The ingredient in almost everything you eat - Francesca Bot

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

In the 1930s, American industrialist Henry Ford had one overwhelming obsession:

၁၉၃၀ နှစ်တွေမှာ အမေရိကန်စက်မှုလုပ်ငန်းရှင် Henry Ford မှာ စွဲလန်းမှုတစ်ခုရှိခဲ့တယ်။

soybeans.

ပဲပိစပ်ပါ။

He extracted their oil to make enamel for painting his cars.

သူ့ကားတွေကို ဆေးသုတ်ဖို့ ကြွေရည်လုပ်ဖို့ ပဲပိစပ်ကနေ အဆီထုတ်ခဲ့တယ်။

He crushed them into powder to make plastic parts.

ပလတ်စတစ် အစိတ်အပိုင်းတွေ ပြုလုပ်ဖို့ အမှုန့်ဖြစ်အောင် ကြိတ်တယ်။

And he encouraged American farmers to grow as much of the plant as possible.

သူက အမေရိကန်လယ်သမားတွေကို အပင်တွေ တတ်နိုင်သမျှ စိုက်ပျိုးဖို့ အားပေးတယ်။

But he wasn’t just feeding soy to machines.

ဒါပေမဲ့ သူက ပဲပိစပ်ကို စက်တွေထဲ ထည့်ရုံမဟုတ်ဘူး။

At the Chicago World’s Fair, he hosted a soy-centric feast.

ရှီကာဂို ကမ္ဘာ့ ကုန်စည်ပြပွဲမှာ ပဲပိစပ် ဗဟိုပြုတဲ့ စားပွဲကို ကျင်းပခဲ့တယ်။

The ingredient had been a staple in Asian cuisine for centuries,

ဒီပါဝင်ပစ္စည်းက အာရှ ဟင်းလျာမှာ အဓိကဖြစ်ခဲ့တာ ရာစုနှစ်တွေချီနေပေမဲ့

but Ford’s dinner— full of soy substitutes for dairy, meat and wheat—

ဒါပေမဲ့ နို့ထွက်ပစ္စည်း၊အသားနဲ့ ဂျုံအတွက် ပဲပိစပ် အစားထိုးတဲ့ Ford ရဲ့ ညစာ၊

took the integration of soy into food a step further.

ပဲပိစပ်ကို အစာမှာ ပေါင်းတာက နောက်တစ်လှမ်း လှမ်းတာပါ။

Today, soy is in so many foods that most people consume it every day

ဒီနေ့မှာတော့ ပဲပိစပ်ဟာ လူအများစုမသိဘဲ နေ့စဉ်စားသုံးနေကြတဲ့

without even knowing it.

အစားအစာများစွာမှာ ပါဝင်တယ်။

So what makes soybeans so versatile?

ဒါဆို ပဲပိစပ်ကို ဘာက ဒီလောက် စွယ်စုံရစေတာလဲ။

And is our global obsession healthy or harmful?

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စွဲလမ်းမှုက ကျန်းမာစေတာ (သို့) အန္တရာယ်ရှိစေသလား။

Soybeans have been cultivated in Asia as early as 5,500 years ago,

ပဲပိစပ်ကို အာရှမှာခလွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၅၅၀၀ လောက်က စိုက်ပျိုးခဲ့ပေမဲ့

but since then they’ve spread across the globe.

အဲဒီအချိန်ကတည်းက ကမ္ဘာအနှံ့ ပျံ့နှံ့လာခဲ့တယ်။

Part of soy’s success is that the crop can be grown easily and cheaply

ပဲပိစပ် အောင်မြင်မှု တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းက သီးနှံကို အခြေအနေ အမျိုးမျိုးမှာ အလွယ်၊

in variable conditions.

ဈေးပေါပေါနဲ့ စိုက်နိုင်တာပါ။

And once they’re grown,

ဖြစ်ထွန်းပြီဆိုတာနဲ့

soybeans have an incredibly high density of proteins and fats;

ပဲပိစပ်တွေမှာ မယုံနိုင်အောင် မြင့်တဲ့ အသားဓာတ်နဲ့ အဆီဓာတ် သိပ်သည်းမှုရှိတယ်။

ingredients which in recent years have been used in everything

စားမြိန်ရည်ကနေ ကနေ ဇီဝပြိုကွဲ ပျက်စီးနိုင်တဲ့ ပလတ်စတစ်အထိ

from mayonnaise to biodegradable plastic.

အရာတိုင်းမှာ မကြာခင်နှစ်တွေက အသုံးပြုတဲ့ အမည်တွေပါ။

The ideal method for separating these components

ဒီအစိတ်အပိုင်းတွေကို ခွဲခြားတာအတွက် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းက

depends on what you’re trying to extract.

သင် ထုတ်ယူဖို့ ကြိုးစားနေတာအပေါ် မူတည်တယ်။

To isolate soy proteins, dehulled beans are sometimes pressed through rollers

ပဲပိစပ်ပရိုတင်းတွေကို သီးခြားထားဖို့ အခွံ ချွတ်ထားတဲ့ပဲစေ့တွေကို အချပ်လေးတွေလုပ်ဖို့

to create thin flakes, and then steeped in water to draw out the proteins.

တစ်ခါတစ်ရံ တလိမ့်တုံးတွေကနေ ဖိပြီး ပရိုတင်းတွေကို ထုတ်ယူဖို့ ရေထဲမှာ စိမ်တယ်။

Alternatively, whole beans can be simply soaked and ground

တစ်နည်းအားဖြင့် ပဲအလုံးလိုက်ကို ရေစိမ်ပြီး ပရိုတင်းကြွယ်ဝတဲ့

into a whitish, protein rich liquid.

အဖြူရောင်အရည်အဖြစ် ကြိတ်ချေနိုင်တယ်။

In both cases, the resulting substance can be used to make spongy foods

နှစ်ခုစလုံးမှာ ထွက်လာတဲ့ပစ္စည်းကို တိုဟူးလို ပျော့အိတဲ့အစားအစာတွေ ပြုလုပ်ဖို့

like tofu or filtered to produce soymilk.

သို့မဟုတ် ပဲနို့ ထုတ်လုပ်ဖို့ စစ်ထုတ်နိုင်တယ်။

And at the industrial scale,

စက်မှုလုပ်ငန်း အတိုင်းအတာမှာ

these proteins can be used in various ways to help make processed foods.

ဒီပရိုတင်းတွေကို ပြုပြင်ထားတဲ့ အစားအစာတွေ လုပ်ဖို့ နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ သုံးနိုင်တယ်။

Soy fats may be even more versatile.

ပဲပိစပ် အဆီတွေက ပိုပြိးတောင် စွယ်စုံရနိုင်တယ်။

In one extraction method,

ထုတ်ယူတဲ့ နည်းစနစ်တစ်ခုမှာ

soybeans are dried, cleaned, and then fed into an extruder.

ပဲပိစပ်တွေကို အခြောက်လှန်း သန့်စင်ပြီး ပုံလောင်းစက်ထဲမှာ ထည့်တယ်။

This machine simultaneously heats and presses the beans,

ဒီစက်က အစေ့တွေကို တစ်ပြိုင်နက် အပူပေးပြီး ဖိအားပေးတယ်၊

producing a liquid containing soy oil and other fatty components.

ပဲပိစပ်ဆီနဲ့ အခြား အဆီပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်း တွေ ပါဝင်တဲ့ အရည်တစ်ခုကို ထုတ်ပေးတယ်။

By adding water and spinning the mixture, components are separated into two parts:

ရေထပ်ဖြည့်ပြီး အရောကို မွေ့ပေးခြင်းနဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို နှစ်ပိုင်း ခွဲလိုက်တယ်။

refined soy oil for things like salad dressing, and a substance called lecithin.

အသုပ် စားမြိန်ရည်လို အရာတွေအတွက် ပဲပိစပ် ဆီသန့်နဲ့ lecithin လို့ခေါ်တဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

Lecithin is made of molecules called phospholipids,

Lecithin ကို phospholipids ဆိုတဲ့ မော်လီကျူးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

which have a phosphate head that attracts water and a tail that attracts fats.

ဒါက ရေကို ဆွဲငင်တဲ့ ခေါင်းတစ်ခုနဲ့ အဆီတွေ ကို ဆွဲငင်တဲ့ အမြီးတစ်ခုပါတဲ့ ဖော့စဖိတ်ပါ။

These features make phospholipids excellent for blending ingredients

ဒီအင်္ဂါရပ်တွေက phospholipid တွေကို သဘာဝအရ အချင်းချင်း ကွဲနေတဲ့

that naturally separate from each other.

အမည်တွေကို ရောစပ်ဖို့ ထူးကဲစေတယ်။

This process is called emulsification

ဒီလုပ်ငန်းစဥ်ကို အရည်ရောခြင်းလို့ခေါ်ပြီး

and soy lecithins are used as an emulsifying agent

ပဲပိစပ် lecithin တွေကို များပြားတဲ့ အစားအစာမျိုးစုံမှာ

in a huge variety of foods.

အရည်ရောတဲ့ ပစ္စည်းအဖြစ် သုံးတယ်။

For example, during chocolate production

ဥပမာ ချောကလက် ထုတ်လုပ်မှုအတွင်းမှာ

phospholipids attach to both the fatty components of the cocoa butter

phospholipid တွေဟာ ကိုကိုး ထောပတ်ရဲ့ အဆီများတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေနဲ့ ရေပျော်တဲ့

and the water-soluble sugar particles,

သကြားမှုန် နှစ်ခုစလုံးကို တွဲပေးတယ်၊

making them easier to combine into a smooth mixture.

ညက်ညောတဲ့ အရောတစ်ခုအဖြစ် ပေါင်းစပ်ဖို့ ပိုလွယ်ကူစေတာပါ။

A similar process happens in powdered products

အလားတူ လုပ်ငန်းစဥ်က ချက်ချင်း ရေဓာတ်ပြန်ဖြည့်ဖို့လိုတဲ့

that need to be instantly rehydrated.

အမှုန့်လုပ်ထားတဲ့ ထုတ်ကုန်တွေမှာ ဖြစ်ပေါ်တယ်။

Soy lecithin bonds with the water

ပဲပိစပ် lecithin ဟာ ရေနဲ့ တွယ်ဆက်ပြီး

and helps the powder disperse more quickly.

အမှုန်ကို ပိုမြန်မြန် ပျံ့နှံ့ဖို့ ကူညိတယ်။

While there are other plants we can process for lecithin and proteins,

lecithin နဲ့ ပရိုတိန်းအတွက် စီမံပြုပြင်နိုင်တဲ့ အခြားအပင်တွေရှိပေမဲ့

soy’s mild taste and widespread availability

ပဲပိစပ်ရဲ့ မပြင်းတဲ့ အရသာနဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ ရရှိနိုင်မှုက

have earned it a place in thousands of food products.

ထောင်ချီတဲ့ အစားအစာ ထုတ်ကုန်တွေမှာ ၎င်းကို နေရာရစေတာပါ။

But is it unhealthy to be eating this much soy?

ဒါပေမဲ့ ပဲပိစပ် စားတာက ကျန်းမာရေး မထိခိုက်ဘူးလား။

Not really.

တကယ် မထိခိုက်ပါဘူး။

Soybeans contain many of the essential amino acids our bodies need,

ပဲပိစပ်တွေမှာ ခန္ဓာကိုယ်က လိုအပ်တဲ့ မရှိမဖြစ် အမိုင်နို အက်ဆစ် အများကြီးပါတယ်။

making them one of the best ways to get these proteins without eating meat.

အသားမစားဘဲ အသားဓာတ်ကို ရရှိဖို့ အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်စေတာပါ။

And the beans’ fat content is largely made up of so-called “good” fats—

ပဲတွေရဲ့ အဆီပါဝင်မှုက အဓိကအားဖြင့် အဆီ “ကောင်း”ဆိုတာတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်၊

poly and mono-unsaturated fatty acids,

ကိုလက်စထရောကို ကျဆင်းစေပြီး

which can decrease cholesterol and reduce the risk of heart disease.

နှလုံးရောဂါဘေးကို လျှော့ပေးတဲ့ ပိုလီ မိုနို ပျော်လွယ်တဲ့ အဆီအက်ဆစ်ပါ။

There are some compounds in soy

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ သတ္တုဓာတ်မျိုးစုံ

that may inhibit our body’s absorption of various minerals.

စုပ်ယူမှုကို ဟန့်တားနိုင်တဲ့ ဒြပ်ပေါင်းတချို့ရှိပါတယ်။

And about 0.3% of the general population has a soy allergy,

ယေဘုယျ လူဦးရေရဲ့ ၀.၃ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ပဲပိစပ် ဓာတ်မတည့်မှုတစ်ခုရှိတယ်။

which can be severe in rare cases.

ရှားပါးတဲ့ အဖြစ်တွေမှာ ပြင်းထန်နိုင်တယ်။

But for many people, the biggest complaint about soy consumption

ဒါပေမဲ့ လူများစွာအတွက် ပဲပိစပ် စားသုံးတာနဲ့ အကြီးဆုံး မကျေနပ်မှုက

is the occasional increase in flatulence.

ရံဖန်ရံခါ ဝမ်းဖောဝမ်းရောင် တိုးစေတာပါ။

Outside our bodies however, soy is much more worrying.

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ အပြင်မှာ ပဲပိစပ်က အတော် ပူပန်စရာပါ။

To accommodate the soy farms needed for heavy industry,

အကြိးစား စက်မှုလုပ်ငန်း၊ ပြုပြင်ထားတဲ့ စားစရာ၊ မွေးမြူရေး အစာ

processed foods and livestock feed, huge swaths of land have been deforested.

အတွက် လိူအပ်တဲ့ ပဲပိစပ်ခင်းတွေ ထားရှိဖို့ ဧရာမ မြေကွက်တွေဟာ တောရှင်းခံရတယ်။

Between 2006 and 2017, roughly 22,000 square kilometers of the Amazon

၂၀၀၆ နဲ့ ၂၀၁၇ ခုနှစ်အကြားမှာ အမေဇုံရဲ့ အကြမ်းဖျင်း စတုရန်း ကီလိုမီတာ ၂၂,၀၀၀ ဟာ

were cleared for soy production.

ပဲပိစပ် ထုတ်လုပ်မှုအတွက် ရှင်းလင်းခံရတယ်။

In some regions, this has also led to the displacement of farmers

တချို့ဒေသတွေမှာ လယ်သမားတွေနဲ့ ဒေသရင်း လူမျိုးစုတွေကို

and indigenous communities.

အိုးမဲ့အိမ်မဲ့လည်းဖြစ်စေခဲ့တယ်။

So if we want to keep using soy and all its byproducts,

ဒီတော့ ပဲပိစပ်နဲ့ ၎င်းရဲ့ ထုတ်ကုန် အားလုံးကို ဆက်ပြီး သုံးချင်ရင်တော့

we’ll need to find a way to do it humanely and sustainably.

ဒါကို လူသားဆန်ဆန် ရေရှည်တည်တံ့ အောင်လုပ်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခု ရှာကြရမှာပါ။