Taken together, a normal reading is a bit less than 120 over 80.

İkisi birlikte, normal bir kalp basıncı

120'ye 80'in biraz altındadır.

The blood traverses the landscape of the body

Kan, vücudun bir ucundan diğerine

through the pipes of the circulatory system.

dolaşım sisteminin boruları

yardımıyla gider.

In any plumbing system,

Her tesisat sisteminde olduğu gibi,

several things can increase the force on the walls of the pipes:

bazı faktörler borulardaki

basıncı arttılabilir:

the properties of the fluid,

sıvının özellikleri,

extra fluid,

ekstra sıvılar

or narrower pipes.

veya daha dar borular.

So if the blood thickens,

Yani eğer kan yoğunlaşırsa,

a higher pressure is needed to push it, so the heart will pump harder.

daha yüksek kan basıncı gerekir, yani

kalbin kanı daha güçlü pompalaması gerekir

A high-salt diet will lead to a similar result.

Çok tuzlu bir beslenme şekli de

benzer bir sonuca sebep olur.

The salt promotes water retention,

Tuz, suyun kanda tutulmasına sebep olur,

and the extra fluid increases the blood volume and blood pressure,

bu ekstra sıvı kanın hacmini ve

kan basıncını arttırır

and stress, like the fight or flight response,

ve stress, savaş veya kaç tepkisi gibi,

releases hormones, like epinephrine and norepinephrine

epinefrin ve norepinefrin hormonların

salınımına sebep olur,

that constrict key vessels,

bu da damarların kasılmasına

sebep olur

increasing the resistance to flow and raising the pressure upstream.

akıma dayanıklılığı arttırır ve

akıntıya karşı olan basıncı arttırır.

Kan damarları, çoğunlukla kolayca

Blood vessels can usually handle these fluctuations easily.

bu değişimlerin üstesinden gelebilir.

Elastic fibers embedded in their walls make them resilient,

Elastik lifler damarların duvarlarında

yer alırlar ve onları dayanıklı yaparlar

but if your blood pressure regularly rises above about 140 over 90,

ama eğer kan basıncınız düzenli olarak

140'a 90'ın üstüne çıkıyorsa,

what we call hypertension, and stays there,

buna hipertansiyon denir,

eğer kan basıncı bu değerde

it can cause serious problems.

kalırsa ciddi sorunlara sebep olabilir.

That's because the extra strain on the arterial wall

Çünkü atardamar duvarındaki

bu ekstra gerginleşmesi

can produce small tears.

küçük yırtılmalara sebep olabilir.

When the injured tissue swells up,

Yaralandığında (yırtılma olduğunda, vb)

substances that respond to the inflammation,

doku şişer ve

müdahele eden maddeler,

like white blood cells, collect around the tears.

beyaz kan hücreleri gibi

yırtığın etrafına toplanırlar.

Fat and cholesterol floating in the blood latch on, too,

Yağ ve kolestrol gibi kanda yüzen maddeler

de hasarın oluştuğu bölgeye yapışırlar,

bir süre sonra bu biriken maddeler

eventually building up to form a plaque

bir tabaka oluştururlar.

that stiffens and thickens the inner arterial wall.

Bu tabaka damar duvarının iç kısmını

kalınlaştırır ve sertleştirir

This condition is called atherosclerosis,

Bu olaya ateroskleroz (damar sertliği) denir

and it can have dangerous consequences.

ve ciddi yan etkileri olabilir

If the plaque ruptures, a blood clot forms on top of the tear,

Eğer bu tabaka koparsa, tabakanın

yüzeyindeki bir kan pıhtısı

clogging the already narrowed pipe.

zaten dar olan boruyu tıkar.

If the clot is big enough,

Eğer kan pıhtısı yeterince büyükse,

it can completely block the flow of oxygen and nutrients to cells downstream.

oksijen ve besin akışını tamamen kesebilir

In vessels that feed the heart,

Eğer tıkanan damar kalbi besleyen

that will cause a heart attack,

damarlardan biriyse, bu durum

kalp krizine sebep olur,

when oxygen-deprived cardiac muscle cells start to die.

oksijensiz kalan kalp kası hücreleri

ölmeye başlarlar.

If the clot cuts off blood flow to the brain,

Eğer kan pıhtısı beyine giden kan akışını

it causes a stroke.

kesiyorsa, felçe sebep olur.

Dangerously clogged blood vessels can be widened

Tehlikeli şekilde tıkanan damarlar,

by a procedure called an angioplasty.

anjiyoplasti adlı bir yöntemle açılabilir.

There, doctors thread a wire through the vessel

Bu işlemde, doktorlar

daralmış damardan ince bir tel geçirirler,

to the obstructed site,

and then place a deflated balloon catheter over the wire.

sonra bu tele balon kateter yerleştirilir.

When the balloon is inflated, it forces the passageway open again.

Balon şişirildiğinde uygulanan basınç

geçişi açılmaya zorlar.

Sometimes a rigid tube called a stent

Bazen damara stent denen

is placed in a vessel to held hold it open,

sert bir tüp yerleştirilir,

amacı damarı açık tutmak ve

kan akışının devamlılığını sağlamaktır.

letting the blood flow freely

to replenish the oxygen-starved cells downstream.

Böylece oksijensiz kalan hücreler

tekrar oksijen almaya başlarlar.

Staying flexible under pressure is a tough job for arteries.

Basınç altında esnek kalmak

atardamarlar için zor bir görevdir.

The fluid they pump is composed of substances

Pompaladıkları sıvı yapışkan ve onları

that can get sticky and clog them,

tıkayabilecek maddeler içerir,

and your typical healthy heart beats about 70 times a minute,

ve normal kalp atışı dakikada 70 defadır,

and at least 2.5 billion times during an average lifetime.

yani ortalama bir hayat boyunca

en az 2.5 milyar defa.

That may sound like an insurmountable amount of pressure,

Bu dayanılamaz büyüklükte bir basınç gibi

but don't worry, your arteries are well suited for the challenge.

gelebilir ama merak etmeyin, damarlarınız

bu meydan okumaya hazırlıklıdır.