Why should you read "Hamlet"? - Iseult Gillespie

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

"Who’s there?"

کێ لەوێیە؟

Whispered in the dark,

لە تاریکیدا چرپاندی،

this question begins a tale of conspiracy, deception and moral ambiguity.

ئەم پرسیارە دەستپێکی چیرۆکێکی پلانگێڕان، فێڵکردن و دۆخێکی ناڕوونییە.

And in a play where everyone has something to hide,

لە شانۆیەکدا کە هەر کەسێک شتێک دەشارێتەوە،

its answer is far from simple.

وەڵامەکەی دوورە لە سادەیی.

Written by William Shakespeare between 1599 and 1601,

لە ١٥٩٩ بۆ ١٦٠١ لە لایەن ویلیام شکسپیرەوە نووسراوە،

"Hamlet" depicts its titular character haunted by the past,

هاملێت کەسایەتییە ناودارەکەی وا دەردەخات'' کە بە دەست ڕابردووەوە دەناڵێنێت،

but immobilized by the future.

بەڵام لە لایەن داهاتووەوە وەستێندراوە.

Mere months after the sudden death of his father,

چەند مانگێک لە دوای مردنی لە ناکاوی باوکی،

Hamlet returns from school a stranger to his own home,

هاملێت لە خوێندنگە وەکو نامۆیەک دەگەڕێتەوە ماڵ،

and deeply unsure of what might be lurking in the shadows.

دڵنیا نییە چی لە سێبەرەکاندا دەجووڵێت.

But his brooding takes a turn

بەڵام مەراقەکانی دەگۆڕێت

when he’s visited by a ghost that bears his father’s face.

کاتێک کە خێوێک لە شێوەی باوکیەوە سەردانی دەکات.

The phantom claims to be the victim of a “murder most foul,”

خێوەکە بانگەشەی قێزەونترین شێوەی قوربانیدان دەکات،

and convinces Hamlet that his uncle Claudius usurped the throne

و هاملێت قایل دەکات کە خاڵی کڵاودیەس، کودەتای بەسەر دەسەڵاتدا کرد

and stole queen Gertrude’s heart.

و دڵێ شاژن گێرترودی دزی.

The prince’s mourning turns to rage,

خەمی شازادەکە بوو بە توڕەیی،

and he begins to plots his revenge

و دەست بە پلان دانان دەکات بۆ تۆڵە

on the new king and his court of conspirators.

کردنەوە لە پاشای نوێ و دەستەی پلانگێڕەکانی.

The play is an odd sort of tragedy,

شانۆییەکە، تراژیدیایەکی نامۆیە،

lacking either the abrupt brutality or all-consuming romance

دڕندەیی لە ناکاوی تێدا نییە یاخود خۆشەویستییەکی پڕ لە گوڕ و تین

that characterize Shakespeare’s other work in the genre.

کە تایبەتمەندی بەرهەمەکانی تری شکسپیرە.

Instead it plumbs the depths of its protagonist’s indecisiveness,

لە جیاتی ئەمە قوڵ دەبێتەوە لە دوودڵی قارەمانەکەی،

and the tragic consequences thereof.

هەروەها ئەنجامە تراژیدییەکەی.

The ghost’s revelation draws Hamlet into multiple dilemmas–

دەرکەوتنی خێوەکە، هاملێت دەخاتە چەندین کێشەوە--

what should he do, who can he trust,

چی بکات، متمانە بە کێ بکات،

and what role might he play in the course of justice?

لە پێناو دادپەروەری دەبێت چی بکات؟

These questions are complicated by a tangled web of characters,

بەیەک گەیشتنی کۆمەڵێک کەسی تر لە شانۆکەدا، پرسیارەکانی ئاڵۆز کردبوون،

forcing Hamlet to negotiate friends, family,

ئەمەش هاملێت ناچار دەکات کە گفتوگۆ لەگەڵ هاوڕێکانی، خێزانی،

court counselors, and love interests–

لەگەڵ ڕاوێژکار و خۆشەویستانی بکات--

many of whom possess ulterior motives.

کە زۆربەیان نیازی نادیاریان هەیە.

The prince constantly delays and dithers over how to relate to others,

شازادەکە بەردەوام دوودڵە لە چۆنییەتی پەیوەندیکردنی بە دەوروبەرییەوە،

and how he should carry out revenge.

و چۆن دەبێت تۆڵە بسێنێتەوە.

This can make Hamlet more than a little exasperating,

ئەوە زیاد لە پێویست هاملێت بێزار دەکات،

but it also makes him one of the most human characters Shakespeare ever created.

بەڵام ئەمە دەیکات بە یەکێک لە ڕاستەقینەترین کارەکتەرەکانی شکسپیر.

Rather than rushing into things,

هاملێت لە جیاتی ئەوەی پەلە بکات،

Hamlet becomes consumed with the awful machinations of thinking itself.

پڕ دەبێت لە پیلانگێڕانە نەرێنییەکانی بیرکردنەوەی خۆی.

And over the course of the play,

لە ماوەی شانۆکەدا،

his endless questions come to echo throughout our own racing minds.

پرسیارە بەردەوامەکانی دووبارە دەبێتەوە لە ناو مێشکماندا.

To accomplish this,

بۆ بە دەستهێنانی ئەمە،

Shakespeare employs his most introspective language.

شکسپیر بەرزترین ئاستی زمانی بەکار دەهێنێت.

From the usurping king’s blazing contemplation of heaven and hell,

لە بیرکردنەوە ئاگرینەکەی پاشای کودەتاکە بۆ بەهەشت و دۆزەخ،

to the prince’s own cackling meditation on mortality,

بۆ بیرکردنەوەی پێکەنیناوی شازادەکە لەسەر مردن،

Shakespeare uses melancholic monologues to breathtaking effect.

شکسپیر مۆنۆلۆگی غەمباری بە شێوازێکی کاریگەرانە بەکاردەهێنێت.

This is perhaps best exemplified in Hamlet’s most famous declaration of angst:

ڕەنگە ئەمە سادەترین نموونەی هاملێت بێت لە بەناوبانگترین لێدواندا دەربارەی ئەندێشە

"To be or not to be—that is the question:

بوون یاخوود نەبوون- ئەوە پرسیارەکەیە:

Whether ’tis nobler in the mind to suffer

کە گوایە باشترە بە بیرکردنەوە، ئازاری

The slings and arrows of outrageous fortune,

هەڵواس و تیرەکانی دەوڵەمەندییەکی یەکجار گەورە بچێژیت،

Or to take arms against a sea of troubles

یاخوود لە دژی دەریایەک کێشەدا بوەستیتەوە

And, by opposing, end them."

و بە دژوەستانەوە، کۆتاییان پێ بهێنیت.''

This monologue personifies Hamlet’s existential dilemma:

ئەم مۆنۆلۆگە، گەورەترین کێشەی هەبوونی هاملێت دەردەخات:

being torn between thought and action,

پارچە بیت لە نێوان بیرۆکە و کردار،

unable to choose between life and death.

ناتوانیت لە نێوان ژیان و مردن بڕیار بدەیت.

But his endless questioning raises yet another anxiety:

بەڵام پرسیارە بەردەوامەکانی ترسێکی تر دروست دەکەن:

is Hamlet’s madness part of a performance to confuse his enemies,

ئایا شێتی هاملێت نواندنێکە بۆ سەرلێشێوانی دوژمنەکانی،

or are we watching a character on the brink of insanity?

یاخوود ئێمە تەماشای کەسایەتییەک دەکەین لەسەر قەراغی شێتییە؟

These questions weigh heavily on Hamlet’s interactions with every character.

ئەم پرسیارانە کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانی دەوروبەری دروست دەکات.

And since he spends much of the play facing inward,

و لەبەر ئەوەی لە ماوەیەکی زۆری شانۆکە بە خودی خۆیەوە خەریکە،

he often fails to see the destruction left in his wake.

زۆرجار لەو وێرانەیەی کە لە بەرچاوی ڕودەدات بێ ئاگایە.

He’s particularly cruel to Ophelia,

دڵڕەقە بە تایبەتی بەرانبەر ئۆفیلیا،

his doomed love interest who is brought to madness by the prince’s erratic behavior.

خۆشەویستییە لە ناو چووەکەی کە بە هەڵسوکەوتە شێتییەکی شازادە تێکچووە.

Her fate is one example of how tragedy could have been easily avoided,

چارەنووسی ئەو یەکێکە لە نموونەکان کە چۆن دەکرا تراژیدیا ڕوو نەدات،

and shows the ripple effect of Hamlet’s toxic mind games.

و دەرخەری کاریگەری شەپۆلەکانی یارییە مێشکییەکانی هاملێتە.

Similar warning signs of tragedy are constantly overlooked throughout the play.

هێمای ئاگادارکردنەوەی هەمان شێوە بە بەردەوامی لە شانۆکەدا پشتگوێ دەخرێن.

Sometimes, these oversights occur because of willful blindness–

هەندێک جار ئەمانە لەبەر خۆشەویستییەکی کوێرانە ڕودەدەن-

such as when Ophelia’s father dismisses Hamlet’s alarming actions

بۆ نمونە کاتێک باوکی ئۆفیلیا، هەڵسوکەوتە ترسناکەکانی هاملێت پشت گوێ دەخات

as mere lovesickness.

وەکو ئەوەی تەنها نەخۆشی خۆشەویستی بێت.

At other points, tragedy stems from deliberate duplicity–

لە خاڵی تردا، تراژیدیا لە دووبارە بوونەوەی بە مەبەستدا ڕودەدات-

as when a case of mistaken identity leads to yet more bloodshed.

کاتێک کەسێکی بە هەڵە ناسراو دەبێتە هۆی خوێن ڕشتن.

These moments leave us with the uncomfortable knowledge

ئەم ساتانە ئێمە بە زانیاری ناخۆشەوە جێدەهێڵێت

that tragedy evolves from human error–

کە تراژیدیا لە هەڵەی مرۆڤەوە دروست دەبێت-

even if our mistake is to leave things undecided.

تەنانەت ئەگەر هەڵەکەشمان دوودڵی و بڕیار نەدان بێت.

For all these reasons, perhaps the one thing we never doubt is Hamlet’s humanity.

بۆ هەموو ئەم هۆکارانە، تاکە شت کە شکمان لێی نەبێت مرۆڤایەتی هاملێتە.

But we must constantly grapple with who the “real” Hamlet might be.

بەڵام بە بەردەوامی دەبێت بیربکەینەوە هاملێتی "ڕاستەقینە" کێیە.

Is he a noble son avenging his father?

ئایا کوڕێکی بە نامووسە تۆڵەی باوکی دەکاتەوە؟

Or a mad prince creating courtly chaos?

یاخود شازادەیەکی شێتە ئاژاوە دەنێتەوە؟

Should he act or observe, doubt or trust?

دەبێت نواندن یان چاودێری بکات، گومانی هەبێت یاخود متمانە؟

Who is he? Why is he here?

کێیە؟ بۆچی لێرەیە؟

And who’s out there– waiting in the dark?

و ئەو کەسەی لە تاریکیدا چاوەڕی دەکات کێیە؟