How blood pressure works - Wilfred Manzano

Qan təzyiqi nədir? - Wilfred Manzano

Translator: Mayya Dursunova Reviewer: TED Translators admin

If you lined up all the blood vessels in your body,

Bədəninizdəki qan damarları

bir cərgəyə düzülsə,

they'd be 95,000 kilometers long

həmin cərgə 95000 km uzunluğunda olacaq.

and everyday, they carry the equivalent of over 7,500 liters of blood,

Hər gün bədəndə

7500 litr qanın ekvivalenti hərəkət edir.

though that's actually the same four or five liters recycled over and over,

Əslində, damarlarınız eyni 4-5 litr qanı

gün ərzində dövr edərək

delivering oxygen, and precious nutrients

toxumalara oksigen, glükoza və amin turşularını çatdırır.

like glucose and amino acids to the body's tissues.

All that blood exerts a force on the muscular walls of the blood vessels.

Qan damarların əzələ divarlarına təsir göstərir.

That force is called blood pressure,

Bu təsir "qan təzyiqi" adlanır.

and it rises and falls with the phases of the heartbeat.

Qan təzyiqi ürək döyüntüləri ilə birgə qalxır və ya düşür.

It's highest during systole,

"Sistola" fazasında təzyiq ən yuxarı səviyyə qalxır.

when the heart contracts to force blood through the arteries.

Bu zaman, ürək qanı arteriyalar üzrə qovur.

This is your systolic blood pressure.

Bu, "sistolik" təzyiqdir.

When the heart is at rest between beats,

Döyüntülər arasında ürək "dincəlir",

blood pressure falls to its lowest value, the diastolic pressure.

təzyiq minimal səviyyəyə düşür.

Bu, "diastolik" təzyiqdir.

A typical healthy individual produces a systolic pressure

Sağlam insanın sistolik təzyiqi

between 90 and 120 millimeters of mercury,

civə sütununun 90-120 mm,

and diastolic pressure between 60 and 80.

diastolik təzyiqi isə 60-80 arasıdır

Taken together, a normal reading is a bit less than 120 over 80.

Beləliklə, normal təzyiq - 120/80 mm-dir.

The blood traverses the landscape of the body

Ürək-damar sistemi vasitəsilə

through the pipes of the circulatory system.

qan bədən üzrə hərəkət edir.

In any plumbing system,

Hər bir hidravlik sistemdəki kimi,

several things can increase the force on the walls of the pipes:

borulardakı təzyiqi bir neçə amil artıra bilər:

the properties of the fluid,

mayenin parametrləri,

extra fluid,

mayenin çox olması,

or narrower pipes.

və ya boruların dar olması.

So if the blood thickens,

Beləliklə, qan qatı olduqda,

a higher pressure is needed to push it, so the heart will pump harder.

onu qovmaq üçün daha çox təzyiq tələb olunur,

ürək daha intensiv işləməlidir.

A high-salt diet will lead to a similar result.

Duzlu qidanın qəbul edilməsi də eyni nəticələnir:

The salt promotes water retention,

duz bədəndə suyun saxlanmasına təsir edir,

and the extra fluid increases the blood volume and blood pressure,

bədəndə artıq olan maye

qanın həcmini və təzyiqini artırır.

and stress, like the fight or flight response,

Stress nəticəsində, bədəndə

releases hormones, like epinephrine and norepinephrine

damarları sıxışdıran hormonlar əmələ gəlir:

epinefrin və ya norepinefrin.

that constrict key vessels,

Onlar qan dövranı üçün maneələr yaradır,

increasing the resistance to flow and raising the pressure upstream.

qan təzyiqi qalxır.

Blood vessels can usually handle these fluctuations easily.

Bir qayda olaraq, damarlar

bu cür dəyişkənliyi normal keçirdir,

Elastic fibers embedded in their walls make them resilient,

çünki onların divarları elastikdir.

but if your blood pressure regularly rises above about 140 over 90,

Lakin, insanın qan təzyiqi mütəmadi 140/90-a kimi qalxıb

eyni səviyyədə qalırsa,

what we call hypertension, and stays there,

(bu vəziyyət hipertoniya adlanır)

it can cause serious problems.

sağlamlığında problem yarana bilər.

That's because the extra strain on the arterial wall

Səbəb-yüksək təzyiq nəticəsində

can produce small tears.

damar divarlarında yaranan yırtıqlardır.

When the injured tissue swells up,

Zədələnmiş toxumalar şişdikdə

substances that respond to the inflammation,

iltihabı aradan qaldırmalı olan ağ qan hüceyrələri

like white blood cells, collect around the tears.

yırtığın ətrafında toplanır,

Fat and cholesterol floating in the blood latch on, too,

qanda olan piy və xolesterol

yırtığın üzərinə yapışır,

eventually building up to form a plaque

arterianın divarını daraldan

that stiffens and thickens the inner arterial wall.

kiçik lövhə əmələ gəlir.

This condition is called atherosclerosis,

İnsanın sağlamlığı üçün təhlükəli ola bilən

and it can have dangerous consequences.

bu xəstəlik "ateroskleroz" adlanır

If the plaque ruptures, a blood clot forms on top of the tear,

Lövhə partlasa, yırtığın yerində tromb əmələ gələ bilər.

clogging the already narrowed pipe.

If the clot is big enough,

Tromb böyükdürsə,

it can completely block the flow of oxygen and nutrients to cells downstream.

o, hüceyrələri qidalandıran oksigen

və digər maddələrin axınını tamamilə kəsə bilər.

In vessels that feed the heart,

Bu hal ürəyə gedən damarda baş versə,

that will cause a heart attack,

infarkt, yəni ürək əzələsi hüceyrələrinin

when oxygen-deprived cardiac muscle cells start to die.

oksigen çatışmazlığından ölümü başlaya bilər.

If the clot cuts off blood flow to the brain,

Tromb beyin tərəfə qan axınını bağlasa,

it causes a stroke.

insult əmələ gələ bilər.

Dangerously clogged blood vessels can be widened

Təhlükəli şəkildə daralmış damarlar

by a procedure called an angioplasty.

"angioplastika" əməliyyatı vasitəsilə genişləndirilə bilər.

There, doctors thread a wire through the vessel

Əməliyyat zamanı damarın

zədələnmiş hissəsində tel keçirilir,

to the obstructed site,

and then place a deflated balloon catheter over the wire.

tel üzərinə balon kateteri keçirilir,

When the balloon is inflated, it forces the passageway open again.

balon kateteri şişirdilir,

qan üçün keçid boşaldılır.

Sometimes a rigid tube called a stent

Bəzən, damarı geniş saxlamaq üçün

is placed in a vessel to held hold it open,

onun içinə bərk boru - "stent" keçirilir.

Bu qan axınını bərpa etmək və hüceyrələri

letting the blood flow freely

normal qidalandırmaq üçün vasitədir.

to replenish the oxygen-starved cells downstream.

Staying flexible under pressure is a tough job for arteries.

Təzyiq altında çevik qalmaq -

damarlar üçün ağır vəzifədir.

The fluid they pump is composed of substances

Çünki qanda olan maddələr yapışqan

that can get sticky and clog them,

və trombların əmələ gəlməsinə meyllidir.

and your typical healthy heart beats about 70 times a minute,

İnsanın ürəyi dəqiqə ərzində 70 dəfə

and at least 2.5 billion times during an average lifetime.

həyat boyu isə - 2.5 milliard dəfə döyülür.

That may sound like an insurmountable amount of pressure,

Bu dözülməz yük kimi görünə bilər.

but don't worry, your arteries are well suited for the challenge.

Narahat olmayın,

damarlarınız bu vəzifəni uğurla yerinə yetirir.