Mysteries of vernacular: Robot - Jessica Oreck and Rachael Teel

Translator: sanar dyar Reviewer: Daban Q. Jaff

Mysteries of vernacular:

نهێنیە گشتیەکان:

Robot,

ڕۆبۆت،

a machine capable of carrying out

ئامێرێکە کە توانای ئەنجامدانی هەیە

a programmable series of actions.

زنجیرەیەك کرداری بەرنامە پێکراو.

The origin of the word robot

بنچینەی ووشەی ڕۆبۆت

dates back more than a thousand years

مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لە هەزار ساڵ

to the era of serfdom in central Europe

بۆ سەردەمی بەندەیی لە ناوەڕاستی ئەوروپا

when servitude was the currency for rent.

کاتێك کۆیلایەتی دراوی کرێ بوو.

In those days,

لەو ڕۆژانەدا،

the Old Church Slavonic word rabota

کڵێسای سلاڤی کۆن ووشەی ڕابۆتا

described the forced labor of the people.

باسی کاری زۆرەملێی خەڵکی کرد.

A slight adjustment of spelling,

ڕێکخستنێکی کەم لە حینجەدا،

and rabota became the Czech robota,

ڕابۆتا بوو بە ڕۆبۆتێکی چیکی،

which, in addition to defining the toil of the serfs,

کە جگە، لە دەستنیشانکردنی ڕەنجی کۆیلەکان،

was also used figuratively

هەروەها بە شێوەیەکی خوازراو بەکارهێنراوە

to describe any kind of hard work or drudgery.

بۆ وەسفکردنی هەر جۆرە کارێکی قورس یان ڕەنج.

In 1920, Czech writer Karel Capek published

لە ساڵی ١٩٢٠ نووسەری چیك کارێل کاپێك بڵاویکردەوە

a science fiction play called "R.U.R.",

شانۆیەکی زانستی خەیاڵی بەناوی “ئاڕ.یو.ئاڕ.“،

short for "Rossum's Universal Robots."

کورتکراوە بۆ “ڕۆبۆتی جیهانی ڕۆسۆم.”

The story featured automated machines

ئامێرە ئۆتۆماتیکیەکان لە چیرۆکەکەدا دەرکەوتن

with distinctly human features

بە تایبەتمەندییە دیارەکانی مرۆڤەوە

that, until they revolt,

تا، ئەو کاتەی کە سەرهەڵدەدا،

catered to the whims of the people of Earth.

گرنگیدرا بۆ هەوەسەکانی خەڵکی زەوی.

Capek originally considered

کاپێك وایدانا لە بنەڕەتدا

calling these hard-working machines labori

بانگکردنی ئەم ئامێرە زەحمەت-کێشانە

from the Latin word for labor,

لە ووشەی لاتینی بۆ کار،

but he worried it sounded a bit too scholarly.

بەڵام نیگەران بوو لەوەی کە زۆر زانستی دیارە.

He opted, instead, to emphasize their enslaved state

هەڵیبژارد، لە جیاتی ئەوە، جەختی لە دەوڵەتی بە کۆیلەکراوی خۆیان کردەوە

by naming them roboti,

بە ناولێنانیان بە ڕۆبۆتی،

or robot in English.

یان ڕۆبۆت بە ئینگلیزی.

"R.U.R." was wildly successful,

“ئاڕ.یو.ئاڕ.” زۆر سەرکەوتوو بوو،

and when it was translated into English in 1923,

کاتێك لە ساڵی ١٩٢٣ دا وەرگێڕدرایە سەر ئینگلیزی،

the word robot was enthusiastically embraced.

ووشەی ڕۆبۆت بە پەرۆشەوە لە ئامێز گیراوە.

Though most of today's robots look

هەرچەندە زۆربەی ڕۆبۆتەکانی ئەمڕۆ وادیارن

quite different than Capek imagined,

بە تەواوی جیاواز لەوەی کە کاپێك خەیاڵی کردووە،

they've become just as popular as he predicted.

وەك ئەوەی کە پێشبینی دەکرد ناوبانگیان پەیدا کرد.

Unlike in "R.U.R.", though,

بە پێچەوانەی “ئاڕ.یو.ئاڕ.“، هەرچەندە،

our robots haven't risen up against us,

ڕۆبۆتەکانمان لە دژی ئێمە هەڵنەستان،

and here's hoping it stays that way!

و لێرە هیوادارم کە بەو شێوەیە بمێنێتەوە!